Pojęcie prawa finansowego

Źródeł prawa finansowego należy dopatrywać się w prawie administracyjnym, a nie w prawie cywilnym. Ma ono cechy dominium - władztwa, gdyż kształtuje obowiązki podmiotów w sposób nierówny. Podmiotem uprzywilejowanym są organy państwa. W skład prawa finansowego wchodzą następujące dziedziny prawa: prawo dewizowe, prawo walutowe, prawo podatkowe, prawo celne, prawo bankowe, prawo rynku finansowego, finanse publiczne (budżety), rachunkowość.

Elementy stosunku prawno-finansowego:

• Pozycja podmiotów nie jest równorzędna - podporządkowanie jednego podmiotu względem drugiego,

• Działalność organów odbywa się na podstawie i w granicach prawa

• Organy mogą korzystać ze środków przymusu państwowego

• Istotny interes prawny leżący u podstaw stosunku prawno-finansowego

Regulacje konstytucyjne prawa finansowego

Problematyka związana z finansami publicznymi została uregulowana w Rozdziale X Konstytucji RP. Jednakże nie należy umniejszać zasadom znajdującym swoje odzwierciedlenie w Rozdziale I Konstytucji w tym zasadę państwa prawnego oraz zasadę praworządności. Nadto do prawa finansowego zastosowanie ma katalog źródeł prawa uregulowany w art. 87 KRP. W zakresie katalogu źródeł prawa TK wskazał, iż z uwagi na szczególną rolę NBP wobec podmiotów funkcjonalnie podległych, uchwały podjęte przez NBP są dla tych podmiotów wiążące.

W Konstytucji RP znajdują się regulacje ograniczające możliwość zaciągania długu publicznego. Konstytucja wskazuje, iż niedopuszczalnym jest zaciąganie pożyczek powyżej 3/5 rocznego PKB.

Istotne są również regulacje zakresu prawa podatkowego, któremu Konstytucja daje prawne podstawy, natomiast kwestie szczególne podlegać będą regulacjom ustawowym.

Następnie Konstytucja określa cechy ustawy budżetowej - jedyna ustawa tak szczegółowo omówiona w Konstytucji. Do cech ustawy budżetowej należy zaliczyć:

• Specjalną ścieżkę legislacyjną

• Ustawa budżetowa ma charakter periodyczny - jest określona w czasie,

• Konsumuje się w trakcie roku budżetowego,

• Ustawa budżetowa posiada swoje prowizorium,

• Budżet realizowany jest w oparciu o projekt,

• Obowiązuje zakaz pożyczek z NBP na pokrycie deficytu budżetowego

• Wyłączną inicjatywę ustawodawczą posiada RM

• Obowiązuje zakaz zwiększania deficytu budżetowego powyżej ustawowej granicy

• Narzuca terminy wszystkim organom w tym TK

• Ustawa budżetowa nie może derogować innych ustaw

Ustawa o finansach publicznych

Finanse publiczne to zbieranie i wydatkowanie środków w interesie publicznym. Ustawa nie definiuje sektora finansów publicznych, a enumeratywnie je wymienia (art. 9), katalog ten jest częściowo zamknięty. Analogiczną sytuację można zaobserwować w przypadku definicji środka publicznego tam również zostają wymienione elementy stanowiące środek publiczny w tym jego źródła. Przepisy ustawy o finansach publicznych stosuje się zarówno do podmiotów wskazanych w art. 9 jak i do innych podmiotów korzystających ze środków publicznych. Problem pojawia się, gdy podmiot niebędący w sektorze finansów publicznych, korzysta ze środków publicznych czy taki środek jest środkiem publicznym, czy też nie. Zostało przyjęte, że ten środek nie jest już środkiem publicznym, natomiast stosuje się do niego rygory środka publicznego.

W kwestiach budżetowych, pomiędzy dochodami, a wydatkami powinna istnieć równowaga, niestety tak nie jest i zwykle wydatki przewyższają dochody. Celem zbilansowania budżetu koniecznym jest zaciąganie zobowiązań np. w postaci emisji papierów wartościowych - są to przychody. Z uwagi na to, że w ekonomii tak jak w przyrodzie nić nie ginie zobowiązania trzeba spłacać - tu pojawia się pojęcie rozchodów.

