Wykład III

Rodzaje działalności wychowawczej w surdopedagogice

Pragnę przypomnieć, że początki kształcenia osób z uszkodzonym słuchem miały charakter kształcenia indywidualnego

Przyczyny tego stanu rzeczy to:

-brak powszechnej oświaty

-brak rozwiniętej wiedzy metodycznej w zakresie kształcenia niesłyszących.

Pierwsze próby instytucjonalnego kształcenia osób z uszkodzonym słuchem podjęto pod koniec średniowiecza.

Osiągnięcia w czytaniu z ust, które opisuje paryski lekarz Pierre Borel (1620-1989) i opis osiągnięć niesłyszącego rodzeństwa w czytaniu z ust, pisaniu i rachowaniu przekazany przez Philippe Camerariusa w 1591 roku uznawano za osobliwe wyjątki u osób szczególnie uzdolnionych.

Omówię teraz dokładniej wspomniane przeze mnie szkoły dla osób niesłyszących:

-szkoła paryska (1771 r.), Paryż, założyciel Charles de l'Epe'e:

Dla księdza de l'Epe'e punktem wyjścia jest filozofia racjonalizmu.

W praktyce oznaczało to kształcenie osób z uszkodzonym słuchem za pośrednictwem znaków języka migowego i za pośrednictwem pisma.

Sicard (1742-1822) rozbudował tę metodę. Metoda ta znana jest odtąd jako metoda francuska ze szczególnym uwzględnieniem pisma.

-szkoła niemiecka (1778), Lipsk, założyciel Samuel Heinicke

Heinicke realizację celów rozwoju osób niesłyszących widzi przez wykorzystanie pośrednictwa języka i mowy.

Mowa według Heinickego jest ściśle związana z myśleniem a myślenie jest możliwe tylko za pośrednictwem mowy dźwiękowej.

Dla Heinickego podstawowe znaczenie miało nauczanie pojedynczych słów i wypowiedzeń zgodnie z regułami gramatyki, bez uwzględnienie na początku pisma.

Do odczytywania z ust nie przywiązuje wagi, wyklucza zastosowanie daktylologii.

Słuch miał być w nauce mowy zastąpiony przez zmysł smaku i zmysł dotyku.

W tych dwu podejściach uwzględnione są psychologiczne konsekwencje rozwoju człowieka z uszkodzonym słuchem w różnym stopniu

-szkoła wiedeńska (1779) , Wiedeń, założyciel ks. Johann Friedrich Storck

Wymienione dwa skrajne stanowiska łączy szkoła wiedeńska.

Według tej szkoły:

-wydobywanie mowy dźwiękowej u niesłyszących bez pomocy znaków języka migowego ma charakter czysto mechaniczny

-rozwój mowy i języka odbywa się zgodnie z regułami gramatyki i z wykorzystaniem znaków języka migowego.

Te trzy systemy kształcenia konkurują ze sobą do dzisiaj.

Założycielom szkół przyświecał jeden wspólny cel:

wychowanie człowieka, chrześcijanina i obywatela. Był on realizowany w postaci różnych rozwiązań dydaktyczno-metodycznych.

Pedagogika specjalna i jej dział: surdopedagogika obejmuje wszystkie rodzaje wychowania wyróżnione ze względu na odmienne zespoły środków oddziaływania wychowawczego.

Zespoły te tworzą:

-wychowanie w okresie przedszkolnym

-nauka szkolna

-praca zawodowa

kultura (sztuka, sport, rekreacja).

W praktyce wychowawczej rodzaje wychowania powinny być traktowane jako całość.

Ze względu na rodzaje działalności wychowawczej w surdopedagogice wyróżnia się:

-wychowanie moralne

-wychowanie przez naukę

-wychowanie przez pracę

-wychowanie przez sztukę

-wychowanie przez sport i wypoczynek (aktywność psychomotoryczna)

Te rodzaje działalności wychowawczej powinny być ściśle zintegrowane wokół centralnego zadania, jakim jest w surdopedagogice rozwój języka osób niesłyszących.

