1.Umiejętność wykazania nieadekwatności założeń pedagogicznego modelu kształcenia nauczyciela i uczenia się w kontekście edukacji czł. dorosłego wg. Knowlesa Stworzył on andragogiczny model kształcenia w kontekście dorosłych. Zrobił to bo zauważył że człow dor ma już bagaż doświadczeń i może to wykorz w edukacji. Model pedagogiczny oparty był o bad na dzieciach i zwierz. Do pełnego rozwoju człow dor nie były one zbyt wartościowe. Ten model nie bierze pod uw: doświadczeń indywidualnych zdolności, własnych motywów, wiedzy, zainteres. Rodzaj kontroli jest zew. Nie jest pełny w kształceniu człow dor. Model andragogiczny- motywacja nasza jest ważna, są różne motywy, rodzaj kontroli- samokontrola. Indywidualność zakłada swoiste cechy człow dor których nie zakładał m. Ped.
2.Kryteria określania dorosłości jako stanu osobowości Dorosłość- to stan osobowości. -wynik oddziaływań wychowawczych i samowychowawczych. -sposób zachowania. -stosunek do norm i ról społecznych przewidzianych w społeczeństwie dla jego członków osiągających określony wiek życia. Dorosłość to także proces nieustannego stawania się dorosłym, zachodzących w dwóch polach: socjalizacji i wychowania. Wzór dorosłości kształtuje się pod wpływem zamierzonych i niezamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, w którym człowiek żyje, pod wpływem funkcjonujących i przekazywanych wartości i ról społecznych tej fazie wieku. Aby określić czym jest dorosłość jako norma stanu, który chce człowiek osiągnąć trzeba określić subiektywny jej ogląd przez jednostkę, a także pole socjalizacji i wychowanie. Osiąganie dorosłości dokonuje się w określonym czasie i miejscu pod wpływem określonego środowiska społeczno-kulturalnego i określonych w nim wartości.
3.Osiąganie dorosłości w świetle doktryn religijnych i ideologicznych *chrześcijaństwo- dorosłość to pewien stan; rozwijając się w swym życiu dochodzimy do tego stanu dorosłości. Jest to twedy gdy człow wypełni określone wymagania- przystąp. To 7 sakramentów. Dorosłość i dojrzałość nie jest nam dana od razu, do tego stanu trzeba dojść. *konfucjonizm- dorosłość to samorozwój, czas stawania się od dziecka przez całe swoje życie. Jest to proces. Można to osiągnąć w każdym momencie swego życia. *kultura Japońska- jest to cza stawania się poprzez podejmow prawidłowych relacji społecznych. Stajemy się dorośli. Wiek to prestiż społeczny, jest czynnikiem osiągnięć i prestiżu. *Islam- dorosłość to idea harmonii wew oraz harmonii m-dzy jednostką a światem. Mamy zbliżyć się do ideału. Dojrzałość wyraża się w integracji jednostki z normami religij i kulturą.
4.Rozwój jako kategoria pojęciowa andragogiki zakres rozwoju czło. Ideał dorosłości. Rozwój jest ważnym pojęciem andragogiki. Rozwój łączy się czasami bywa zamieniane używane z określeniami wzrost regres progres przyrost ubytek ubożenie wzbogacenie doskonalenie zmiana. Szereg definicji ukazuje rozwój jako proces polegający na przebiegu zespołu czynności działań inne wskazują na efekty stany końcowe procesu rozwoju. Dwa zasadnicze rozumienie pojęcia rozwój a)Rozwój jako proces wszelkich zmian struktury: pozytywnych i negatywnych przechodzący przez względnie stałe fazy b)Rozwój jako proces doskonalenia wzbogacenia struktury. W rozwoju czł. można wyróżnić 5 typowych jego trendów: 1.wzbogacanie 2.różicowanie 3.porządkowanie 4.integracja 5.hierarchizacja struktury Biologiczny - punkt kulminacyjny to dojrzałość płciowa, osiągnięcie go, cała populacja osiąga ten moment w 18/21 r.ż.. zmiany o charakterze ilościowym, poźniej jakościowym Psychiczny - maksimum jakie możemy osiągnąć jest funkcjonowanie w różnym zakresie struktur psychicznych. Nie każdy z nas osiąga ten punkt w tym samym czasie i nie każdy go musi osiągnąć. Zależny jest od kultury, norm itp., w jaki sposób jesteśmy ukształtowani. Społeczny- punktem kulminacyjnym jest funkcjonowanie w rolach i w pełni ich wykonywanie. Udział bierze wychowanie kulturowe. Jacy jesteśmy, jak nas wychowali. Podejmowanie prawidłowych relacji społecznych. Nie każdy z nas osiąga go w tym samym wieku i w ogóle go osiąga Kulturowy - dojrzewanie do świadomości produkowania nowych dóbr kulturowych. Nie każdy w tym samym czasie i w ogóle ten punkt kulminacyjny osiąga.