Do form organizacyjno prawnych sektora finansów publicznych należy zaliczyć:

• Jednostki budżetowe,

• Samorządowe zakłady budżetowe,

• Agencje wykonawcze,

• Instytucje gospodarki budżetowej,

• Państwowe fundusze celowe,

Do cech jednostki budżetowej należy zaliczyć: brak osobowości prawnej, rozliczenia prowadzone są metodą brutto, dobra i usługi świadczone są nieodpłatnie. Państwowe jednostki budżetowe mogą uzyskać dodatkowe środki m. in. ze spadków, zapisów i darowizn, z odszkodowań i wpłat za uszkodzone i utracone mienie czy z tytułu opłat egzaminacyjnych oraz za wydanie certyfikatu. Środki te powinny być gromadzone na wydzielonym rachunku bankowym.

Zakłady budżetowe powołane w celu realizacji zadań własnych gminy, których katalog znajduje się w art. 14, zakłady te pokrywają koszty działalności z przychodów własnych. Kwestie finansowo-prawne zakładów budżetowych są uregulowane w art. 15, wskazuje on, m. in., iż zakłady budżetowe mogą otrzymywać dotacje przedmiotowe i celowe (dofinansowanie bieżące, koszty inwestycji) z budżetu j.s.t., jednak wysokość tych dotacji nie może przekroczyć 50%. Nadwyżka wypracowana w danym roku przez zakład budżetowy przekazywana jest do budżetu gminy.

Podstawą funkcjonowania agencji wykonawczej jest statut, natomiast tworzy ją akt normatywny o randze ustawowej. Obecnie w ramach agencji wykonawczych działają również agencje rządowe. Ich gospodarka finansowa oparta jest na planie finansowym (art. 24 ust 1), ustawa wskazuje również, iż planowane wydatki agencji nie powinny przekraczać planowanych dochodów (art. 24 ust.4).

Zasadniczo niewykorzystane środki publiczne wracają do dysponenta.

Od 31 grudnia 2010 r. przestały istnieć gospodarstwa pomocnicze. Aktualnie ich rolę pełnią instytucje gospodarki budżetowej. Są to jednostki sektora finansów publicznych odpłatnie wykonujące wyodrębnione zadania, mogą być tworzone przez ministrów i Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, są zatwierdzane zgodą Prezesa RM, wnioskodawcą jest podmiot zainteresowany (art. 23). Instytucje gospodarki budżetowej mogą otrzymywać dotacje z budżetu państwa na realizację zadań publicznych w oparciu o przepisy odrębnych ustaw (art. 24).

Państwowy fundusz celowy jest tworzony na podstawie odrębnej ustawy. Nie posiada on osobowości prawnej. Fundusze celowe w Polsce były próbą adaptacji tej instytucji na nasz grunt. Niestety nie przyniosły one pozytywnego rezultatu (wyjątkiem jest Fundusz Alimentacyjny), gdyż dawały nadmierne pole do nadużyć np. FOZZ. Fundusze celowe mogą mieć wyodrębniony rachunek bankowy.

Państwowe i samorządowe osoby prawne tworzone są na podstawie odrębnych ustaw. Podstawą ich funkcjonowania jest plan finansowy, który konstruowany jest na najbliższy rok budżetowy, a także na dwa kolejne lata (odejście od zasady roczności art.32). Analogiczna sytuacja funkcjonuje w funduszach celowych. Ponadto zarówno w państwowych i samorządowych osobach prawnych, a także w funduszach celowych podjęto próbę przejścia na system zadaniowy.

Do zasad finansów należą:

• Zasada jawności w gospodarowaniu środkami publicznymi (art. 33)

• Zasada uprzedniości

• Zasada kompleksowości

• Zasada szczegółowości

Art. 37 nakłada na j.s.t. obowiązek sprawozdawczy z realizacji budżetu.

