1.Zajęcia korekcyjno-wyrównawcze : ustalenia terminologiczne i ogólna charakterystyka.
2. Teoretyczne podstawy zajęć korekcyjno -wyrównawczych.
1. Zajęcia korekcyjno-wyrównawcze : ustalenia terminologiczne i ogólna charakterystyka.
Reedukacja (jest tu rozumiana jako postępowanie ukierunkowane na usunięcie niepowodzeń w nauce czytania i pisania przez nauczenie tych czynności specjalnymi metodami oraz ćwiczenie sprawności elementarnych , na których się opierają), praca reedukacyjno- wyrównawcza (ta praca to nie tylko usunięcie bezpośrednich przyczyn trudności i wyrównywanie braków w wiadomościach, ale świadome dążenie do odbudowania właściwych dla danego wieku motywów uczenia się i przywrócenie prawidłowego stosunku dziecka do nauki), praca dydaktyczno- wyrównawcza , zajęcia korekcyjno-wyrównawcze ( wyznacza zakres terapii mającej na celu wyrównanie opóźnień i korygowanie zaburzeń rozwojowych) to najczęściej stosowane określenia dla działań naprawczych stosowanych w przypadku niepowodzeń w uczeniu się także matematyki. Powodem tych rozróżnień są proporcje i sposób złożenia elementów terapii pedagogicznej i psychologicznej. Jeżeli w centrum uwagi znajduje się sfera wiadomości i umiejętności szkolnych , stosuje się termin reedukacja. Gdy celem nadrzędnym jest stymulacja rozwoju i korekta zaburzonych procesów , preferuje się pozostałe określenia. Niezależnie od nazwy są to działania interwencyjne o charakterze naprawczym podejmowane w ramach systemu wychowawczego. Obejmuje się nimi:
dzieci , które muszą niebawem rozpocząć naukę w szkole, a nie osiągnęły jeszcze należytej dojrzałości szkolnej, które nie maja szans, aby sprostać wymaganiom stawianym na lekcjach , także matematyki.
Dzieci z klas początkowych , które mimo czynionych starań i wysiłków, nie potrafią podołać wymaganiom stawianym im w szkole, a również na lekcjach matematyki.
Metodyka tych zaadresowanych działań naprawczych - cele ,programy zajęć, zasady i metody pracy z dziećmi - mieści się w obrębie pedagogiki specjalnej.
Charakterystyczna cechą jest łączenie w tego typu działaniach elementów terapii pedagogicznej i elementów psychoterapii.
Celem działań naprawczych jest wspomaganie rozwoju dziecka i korygowanie dostrzeżonych zaburzeń tak , aby można było ukształtować zdolność do uczenia się w warunkach szkolnych. Równie ważna jest rekonstrukcja systemu wiadomości i umiejętności, bo inaczej dziecko nie będzie mogło sprostać wymaganiom stawianym mu na lekcjach.
Są 3 główne różnice między normalnymi zajęciami, a zajęciami korekcyjno- wyrównawczymi:
- Z założenia, że zajęcia korekcyjno-wyrównawcze są realizowane w ramach systemu wychowawczego, wynika także, iż można je opisać w kategoriach zasad postępowania i metod, a cele ująć w formę programów. To, co robi się na zajęciach korekcyjno- wyrównawczych, jest jednak odmienne od czynności, które nauczyciel realizuje w ramach procesu wychowania i nauczania. W procesie wychowania cele, a więc także program wychowania, maja ścisły związek z przyjętym ideałem, a sens wychowania to maksymalne zbliżanie wychowanka do tej idealnej wizji człowieka. Programy nauczania są formalna wykładnią celów kształcenia i zawierają charakterystykę treści nauczania w formie uporządkowanych tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia. Obowiązkiem nauczyciela jest zaznajomić uczniów z tymi tematami, a uczniowie mają przyswoić sobie ich treść. Nauczyciel nie konstruuje programów, lecz stara się tak dostosować metody , aby uczniowie mogli opanować to co jest zawarte w programie. Inaczej jest w przypadku zajęć korekcyjno- wyrównawczych. Tu nie obowiązują gotowe programy i nie dziecko musi się dostosować do programu. Tutaj program opracowuje się do potrzeb dziecka, do jego możliwości rozwojowych.
-Następną różnicą między normalnymi zajęciami, a zajęciami korekcyjno- wyrównawczymi jest różnica metod. Nauczyciel dobiera je tak , aby przekazywane na lekcji treści były dostępne dzieciom w klasie. Czyli dla niektórych dzieci są te informacje łatwe, a dla innych trudne. Nauczyciel jednakowo traktuje wszystkich. W przypadku zajęć korekcyjno wyrównawczych terapeuta dostosowuje metody do możliwości poznawczych konkretnego dziecka.
-Trzecia różnica dotyczy zasad.
Podsumowując , w centrum zajęć korekcyjno wyrównawczych jest konjkretne dziecko, a celem jest korekta jego rozwoju.