5.POJĘCIA Edukacja dorosłych (wg Jankowski) -jest czynnym udziałem w modyfikowaniu warunków rozwoju psychofizycznego jednostki młodocianej i dorosłej -wspomaganiem tego rozwoju przez wyzwalanie jej własnych sił rozwojowych, ukazywanie nie zawsze przez nią uświadomionych jej własnych możliwości, rozwijanie w bezpośrednim środowisku warunków wielostronnej, korzystnej aktywności edukacyjnej -jest kompensowaniem psychofizycznych deficytów rozwojowych -korygowaniem i usuwaniem zaburzeń procesu rozwojowego -w przypadku stanów patologicznych ( psychicznych i społecznych) żmudnym odbudowywaniem poprzez resocjalizację i psychoterapię zdolności normalnego zaspokajania wszystkich podstawowych potrzeb ludzkich oraz konstruktywnego funkcjonowania w społeczeństwie. Jednym z nurtów w procesach edukacji dorosłych (obok samorzutnych procesów rozwojowych oraz procesów autoedukacyjnych) jest oświata dorosłych ( zorganizowany przez społeczeństwo i najczęściej zinstytucjonalizowany system działań edukacyjnych). Edukacja dorosłych jest więc: 1.Funkcją i przejawem procesów aktywności życiowej, podejmowanych i realizowanych różnorodnych zadań (im ta aktywność jest bogatsza, wszechstronniejsza i im te zadania są bardziej złożone, konstruktywne i twórcze, tym bardziej wartościowe i owocne są procesy rozwoju psychofizycznego człowieka dorosłego) 2.Procesem intencjonalnego, obliczonego na urzeczywistnienie celów edukacyjnych, planowego, intensywnego i długofalowego oddziaływania jednych ludzi na drugich, a także procesem formalnych oddziaływań edukacyjnych instytucji specjalnie dla tych celów tworzonych. 3.Procesem intencjonalnych i na różnym poziomie zorganizowanych działań autoedukacyjnych rozwijającej się lub korygującej swój rozwój jednostki, ukierunkowującej go zgodnie z własnymi standardami psychicznymi swoiście wykorzystującej różnorodne zewnętrzne wpływy edukacyjne i tworzone możliwości bogacenia własnej osobowości.
Dorosłość - jako faza życia nie posiada jednoznacznych ram chronologicznych ani wyodrębnionych, dzielących ją etapów. Wiek jako jej wyznacznik ulega stałym zmianom z tendencją przesuwania jej początku na lata trzydzieste, zaś końcowej granicy na lata siedemdziesiąte życia jednostki. Jest to wynikiem przedłużającego się okresu kształcenia się młodej generacji oraz wpływu mitu młodości jako wartości, którą należy jak najdłużej zatrzymać. Przesuwanie końcowej granicy łączy się z przedłużeniem trwania życia ludzkiego, zachowaniem dobrego stanu zdrowia i sprawności oraz z ucieczką od starości i postrzegania siebie jako osobę starą. Dorosłość jest też przedstawiana jako stan osobowości, wynik oddziaływań wychowawczych i samowychowawczych, sposób zachowania, stosunek do norm i ról społecznych, przewidzianych w społeczeństwie dla jego członków osiągających określony wiek życia. Jest ona w tym rozumieniu procesem nieustannego stawania się dorosłym, zachodzącym w dwóch polach: socjalizacji i wychowania Wzór dorosłości kształtuje się pod wpływem zamierzonych i niezamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, w którym człowiek żyje, pod wpływem funkcjonujących i przekazywanych wartości i ról społecznych, przypisywanych tej fazie wieku. Osiąganie dorosłości w trakcie życia i przez życie dokonuje się w określonym czasie i miejscu pod wpływem określonego środowiska społeczno - kulturalnego i określonych w nim wartości, (wg Czerniawska)
Człowiek dorosły -jest to człowiek który jest zdolny samodzielnie zaspokajać swój byt i wypełniać zadania społeczne całokształt życiowego doświadczenia
