**ŚRODOWISKO SPOŁECZNE**

1. Definicja środowiska społecznego - wg H. Radlińskiej - środowisko to zespół wa­runków, w których bytuje jednostka, i czynników przekształcających osobowość, oddziałujących stale lub przez czas dłuższy [...], które jest zespołem zjawisk przyrodniczych, kulturalnych i osobowych.

2. Środowisko społeczne ma trójwymiarowy charakter. Tworzą go:

- osoby (ich szeroko rozumiany potencjał ludzki),

- rzeczy (przedmioty, urządzenia, infrastruktura),

- stosunki otaczające człowieka (relacje międzyludzkie, interakcje społeczne, preferencje, postawy).

3. Wpływ środowiska na człowieka zależy od:

- charakteru i czasu trwania kontaktów (potencjalne możliwości odbioru bodźców),

- osób i grup tworzących te kontakty (interakcje międzyludzkie),

- znaczenia, prestiżu, sugestywności tych osób (grup, społeczności lokalnych).

4. Podział środowisk ze względu na bodźce:

- naturalne (bardziej przyrodnicze lub geograficzne z uwagi na wszechobecną ingerencję człowieka w środowisko naturalne; to bodźce: chemiczne, fizyczne i biologiczne, na przykład: klimat, po­łożenie geograficzne, zanieczyszczenie środowiska, problemy eko­logiczne),

- społeczne (warunki życia, interakcje społeczne, przyrost naturalny, struktura demograficzna, zawodowa, wykształcenie, dochody lud­ności, czyli relacje społeczne i warunki bytowe),

- kulturowe (wytwory kultury materialnej i niematerialnej: literatu­ra, sztuka, religia, prawo, filozofia, etyka, architektura, zwyczaje, obyczaje, normy moralne, akceptowane, uznawane i realizowane wartości, sposób przezywania wartości moralnych, zwyczaje).

Typologia środowisk wg H. Radlińskiej:

- środowisko bezpośrednie i pośrednie (szersze przestrzennie),

- środowisko obiektywne (instytucje) i subiektywne (wpływy od­czuwane),

- środowisko materialne i niematerialne (niewidzialne: zwyczaje, obyczaje, wierzenia, idee itp.).

5.Pojęcia:
*antropologizm naukowy - teoria zakładająca, że każda grupa etniczna tworzy inne środowisko społeczne, a szeroko pojęte życie społecz­ne jest tylko funkcją cech biopsychicznych, antropologicznych poszczególnych grup. /A. Gobineau
*organicystyczna teoria rozwoju - porównanie środowiska do orga­nizmu człowieka, założenie, że procesy społeczne są procesami biologicznymi, a ich przebieg wyznaczają prawa natury. / H. Spencer

*geograficzna teoria rozwoju - poszukiwanie wyznaczników rozwoju społecznego w środowisku geograficznym - Hipokrates

*szkoła ekologiczna - wskazywanie silnego związku żywego orga­nizmu ze środowiskiem organicznym, związku na przykład postaw, preferencji, poziomu przystosowania ludzi z czynnikami ekologicz­nymi. / E. Haeckel