Język jest podstawowym „nośnikiem”pamięci społecznej i indywidualnego doświadczenia, jest podstawowym środkiem nawiązywania kontaktu społecznego i porozumiewania się między ludźmi.

Schemat 4, s. 76, Hoffmann)

Różne rodzaje wychowania wzajemnie się przenikają

Ich wspólnym punktem odniesienia jest język i rozwijanie języka osób z uszkodzonym słuchem.

Przypominam proces surdorewalidacji odbywa się poprzez funkcje dydaktyczno-wychowawcze:

-usprawnianie

-kompensację

-korekturę

realizowane są one w procesie wychowania przez:

-naukę

-pracę

-sztukę

-aktywność psychomotoryczną (wychowanie przez sport i rekreację)

Konsekwencje wynikające z uszkodzenia słuchu, które należy uwzględnić w procesie uczenia się języka i jego rozwijania przez osoby niesłyszące to:

-konieczność uwzględnienia w rozwoju językowym okresu sensytywnego i krytycznego

-konieczność uwzględnienia zwiększonych trudności w poznawaniu rzeczywistości przyrodniczej i społecznej

-konieczność uwzględnienia integracyjnych aspektów wychowania w procesie aktywności poznawczej poprzez naukę, sztukę sport i rekreację oraz aktywność zawodową.

Chciałabym rozwinąć punkt dotyczący konieczności uwzględnienia zwiększonych trudności w poznawaniu rzeczywistości przyrodniczej i społecznej.

Trudności mogą się ujawnić :

-w postaci odmiennego kształtowania się obrazu świata, wyrażającego się w wyobrażeniach surogatowych i w tzw. nieautentyczności w zachowaniach społecznych.

Te ostatnie mogą wynikać z nieakceptowania swej inności, nieukształtowania własnej tożsamości.

-w postaci niebezpieczeństwa zubożenia rozwoju osobowości we wszystkich jej sferach, zwłaszcza emocjonalnej i społecznej, jako skutku zmienionych i utrudnionych możliwości poznawczych oraz rozwojowych.

Wychowanie przez naukę

Co oznacza wychowanie przez naukę?

Wychowanie przez naukę oznacza kształtowanie określonej postawy wobec wiedzy, postawy poznawczej wobec samego siebie i innych ludzi, świata kultury i świata przyrody, a także wzbudzanie refleksji moralnej.

Przez myślenie w kategoriach naukowych rozumie się dążenie do kształtowania postawy poznawczej. Powinna ona polegać na umiejętności obserwowania, identyfikowania różnych kategorii zjawisk, faktów.

Postawę tę charakteryzują pytania:

Dlaczego? Jak? W jaki sposób?

Kształcenie postawy poznawczej osoby z uszkodzonym słuchem powinno dotyczyć stworzenia warunków dydaktycznych i wychowawczych, które umożliwiałyby jej zrozumienie siebie oraz świata przyrodniczego i społecznego, zrozumienie swoistości poznawczych zubożonych w wyniku uszkodzenia słuchu, ale kompensacyjnie wzbogaconych przez wykorzystanie innych zmysłów.

Wychowanie przez naukę - powinno charakteryzować się następującymi cechami:

-jest to wychowanie przez aktywność poznawczą

Powinna ona polegać na jednoczesnym uczeniu się samego języka oraz treści związanej z desygnatem danej nazwy, pojęcia, relacji i stosunków zachodzących między przedmiotami, zjawiskami i zdarzeniami.

Wychowanek uczy się języka i przyswaja wiedzę o sobie samym, innych ludziach, świecie przyrody i społeczeństwie.

- aktywność poznawcza wiąże się z dążeniem do przybliżenia przyswajanej wiedzy zgodnie z intersubiektywnym ich rozumieniem przez ludzi słyszących.

Należy podkreślić, że osiągnięcie przez niesłyszącego dostatecznego poziomu praktycznej wiedzy o języku, czyli umiejętności posługiwania się nim, umożliwia mu zrozumienie złożonych związków i zależności przyczynowo-skutkowych, których nie da się pojąć jedynie za pośrednictwem wzroku.