Dojrzałość- mówiąc o dojrzałości można patrzeć na nią z wielu perspektyw. W kwestii biologicznej dojrzały jest człowiek który osiągnął pełny rozwój fizjologiczny i jest to możliwe w pewnym wieku później następuje stopniowa regresja. W kwestii psychologicznej człowiek rozwija się przez całe życie i stopień dojrzałości jak i wiek jej określenia zależy od indywidualnych predyspozycji, tu człowiek dojrzały odpowiada za swe decyzje i podejmuje świadome działania. W kwestii socjologicznej dojrzałości to stan który osiąga jednostka by sprawnie funkcjonować w środowisku społecznym .można wiec powiedzieć ze dojrzałość to stan ducha i ciała przy czym te dwa aspekty się ze sobą nie pokrywają. Jeden jest wyczerpany (biologiczna) inny może trwać przez całe życie
Rozwój - ( wg Dubas) to pojęcie łączy się, a czasem bywa zamiennie stosowane z takimi określeniami jak: regres-progres, wzrost, przyrost, ubytek, ubożenie, wzbogacanie, doskonalenie, aktywizacja, aktualizacja, a przede wszystkim zmiana. Szereg definicji ukazuje rozwój jako proces polegający na przebiegu zespołu czynności, działań, inne wskazują na efekty, stany końcowe procesu rozwoju- -zmiany. Można wskazać na dwa zasadnicze rozumienia tego pojęcia: rozwój jako proces wszelkich zmian struktury, tak pozytywnych, jak i negatywnych, przechodzące przez względnie stałe fazy, oraz rozwój jako proces doskonalenia, wzbogacania struktury i funkcji poprzez zmiany ukierunkowane, zachodzące w określonych fazach. W rozwoju człowieka można wyodrębnić pięć typowych jego trendów: wzbogacanie, różnicowanie, porządkowanie, integracja i hierarchizacja struktury. Rozróżnia się rozwój ilościowy (wzrost, przyrost cech danej struktury), jakościowy (doskonalenia się struktury). Rozwój wszechstronny („aktualizacja pełnego repertuaru zadatków i doprowadzenie każdego z nich do maksymalnego poziomu") i ukierunkowany (koncentrujący się na doskonaleniu wybranych kompetencji, zapobiegający powierzchowności, jako nieuchronnemu skutkowi dążenia do wszechstronności rozwoju). Rozwój człowieka może być pozytywny lub negatywny, tj. zachodzący na bazie pozytywnych lub negatywnych potencjałów rozwojowych. Rozwój pozytywny pozwala na osiąganie na normy rozwojowej oraz dążenie do osiągnięcia pełnej, dojrzałej osobowości. Rozwój negatywny wiąże się z niedorozwojem umysłowym, uczuciowym, konformizmem. Rozwój pozytywny, jak i negatywny mogą odbywać się w stopniu słabym, średnim, dobrym, wybitnym, a także przyspieszonym i wszechstronnym. W. Łukaszewski wyróżnia też rozwój naturalny, kierowany i spontaniczny. Rozwój naturalny dokonuje się „dzięki aktywności ludzkiej nie wychodzącej poza minimum koniecznej ingerencji w bieg zdarzeń". Rozwój kierowany jest działaniem intencjonalnym. W przypadku gdy jednostka nie myśli o tym, jaki wpływ na rozwój osobowości wywiera jej określone działanie, mówi się o spontanicznym rozwoju osobowości człowieka.
Rozwój jest więc procesem doskonalenia osobowości człowieka. Jest wynikiem dążenia jednostki do samookreślenia, rozumianego jako poszukiwanie własnej tożsamości, odnalezienie swego miejsca w świecie.
Socjalizacja - dorosły staje się przedmiotem socjalizacji, poddając się presji i kontroli społecznej, przyjmując takie elementy kultury jak : wiedza, praktyczne umiejętności, wartości, ideały i normy społeczne. Proces ten dokonuje się prze przynależność do określanych struktur społecznych, które je wytwarzają i przekazują. Równocześnie jest on podmiotem własnej socjalizacji, ponieważ żadne oddziaływanie nie zostanie uwewnętrznione bez udziału jednostki i poza nią. Każda jednostka, przez określoną pozycję w strukturze społecznej i styczności z innymi ludźmi, staje się czynnikiem społecznym, który w najbardziej codziennych sytuacjach życiowych wpływa na socjalizację i wychowywanie innych. (wg Czerniawska) Wg E. Dubas - socjalizacja jest procesem całożyciowego uczenia się przez jednostkę bycia coraz wartościowszym członkiem społeczeństwa. Poprzez wpływy socjalizujące, pochodzące od innych ludzi, wartości kulturowe człowiek dorosły rozwija się, czyli aktualizuje własne potencjały rozwojowe. Zdobywa nowe umiejętności współżycia z innymi ludźmi, uczy się nowych, albo doskonali już wcześniej pełnione role na rzecz społeczeństwa w którym żyje.