*determinizm - człowiek kształtowany jest przez siły przyrody, jest częścią, przyrody i podlega ewolucji; zbioro­wość ludzka, czyli społeczeństwo, podobnie jak żywy organizm, zmie­nia w toku rozwoju swe funkcje i strukturę, ale zmiany dotyczą nie tylko płaszczyzny organicznej - także społecznej. / H. Spencer
*idealizm pedagogiczny - jed­nostka o wysokim poziomie odpowiedzialności społecznej, czuła, empatyczna, o wysokim morale, motywacji i wrażliwości - może przezwyciężać negatywne wpływy środowiska, niwelować je, łagodzić, zwalczać. /F. Foerster
*dialektyzm - wzajemne oddziaływanie jednostki i środowiska przy jednoczesnej, obustronnej mobilizacji do rozwoju (człowiek się rozwija, kształci, aby poznać, zrozumieć środowisko, ale potem stara się go zmodyfikować stoso­wanie do swych oczekiwań, aspiracji i potrzeb). / H. Radlińska
*adaptacja społeczna - wzajemne przystosowanie do środowiska
*integracja - akceptacja i internalizacja specyfiki, potencjału oraz wpływów środowiska ; proces tworzenia całości z części, ujednolicanie, łączenie, scalanie elementów w całość
*integracja społeczna - proces wzajemnego dostosowywania zachowań w grupie lub pozytywny skutek tego procesu, wyrażający się w powstaniu jakiegoś systemu społecznego; w trakcie i na skutek integracji społecznej poszczególne elementy scalają się, tworząc har­monijną, skoordynowaną, funkcjonalną całość. Integracja to także li­kwidowanie barier utrudniających nawiązywanie kontaktów pomiędzy jednostkami lub grupami społecznymi.
*integracja kulturalna - stan lub proces polegający na tworzeniu funkcjonalnej całości z różnych cech i elementów kilku kultur, a także związki pomiędzy cechami kultury lub ich kompleksami, prowadzące do powstawania odrębnych systemów kulturowych.
* profilaktyka społeczna (prewencja) - polega na zapobieganiu rozwoju zjawisk dewiacyjnych i patologicznych w społeczeństwie, powstrzymywaniu rozprzestrzeniania się ich; ma za zadanie opisywać, wyjaśniać i przewidywać rozwój zjawisk chorobliwych i szkodliwych dla społeczeństwa
*kompensacja społeczna - uzupełnianie, wyrównywanie braków środowiskowych i społecznych, zastępowanie niekorzystnych czynników bardziej korzystnymi


**RODZINA**

1. Definicja rodziny - rodzina to małą grupa społeczna składająca się z rodziców, ich dzieci i krewnych. Rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi więź rodzicielska, stanowiąca podstawę wychowania rodzinnego jak również więź formalna, określającą obowiązki rodziców i dzieci względem siebie. (Okoń)

2. Funkcje rodziny:
1. materialno-ekonomiczna - służy zabezpieczeniu bytu i gospodarowaniu zasobami finansowymi
2. opiekuńczo-zabezpieczająca - troska nad dziećmi oraz osobami starszymi i chorymi
3. prokreacyjno-seksualna - zaspokajanie potrzeb w kwestii posiadania potomstwa oraz potrzeb seksualnych współmałżonków
4. legalizacyjno-kontrolna - rodzice legalizują pewne zachowania (np. przyzwyczajanie do nagości)
5. socjalizacyjno-wychowawcza - dostosowanie zachowania do norm obowiązujących w społeczeństwie
6. emocjonalno-ekspresyjna - poparcie, bezpieczeństwo, miłość, kształtowanie wspólnoty rodzinnej, emocjonalnej i intelekt.

3. Rodzaje przemocy w rodzinie:
1. fizyczna- wszelkiego rodzaju bezpośrednie działanie z użyciem siły, którego rezultatem jest nieprzypadkowe zranienie
(np. popychanie, policzkowanie, szarpanie, kopanie, duszenie, bicie pięścią)
2. psychiczna - działanie prowadzące do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby (np. wyśmiewanie poglądów, stała
krytyka, izolacja społeczna, wyzywanie, upokarzanie, ograniczanie snu i pożywienia)
3. seksualna - wymuszanie różnego rodzaju niechcianych zachować w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy ( np.
wymuszanie pożycia seksualnego, wymuszanie nieakceptowanych praktyk seksualnych, wymuszanie seksu z osobami trzecimi,
sadystyczne formy współżycia seksualnego)
4. ekonomiczna - działanie mające na celu całkowite uzależnienie finansowe ofiary od sprawcy (np. odbieranie zabieranych
pieniędzy, uniemożliwienie podjęcia pracy zarobkowej, niezaspokajanie podstawowych materialnych potrzeb rodziny)
5. emocjonalna -