Wiedza zawarta w przekazie językowym daje informację o istocie zjawiska, zdarzenia. Wzrok identyfikuje jedynie „powierzchownie”.

Osoby z totalnym ubytkiem słuchu, o niskim rozwoju pojęć językowych (fonicznych, migowych) czerpią informację o świecie głównie za pośrednictwem wzroku.

Nie słysząc „nie widzą” związków i zależności , o których pełnej informacji dostarcza język i mowa.

Wychowanie przez naukę, przez poznanie pełni:

-funkcję usprawniającą: w procesie poznania wychowanek usprawnia swoje funkcje kognitywne

-funkcje kompensacyjną: zdobywanie wiedzy, proces jej przyswajania umożliwiają rozwój własnej tożsamości, poczucia normalności, rozwój ogólny, psychospołeczny, kształtowanie społecznie akceptowanych postaw.

-funkcję korekcyjną i autokorekcyjną: przez kształtowanie za pośrednictwem wiedzy określonych postaw:poznawczej i moralno-społecznej i ich doskonalenie wychowanek staje się zdolny do samorozwoju.

Oznacza to uzupełnianie i korygowanie przyswajanej wiedzy ulepszanie swych zachowań społecznych, stałe doskonalenie zgodnie z indywidualnymi potrzebami i akceptowanym ideałem wychowawczym

Wychowanie przez sztukę

Przez sztukę wyrażania w twórczości artystycznej należy rozumieć sposób poznania i wyrażania przeżywanego przez człowieka świata, otaczającej go rzeczywistości przyrodniczej i społecznej w postaci określonych wytworów ( pisanych, plastycznych, muzycznych, tańca).

Twórczość artystyczna, aktywność kulturalna spełniają funkcję terapeutyczną - przyczyniają się do autorealizacji, wzmacniania poczucia własnej wartości, ułatwiania odnajdywania siebie.

Podstawowym zadaniem sztuki jest umożliwienie realizowania potrzeb twórczych, dostarczenie doznań i przeżyć estetycznych.

Rewalidacyjna funkcja sztuki polegać powinna na rozwijaniu wrażliwości estetycznej, umożliwienie przyswajania na miarę możliwości percepcyjnych - pojęć związanych ze sztuką i jej przeżywaniem

Do surdowychowania odnoszą się także wychowawcze zadania sztuki:

-uwrażliwienie na piękno

-integracja z kulturalną przeszłością i teraźniejszością

-uczestniczenie w ważnych zdarzeniach

-rozwijanie emocjonalnego kontaktu z innymi ludźmi

-kształtowanie społecznie akceptowanego systemu wartości

Formy wychowania przez sztukę:

W wychowaniu przez sztukę wyróżnia się powszechnie znane formy wychowania:

a) klasyczne

-wychowanie przez muzykę,

-wychowanie przez taniec

-wychowanie przez plastykę

-wychowanie za pośrednictwem filmu, telewizji i innych środków audiowizualnych

b) swoiste środki dostępne osobom niesłyszącym:

-estetyka przekazu za pośrednictwem języka migowego

-”poezja migana”

Te dwie formy wychowania przez sztukę mogą się na siebie nakładać, np. taniec może być uzupełniany znakami języka migowego.

W wychowaniu przez muzykę i taniec w surdopedagogice można wyróżnić kilka orientacji, które akcentują:

-rozwój mowy

-rozwój wrażliwości na samą muzykę

-oddziaływanie terapeutyczne za pośrednictwem muzyki

a) stanowisko Antony van Udena (1912)-

przykład wychowania przez muzykę, zorientowanego na rozwój mowy

Antony van Uden uważa, ze celem wychowania przez muzykę -”jest połączenie percepcji wzrokowej i słuchowej z motoryką”.