Współsocjalizacja - każdy człowiek jest zarówno podmiotem (bo jest obiektem socjalizacji) jak i przedmiotem(bo decyduje czyja przyjąć).Każdy jest wiec socjalizowany jak i socjalizuje
Wychowanie (wg Jankowski)- wieloznaczność tego terminu wyraża się w tym, że jest on przydatny w oznaczaniu (opisywaniu) zasadniczo rozmaitych zjawisk i stanów rzeczy, się z rozwojem człowieka, głównie jednak z jego rozwojem psychicznym. Termin ten oznacza: 1)całkowity proces rozwojowy jednostki, zwłaszcza młodej, czyniący z niej dojrzałego członka społeczeństwa (uspołecznienie, socjalizacja) 2.fragmentaryczny proces rozwojowy, związany głównie z kształtowaniem w psychice człowieka sfery społeczno - moralnej, empatycznej, wolicjonalnej i estetycznej (wąskie rozumienie wychowania) 3.osiągnięty w danej fazie rozwojowej poziom tego rozwoju (ktoś jest „dobrze wychowany", lub „źle wychowany" itp.) 4.proces intencjonalnego oddziaływania zmierzający do zintensyfikowania, ukierunkowania, wsparcia lub skorygowania całościowego rozwoju jednostki, ewentualnie rozwoju jakiegoś fragmentu jej osobowości ( np. światopoglądu, woli, sprawności) Potocznym rozumieniu o wychowaniu mówi się głównie w odniesieniu do dzieci i młodzieży. Wychowanie jest tu rozumiane jako przygotowywanie do dorosłości, rozkładające się na etapy, odpowiadające stosownym fazom rozwojowym młodego człowieka. Jednak potrzeby społeczne i praktyka edukacyjna już dawno temu ujawniły celowość i możliwość wychowywania również ludzi dorosłych, którzy dzięki niemu uzyskuj ą szansę ukierunkowywania lub korygowania swojego dalszego rozwoju
Uczeń dorosły-to os dorosła kt podlega zorganizowanemu oddziaływaniu i podejmuje w miarę świadomie trud uczenia się za pomocą różnych źr wiedzy(książki, tv). Używa się też innych terminów: słuchacz, uczestnik. Dorosłość- dorastanie do społecznie obowiązującego wzoru człowieka dorosłego; ideał; sytuacja społeczna człowieka, proces rozwoju psychicznego, proces społeczno kulturowy człowiek dorosły %u2013 istota rozumna, zdolna do poznania samego siebie, kierowania sobą i odpowiadania za siebie; wychowanie- proces intencjonalnego oddziaływania zmierzający do ukierunkowania, wsparcia, skorygowania całościowego rozwoju jednostki, lub fragmentu jej osobowości; wspomaganie jednostki w całościowym przebiegu swego stawania się edukacja dorosłych- proces intencjonalnych i na różnym poziomie zorganizowanych działań autoedukacyjnych rozwijającej się lub korygującej swój rozwój jednostki, ukierunkowującej go zgodnie z własnymi standardami psychicznymi i dokonywanymi antycypacjami; kształcenie- stwarzanie warunków i sytuacji dla zdobywania określonej wiedzy i umiejętności przez osobę uczącą się, dla dokonywania określonych przemian w osobowościach podmiotów kształcenia; proces dokonujący się przez całe życie i poprzez życie, projekt i wytwór życia, uświadomienie sobie jego sensu
Kształcenie - zasób czynności które maja pomóc człowiekowi dorosłemu zdobyć orientacje w otaczającej go rzeczywistości
Samokształcenie (autoedukacja, samowychowanie) (wg Jankowski) -podmiotowy udział jednostki w jej „stawaniu się" -służy najlepszemu wykorzystaniu dostępnych jednostce warunków, gdyż to ona sama jest aktywna i zaangażowana w proces swojego rozwoju i pragnie go zdynamizować, ukierunkować lub skorygować, selekcjonując i uaktywniając te wszystkie wpływy osobotwórcze, które pochodzą z jej bliskiego, a niekiedy nawet z dalekiego otoczenia (mass media, literatura, sztuka) i wpływy z jej życia wewnętrznego, w którym ogromną rolę odgrywa wyobraźnia i dokonywane wartościowania, przeżycia, posiadana wiedza i własne doświadczenia -wg F. Znanieckiego -jest rozwojem osobowości świadomie kierowanym i kontrolowanym przez samą rozwijającą się jednostkę według mniej lub bardziej uświadomionego ideału -wg M. Dudzikowa - samokształtowanie to inicjowanie i realizowanie przez jednostkę zadań w celu osiągnięcia we własnej osobowości i zachowaniach zmian zgodnych z pożądanymi przez jednostkę standardami
6.Wnioski płynące z badań dotyczących możliwości edukacyjnych i przejawów i rezerw rozwoju ludzi dorosłych: A/Jmes B/Thorndike C/ Guttman D/Gould E/Lovell F/Baltes i Willi
a/W-James W początkach XX stulecia W.James uważał, ze jeżeli człowiek ok. 21 roku życia osiąga dojrzałość fizyczną i fizjologiczną, to w tym okresie kończy się także w zasadzie jego rozwój psychiczny. Pogląd Jamesa wycisną na psychologach początku XX w poważne piętno.