Zasady gospodarowania środkami publicznymi odnajdują swoją regulację w art. 42-44. Określają one m. in., iż środki pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczane na finansowanie imiennie oznaczonych wydatków, chyba, że zezwalają na to odrębne przepisy. Regulacje te nie ograniczają także kręgu podmiotów uprawnionych do realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych. Ponadto regulacje te określają źródła gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych.

Ustawodawca przewidział również możliwość lokowania przez jednostki sektora finansów publicznych wolnych środków z wyjątkiem środków pochodzących z dotacji budżetowych. Jest to katalog zamknięty wymieniony w art. 48. Wolne środki mogą być lokowane w skarbowych papierach wartościowych, obligacjach emitowanych przez j.s.t., na rachunkach bankowych w bankach mających siedzibę na terytorium RP oraz w depozycie u MF. Taka regulacja znacznie ogranicza możliwości inwestycyjne j.s.t., z drugiej strony skutkuje bezpiecznym lokowaniem środków publicznych.

Istnieje również szczególna możliwość tj. zmiana przeznaczenia środków, jest to regulacja art. 50. Umożliwia ona zwiększenie wydatków lub zmniejszenie dochodów, zmiana ta wymaga sporządzenia uzasadnienia, które będzie określało wysokość skutków finansowych, wskazanie źródeł finansowania opis celów nowych zadań i mierników określających stopień realizacji celów . Jednakże ta regulacja nie jest respektowana przez jednostki sektora finansów publicznych.

W oparciu o regulację art. 51 zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń ani zobowiązań państwa wobec osób trzecich. Taka regulacja oznacza, iż realizacja planu finansowego będzie możliwa dopiero po przelaniu pieniędzy na konto, gdyż nie ma gwarancji przelania środków.

W każdej jednostce sektora finansów publicznych musi być Voldemort w postaci głównej księgowej. Odpowiedzialność za wszelkie operacje związane ze środkami publicznymi ponoszą kierownik jednostki sektora finansów publicznych oraz główna księgowa. Gwarantem przeprowadzenia operacji - zabezpieczenia środków jest kontrasygnata głównego księgowego. GK może odmówić kontrasygnaty, jednakże na pisemne polecenie kierownika jednostki udziela kontrasygnaty, ale nie podlega odpowiedzialności. Analogiczna sytuacja występuje ze skarbnikiem j.s.t.

Należności o charakterze cywilnoprawnym mogą być umarzane w całości lub w części. Regulacje ustawy zawierają przesłanki do umorzenia z urzędu należności (art. 56) np. osoba fizyczna zmarła i nie pozostawiła żadnego majątku lub uzasadnione przypuszczenie nieuzyskania kosztów postępowania egzekucyjnego. Umorzenie należności mogą być umarzane również na wniosek dłużnika w części lub mogą zostać odroczone terminy spłaty całości lub części należności. Natomiast regulacja art. 60 wymienia niepodatkowe należności budżetowe np. kwoty dotacji podlegające zwrotowi czy też należności z tytułu gwarancji i poręczeń udzielonych przez SP czy j.s.t.

Kolejną istotną regulacją jest Państwowy dług publiczny, po raz kolejny ustawodawca nie wskazuje definicji a jedynie wymienia sposoby jego powstania: wyemitowanie papiery wartościowe, zaciągnięte kredyty i pożyczki, przyjęte depozyty oraz zobowiązania wymagalne ( art. 72) Państwowy Dług Publiczny jest wartością nominalna nie obejmującą zobowiązań wzajemnych. W skład PDP wchodzi Dług Jednostek Samorządu Terytorialnego, Dług Skarbu Państwa oraz zobowiązania ZUS z tytułu ubezpieczeń społecznych. MF sprawuje kontrolę nad tym, żeby PDP nie przekroczył limitu nałożonego przez Konstytucję RP (art. 74). Ponadto do kompetencji MF należy opracowanie czteroletniej strategii zarządzania Długiem Skarbu Państwa (art. 75). MF w celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz zarządzania DSP ma upoważnienie do zaciągania zobowiązań imieniu SP oraz spłaty tychże (art. 77). Dodatkowo MF ma określone w art. 78 kompetencje w zakresie zarządzania DSP w tym pozyskiwanie bezzwrotnych środków finansowych na sfinansowanie potrzeb pożyczkowych SP czy też zarządzanie wolnymi środkami szczególności lokowanie ich an rynku finansowym.

