Wychowanie religijne
Światopogląd:
Kgłosi wraz z innymi wyznaniami główne zasady chrześcijańskie: Bóg jest jeden w trzech Osobach (Bóg Ojciec, Syn Boży, Duch Święty), jako Stwórca i Pan świata objawił się ludziom; Syn Boży stał się człowiekiem w osobie Jezusa Chrystusa, który jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem, jedynym Zbawcą ludzi, który żył na ziemi, umarł za ich grzechy i zmartwychwstał. Ludzi stworzył Bóg z miłości, ale zerwawszy więź z Bogiem żyją oni z dala od niego podlegając śmierci; wszyscy ludzie są wezwani do wiary, nadziei i miłości, życia duchowego oraz pełnienia woli Bożej, wyrażonej w przykazaniach, a zwłaszcza w przykazaniu miłości Boga i bliźniego oraz w Dekalogu; przeznaczeniem ludzi jest wieczne życie z Bogiem i zmartwychwstanie po powrocie Chrystusa na ziemię (paruzja), grzeszników zaś czeka kara. Społeczność chrześcijan tworzy Kościół, do którego wstępuje się przez chrzest i który żyje Eucharystią.
Wpływ Soboru Watykańskiego II na rozwój katechezy dorosłych
Podobnie jak w innych dziedzinach życia Kościoła, także w kwestii katechezy dorosłych Sobór Watykański II stanowił punkt zwrotny, przynajmniej jeżeli chodzi o dostrzeżenie i rozwój nowych możliwości. Dokonało się to, co prawda, bardziej w okresie posoborowym, niż podczas obrad Vaticanum II, jednak generalnie Sobór ten stał się przyczyną rodzenia się wielorakich inicjatyw, wyzwalając nowy zapał duszpasterski w Kościele. Sam Sobór nie zajął się bezpośrednio tematem katechezy, chociaż był on obecny w schematach przygotowawczych, zawierających wzmianki o konieczności nowych rozwiązań w dziedzinie religijnego wychowania dorosłych.
Wychowanie religijne często jest przeciwstawiane wychowaniu świeckiemu. Zaliczane jest do istotnych części wychowania, stąd też jego pomijanie w systemie edukacji i pozostawianie wyłącznie sferze prywatnej byłoby istotnym brakiem i naruszaniem podstawowych praw należnych człowiekowi. Rozumie się przez nie system wychowania oparty na podporządkowaniu działalności edukacyjnej założenia jakiegoś wyznania. W Polsce takim wyznaniem jest przede wszystkim religia rzymskokatolicka, z którą utożsamia się większość społeczeństwa.
Kształcenie dorosłych następuje w kościele, podczas kazań. Można wyróżnić m.in. kazania dla dorosłych, młodzieży, dzieci, kazania rekolekcyjne głoszone w czasie rekolekcji, kazania obrzędowe albo liturgiczne, które towarzyszą obrzędom religijnym jak ślub czy pogrzeb, kazania katechetyczne, w których naucza się prawd wiary, oraz homilie. Homilia jest ściśle związana z liturgią mszy świętej, najczęściej czerpie temat z pytań Pisma Świętego przeznaczonych na dany dzień, nawiązuje także do okresu roku liturgicznego, jak np. adwent, czy okres wielkanocny Większość współcześnie wygłaszanych polskich katolickich kazań niedzielnych można zaliczyć do homilii.
Klub Integracji Katolickiej (KIK)
Stowarzyszenia skupiające osoby, które pragną w sposób świadomy przeżywać swoje powołanie katolików świeckich. Pierwsze kluby (w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu i Toruniu) powstały na fali odwilży październikowej 1956r. W latach 1957-1976 przedstawiciele tych klubów tworzyli w Sejmie rodzaj umiarkowanie opozycyjnego wobec władz przedstawicielstwa środowisk ludzi wierzących. Po 1976 wielu działaczy KIK przeszło do działalności mniej lub bardziej jawnie opozycyjnej, współpracując ze środowiskiem
KOR-u, a następnie współtworzyło NSZZ Solidarność. W 1989 środowisko KIK odegrało rolę pomostu między obozem władzy i opozycji solidarnościowej, współtworząc okrągły stół. Po 1989 wielu działaczy KIK-ów m.in. Tadeusz Mazowiecki włączyło się aktywnie w dokonujące się przemiany ustrojowe w Polsce
Kazanie ma jedno znaczenie. Jest to przemówienie o treści religijnej
wygłaszane przez kapłana podczas nabożeństwa. Kapłan zazwyczaj w kazaniu komentuje ewangelie, wykłada podstawy wiary bądź przekazuje pouczenia moralne. Podczas kazania kapłan poucza by żyć godnie.