b/E. Thorndike - wniósł do teorii uczenia się badania kt robił, wniosek: człow poniżej 45 r.ż. nie powinien rezygnować z rozwoju; stwierdził to na podst badań dot możliwości...I- jak rozwija się fizyczna siła człowieka, tak pojawiają się i udoskonalają w odpowiednim czasie pewne siły umysłu, rozwój kończy się ok. 20r.ż -II- człowiek może uczyć się do 40r.ż
c/ D.L. Gutman uwalnianie się kobiet i mężczyzn po wypełnieniu obowiązków rodzicielskich od ograniczeń narzucanych w toku młodzieńczej socjalizacji przez stereotypy ról męskich i kobiecych;
d/R. Goud >Do ważnych przejawów rozwoju człowieka dorosłego zalicza wyzbywanie się niektórych nastawień, przekonań, oczekiwań wyniesionych z dzieciństwa. A więc rozwój to nie tylko „przyrost", lecz także nieraz ..uwolnienie się" od czegoś, co w kolejnej fazie życia jest anachronizmem. >Rozwój osobowości człowieka dorosłego polega m.in. na uwalnianiu się od niektórych pozostałości dzieciństwa, które mogą, ale wcale nie muszą ciążyć na dalszym życiu. Jego zdaniem pewne wymiary osobowości zostają w toku wczesnej socjalizacji uformowane, a przy tym zmitologizowane w ten sposób, że dorosły staje się wobec trudnej konieczności wyzwolenia się z tego dziedzictwa. Tylko wtedy, gdy potrafi to uczynić, zyskuje odpowiednią kontrolę nad wyborami, których dokonuje. Aby np. stać się w średnim wieku naprawdę indywidualnością, a nie tylko raz na zawsze zaprogramowanym przedstawicielem danej płci, jednostka musi nieraz uwolnić się spod presji standardów roli męskiej lub kobiecej, dyktujących jej od dziecka wybór określonych zachowań, celów oraz ocen własnego i cudzego postępowania.
e/Lovell dzielił życie ludzkie napięć faz określa ich cezury i stwierdza iż w wieku 40 lat wpływ procesu starzenia się łatwość uczenia się zaczyna być coraz bardziej widoczny. Deficytowego modelu starości wg. którego wraz z wiekiem opadały krzywe sprawności psychofizycznych następował regres.
f/P.B. Baltes i S.L. Willis wykazali, że aktualny poziom wyników uzyskiwanych przez ludzi 60-68-letnich w testach inteligencji płynnej, może ulec poprawie w rezultacie specjalnych ćwiczeń. Przełożyli również koncepcję dwóch rodzajów rezerw aktywności umysłowej: rezerw aktualnie dostępnych (aktualnych) i ukrytych. Pierwsze z nich decydują o obserwowanym w danym czasie poziomie sprawności działania, natomiast rezerwy ukryte reprezentują nasz nie wykorzystany w danym czasie potencjał rozwoju, który można uruchomić w wyniku odpowiedniego zainwestowania czasu i energii. Autorzy zakładają, że w dzieciństwie rezerwy ukryte są najmniejsze, albowiem otoczenie kładzie duży nacisk na rozwój intelektualny, stymulowany także przez rozwój organizmu. Ponieważ zaś presja w kierunku wysokich osiągnięć intelektualnych w wieku dojrzałym jest na ogół słabsza, rezerwy ukryte są u dorosłych większe. W starości maleją one w wyniku pogarszania się właściwości funkcjonalnych mózgu.
7.Różnice między biologicznym a psychologicznym pojmowaniem rozwoju BIOLOGICZNY MODEL POJMOWANIA ROWZWOJU - „mocny" Rozwój fizyczny ma charakter etapowy: przechodzi kolejne stadia w ściśle określonym, nieodwracalnym porządku. Rozpatruje się go zwykle jako „dojrzewanie", ponieważ prowadzi do uformowania osobnika w pełni wyrośniętego, sprawnego fizycznie i płodnego, czyli dojrzałego. Osiągnięcie przez organizm postaci dojrzałem oznacza zarazem w biologii kres rozwoju, po którym następuje okres zmian regresywnych, prowadzących do stopniowego spadku sprawności i odporności organizmu, kończącego się śmiercią.