4. Po czym poznać przemoc domową (?):
Ktoś bliski działając celowo i wykorzystując swoją przewagę:
- obrzuca cię obelgami i poniża
- traktuje cię w sposób, który cię rani
- kontroluje wszystko, co robisz, z kim się widujesz i gdzie chodzisz
- nie pozwala ci widywać się i rozmawiać z przyjaciółmi bądź rodziną
- zabiera pieniądze, każe o nie prosić, odmawia ich dania
- zachowuje się tak, jakby przemoc nie była wielką sprawą
- obwinia cię za agresywne zachowania
- niszczy twoją własność
- popycha cię, policzkuje, szarpie
- grozi, że cię zabije
- zmusza do robienia rzeczy poniżających

**PREKURSORZY PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ**

Wymień 5 prekursorów pedagogiki społecznej (charakterystyka dwóch, Kamiński obowiązkowo).
1. Jan Henryk Pestalozzi
2. Aleksander Kamiński
3. Helena Radlińska
4. Ryszard Wroczyński
5. Irena Leparczyk

Aleksander Kamiński - żył w latach 1903-1978. Był niezapomnianym pedagogiem, działaczem harcerskim, historykiem. Profesor Uniwersytetu Łódzkiego, twórca metody zuchowej dla 8-11-latków. Współorganizator Szarych Szeregów. W latach 1939-1944 redaktor naczelny „Biuletynu Informacyjnego”. Napisał” „Kamienie na szaniec”, „Zośka i Parasol”, prace historyczno-pedagogiczne poświęcone polskim związkom młodzieży.

Helena Radlińska - żyła w latach 1879-1954. Twórczyni pedagogiki społecznej w Polsce. Pedagog i historyk oświaty, działaczka oświatowa. Była profesorem Wolnej Wszechnicy Polskiej i Uniwersytetu Łódzkiego. Pracowała w Departamencie Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego, wspomagała tworzenie Legionów. Skończyła służbę ze stopniem porucznika. Autorka m.in. prac: „Kto to był Mickiewicz”, „Pisma pedagogiczne”, „Z dziejów pracy społecznej i oświatowej w Polsce”.

**ŚRODOWISKO LOKALNE**

1. Definicje:
*środowisko lokalne - gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycję wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowość do wspólnotowego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa
*więź społeczna - zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej; - skupiający jednostki, podgrupy
i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju
*styczność przestrzenna - to postrzeganie obecno­ści drugiego człowieka jako pewnej stałej, to świadomość potencjalnego, ustawicznego kontaktu z drugim, konkretnym człowiekiem, to wreszcie postrzeganie jego „przypisania" do naszej przestrzeni życia

2. Cechy środowiska lokalnego:
- tożsamość etniczna, religijna i kulturowa,

- zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków,

- jednolitość (względna) ekonomiczna i zawodowa.

**GRUPA RÓWIEŚNICZA**

1. Definicja grupy rówieśniczej: charakterystyczny organizm społeczny wyróżniający się wśród innych, jednak nie ze względu na wiek, ale na typy więzi jakie w niej panują oraz ze względu na bliskie i nacechowane obopólną aprobatą uczestnictwo. Najczęściej są to grupy pierwotne, lecz mogą również występować bardziej rozwinięte instytucjonalnie formy grup rówieśniczych, przykładem mogą być organizacje młodzieżowe, mające charakter grupy celowych, wtórnych.

2.Porównanie grup pierwotnych i wtórnych:

*grupy pierwotne - powstałe w sposób naturalny, bez ingerencji człowieka, w wyniku „przyrodniczej" istoty ludzkich potrzeb
i dążeń (rodzina, spo­łeczność lokalna i grupa rówieśnicza)
*grupy celowe- organizowane przez człowieka dla realizacji konkretnych zadań

grupy pierwotnej 1. członkostwo jest spontaniczne, nacechowane poczuciem aprobującego uczestnictwa 2. dominują więzi osobowe i po­wszechna identyfikacja wzajemna (znajomość) osobista 3. powyższe określa niewielkie rozmiary grupy pierwotnej 4. członkowie mają poczucie przynależności oraz odrębności wobec otoczenia 5. grupa ustala świat wartości i wzor­ców o różnorodnych implikacjach dla członków i organizacji grupy 6. istnieje umowny system kontroli i doraźnie określone sankcje 7. grupę cechuje zmienność i okazjonalność celów, labilność struktury i wewnętrznej hierarchii 8. przywództwo wynika z cech osobowych i aprobaty grupy