Ćwiczenie percepcji muzyki dokonuje się za pośrednictwem odbioru wibracji przez dotyk oraz przez odbieranie drgań w różnych częściach ciała, przy czym tony niskie są odczuwane głównie w klatce piersiowej, wysokie- za pomocą zachowanych resztek słuchu.

W ten sposób dzieci uczą się odróżniania dźwięków cichych i głośnych, wysokich i niskich oraz ich czasu trwania. Ideałem jest integracja dźwięku, tj, słyszenia i odbioru wibracji, ruchu i rytmu, oddychania i głosu, rytmu mowy, ruchu ciała, położenia ciała, postawy i tańca.

b) przedstawicielem tej orientacji jest także Carl Oraff (1895-1978)- światowej sławy kompozytor

istotne jest tu oddziaływanie za pośrednictwem rytmu- większe zastosowanie znajdują w tej metodzie instrumenty rytmiczne, perkusyjne, np. bębenki, cymbałki, kastaniety, pałeczki, co ułatwia rytmizację mowy.

Rewalidacyjna wartość wychowania przez sztukę poza wartością kształcącą ma także wartość terapeutyczną.

Rewalidacyjna wartość wychowania przez sztukę to jej:

-funkcja usprawniająca: kształci wrażliwość na wibracje i rytm muzyki, postrzeganie dźwięków, uwrażliwia na barwy i kształty, ćwiczy zmysły czucia wewnętrznego, szczególnie zmysł kinestetyki, uwrażliwia w połączeniu z ruchem na rytm i wibracje otoczenia, w tym rytm mowy.

-funkcja kompensacyjna: jest czynnikiem wyrównującym, kompensującym uszkodzony słuch. Ułatwia zbliżenie się niesłyszącego do kultury, do twórczości

-funkcja korekcyjna: daje sposobność kontroli, poprawy, naprawy reakcji emocjonalnych wobec siebie i innych ludzi, samokontroli i poprawy reakcji na rytm, doznania muzyczne.

Wychowanie moralne

Rewalidacyjna funkcja wychowania moralnego dokonuje się przez jego:

-funkcję usprawniającą: wychowanie moralne uwrażliwia dzieci niesłyszące na wartości moralne w procesie wychowania naturalnego i szkolnego przez rozwijanie empatii, współbrzmienia ze światem przyrody i światem człowieka, przezwyciężanie postaw egocentrycznych.

-funkcję kompensacyjną: wychowanie moralne, w tym wychowanie religijne pozwala im zaakceptować siebie, pozwala łatwiej odnaleźć indywidualny i społeczny sens życia mimo ograniczeń związanych z niepełnosprawnością, pozwala podjąć pracę nad własnym charakterem. Wychowanie moralne ma znaczenie terapeutyczne

funkcję korekcyjną: obserwacja zachowania wychowanka, jego wyborów moralnych, umożliwiają wychowawcy w interakcji z wychowankiem wybór odpowiednich metod pracy nad uzupełnianiem i rozwijaniem jego wiedzy o tym, co dobre, co piękne, do czego warto zmierzać.

Wychowanie przez ruch, sport i wypoczynek

Jednym z istotnych zadań rewalidacyjnych uprawiania sportu i turystyki jest rozwój języka i mowy wychowanków. Wymaga to wdrożenia niesłyszącego ucznia do takiego rodzaju aktywności, który umożliwia mu rozwijanie zainteresowań. Inspirowanie dziecka i rozwijanie jego zainteresowań dotyczących godziwego spędzania czasu wolnego w szkolnym okresie ma znaczenie w późniejszym, dorosłym życiu.

Rewalidacja przez aktywność fizyczną, sport i wypoczynek dokonuje się dzięki ich:

• funkcji usprawniającej: wskutek ogólnego wzmożenia gotowości fizycznej organizmu osoby z uszkodzonym słuchem ułatwia skuteczniejsze pokonywanie trudności w nauce i w życiu zawodowo-społecznym.