Typy kazań:
Kazanie - świadectwo, kazanie wykładowe (ekspozycyjne) tekstowe, przedmiotowe, historyczne, biograficzne oraz kazanie alegoryczne.
Uczelnie w Polsce:
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie PAT - Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie, KUL - Katolicki Uniwersytet Lubelski, Prawosławne Seminarium Duchowne w Warszawie, Zespół Szkół Katolickiego Towarzystwa Kulturalnego w Bielsku-Białej, Uniwersytet Jana Pawła II,
Katedry Teologii w Polsce:
Katedra Teologii Prawosławnej i Katolickiej Uniwersytetu w Białymstoku, Katedra Teologii Dogmatycznej Uniwersytetu w Szczecinie.
Rodzaje czasopism religijnych:
Parafialne, diecezjalne, międzynarodowe, naukowe, dla dzieci, klerykalne, kaznodziejskie.
Polskie czasopisma katolickie:
Anioł Stróż, Aspekt Polski, Biblioteka Kaznodzieja, Fronda, Gość Niedzielny, Głosy katolicki, Horyzonty Misyjne, Katoliki, Krzyż, Królowa Apostołów, Króluj na Chryste, List, Mały Gość Niedzielny, Mały Przewodnik Katolicki, Modlitwa i Służba, Moja Rodzina, Nasz Dziennik, Pielgrzym, Przegląd Powszechny, Niedziela, Rycerz Niepokalanej, Różaniec, Wiara i Życie, Znak, Życie Duchowe.
Stowarzyszenia Katolickie:
Apostolstwo Modlitwy, Chrześcijańska Szkoła pod Żaglami, Katolicki Stowarzyszenie Młodzieży, Katolickie Stowarzyszenie Wychowawców, Liga Małżeństwo Małżeństwu, Maltańska Służba Medyczna, Prawica Narodowa, Towarzystwo św. Anny w USA, Wspólnota Życia Chrześcijańskiego, Zjednoczenie Katolickich Związków Polek.
Święci i błogosławieni Kościoła Katolickiego:
Św. Albert Chmielowski, św. Andrzej Bobola, św. Faustyna Kowalska, św. Jadwiga Śląska, św. Jan Kanty (z Kęt) bł. Jerzy Popiełuszko, św. Józef Bilczewski, św. Maksymilian Maria Kolbe.
Święci Patronowie Polski:
NMP Królowa Polski, św. Wojciech, św. Stanisław, św. Stanisław Kostka, św. Andrzej Bobola.
Zakony:
Franciszkanie, dominikanie i kapucyni nadal cieszą się największą liczbą kandydatów do zakonu, choć jest ich mniej niż w 2010 r. Do zakonów męskich w Polsce zgłosiło się w ubiegłym roku 194 mężczyzn, którzy rozpoczęli pierwszy etap formacji zakonnej tzw. postulat.
Natomiast w seminariach zakonnych studiuje ogółem 1036 młodych zakonników - wynika ze statystyk udostępnionych przez Konferencję Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich.
O ile w 2010 r. do zakonnych postulatów zgłosiło się 241 mężczyzn, to w 2011 r. nowych kandydatów na zakonników było 194. W nowicjatach - czyli na kolejnym etapie formacji zakonnej trwającej rok lub dwa lata w zależności od reguły zakonu - obecnie jest 278 nowicjuszy. Następnie młodzi zakonnicy rozpoczynają studia filozoficzno-teologiczne - obecnie w seminariach zakonnych kształci się w sumie 1036 kleryków. A jeszcze 5 lat wcześniej, w 2006 r. było ich ogółem 1803.
Zakony dzieli się:
1) ze względu na śluby - na zakony ścisłe (ze ślubami uroczystymi) i kongregacje zakonne (śluby proste),
2) ze względu na sposób zatwierdzenia - na zakony na prawie papieskim i zakony na prawie diecezjalnym,
3) ze względu na jurysdykcję - na wyjęte i nie wyjęte spod władzy biskupa (te pierwsze podlegają bezpośrednio Stolicy Apostolskiej),
4) ze względu na święcenia - na zakony kleryckie (znaczna część członków zakonów przyjmuje święcenia kapłańskie) i laickie,
5) ze względu na sposób życia - na zakony kontemplacyjne i zakony pełniące na różne sposoby działalność apostolską,
6) ze względu na ubiór - na zakony habitowe i bezhabitowe (ukryte).