Celem zagwarantowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa SP może emitować Skarbowe Papiery Wartościowe. Katalog SPW jest katalogiem zamkniętym (numerus clausus), SPW emitowane są na okres krótszy niż rok - bony skarbowe oraz dłuższy niż rok - Obligacje Skarbowe. SPW są papierami wartościowymi, SP odpowiada całym majątkiem za zobowiązania wynikające ze SPW. Bony Skarbowe są SPW emitowanymi na czas krótszy niż rok, na rynku pierwotnym wyłącznie w kraju, posiadają dyskonto (cena zakupu jest niższa od ceny nominalnej). Bony skarbowe z uwagi na duże nominały z reguły kierowane są do instytucji finansowych. Czas ich wykupu może przyjąć różny okres (do roku) najczęściej system tygodniowy (7,13,26 i 52 tygodni - maksimum z uwagi na to iż 364 dni). Obligacje Skarbowe są emitowane w kraju lub za granicą, są SPW długoterminowym system roczny (1,2,3,5,10 lat), mogą być emitowane z dyskontem lub odsetkami. J.s.t. mogą emitować papiery wartościowe na pokrycie swojego deficytu budżetowego. Jednakże obowiązują je pewne rygory tj. dyskonto nie może przekraczać 5% wartości nominalnej, a także kapitalizacja odsetek jest niedopuszczalna. Ponadto w ustawie nie ma wyraźnego zakazu zaciągania kredytu w walucie obcej. (art. 89, 92, 93)

Kolejną regulacją jest Wieloletni Plan Finansowy, jest to plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów na cztery lata budżetowe (art. 103), natomiast kwestie wykonania WPF reguluje art. 104 w tym elementy jakie powinien on zawierać np. podstawowe wielkości makroekonomiczne czy kierunki polityki fiskalnej czy prognozy dochodów i wydatków. WPF stanowi podstawę do przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok (art. 105).

Istotnymi z punktu widzenia stabilności finansowej są procedury ostrożnościowe i sanacyjne. Są one wdrażane, gdy zostaną przekroczone progi, ustawodawca wskazuje 3 progi relacji zadłużenia w relacji z PKB: 50% - 55%, 55%- 60% oraz gdy relacja ta jest równa lub wyższa 60% (zakaz konstytucyjny). W przypadku pierwszego progu relacja deficytu do dochodów nie może być wyższa niż w bieżącym roku budżetowym. Przekroczenie progu 55% procent skutkuje wdrożeniem procedur sanacyjnych tj. deficytu nie może być albo ma być w taki stopniu jaki pozwala na zmniejszenie długu publicznego, nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej, waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu inflacji, zakaz udzielania pożyczek z budżetu państwa, brak wzrostu wydatków w urzędach naczelnych organów kontroli i ochrony prawa (np. TK czy SN lub NIK) na poziomie wyższym niż w administracji rządowej. W przypadku osiągnięcia poziomu 60% lub więcej wdrażane są powyższe procedury ponadto w przeciągu miesiąca RM przedstawia sejmowi program sanacyjny (art. 86).