• funkcji kompensacyjnej: wyrównując niedostatki rozwoju fizycznego, wynikające przede wszystkim z uszkodzenia słuchu, kształtując aktywną postawę do życia uczy racjonalnego spędzania czasu wolnego, ułatwia pokonywanie bariery poznawczej, wynikającej z ubóstwa języka i mowy oraz adaptację do pracy, ułatwia nawiązywanie kontaktów społecznych także z osobami słyszącymi.

• funkcji korekcyjnej: umożliwia obok poprawiania wad rozwoju fizycznego, także korygowanie niewłaściwego stosunku do kolegów, który może się uzewnętrznić w toku aktywności sportowo-rekreacyjnej. Stwarza także możliwość korygowania wiadomości i umiejętności językowych w toku aktywności sportowej.

Wychowanie przez pracę

Trzy formy aktywności człowieka:

zabawa, nauka, praca- są centralnymi płaszczyznami ludzkiej aktywności.

Bez etapu zabawy nie jest możliwa systematyczna nauka i odpowiedzialnie traktowana praca.

Praca w przypadku osoby niepełnosprawnej, a więc i osoby z uszkodzonym słuchem obok zaspokojenia potrzeb materialnych powinna spełniać funkcję rewalidacyjną.

Funkcja rewalidacyjna pracy powinna polegać na przyczynianiu się do rozwoju ogólnego i zawodowego.

Osoby z uszkodzonym słuchem pracując równie wydajnie znajdują potwierdzenie swej równorzędności w określonej sferze życia społecznego.

Wychowanie osoby z uszkodzonym słuchem do pracy i przez pracę w sytuacji konkurencyjnego rynku pracy ma duże znaczenie. Dzisiaj niezbędna jest elastyczność i otwartość w uczeniu się.

Rewalidacyjna wartość wychowania przez pracę i samej pracy polegać dziś będzie na jej:

-funkcji usprawniającej: na rozwijaniu i ćwiczeniu takich dyspozycji psychofizycznych i społecznych, jak spostrzeganie , pamięć wzrokowa, wyobraźnia przestrzenna, elastyczność w myśleniu, w odniesieniu do konkretnej pracy: empatii, altruizmu, systematyczności, dokładności, czystości, rzetelności w jej wykonaniu.

-funkcji kompensacyjnej: wiążącej się z wyborem takiego zawodu, czynności zawodowych, które nie szkodząc zachowanemu słuchowi oraz umożliwiając wykorzystanie zachowanych potencji psychofizycznych sprzyjać będą rozwojowi zawodowemu i ogólnemu. Pełnić będą funkcję terapeutyczną dzięki partnerstwu ze słyszącymi, integracji społeczno-zawodowej, dzięki niezależności ekonomicznej.

-funkcji korekcyjnej: polegającej na poprawianiu nie zawsze dokładnie przyswajanych pojęć dotyczących wykonywanej pracy, w zakresie wykonywanych czynności zawodowych.

Wychowanie małego dziecka z wadą słuchu

Dla rozwoju percepcji słuchowej i dla rozwoju mowy najważniejszy jest okres niemowlęcy- takie są najnowsze ustalenia naukowe.

Do pierwszego roku życia dziecka odnoszą się trzy podstawowe pojęcia surdopedagogiki okresu niemowlęcego:

-wczesne wykrycie (ang. early detection, early identification; niem. Fruehfassung)

-wczesna diagnoza (ang. diagnosis, niem. Fruehekennung)

-wczesne wychowanie (ang. early educational treatment , niem. Fruehbetreuung).

Wczesne wykrycie - polega na wychwyceniu niemowląt podejrzanych o uszkodzenie słuchu wkrótce po urodzeniu bądź w kilka miesięcy później.

Jakie są sposoby wykrycia- omawiamy to na ćwiczeniach

Stwierdzenie zaburzeń receptora słuchu jest możliwe już przed urodzeniem się dziecka. Począwszy od 7. miesiąca ciąży , dziecko nienarodzone reaguje na bodźce dźwiękowe przekazywane przez powłoki brzuszne matki zmianą rytmu bicia serca, poruszaniem się.