grupy celowej członkowie pochodzą z rekrutacji formalnej dominacja więzi rzeczowych i stosunków organizacyjnych 3. możliwe wielkie rozmiary grupy o rozgałęzionej strukturze organizacyjnej i terenowej 4. struktura wewnętrzna sformalizowa­na z układem hierarchicznym 5. istnienie własnych celów i interesów dominujących nad interesami indy­widualnymi 6. posiadanie formalnych wzorów zachowań egzekwowanych formalnymi sankcjami 7. tendencje do centralizacji decyzji, koordynacji działalności i uniformizmu organizacyjnego 8. wyspecjalizowane kierownictwo i wyalienowani przywódcy

**OCENA, DIAGNOZA, ROZPOZNANIE **

1.Definicje:
*rozpoznanie - badanie istniejącej rzeczywistości
*diagnoza - wynik rozpoznania
*ocena - pewne wartościowane istniejącego stanu rzeczy; ocena jest subiektywna

2. Rodzaje diagnoz:
1. diagnoza genezy (przyczyny, historii życia)
2. diagnoza sytuacji (stanu istniejącego)
3. diagnoza prognozy (tego, co nastąpi w przyszłości)
4. diagnoza kwalifikacyjna (kwalifikacja ludzi, sytuacji)
5. diagnoza celowościowa (po co stawiamy diagnozę, znalezienie elementu odpowiadającego za istniejący stan rzeczy, co
zmienić aby odmieć los tych ludzi)

3. Cechy oceny:
1. Ma charakter subiektywny
2. Jest generowana przez podmiot oceniany
3. Ma charakter dynamiczny - nie jest trwała
4. Ma charakter ideologiczny i etyczny

4. Diagnoza społeczna - rozpoznanie przyczyn niepokojącego stanu danej jednostki oraz sił jednostki jej najbliższego środowiska, na którym można oprzeć postępowanie przywracające stan pożądany. Diagnoza ta ujawnia na ogół splot czynników decydujących o niedostosowaniu, nędzy, patologii i innych przejawach trudnego położenia jednostki. W prowadzeniu pracy socjalnej ważnym jest wskazanie czynnika dominującego decydującego o istocie problemu.

5. Diagnoza w pedagogice społecznej - rozpoznanie na postawie zebranych i ocenianych danych z różnych źródeł poszczególnego stanu i jego genezy lub przyczyn oraz wyjaśnienie znaczenia etapu rozwoju, a także ocena możliwości jego zmiany lub utrzymania w kierunku pedagogicznie pożądanym

6. Ocena (def. z książki) - oznacza oszacowanie wartości liczby, wagi lub wielkości rzeczy. Synonimami tego pojęcia są wycena i ekspertyza. Zgodnie z sensem nadanym terminowi „ocena”, oznacza to wydanie opinii o danej rzeczy z pozycji eksperta

**INSTYTUCJE**

1. Instytucje społeczne:
1. zorganizowane twory społeczeństwa powołane do realizacji funkcji powszechnie użytecznych: np. różne urzędy państwowe,
samorządowe, szkoły, szpitale itp.
2. względnie ustabilizowane i prawnie określone formy społecznego współżycia np. rodzina, małżeństwo
3. zasady i normy społeczne, które regulują zachowanie i współżycie ludzi, ich naruszenie spotyka się ze społeczną dezaprobatą
4. instytucją mogą być poszczególne osoby fizyczne, które stają się ucieleśnieniem urzędów lub funkcji społ. i w świadomości
ludzi danych społeczności nie występują jako konkretne osoby np. pan X czy pan Y, ale są utożsamiane z zajmowanym
stanowiskiem, urzędem lub godnością i jawią się w świadomości innych np. jako dyrektor, kierownik
5. instytucją mogą być role społeczne (mogą stać się swoistymi instytucjami) np. rola mężczyzny - głowa rodziny

2. Proces instytucjonalizacji - instytucje społ. powstają w wyniku procesu instytucjonalizacji, tzn. ważne kwestie i problemy społeczne wymagają rozwiązania i społeczeństwo chcąc je rozwiązać tworzy instytucje

---