Ustawa budżetowa składa się z budżetu państwa, załączników, postanowień których obowiązek zamieszczenia wynika z u.f.p. lub innych ustaw. Ustawa przyjmowana jest na rok budżetowy, który jest rokiem kalendarzowym. Ponadto ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy (art. 109). Dzielny ustawodawca po raz kolejny nie zamieścił definicji dochodów, a jedynie je wymienił (art. 111) są to np. podatki i opłaty, cła, wpłaty z tytułu dywidendy czy zysku z NBP. Analogiczna sytuacja przedstawia się z wydatkami (art. 112) do wydatków ustawodawca zaliczył m. in. koszty funkcjonowania organów władzy publicznej, subwencje ogólne dla j.s.t. czy dotacje dla j.s.t. Ustawodawca wskazuje źródła przychodów budżetowych (art. 113) są to np. sprzedaż SPW, kredyty z banków krajowych i zagranicznych czy pożyczki. Ponadto określona została struktura budżetu art. 114. Odnosi się także do środków europejskich - regulacja art. 118 i 119. Ustawodawca definiuje dotacje celowe oraz określa ich wysokość, maksymalna granica dotacji celowej wynosi 80% kwoty potrzebnej na realizację zadań (art. 127 i 128).

MF przygotowuje projekt ustawy budżetowej. W sytuacjach wymienionych w art. 139 ust 2 MF jedynie włącza w projekt budżetu zadeklarowaną kwotę wydatków i dochodów (np. TK, NIK, SN, NSA i WSA, RPO czy GIODO). Ustawa nakłada obowiązek utworzenia rezerw ogólnych nie wyższych niż 0,2% wydatków (art. 140). Kwestie wykonawcze budżetu regulują art. 146 - 183. W tym istnieją regulacje dotyczące rzetelności oraz terminowości są to jednak komunały (art. 162). W przypadku stwierdzenia niegospodarności, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków czy naruszenia zasad gospodarki finansowej może być podjęta decyzja o blokowaniu środków (art. 177). Analogiczna sytuacja występuje gdy realizacja ustawy budżetowej jest zagrożona (art. 179).

Źródłem budżetu w j.s.t. jest uchwałą budżetowa - akt prawa miejscowego, jej uregulowania są analogiczne do ustawy budżetowej m. in. określa wartości niezbędne do prowadzenia polityki finansowej, nie porusza innych kwestii poza budżetowymi, weryfikacja następuje przez udzielenie absolutorium - uprawnienie komisji rewizyjnej (jedyna obligatoryjna) do wystąpienia z wnioskiem o udzielenie bądź nieudzielenie absolutorium. Dochody j.s.t. określa ustawa o dochodach j.s.t. (art. 216). J.s.t. maja obowiązek tworzenia rezerwy ogólnej w przedziale od 0,1% do 1% wydatków budżetu (art. 222). Planowane wydatki nie mogą przekraczać planowanych dochodów (art. 242). Natomiast ciekawą jest regulacja art. 243 pokazuje zajebistość ustawodawcy - po prostu jest. Dotacje z budżetu j.s.t. niewykorzystane do końca roku budżetowego podlegają zwrotowi do budżetu j.s.t. do 31 stycznia roku następnego (art. 251). Art. 252 reguluje kwestie wymagalności roszczeń dotyczących dotacji oraz odsetek z tytułu dotacji niewykorzystanych zgodnie z przeznaczeniem lub pobranych nienależnie bądź w nadmiernej wysokości. Upoważnienie do reprezentowania w kwestii zaciągania zobowiązań na rzecz j.s.t. posiada kierownik jednostki za kontrasygnatą skarbnika.

Nieudzielenie absolutorium z wykonania budżetu państwa nie pociąga za sobą skutków prawnych, a jedynie polityczne. W sytuacji wniosku o nieudzielenie absolutorium właściwa komisja sejmowa może złożyć wniosek o postawienie danego ministra przed TS. W III RP nie zdarzyło się nieudzielenie absolutorium. Natomiast w j.s.t. negatywna opinia organu uchwałodawczego skutkuje koniecznością zwołania referendum o odwołaniu wójta/burmistrza lub prezydenta.