Ważna jest obserwacja nowo narodzonego dziecka. Reaguje ono odruchem Moro na dźwięki w granicach 90 dB, to jest na bardzo głośny krzyk z odległości 1 m.

Jak reaguje małe dziecko, zawarte jest w teście kompetencji, który omawiamy na ćwiczeniach.

Przypominam:

-dziecko 3-miesięczne reaguje na dźwięki z bezpośredniego otoczenia (do 3m)

-dziecko 6-miesięczne zwraca się w kierunku źródła dźwięku

-dziecko 9-miesięczne lokalizuje źródło dźwięku.

Dziecko 7-miesięczne, które nie reaguje spontanicznie na źródło dźwięków, jest podejrzane o uszkodzenie słuchu.

Powinno ono być zbadane przez zespół specjalistyczny, o którym była mowa na ćwiczeniach.

Przypominam:

Faza głużenia ma charakter wrodzony. Krzyczą i głużą wszystkie dzieci bez względu na stan ich słuchu.

Faza gaworzenia oraz naśladowanie mowy nie występują, jeżeli dziecko nie słyszy i nie korzysta ze specjalnej pomocy w wychowaniu słuchowym.

Głużenie niemowlęcia nie może być wskaźnikiem występowania lub braku słuchu. Zanikanie głużenia i niewystępowanie kolejnych etapów rozwoju mowy mogą świadczyć o uszkodzeniu słuchu dziecka.

Poznaliśmy lub poznamy w przypadku niektórych grup przyczyny uszkodzenia słuchu. Dotyczą one dzieci tzw. zwiększonego ryzyka uszkodzenia słuchu

Metody badania słuchu będziemy omawiać szczegółowo na ćwiczeniach.

W centrum zainteresowań niech znajduje się nadal wychowanie dziecka z uszkodzonym słuchem.

Pedagogika specjalna i surdopedagogika przestała być pedagogiką szkoły specjalnej.

Wychowanie małego dziecka w domu rodzinnym (ang. home training, niem. Hausspracherziehug) - to przykład wyjścia poza szkołę specjalną.

Wychowanie małego dziecka z uszkodzonym słuchem w domu rodzinnym polega na świadomym uczestniczeniu jego rodziców w wychowaniu ich niesłyszącego dziecka.

Celem wychowania jest

a) zapobieżenie:

-niemocie

-głuchocie

-rozwojowi języka migowego bez wprowadzania wychowania dwujęzycznego.

Potencjalne konsekwencje uszkodzenia wystąpią w razie zaniedbania

wczesnego wykrycia uszkodzenia słuchu.

Wczesne wykrycie wiąże się:

• z diagnozą

• wczesnym wychowaniem słuchowym

w ciągu pierwszych trzech lat życia w domu rodzinnym.

Cele rewalidacyjne dla okresu niemowlęcego i poniemowlęcego i okresu przedszkolnego to zapobieżenie następstwom przez wychowanie słuchowe.

Wychowanie słuchowe - to temat ćwiczeń.

Należy podkreślić, że wychowanie słuchowe ma duże znaczenie w następnych etapach rozwoju językowego i wpływa hamująco na kształtowanie się prymitywnych form języka migowego.

Skuteczność wychowania słuchowego uzasadniają przesłanki natury biologicznej. Są to:

-fazowość rozwoju zmysłów

-plastyczność dziecięcego mózgu.

Pojęcie fazowości w rozwoju analizatora słuchu wiąże się z tzw. okresem krytycznym i jego odwracalnością.

Oznacza to, że poszczególne zmysły, także zmysł słuchu podlegają optymalnemu rozwojowi jedynie w określonym, krytycznym przedziale czasu.

Nieodwracalność okresu krytycznego wiąże się z pojęciami tzw. okresu sensytywnego i deprywacji sensorycznej.

Okres sensytywny w rozwoju analizatora słuchu charakteryzuje długotrwałość, szybkość i zmniejszony wysiłek w postrzeganiu i zapamiętywaniu doznań i treści słuchowych.

