Ośrodki władzy na ziemiach polskich jesienią 1918 r.
Przemiany w sytuacji międzynarodowej w 1918 r., wynikające z postępującej klęski państw centralnych oraz wojny domowej w Rosji, wpłynęły na aktywizację polityczną Polaków.
Jesienią zaczęły powstawać nowe organy władzy, pretendujące do reprezentowania interesów odradzającego się państwa. Ostatecznie w listopadzie
1918 r. funkcjonowały na ziemiach polskich następujące, niezależne od siebie ośrodki władzy:
- Rada Regencyjna: powołana z inicjatywy cesarzy niemieckiego i austriackiego w 1917 r., jako namiastka polskiej władzy na odebranych Rosji ziemiach Królestwa Polskiego,
- Polska Komisja Likwidacyjna: powołana 28 X 1918 r. przez niemal wszystkie znaczące partie galicyjskie. Na czele PKL stanął Wincenty Witos. PKL ogłosił się Tymczasowym Rządem Dzielnicowym i był oprócz powołanej 19 X Rady Narodowej dla Księstwa Cieszyńskiego najwyższą polską władzą w Galicji,
- Naczelna Rada Ludowa: 11 XI umiarkowani działacze wielkopolscy powołali do życia komitet, który przygotowywał się do przejmowania przez Polaków władzy w byłej dzielnicy pruskiej,
- Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej (tzw. rząd lubelski): powołany w Lublinie w nocy z 6 na 7 listopada. Na czele rządu stanął Ignacy Daszyński.
Przejęcie władzy przez Józefa Piłsudskiego.
- 10 XI 1918 r. przybył do Warszawy zwolniony z Magdeburga Józef Piłsudski. Wskutek żądań niemal wszystkich stronnictw polskich dekretem z 11 XI Rada Regencyjna przekazała Piłsudskiemu naczelne dowództwo nad tworzącym się wojskiem polskim,
- 14 XI 1918 r. rozwiązała się Rada Regencyjna przekazując Piłsudskiemu całą władzę nad tworzącym się aparatem państwa; następnie po ustąpieniu rządu lubelskiego, misja utworzenia nowego rządu została powierzona przez Józefa Piłsudskiego Jędrzejowi Moraczewskiemu,
- Piłsudski dążąc do porozumienia z prawicą skłonił Moraczewskiego do ustąpienia i powierzył misję sformowania nowego rządu Ignacemu Paderewskiemu, który 16 I 1919 r. objął stanowisko premiera rządu; działający w Paryżu Komitet Narodowy Polski uznał rząd Paderewskiego, w związku z czym rząd ten uzyskał wkrótce uznanie państw Ententy.
Wybory do Sejmu Ustawodawczego i Mała Konstytucja.
- 26 I 1919 r. odbyły się wybory do jednoizbowego Sejmu Ustawodawczego, którego głównym zadaniem miało być stworzenie podstaw ustrojowych państwa. Pierwsze wybory przyniosły sukces ugrupowaniom prawicy,
- 10 II 1919 r. Józef Piłsudski jako Naczelnik Państwa dokonał uroczystego otwarcia sejmu, zaś 20 II złożył na ręce sejmu pełniony przez siebie urząd. Sejm podjął uchwałę o powierzeniu Piłsudskiemu dalszego sprawowania funkcji Naczelnika Państwa (tzw. Mała Konstytucja). W uchwale tej poddano Urząd Naczelnika Państwa pewnym ograniczeniom oraz kontroli sejmu, m.in. określając, iż władzą suwerenną i ustawodawczą w Polsce jest sejm, zaś Naczelnik Państwa jest przedstawicielem państwa i najwyższym wykonawcą uchwał sejmu w sprawach cywilnych i wojskowych.