Rozumienie takie opiera się na tzw. „mocnym" modelu rozwoju. Zgodnie z nim o procesie rozwoju można mówić tylko w odniesieniu do takich zmian, które są powszechne, konieczne, nieodwracalne, przewidywalne i prowadzą do wyniku końcowego, określanego zwykle mianem dojrzałości fizycznej organizmu, i - analogicznie - do „dojrzałości" psychicznej. Przyjmując ten właśnie model, znakomicie sprawdzony w biologii, psychologowie mogli się przekonać, że jest tylko jeden rodzaj zmian zachowania w wieku dojrzałym, który w pełni odpowiada wymaganiom tego modelu. Są to zmiany regresywne, powiązane z procesem starzenia się organizmu. PSYCHOLOGICZNY MODEL POJMOWANIA ROZWOJU -..słaby" Od początku lat siedemdziesiątych szybko narasta literatura, prezentująca orientację odrzucającą „mocny" model rozwoju na rzecz modelu „słabego", orientację zwaną „life-span development psychology" („psychologia rozwoju w ciągu całego życia"). „Słaby" model rozwoju liczy się z tym, że rozwój psychiczny (behawioralny) miewa zarówno dobrze już opisane podobieństwa z rozwojem biologiczny, jak i swoiste różnice, które w modelu biologicznym się nie mieszczą. Może on polegać na korzystnych zmianach zarówno ilościowych, jak i jakościowych, obserwowanych zarówno u wielu ludzi, jak i tylko u niektórych. Może mieć różne mechanizmy i różny przebieg i nie musi zmierzać do z góry określonego stanu końcowego, tak ważnego w biologicznym modelu rozwoju. Ta wielość możliwości dała asumpt ( pobudzenie do działania, bodziec) mówienia o pluralistycznej koncepcji rozwoju. Pluralistyczne rozumienie rozwoju dopuszcza istnienie wielu jego definicji, dostosowanych do wyspecjalizowanych form i przejawów tego procesu. Współczesna psychologia rozwojowa interesuje się wszelkimi zmianami zachowania, zachodzącymi od urodzenia do śmierci. Znalazło to wyraz w definicji określającej cele rozumianej już w nowy sposób psychologii rozwojowej jako opis, wyjaśnianie i modyfikowanie wewnętrzosobniczych zmian zachowania w ciągu całego życia, a także międzyosobniczych w zakresie tych zmian. W grę wchodzą więc tu zmiany zarówno rozwojowe, jak i regresywne. Przytoczona definicja nie posługuje się w ogóle pojęciem rozwoju, bardzo trudnym do zdefiniowania w jego „słabym", najszerszym rozumieniu. Próby skonstruowania takiej definicji podjął się Zbigniew Pietrusiński. Wg niego rozwój psychiczny (behawioralny) człowieka to względnie trwałe zmiany jego zachowania, które sprzyjają rozwiązywaniu wyłaniających się przed daną osobą zadań w sposób korzystny nie tylko doraźnie, lecz także z punktu widzenia pomyślnego przebiegu dalszego jej życia, jako złożonej i "wielowymiarowej całości. W wieku dojrzałym rozwój idzie nieraz w parze z regresem, gdy odbywa się poprzez zaangażowanie w jedne rodzaje aktywności kosztem innych. Ponadto dochodzi tu jeszcze dodatkowy czynnik w postaci regresu fizycznego. Jest to proces nieunikniony, uwarunkowany biologicznie.