Rodzaje zakonów katolickich
Benedyktyni, zgromadzenie zakonne, które założył św. Benedykt z Nursji w 529. Pierwszym ośrodkiem był klasztor na Monte Cassino. W swojej regule kładli nacisk na modlitwę oraz pracę umysłową i fizyczną (Ora et Labora). Przyczynili się do rozwoju ogrodnictwa, budownictwa sakralnego, piśmiennictwa (przepisywanie ksiąg), rzemiosła artystycznego (iluminatorstwo), szpitali.
Do Polski dotarli w XI w., zakładając klasztor w Tyńcu. Inne siedziby benedyktynów w Polsce to Mogilno, Lubiń, Święty Krzyż.
Kameduli, kontemplacyjny zakon katolicki o jednej z najbardziej surowych, rygorystycznych reguł, charakteryzującej się m.in. zakazem prowadzenia rozmów poza okresem świąt Zesłania Ducha Św. (Zielone Święta).
Kartuzi, katolicki zakon męski o bardzo surowej regule, podobnej do reguły kamedułów. Mnichów tego zakonu obowiązuje dodatkowy ślub milczenia, wegetarianizm, częsta modlitwa, czuwanie i praca ręczna. Mieszkają oni w oddzielnych (samotnych) domkach, na terenie przyległym do kościoła klasztornego, otoczonym wysokim murem
Franciszkanie, katolickie zgromadzenie zakonne założone przez św. Franciszka z Assyżu, syna bogatego kupca z Assyżu (Włochy). W 1220 franciszkanie uzyskali potwierdzenie reguły od papieża Honoriusza III i przyjęli oficjalną nazwę braci mniejszych. Głosili potrzebę ubóstwa i miłości bliźniego.
W 1274 z zakonu franciszkanów wyłonili się franciszkanie konwetulni oraz obserwanci, zwani w Polsce bernardynami. W 1532 z zakonu obserwantów wyłonili się reformaci (1532), kapucyni i bracia bosi (1619). Podziały te spowodowane były głównie sporami wokół reguły zakonnej. W Polsce zakon ten istnieje od 1237 (Kraków).
Bernardyni, zgromadzenie zakonne stanowiące część zakonu franciszkanów. W Polsce pierwszy klasztor pod wezwaniem Św. Bernarda ze Sieny założony 1454 w Krakowie na Stradomiu. Przyczynili się do utrwalenia religijności w Polsce, byli kaznodziejami obozowymi, pielęgmowali chorych.
Karmelici, zakon katolicki noszący nazwę od góry Karmel w Palestynie, założony przez krzyżowca Bertolda z Kalabrii w 1155, dzielący się na karmelitów bosych o zaostrzonej regule i karmelitów trzewiczkowych.
Paulini, katolicki zakon pustelniczy. Za założyciela paulinów uważa się św. Pawła z Teb - pustelnika zmarłego ok. 347. Zakon powstał dopiero ok. połowy XIII w. na Węgrzech. Oparty na zmodyfikowanej regule augustiańskiej, przystosowanej do życia kontemplacyjnego.
Jezuici, zakon Kościoła katolickiego założony przez byłego oficera, Hiszpana, I. Loyolew 1534. Podstawą reguły zakonu uczynił surowe posłuszeństwo dogmatom i prawu kościelnemu, wyrzeczenie się wszelkiej wolności osobistej, bezgraniczne zaufanie do Kościoła i papieża, w myśl hasła: Sentire cum Ecclesia (Zawsze z Kościołem). Zgromadzenie jezuitów zostało zatwierdzone bullą papieską Regimini militantis eclesiae przez Pawła III w 1540. Jako cel działalności jezuici postawili sobie walkę z reformacją oraz wszelkimi przejawami odstępstwa od oficjalnych zasad wiary dla umocnienia władzy papieskiej.
Aktualnie jezuici prowadzą własne uniwersytety oraz seminaria wychowujące elitę duchowieństwa. Wydają własne czasopisma w 50 językach, mają własne rozgłośnie radiowe i ośrodki telewizyjne. Nadal zajmują się zwalczaniem wszelkiej opozycji wobec papieża, zarówno w płaszczyźnie teologicznej, jak i społecznej.
Pijarzy, zakon katolicki założony w Rzymie w 1579, początkowo jako stowarzyszenie religijne prowadzące szkoły elementarne dla dzieci ubogich. Od 1669 przekształcone w zakon. W swojej działalności oświatowej pijarzy wyprzedzali tendencje oświeceniowe tak pod względem programu, jak i metod nauczania. Rywalizowali na tym polu z jezuitami.