Charakterystyka twórczoœci Norwida (1821 - 1883)

0. Norwida okreœla siê jako poetê refleksji i syntezy filozoficznej

0. odmienny charakter twórczoœci wobec wyj¹tkowego momentu historycznego

0. inny charakter emigracji. Niezwyk³y talent poety: rzeŸbiarz, malarz, rysownik, poeta, dramaturg

Cechy charakterystyczne poezji:

0. program poetycki: odrzucenie romantycznej poezji nastroju, uczuæ i marzeñ, propagowanie poezji myœli œcis³ej („Pióro")

0. odmienny stosunek do przesz³oœci, wiara w pokolenie wnuków, które w³aœciwie oceni¹ jego twórczoœæ. Œwiadomoœæ dezaktualizacji idei romantycznej („Klaskaniem maj¹c obrzêk³e prawice")

0. patriotyzm i internacjonalizm; inna jakoœæ patriotyzmu, jego mniejsza zaœciankowoœæ („Bema pamiêci ¿a³obny rapsod"); pieœni o bohaterach, z³o¿enie im ho³du i podkreœlenie trwa³ej ¿ywotnoœci idei wolnoœciowej, przez wszystkie epoki

0. przyk³adem nowoczesnego pojêcia internacjonalizmu i tolerancji religijnej jest wiersz „¯ydowie polscy"

0. liryka emigracyjna („Moja piosenka")- wyraz têsknoty do ojczyzny i okazanie osamotnienia

0. protest przeciwko dyskryminacji rasowej i krzywdzie spo³ecznej („Do obywatela Johna Browna") - zwyciêstwo idei mimo poniesionych ofiar

0. pogl¹dy etyczne Norwida („Fortepian Szopena")

0. specyficzne spojrzenie na sztukê wynikaj¹ce z jego talentu

0. o tragizmie twórcy niedocenionego przez wspó³czesnych

0. zwi¹zek sztuki z prac¹ „bo piêkno na to jest, by zachêca³o do pracy"

0. Norwid - rzecznik humanizmu: stworzy³ obraz artysty, który przesta³ byæ wieszczem; znaczenie poezji w ¿yciu narodu

0. szacunek dla cz³owieka pracy i nowatorski model patrioty

0. poezja przemilczeñ jako metoda artystyczna, symbolizm, aluzja, parabola, intelektualizm

0. twórczoœæ przesi¹kniêta jest ironi¹, poszukiwaniem sensu ¿ycia; oszczêdna w s³owa; pe³na niedomówieñ i œrodków artystycznych

Norwid to romantyk stwarzaj¹cy w kulturze polskiej sytuacjê wyj¹tkow¹. Ju¿ we wczesnej fazie twórczoœci poety powsta³ „Promethidion", poemat, nawi¹zuj¹cy tytu³em do imienia Prometeusza, protoplasty sztuki i rzemios³a w rodzie ludzkim, a treœci¹ wyra¿aj¹cy przekonanie, ¿e sztuka jest najwy¿sz¹ form¹ pracy, a artysta - rzemieœlnikiem.

Norwid jest przeœwiadczony, ¿e sztuka ma byæ elementem poœrednim miêdzy prac¹ umys³ow¹ a fizyczn¹, miêdzy odrêbnoœci¹ narodow¹ a uniwersaln¹ kultur¹ ludzkoœci. Zadaniem sztuki jest ³¹czyæ cywilizacje. Odmiennymi kategoriami autor ocenia³ te¿ bohaterów, ludzi nieprzeciêtnych. W swojej twórczoœci g³osi³ pochwa³ê tego rodzaju ludzi, pochwa³ê ich osobowoœci a nie romantycznego heroizmu („Do obywatela Johna Browna"). Genera³ Bem staje siê dla Norwida bohaterem („Bema pamiêci ¿a³obny rapsod"), którego rola dziejowa nie koñczy siê w momencie œmierci. Podobnie oceni³ autor Szopena („Fortepian Szopena", „Czarne kwiaty"), stawiaj¹c jego imiê obok imion wielkich twórców antyku, a w muzyce dopatruj¹c siê ponadczasowych wartoœci moralnych. Twórczoœæ Szopena staje siê dope³nieniem piêkna doskona³ego. W treœci zarysowuje siê odwieczny konflikt pomiêdzy piêknem doskona³ym, pojmowanym przez Norwida jako czyste dobro i histori¹ realn¹, któr¹ reprezentuj¹ ¿o³nierze wyrzucaj¹cy fortepian na bruk.

Program poetycki Norwida ma wiele aspektów. Chc¹c zapewniæ nieœmiertelnoœæ propagowanych idei poeta d¹¿y³ do ujmowania najg³êbszych treœci w s³owa mo¿liwie proste, a jednoczeœnie wieloznaczne. Próbowa³ stworzyæ odmienn¹ normê liryki polskiej, co czêsto podkreœla³ w wielu utworach (np. „Klaskaniem maj¹c obrzêk³e prawice"). Sam jest œwiadomy w³asnej oryginalnoœci a tak¿e nowatorstwa w zakresie nie tylko jêzyka i stylu, lecz tak¿e twierdzeñ, sprzecznych na ogó³ z panuj¹cymi ówczeœnie pogl¹dami. Ca³a spuœcizna poety nie ma elementów naœladownictwa i to niew¹tpliwie przynosi mu chlubê.

Swój program poetycki Norwid najpe³niej przedstawi³ w utworach lirycznych, które tworz¹ cykl pt „Vade - mecum" . Jest to poezja precyzyjna pod wzglêdem formalnym, oszczêdna, skondensowana, wrêcz lapidarna. Pos³ugiwa³a siê niedomówieniami, paradoksem, konceptem, aluzj¹ literack¹, wieloma odcieniami ironii. Operowa³a symbolem a szczególnie czêsto parabol¹. Z obrazowego realistycznego szczegó³u wyprowadza³a daleko posuniête uogólnienia.

---