2012 r.

Materiały do ćwiczeń - Epizootiologia Ogólna I

PROPONOWANA LITERATURA

1. Beer J. (red.): Choroby zakaźne zwierząt domowych. PWRiL, W-wa, 1985.

2. Cąkała S.: Choroby owiec. PWRiL, W-wa, 1981.

3. Dirksen G., Gruunder H-D, Stober J., Choroby wewnętrzne i chirurgia bydła. Wydanie II, Galaktyka, 2009.

4. Gliński Z., Grądzki Z., Chmielewski M., Kostro K., Andrychiewicz J.: Choroby zakaźne zwierząt. I. Epizootiologia ogólna. Wyd. AR Lublin, 1999.

5. Gliński Z., Kostro K. (red): Choroby zakaźne zwierząt z zarysem epidemiologii weterynaryjnej i zoonoz. PWRiL, W-wa, 2003.

6. Gliński Z., Kostro K., Wołoszyn S.: Choroby zakaźne zwierząt. II. Grzybice. Wyd. AR Lublin, 2000.

7. Gliński Z., Kostro K.: Choroby zakaźne zwierząt. Cz. III. Choroby trzody chlewnej z elementami zoonoz. Wyd. AR, Lublin 2004.

8. Janowski H. i wsp.: Choroby bydła. PWRiL, W-wa, 1983.

9. Janowski H., Szweda W., Janowski T. (red): Szczegółowa patologia i terapia chorób świń, PWRiL, W-wa, 1997.

10. Kita J.,Oyrzanowska J., Dziąba K.: Metody zwalczania chorób zakaźnych zwierząt. Ćwiczenia z epizootiologii. PWN, W-wa, 1987.

11. Pejsak Z.: Choroby świń. PWR, Poznań, 2002.

12. Pejsak Z.: Ochrona zdrowia świń. PWR, Poznań 2007.

13. Straw B., Zimmerman J. J., D'Allaire S., Taylor D.J.: Disease of swine. 9th edition, Blackwell Publishing,

14. Stryszak A.: Epizootiologia ogólna. PWRiL, W-wa, 1961

15. Wachnik Z.: zarys chorób zakaźnych zwierząt. PAN, W-wa, 1993.

16. Winiarczyk S., Grądzki Z. Choroby zakaźne zwierząt domowych z elementami zoonoz, Lublin 2002

17. World Organisation for Animal Health.: Manual of diagnostic tests and vaccines for terrestial animals (mammals, birds and bees). Six edition, Volume 1, 2008.

PLAN ZAJĘĆ

1. Gruźlica - ćwiczenia praktyczne

2. Tuberkulinizacja - ćwiczenia terenowe

3. Bruceloza. Białaczka enzootyczna bydła - ćwiczenia praktyczne

4. Grzybice zwierząt gospodarskich

5. Pryszczyca. Wąglik

6. Diagnostyka i zwalczanie BSE

7. Choroby cieląt, IBR - IPV, BVD-MD

8. Choroby owiec

• ospa

• niesztowica

• choroba skokowa i kłusowa

• Maedi-Visna

• dyzenteria

• enterotoksemia

• bradsot niemiecki i północny

• listerioza

9. Choroby kóz- ćwiczenia praktyczne

• CAE

• serowaciejące zapalenie węzłów chłonnych

• zakaźne zapalenie racic owiec i kóz

• chlamydiozy

10. REPETYTORIUM

REGULAMIN

1. Studenci zobowiązani są do bieżącego przygotowania się do ćwiczeń (testy!!).

2. Na ćwiczeniach obowiązują białe fartuchy, a na zajęciach terenowych, dodatkowo, ochronne obuwie gumowe.

3. Nie wolno przychodzić na zajęcia z inną grupą, niż ta, na której liście student jest zapisany.

4. Dozwolone są maksymalnie trzy nieobecności w ciągu semestru (usprawiedliwione).

5. Zaliczanie nieobecności powinno nastąpić w ciągu tygodnia - u osoby, która prowadziła dane ćwiczenia.

6. Brak zaliczenia ćwiczeń lub repetytorium w umówionym terminie jest równoznaczny z zakazem wstępu na kolejne ćwiczenia.

7. Warunkiem przystąpienia do repetytorium jest wcześniejsze zaliczenie poprzedzających je nieobecności i repetytoriów.

8. Nieusprawiedliwiona nieobecność w terminie repetytorium równa się ocenie niedostatecznej.

9. Zaliczanie ćwiczeń i wszelkie inne sprawy związane z przedmiotem załatwiane są w godzinach konsultacji.

EPIZOOTIOLOGIA

nauka o zaraźliwych chorobach zwierząt

ŁAŃCUCH EPIZOOTYCZNY

Szereg powiązanych ze sobą ognisk zakażenia. Każde nowe ognisko stanowi ogniwo łańcucha

Likwidacja ogniska = przerwanie łańcucha epizootycznego.