2. Teoretyczne podstawy zajęć korekcyjno -wyrównawczych.
Ingerencja w rozwój dziecka powinna mieć charakter wspomagania naturalnych procesów rozwojowych.
Teoria kształtowania czynności umysłowych (mechanizm interioryzacji):
1. Kształtowanie motywacji, czyli pozytywne nastawienie dziecka do rozwiązywania określonych zadań- problemów.
2. Wstępne kształtowanie schematu czynności, czyli zaznajomienie dziecka z logiką (porządkiem) czynności. Obejmuje system wskazówek określających pomyślny sposób rozwiązania problemu.
3. Formowanie czynności materialnych. Dzieci wykonują je na przedmiotach lub rysunkach i modelach. Trzy rodzaje czynności: orientacyjny, wykonawczy i kontrolny. Dziecko wykonuje wszystkie czynności w sposób świadomy i zalecane jest łączenie czynności z nazywaniem ich.
4. Kształtowanie czynności za pomocą mowy. W tym etapie mowa jest już samodzielnym nośnikiem. To co dziecko mówi ma być odzwierciedleniem czynności materialnej lub zmaterializowanej, np. czynność dodawania na patyczkach i wyrażona słownie.
5. Przekształcenie mowy głośnej w mowę wewnętrzną. Początkowo dziecko mówi do siebie co wykonuje, jakby mówiło do drugiej osoby. W miarę ćwiczenia takie głośne mówienie przekształca się w mowę wewnętrzną. Jest to początek działania na etapie wewnętrznym, umysłowym.
6. Końcowa faza uwewnętrznienia. Od fazy piątej następuje szybki poziom uogólniania. Istotną rolę odgrywa tu redukcja i skrócone wnioskowanie „zwijanie się czynności umysłowych”. Następuje coraz większa automatyzacja i w momencie kiedy czynność przybiera formę aktu myślowego - staje się narzędziem rozumowania.
Dla uzyskania korzystnych zmian wg powyższego modelu należy również wykorzystywać modelowanie i naśladownictwo, które są formami uczenia się przez obserwację. Efekty takiego nauczania zależą:
- od tego, jakimi cechami charakteryzuje się zachowania, które zamierza się ukształtować,
- od siły oddziaływania modela, osoby demontująca tę czynność,
- od właściwości obserwującego, czy i w jaki sposób można sobie tę czynność przyswoić.
Wykorzystując mechanizm uczenia przez obserwację należy pamiętać, że:
- dostarczane dziecku wzory zachowań musza mieścić się w strefie najbliższego rozwoju (dotyczy to zwłaszcza ich wartości informacyjnej i możliwości wykonawczych dziecka),
- dziecko musi mieć możliwość do natychmiastowego powtórzenia obserwowanej czynności - daje to możliwość korygowania uczenia i wzmacnia jego efekty,
- skłonność do przejmowania zachowań będzie większa, gdy wartość informacyjna zostanie silnie skojarzona z wartość emocjonalną,
- wartość emocjonalną można zwiększyć przez nagradzanie prób naśladowania,
- siła oddziaływania będzie większa gdy, jeżeli dziecko przekona się, że znajduje w dorosłym oparcie w trudnych chwilach.
Zasady prowadzenie zajęć z dziećmi
Zasada stawiania zadań i wymagań na miarę strefy najbliższego rozwoju.
Czyli optymalne uzgadnianie oddziaływania dorosłego z możliwościami rozwojowymi dziecka. Jak wyznaczyć tę sferę? Sfera to pewien umowny obszar pomiędzy dwiema granicami. Dolna to aktualne możliwości dziecka (ustalane za pomocą klasycznych testów), górna zaś to kres możliwości dziecka w danym momencie. Pomiędzy są te zachowania, które dziecko jest gotowe realizować przy pomocy dorosłego. Przy określaniu strefy n. r. trzeba doskonale znać:
- przebieg wczesnych okresów kształtowania się operacyjnego rozumowania,
- istotę operacyjnego myślenia,
- proces osiągania równowagi procesu (krzepnięcie procesów operacyjnych).
Wyznaczanie s. n. r. wiąże się z diagnozowaniem. Patrz tabela 13.
Zasada pełnej opieki wychowawczej i współpraca z dorosłymi zajmującymi się dzieckiem na co dzień
Przy oddziaływaniach korektywnych ważne jest ustalenie proporcji pomiędzy wpływami środowiska domowego i szkolnego dziecka. Podstawową sprawą jest nawiązanie kontaktu terapeuty z nauczycielem i ustalenie:
- w jaki sposób przekazywane będą informacje o zachowaniu dziecka,
- sposób osłabiania napięć jakie dziecko przeżywa w szkole,
- zaaranżowanie sytuacji dla przeżycia sukcesu,
- podniesienie atrakcyjności społecznej dziecka,
- wypracowanie wspólnego stanowiska w stosunku do rodziców dziecka.