Ustawa o dyscyplinie finansów publicznych

Regulacja ustawowa wskazuje katalog podmiotów odpowiadających za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (art. 4) Odpowiedzialności tej podlegają osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy, kierownik jednostki. Jeżeli chodzi o pracowników jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono obowiązki w zakresie gospodarki finansowej, bądź wynikające z ustawy prawo zamówień publicznych, istotna jest kwestia sposobu w jaki powierzono te obowiązki. Powinien dokonać tego kierownik jednostki w formie pisemnej, niezbędnym jest także potwierdzenie przejęcia obowiązku przez pracownika.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi także osoba, która brała udział w wydawaniu uchwały naruszającej dyscyplinę finansów publicznych ponosi odpowiedzialność jak za przestępstwo polecające. Wyłączenie odpowiedzialności następuje w wypadku zgłoszenia protokołu pisemnie lub ustnie do protokołu lub zagłosuje przeciw uchwale (art. 20). Równocześnie należy podkreślić, że odpowiedzialność dyscyplinarna za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest odrębna od odpowiedzialności karnej (art. 25). Katalog kar (art. 31) przewidzianych przez ustawę: upomnienie, nagana, kara pieniężna, zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi. Kara nagany oraz kara pieniężna skutkują ujemną kwalifikacją zdolności zawodowej.

Karalność naruszenia dyscypliny finansów publicznych ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęły 3 lata. Jeżeli jednak w tym okresie wszczęto postępowanie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, karalność ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu (art. 38). Nie dłużej jednak niż 5 lat. Nie można wykonać kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, jeżeli od dnia uprawomocnienia się orzeczenia upłynęły 2 lata (art. 39). Zatarcie ukarania za naruszenie dyscypliny finansów publicznych następuje z mocy prawa, jeżeli od dnia wykonania kary lub przedawnienia jej wykonania upłynęły 2 lata (art. 40).

Postępowanie aktualnie orzekają samodzielne organy do niedawna orzeczenia następowały w ramach RIO. Organem odwoławczym jest Główna Komisja Orzekająca W skład komisji wchodzi przewodniczący, 1-2 jego zastępców oraz od 5-21 członków. Przewodniczący komisji orzekającej i GKO oraz ich zastępcy powinni mieć wykształcenie wyższe prawnicze lub ekonomiczne, brak tego wymogu dla członków komisji wystarczy wyższe wykształcenie (art. 55). Stronami postępowania są: obwiniony, oskarżyciel (rzecznik dyscypliny finansów publicznych). Oskarżyciel składa wniosek o ukaranie, obwiniony ma prawo korzystać z obrońcy. Wymogi formalne wniosku o ukaranie zawiera art. 110. Orzeczenie wraz z uzasadnieniem doręcza się stronom w terminie 21 dni od dnia jego ogłoszenia (art. 137). Odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia (art. 138).

Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego jest wyrazem autonomii finansowej samorządów. Źródła dochodów własnych gmin wskazane są w art. 4 ustawy są to należności podatkowe (podatek rolny) i niepodatkowe (opłaty i inne), dochody powiatów wskazane są w art. 5, a województw w art. 6. Dochody j.s.t. należy podzielić na dochody własne, subwencję ogólną oraz dotacje celowe z budżetu państwa. Ponadto j.s.t. przysługują udziały w podatkach dochodowych od osób fizycznych oraz prawnych i tak w kwestii gmin PIT: 39,34%, CIT: 6,71%; powiatów: PIT 10,25%, CIT: 1,40%, województwa: PIT: 1,6%, CIT: 14,75%. Wysokość udziałów w podatkach PIT i CIT uzależniona jest od zadań danej j.s.t.

Uzupełnienie dochodów j.s.t. stanowi subwencja ogólna. Subwencję dzieli się na ogólną, wyrównawczą oraz równoważącą (dla gminy i powiatu w przypadku województwa jest to subwencja regionalna). Subwencja równoważąca/regionalna (Janosikowe) polega na tym, iż ze środków pochodzących z bogatych gmin tworzy się fundusz, z którego wypłacane są środki dla gmin uboższych, odbywa się to za pośrednictwem budżetu. O przeznaczeniu subwencji decyduje organ stanowiący j.s.t. Dochodami uzupełniającymi są również dotacje są one przyznawane na określony cel i nie są obowiązkowe. Należy wiec wskazać różnice pomiędzy subwencją a dotacją. Subwencja ogólna jest przyznawana obligatoryjnie, o jej przeznaczeniu decyduje organ stanowiący j.s.t., przyznawana kwotowo, jest bezzwrotna. Dotacja natomiast przyznawana jest fakultatywnie, o jej przeznaczeniu decyduje organ ją przyznający, przyznawana procentowo, w razie wykorzystania innego niż na określony cel podlega zwrotowi.