ZAKAŻENIE - infectio - wniknięcie mikroorganizmu (drobnoustroju) do makroorganizmu, usadowienie się w nim, namnożenie i pobudzenie go do odczynu.

RODZAJE ZAKAŻEŃ

1. Zakażenie pierwotne - infectio - zarazek wnika do ustroju po raz pierwszy

2. Zakażenie ponowne - reinfectio - ponowne wniknięcie tego samego zarazka, po uprzednim wygaśnięciu skutków zakażenia pierwotnego

3. Nadkażenie - superinfectio -ponowne wniknięcie dużej ilości tego samego zarazka, podczas gdy skutki zakażenia pierwotnego jeszcze trwają.

4. Zakażenie jednolite - zakażenie jednym gatunkiem zarazka.

5. Zakażenie mieszane - wniknięcie dwóch lub więcej gatunków drobnoustrojów.

6. Zakażenie wtórne - wniknięcie drobnoustrojów, które dołączają się do pierwotnego czynnika uszkadzającego organizm

7. Infekcja terminalna - zakażenie występujące w końcowym okresie choroby.

8. Autoinfekcja - uzjadliwienie się własnej, komensalicznej flory bakteryjnej np. wskutek złych warunków środowiska.

9. Zakażenie utajone - zakażenie występujące po przebyciu choroby jawnej. Zarazek wskutek niesprzyjających dla siebie warunków zawiesza swą działalność chorobotwórczą.

10. Zakażenie bezobjawowe - zarazek znajduje się w organizmie, pobudza go do odczynu immunologicznego ale nie wywołuje objawów klinicznych.

11. Zakażenie poronne - bardzo słabe, nietypowe objawy chorobowe, gdy zarazek jest w narządach wtórnego powinowactwa.

12. Zakażenie latentne - zahamowanie działalności zarazka w momencie wniknięcia. Informacja genetyczna zarazka zostaje wbudowana w genom komórek gospodarza. Nie pobudza organizmu do odczynu i nie można wykryć go metodami serologicznymi. Zawsze jednak istnieje możliwość przejścia stanu latencji w proces jawny.

ZARAZEK - drobnoustrój zjadliwy i napastliwy zdolny do przechodzenia z osobnika na osobnika.

NAPASTLIWOŚĆ - to wypadkowa inwazyjności i rozsiewalności. Wynika z tego, że zarazek jest:

1. inwazyjny

2. rozsiewalny

3. zjadliwy

Ad.1.- umiejętność przenikania do ustroju i szerzenia się w nim.

Ad. 2-. łatwość wydostania się z organizmu i przechodzenia na inne zwierzę

Ad. 3.- zdolność przełamania sił obronnych i wywołania objawów choroby.

ZARAZA- choroba zakaźna ludzi i zwierząt występująca masowo w określonym czasie i przestrzeni, przy czym każdy nowy przypadek jest następstwem zarażania się wrażliwych osobników z hetero- lub homologicznego źródła zakażenia.

CHOROBA ZAKAŹNA - konflikt między mikro- i makroorganizmem poddany warunkom środowiskowym

DROGI SZERZENIA SIĘ CHOROBY ZAKAŹNEJ

1. kontaktowo - bezpośrednio - gdy choroba rozwinęła się wskutek zetknięcia się chorego zwierzęcia ze zdrowym

2. pośrednio - choroba rozwinęła się wskutek kontaktu z zanieczyszczonym środowiskiem

1. jatrogennie - choroba przeniesiona wskutek interwencji lekarskiej, podczas pielęgnacji itp.

2. Horyzontalnie - poziomo - ze zwierzęcia na zwierzę

3. Pionowo - z matki na płód

DDROGI SZERZENIA SIĘ ZARAZKA W ORGANIZMIE

1. drogą przestrzeni międzykomórkowych i naczyń chłonnych

2. drogą krwionośną

3. drogą nerwów obwodowych

ŹRÓDŁO ZAKAŻENIA - miejsce przebywania zarazka (stałe lub okresowe) oraz namnażania, z którego może się on wydostawać i zakażać inne organizmy.

Rozróżniamy:

Zasadnicze, czyli pierwszorzędowe i drugorzędowe źródła zakażenia. Zlikwidowanie pierwszorzędowych źródeł zakażenia (typowych dla danego zarazka) prowadzi do likwidacji źródeł drugorzędowych (przypadkowych lub nietypowych).

• pierwotne źródła zakażenia - to organizm zwierzęcia

• wtórne źródło - to miejsce skupienia zarazka poza organizmem, z którego głównie lub wyłącznie następuje zakażenie wrażliwych organizmów.

• Homologiczne źródło - jeśli zarazek atakuje tylko jeden gatunek zwierząt

• Heterologiczne - zarazek atakuje zwierzęta różnych gatunków zwierząt.