8.KONCEPCJA 4 ŻYCIA WG. LEVINSONA Levinson dzieli życie na 4 zachodzące na siebie fazy: A)era dzieciństwa(poprzedzająca dorosłość);0-17(22) B) era wczesnej dorosłości; 17-40(45) -wkraczanie we wczesną dorosłość; 17-22 -debiut w świecie dorosłych23-30 -wkraczanie w lata 30-te -stabilizacja33-40 C) era wieku średniego;40-65-wkraczanie w wiek średni;40-45 -początek wieku średniego;45-50 -wkraczanie w lata 50-te -kulminacja wieku średniego;55-60 -późna dorosłość;60-65 -pełnia sił fizycznych i zdolności intelektualnych -osiągnięcie dojrzałości fizycznej, psychicznej, społecznej, kulturalnej -era sukcesów i porażek -era nowicjatu, niepewności -w fazie nowicjatu ważny jest mentor- starsza osoba o ok. pół pokolenia, autorytet, osoba fizyczna, mistrz zajmujący mocna pozycję w świecie, z którego mądrości się korzysta, w pewnym momencie dochodzi do rozstania z nim -zdania rozwojowe: wybór partnera, przygotowanie się do życia w małżeństwie, założenie rodziny, wychowanie dzieci, prowadzenie domu, rozpoczęcie życia zawodowego, obowiązki obywatelskie-następują kryzysy i przełomy, które mogą iść w kierunku rozwoju lub stabilizacji intelektualnej, społecznej, fizycznej D) era późnej dorosłości(starości);65-... Czyli starość. Badania Lewinsona nie obcięły tej finalnej części życia. Bromley wyróżnia to okres -przedemerytalny 60-65 emerytalny 65-70 i starczy po 70 Między każdą erą są fazy przejściowe, które nachodzą na fazę mijającą następującą. Każda z er ma swoje fazy, zadania rozwojowe. Każda z faz ma swoją strukturę życia (podstawowy, obowiązujący w danym momencie życia wzorzec pewnej aktywności w powiązaniu z otoczeniem). Rozwój to umiejętność modyfikowania struktury życia: rozkładanie starej, zdezaktualizowanej struktury i zbudowanie na jej podstawie nowej. Na rozwój mają wpływ czynniki: -zależne od człowieka (zewnętrzne) -niezależne od człowieka (wewnętrzne) Życie to poszukiwanie co raz to nowych zadań i transformacji w sferze priorytetów jednostki i jej rozwiązań ze światem
9.Biografia edukacyjna-nową wersją życia Historia życia i biografia edukacyjna. Metoda biograf zawiera wart pedagogiczne, edukacyjne; stanowi dialog m-dzy badaczem a narratorem. Historie życia ukazują jednostkowe losy, są osobistym spojrzeniem na przeszł, pozwalają zrozumieć siebie, swój wybór wartości, sukcesy, porażki. Z tej pozycji lepiej rozumie się innych, społeczeństwo i świat. Stanowią one inne spojrzenie na przeszłość. Cofają się do codzienności, przeżyć, obyczajów. Os opowiada o sobie, swojej syt społecznej w określ mscu i czasie. Życie człow zawsze przebiega w środowisku społecznym i jest zdeterminowane czasem historycznym. Analiza biografii w tych 2 wymiarach prow do poznania jednostki i społeczności w kt żyje. Wspomnienia mogą służyć np. lepszemu zrozumieniu ludzi starszych w procesie starzenia się. Historia życia jest narzędziem odtworzenia czasu kt przeminął.
Rozważania nad biegiem życia są podejmowane głównie w badaniach socjologicznych skorelowane z polityką społeczną i pracą socjalną. Odnosi się to głownie do ludzi starszych. Aby odczytać właściwe ich aktualne potrzeby niezbędne jest sięgnięcie do ich biografii. Biografia edukacyjna jako refleksja nad szkołą swego dzieciństwa przy gotowej osoby uczącej się do modyfikowania własnych zachowań w ich funkcjach nauczycieli pomaga zrozumieć własne dzieci jest pomocą w rozwoju w pokonywaniu życiowych zakrętów. Chodzi o znalezienie z których momentach życia pojawia się kryzys tożsamości i o pomoc w ich przekraczaniu o pomoc w nabyciu umiejętności dokonywania trafnych wyborów i decyzji w odniesieniu do własnego życia. Ważna jest szansa istnienia w podmiotowości decydowania o sobie i społecznym wymiarze- znalezienie swojej filozofii życia na każdym etapie.
Edukacja dorosłych, według Mazirowa, winna służyć wspieraniu procesu zmiany perspektywy uczenia własnych wyborów przyszłości, stawiania im czoła. Człowiek musi uczyć się być dzielnym i pełnym nadziei wobec przyszłości.
Edukacja może pomóc w odnalezieniu nowych perspektyw np. prowadzi do powstania różnego rodzaju ruchów społecznych, stowarzyszeń, ułatwia odnalezienie swojej grupy rówieśniczej. W procesie edukacji następuje transformacja osobowości przez rozbudzenie świadomości stosunku do siebie i do świata. Kształtująca się nowa tożsamość polega na zmianie perspektywy znaczenia i potęga przefbrmułowaniu sposobu postrzegania rzeczywistości, gdy stary jej obraz jej nieadekwatny.