W kontakcie zaś z rodzicami należy poznać warunki w jakich żyje dziecko i rozważenie możliwość współpracy. Gdy rodzice są chętni - należy ich włączyć do zajęć korekcyjno- wyrównawczych. Gdy zaś rodzice „nie nadają się” do współpracy należy poczynić wszystko by zneutralizować niekorzystne warunki.
Zasada akceptacji dziecka i dobrego z nim kontaktu
Zajęcia w układzie dorosły - dziecko mają asymetryczny charakter, dziecko ma skromniejszy poziom wiedzy o świecie, o sobie samym, etc. jeżeli dziecko ma się w takim układzie rozwijać to musi czuć się bezpiecznie właśnie dzięki tej asymetrii. Potrzeba akceptacji i troska o dobry kontakt z dzieckiem są najważniejsze. Akceptacja powinna dotyczyć osoby dziecka i zakłada dążenie do zmiany na lepsze dziecięcych zachowań.
Sposoby konstruowania programów do zajęć korekcyjno- wyrównawczych stosownie do potrzeb dziecka
Program powinien uwzględniać rzeczywiste potrzeby i możliwości rozwojowe dziecka. Ważna jest znajomość prawidłowości rozwojowych i metodyki nauczania matematyki. Podstawą opracowania całościowego programu są dwa źródła informacji:
1. wyniki diagnozy,
2. uświadomienie sobie tego, co dziecko powinno sobą reprezentować po zakończeniu zajęć.
Porządek realizacji zadań na zajęciach:
1. zadbanie o ukształtowanie zachowań umożliwiających współpracę
2. wyciszenie lękowych nastawień do zadań,
3. kształtowanie procesów intelektualnych
Metody prowadzenia zajęć
Naprzemienne układanie i rozwiązywanie zadań jako sposób prowadzenia zajęć z dzieckiem
Dorosły daje dziecku zadanie do rozwiązania i dziecko je rozwiązuje, a następnie dziecko układa podobne zadanie i daje je do rozwiązania dorosłemu, który je rozwiązuje z pełna powagą. Następnie dorosły układa trudniejsze zadanie, a ono próbuje je rozwiązać. I znów dziecko po rozwiązaniu zadania układa zadanie dla dorosłego itd. zalety metody:
1. dorosły ma okazję przedstawić jednocześnie sposób układania zadania i rozwiązania zadania,
2. metoda wymusza rozumne zachowanie,
3. jest doskonałym treningiem zdolności do kierowania swym zachowaniem,
4. pozwala kształtować u dzieci odporność emocjonalną, pozwala na zorganizowanie intensywnego uczenia się z maksymalnym wykorzystaniem wcześniej omówionych mechanizmów
5. daje szansę na ciągłe diagnozowanie zachowań dziecięcych i dostosowanie kolejnych już trudniejszych zadań do sfery najbliższego rozwoju.
Zastosowanie metod czynnościowych w rekonstruowaniu systemu wiadomości i umiejętności matematycznych dzieci
Zadania rozwiązywane są za pomocą konkretnych czynności, podkreślając co będzie przeniesione na poziom innych reprezentacji. Np. rozwiązanie zadania za pomocą grafu, a następnie nazwanie słowami- pojęciami. Ułatwia to „matematyzację” tego co jest treścią zadania.
W metodzie tej ważne jest właściwe porozumienie w celu uniknięcia nieporozumień (na trzech poziomach):
- słowne formułowanie wyjaśnień, zadań, poleceń,
- następnie: graficzne wyjaśnianie,
- następnie: wyjaśnianie na poziomie czynności.
Pracując z dzieckiem należy pamiętać by przechodzić z jednego poziomu na drugi (słownie, pokazanie czynności, narysowanie).
Zajęcia z dziećmi - kwestie organizacyjne
1. Długość prowadzenia zajęć z dzieckiem zależy od sytuacji w jakiej znajduje się dziecko. Czasem wystarczy 6-7 miesięcy, w przypadku dzieci, które doznały już goryczy porażki trzeba już ok. 10 miesięcy (dot. I klasy), do jednego roku w przypadki dzieci z klasy II. Im dłużej pracuje się z dzieckiem tym efekt jest trwalszy.
2. Podobnie wygląda kwestia częstotliwości. Im młodsze dziecko tym częściej, nie rzadziej jednak niż dwa razy w tygodniu. Im dłuższe przerwy (pow. 5-7 dni) tym efekt zapomnienia jest trwalszy.
3. Ramy czasowe zajęć. Nie ma potrzeby wyznaczania czasu trwania zajęć (np. 45 min.). W pierwszym tygodniu może to być ok. 20-30 min, w miarę współpracy można wydłużyć czas zajęć nawet do 90 min.
Niezależnie od powyższych wskazań w jednostce zajęciowej można wydzielić 3 części:
1. Rozgrzewka i czas na wspólne dopasowanie się.
2. Część zasadnicza - realizacja kolejnych punktów programu opracowanego stosownie do możliwości i potrzeb dziecka.
3. Część nagradzająca (6-10 min.) podczas której nagradzamy dziecko za wysiłek.