REZERWUAR ZARAZKA

Zwierzęta, w organizmie których zarazek namnaża się i bytuje i które na określonym terenie stanowią istotny element w utrwalaniu zarazy

.

Naturalny (przyrodniczy) rezerwuar zarazka

• zwierzęta wolno żyjące, ekologicznie związane z danym terenem, głównie gryzonie zarazki krążące wśród wielu gatunków zwierząt na danym terenie są przyczyną istnienia tzw. terenów endemicznych (epidemicznych)

NOSICIELSTWO - stan, kiedy zwierzę (człowiek) przechowuje (i wydala - siewstwo) zarazki, nie wykazując żadnych objawów choroby

nosicielstwo zwierząt zdrowych

1. nosicielstwo ozdrowieńców

2. nosicielstwo poszczepienne

Liczba zarazków ma decydujący wpływ na:

• przebieg zakażenia

• możliwość zakażenia

• okres wylęgania choroby

• przebieg choroby

Liczba drobnoustrojów potrzebna do zakażenia zależy od:

• zjadliwości zarazka

• szybkości namnażania

• drogi i sposobu wniknięcia do organizmu

• wrażliwości atakowanego organizmu

DROGI WNIKNIĘCIA ZARAZKÓW (wrota zakażenia, brama wejścia)

• przez przewód pokarmowy (droga alimentarna)

• przez układ oddechowy (erogenna)

• przez spojówki

• przez drogi moczowo-płciowe

• przez skórę

• przez krew

DYNAMIKA EPIZOOTII

Natężeniu procesów epizootiologicznych wyróżnia się cztery stopnie.

1* Zachorowania sporadyczne - nieliczne zachorowania, pomiędzy którymi nie ma związku

2* Enzootia - zaraza lokalna, zadomowiona, stale panująca w danej okolicy. Trwanie jej zależy od lokalnych czynników. Zachorowania występują corocznie, na tym samym poziomie.

3* Epizootia - większa liczba zachorowań w krótkim czasie. Zachorowania są ściśle powiązane w łańcuchu epizootycznym.

4* Panzootia -gwałtowne szerzenie się w krótkim czasie zachorowań na dużych terytoriach (kraje, kontynenty)

OGNISKO ZAKAŻENIA - miejsce, w którym jest źródło zakażenia wraz z przedmiotami zanieczyszczonymi zarazkiem. W praktyce ognisko zakażenia utożsamia się z okręgiem zapowietrzonym.

OGNISKO PIERWOTNE

Ognisko choroby nie mające epizootycznego związku z wcześniej stwierdzonym ogniskiem w tym samym regionie albo ognisko choroby po raz pierwszy stwierdzonej w tym regionie.

OGNISKO WTÓRNE

Ognisko choroby związane z ogniskiem pierwotnym stwierdzonym w kraju lub jego części.

Należy zapewnić odpowiednie warunki transportu i uboju zwierząt. Nie zabija się w miejscu ich przebywania a w rzeźniach sanitarnych.

ZAPOBIEGANIE PRZENOSZENIU SIĘ CHORÓB

W ognisku zakażenia zwierzęta dzieli się na trzy grupy:

1. zwierzęta chore

2. zwierzęta podejrzane o chorobę

3. zwierzęta podejrzane o zakażenie

Ad. 1.

zwierzęta wykazujące typowe dla danej choroby objawy.

Ad 2.

Wrażliwe zwierzęta, u których objawy kliniczne lub niektóre zmiany pośmiertne wskazują na chorobę zakaźną, ale brak ostatecznego potwierdzenia laboratoryjnego danej choroby.

Ad. 3.

Zwierzęta niewykazujące objawów chorobowych, ale mające kontakt z chorymi.

Gdy stwierdzona lub podejrzewana choroba należy do łatwo szerzących się wówczas dookoła zagrody (ogniska) ustala się tzw. okręg zapowietrzony. W razie potrzeby tworzy się też okręg zagrożony.

OBSZAR (OKRĘG) ZAPOWIETRZONY

Obszar (okręg) bezpośrednio wokół ogniska choroby, podlegający ograniczeniom, w szczególności zakazom, nakazom oraz środkom kontroli, podejmowanym przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt

OBSZAR ZAGROŻONY
Obszar wokół obszaru zapowietrzonego, podlegający ograniczeniom, w szczególności zakazom, nakazom oraz środkom kontroli, podejmowanym przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt

ZARAZĘ UZNAJEMY ZA WYGASŁĄ GDY:

1. Wszystkie zwierzęta padły, zostały zabite lub usunięte

2. W przewidzianym dla danej zarazy okresie nie wystąpił nowy przypadek choroby

3. Przeprowadzono ostateczne odkażanie, które zostało potwierdzone przez urzędowego lekarza weterynarii.

5