Człowiek zawsze nawiązuje do swej przeszłości, choć w nowej perspektywie do niej nic wraca. Jest bogatszy o nowe doświadczenia, a nowa perspektywa jest zawsze syntezą przeszłości i teraźniejszości. Zadaniem edukacji dorosłych jest ułatwienie procesu zmiany perspektywy przez jednostkę. Kiedy to nastąpi jednostki potrzebują pomocy przy opanowaniu nowych umiejętności. Dlatego pomoc i wspieranie umiejętności wyboru i zmiany perspektywy są tak ważne dla edukacji dorosłych. Proces ten dokonuje się zawsze w określonym środowisku i czasie historycznym. Tak więc przyszłość i stosunek do niej jest jednym, z zndaA procesu samokształcenia. W zależności od wieku jednostki, zadanie to będzie się wyrażać inaczej jako doskonalenie w zawodzi, w rolach społecznych, w uczestnictwie w ruchach społecznych, w przygotowaniu do życia na emeryturze, w porządkowaniu swego archiwum, w pisaniu pamiętnika czy dziennika, w studiach. Proces reinterpretacji i refleksji bazuje na aktywności jednostki, dokonuje się w niej. Człowiek jest poddany próbie nadziei, targa nim niepokój, lęk, pokusa rozpaczy. Człowiek wiary musi sobie uświadomić, że nadzieja jest obietnicą i jest większa niż rozpacz.
Edukacja dorosłych w aspekcie czasu i przestrzeni. A.)przeszłość- w życiu człow dorosł oznacza jego dzieciństwo i młodość, okres bujnego życia wyborów, szansy, możliwości. Dorosły stale przebywa w swojej czasoprzestrzeni, jest uzal od powrotów do swojej przeszł, nie dzieje się nic co nie byłoby warunkowane przeszłością. Środow niewidzialne tworzą: okr transformacji ustroju, czas historyczny, ustrój, obyczaj. Przeszł jest istotnym elem naszego życia ale nie można na niej poprzestawać. B.)teraźniejszość- jest trudna do określenia, skupia się na tym co człow robi w danej chwili. Czas teraźniejszy w życiu człow dorosł łączy się z jego wiekiem, inaczej przeżywa go os.30-letnia, inaczej 40-to i 50-cio. Wiek łączy się z kryzysami w postrzeganiu siebie jako w pełni sił, stabilizacji, planu życiowego. Wiek uzależnia stos do przyszłości, warunkuje perspektywy, kt czasem ulegają zmianie np. śmierć współmałż, choroba, emerytura, zagrożenie bezrobociem. Wtedy kurczy się perspektywa przyszłości. C.)przyszłość- czł musi przewidywać przyszł kt jest dla niego tajemnicą, nie wie co będzie jutro. Z wiekiem przeżywa silniej strach wobec nieznanych zagrożeń. Łatwiej porusza się w ustabilizowanym świecie społeczno- kultural. Przyszł budzi też nadzieję że będzie lepiej. Zad człow dorosł jest stanąć wobec perspektyw z krytycyzmem, umiejętnością wyboru własnych. Człow musi uczyć się być dzielnym i pełnym nadziei wobec przyszł. Edukacja może pomóc w odnalez nowych persp, np. prowadzić do powst nowych stowarzyszeń, ruchów społ. F-cje środowiska niewidzianego w andragog i gerontologii. Środow niewidzialne to zjawiska przyrodnicze, kulturowe, czynniki osobowe(psychologiczne- nastawienie do życia, system wartości, opinie- są to elem subiektywne świadomości człow, elem zew- np.rodzina). czynniki te mają duże znaczenie dla w-nia, dzięki nim może dokonać się przekształcenie życia. Do składników środowiska należy przeszłość i teraźn; stanowi ono przeżycie, wierzenia, nastawienie uczuciowe, zwyczaje, kształtuje jednostkę, podtrzymuje jej siły. W andragog środow niewidzialne dąży do wyjścia z syt zniewolenia przez szukanie znaczących dla osoby wydarzeń(życiowych, społecznych), którym osoba przypisuje szczeg znaczenie i podporządkowuje swój dalszy los, zachowania, odczucia. Analiza i interpretacja wydarzeń w danym wieku tworzy treść kształcenia dorosłych. Przeszłość rzutuje na postrzeganie teraźniejszości, wpł na motywy postępowania, kształtuje nowe postawy wobec rzeczywistości. Andragogika traktuje dzieciństwo jako podstawę dorosłości, życie jako kontinuum a w-nie jako proces całożyciowy. Dorośli odtwarzają swoje środowisko życia, wspomnienia, dośw, analizują, określają fakty, sytuacje kt wpływały na ich tożsamość, teraźniejszość. Pamiętniki, biografie ukazują środow niewidzialne z przeszłości. W gerontologii w-wczej środow niewidzial stymuluje działania społeczne, jest impulsem dla stowarzyszeń, pobudza refleksję nad przeżyciami.
2