Subwencja ogólna

Ogólna Wyrównawcza równoważąca/regionalna.

Ogólna Uzupełniająca

G <92%Gg G>150% Gg gmina nie otrzymuje kwoty uzupełniającej

G= dochody podatkowe gminy/liczbę mieszkańców gminy

Gg= dochody wszystkich gmin w kraju/liczbę mieszkańców kraju

W art. 20 ust. 6 przyjęto trzy przedziały stanowiące podstawę do obliczenia subwencji. G<40%Gg, G<41%-75% Gg a trzeci z progów G<76%-92%Gg.

Kwotę uzupełniającą otrzymują te gminy których gęstość zaludnienia jest mniejsza od uśrednionej gęstości zaludnienia w kraju, a ponadto gminy, których wskaźnik dochodów nie przekracza 150% uśrednionego dochodu gmin w kraju. Subwencję uzupełniającą oblicza się w następujący sposób:

0,17Gg x liczba mieszkańców gminy x

Jeżeli chodzi o subwencję wyrównawczą dla powiatu oblicza się ją na podstawie liczby bezrobotnych. Natomiast w wypadku województwa wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca. Przy tym liczba mieszkańców województwa musi być mniejsza od 3.000.000 mieszkańców.

Dysponentem środków części oświatowej subwencji ogólnej jest Minister Finansów, Subwencja jest przyznawana w częściach ułamkowych 1/13 miesięcznie, jedynie w lutym j.s.t. otrzymują 2/13 - konieczność wypłacania „trzynastek”.

Ustawa o Narodowym Banku Polskim

Do najistotniejszych zadań Narodowego Banku Polskiego należy utrzymanie stabilnego poziomu cen (art.3). Ponadto w ww. artykule skatalogowane są pozostałe zadania banku centralnego do których należą m. in.: organizowanie rozliczeń pieniężnych, gospodarki rezerwami dewizowymi czy też działalności dewizowej w zakresie określonym ustawami. Stabilny poziom cen jest to utrzymanie inflacji na odpowiednim poziomie. W tym celu Iloczyn wskaźnika pieniądza w obiegu oraz wskaźnika szybkości obiegu pieniądza powinien być równy iloczynowi wskaźnika poziomu cen i wskaźnika wzrostu gospodarczego.

M x V = P x Q

po skróceniu wartości:

M = P

Istnieją dwa podstawowe systemy działań podejmowanych przez banki centralne do utrzymania stabilnego poziomu cen. BCI jest pierwszym systemem (system brytyjski), bank centralny ogłasza na początku roku kalendarzowego satysfakcjonujący go poziom inflacji oraz że będzie dążył do osiągnięcia nałożonego pułapu wszystkimi środkami ekonomicznymi oraz prawnymi. Drugim systemem jest system monetarny (niemiecki) opiera się ona na tym, iż bank centralny emitując pieniądze steruje poziomem inflacji, w przypadku trudnej sytuacji na rynku, może korzystać z przysługujących mu instrumentów finansowych.

Do funkcji NBP zaliczamy funkcję emisyjną (emisję pieniądza), funkcję banku nadzorującego system bankowy (bank banków) oraz obsługę budżetu państwa i sektora finansów publicznych (aktualnie tę funkcję przejmuje Bank Gospodarstwa Krajowego).

Organami NBP są: prezes NBP (członek KNF, a także przewodniczący RPP), Rada Polityki Pieniężnej, zarząd NBP.

Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na 6-letnią kadencję. Ustawa ogranicza możliwość odbywania więcej niż dwóch kolejnych kadencji, co nie oznacza, że po jednej kadencji przerwy poprzedni Prezes NBP nie może wrócić na stanowisko. Kadencja wygasa po upływie 6-u lat, (do momentu wybrania nowego Prezesa funkcję sprawuje poprzedni Prezes NBP). Nadto kadencja wygasa także w razie śmierci Prezesa, jego rezygnacji lub odwołania w tej sytuacji funkcję Prezesa NBP do czasu powołania nowego Prezesa sprawuje I zastępca Prezesa NBP. Odwołanie może nastąpić na skutek długotrwałej choroby (ustawodawca wyraża się lakonicznie w tej kwestii), jeżeli został skazany prawomocnym wyrokiem za popełnione przestępstwo, złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, a także Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz wykonywania funkcji publicznych. Odwołanie Prezesa NBP jest fakultatywne. Do kompetencji wskazanych w art. 11 należy m. in. przewodniczenie RPP, reprezentacja NBP na zewnątrz czy przewodniczenie Zarządowi NBP.

W skład RPP wchodzą z urzędu Prezes NBP, a także 9 przedstawicieli wybranych przez Sejm, Senat oraz Prezydenta RP z grupy specjalistów z zakresu finansów. Kadencja członka RPP trwa 6 lat i jest jednorazowa. Wygaśnięcie funkcji następuje z tych samych przesłanek jak w wypadku Prezesa NBP, a ponadto w wypadku niezawieszenia przez członka RPP działalności społecznej lub w partii politycznej, z tym, że w przypadku odwołania jest ono obligatoryjne (art. 13). Członkom RPP przysługują takie same wynagrodzenia jak wiceprezesom NBP. Posiedzenie RPP zwołuje Prezes z własnej inicjatywy lub na wniosek 3 członków Rady w razie nieobecności Prezesa obradom przewodniczy jeden z członków Rady. RPP zbiera się co miesiąc. RPP opracowuje corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je Sejmowi oraz RM, opiniuje także budżet. Art. 12 ust. 2 określa kompetencje RPP w zakresie ustalania stóp procentowych - po jakim procencie NBP będzie pożyczał bankom środki pieniężne, ma to wpływ na kredyty z uwagi na to, iż z chwilą podniesienia stóp procentowych wzrasta koszt obsługi kredytów. Banki mają obowiązek składać w NBP rezerwę ogólną wynoszącą 3,5% od depozytów (oprocentowanie 0,9% stopy redyskontowej weksli). Poniesienie stóp procentowych następuje gdy jest zbyt dobrze i ma to na celu ograniczenie pieniądza w obiegu, natomiast obniżenie stóp procentowych ma na celu zachęcenie do zaciągania kredytów - kiedy jest źle.

Stopy procentowe:

• Redyskontowa weksli (4,75%) - po jakiej stopie procentowej banki komercyjne będą wykupywać swoje weksle,

• Refinansowa (4,5%) - na jaki procent bc będzie pożyczał pieniądze bankom,

• Kredyt lombardowy (6%) - kredyt banku centralnego dla banków komercyjnych pod zastaw papierów wartościowych,

• Stopa depozytowa (3%) - procent przy depozycie,

Operacje otwartego rynku wykorzystują papiery wartościowe do zabezpieczenia poziomu inflacji w kraju występują w sektorze bankowym i mają charakter krótkookresowy (zazwyczaj 7 dni). Ich zadaniem jest wycofanie z obrotu odpowiedniej ilości pieniędzy. Sprzedaż przez przetarg. Operacje te mają charakter repo-rewers - ich wykupienie następuje w określonym czasie i warunkach.

Zarząd NBP jest organem wykonawczym banku centralnego jego zadania określono w art. 17 ust. 4 np. realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej. Zarząd powoływany jest przez Prezydenta RP na wniosek Prezesa NBP. Kadencja członków zarządu trwa 6 lat. Dotyczą ich te same regulacje jak Prezesa NBP. Komitet Stabilności Finansowej powstał w 2007 r. w jego skład wchodzą Prezes NBP, NF oraz przewodniczący KNF spotkania komitetu nie odbywają sę rzadziej niż co 6 miesięcy.

Średnia gęstość zaludnienia kraju - gęstość zaludnienia gminy

Gęstość zaludnienia w kraju

---