Brak stymulacji dźwiękowej u osób z uszkodzonym słuchem zaprzepaszcza możliwości istniejące w tym okresie, czyli dochodzi do deprywacji sensorycznej.

Plastyczność dziecięcego mózgu ma związek z nie zakończoną budową struktury mózgu niemowlęcia.

Dotyczy to różnicowania się neuronów, które trwa do 4 roku życia i procesu mielinizacji.

Wczesne wychowanie słuchowe - to inaczej wczesne świadome i celowe kierowanie rozwojem niemowlęcia i małego dziecka niesłyszącego w wieku 3-4 lat. Powinno się dokonywać wyłącznie w domu rodzinnym pod opieką obojga rodziców, a szczególnie matki.

Oznacza to podporządkowanie całego czasu potrzebom dziecka.

We współczesnej praktyce surdopedagogicznej prezentowane są w wychowaniu dzieci niesłyszących w okresie niemowlęcym, poniemowlęcym i przedszkolnym trzy stanowiska:

1. podkreśla się konieczność rozwoju dziecka zgodnie z założeniami metody ustnej- społeczny punkt widzenia

2. dominująca metoda rozwoju dziecka to język migowy

3. preferuje się przede wszystkim zintegrowany system migowy i językowy. Oznacza to, że dzieci niesłyszące przez proces nauczania i wychowania są przygotowywane do życia zarówno w podkulturze niesłyszących, jak i w społeczności ludzi słyszących.

W okresie niemowlęcym stosujemy metody i techniki umożliwiające postrzeganie przez dziecko bodźców:

-słuchowych

-wzrokowych

-taktylnych

Środki dydaktyczne umożliwiające odbiór bodźców słuchowych to:

-dwa aparaty słuchowe: dostosowanie ich do rodzaju i stopnia ubytku słuchu, stałe noszenie przez niemowlę może doprowadzić nawet do pełnej restytucji słuchu.

Środki dydaktyczne taktylne to:

-dłoń małego dziecka. Kładzie ją matka na swojej krtani podczas mówienia do niemowlaka. Kładzie też dziecko na swojej klatce piersiowej w trakcie mówienia do niego.

Są to naturalne środki.

Sztuczne środki kompensujące uszkodzony słuch to:

-obok aparatów słuchowych (protezy słuchowe)

-specjalnie skonstruowane wibratory, głośniki oraz instrumenty perkusyjne.

Celem ich jest rozwijanie poczucia rytmu, co ma znaczenie dla rozwoju mowy.

Środki dydaktyczne wzrokowe

-to obraz artykulacyjny i mimiczny twarzy matki, rodziców, rodzeństwa.

a) Środki wzrokowe sztuczne : lustro artykulacyjne, aparaty ukazujące w postaci wizualnej rytm i obraz mowy, np., analizator mowy

Wymienione środki dydaktyczne pośredniczą w przekazie informacji.

Wychowanie dzieci niesłyszących w przedszkolu

Koncepcja instytucji wychowawczej ewaluowała od ochronki do przedszkola- instytucję, która pełni funkcje opiekuńczą, wychowawczą i kształcącą.

Celem wychowania w przedszkolu jest zapewnienie dzieciom „ wszechstronnego rozwoju fizycznego, umysłowego, społeczno-moralnego i estetycznego.

Czesław Kupisiewicz

do podstawowych celów wychowania przedszkolnego zalicza:

• zapewnienie dzieciom pełnego rozwoju osobowości, zaspokojenie ich potrzeb intelektualnych, emocjonalnych, społecznych i kulturalnych.

• rozwinięcie sprawności komunikacyjnej dzieci

• wpojenie norm etycznych

• przygotowanie dzieci do nauki i pracy

Nieco inaczej prezentuje się problematyka wychowania przedszkolnego w surdopedagogice.

W surdowychowaniu dominuje cel, jakim jest rozwój komunikacji jako podstawowy warunek realizacji celów pozostałych.

W surdowychowaniu wyróżnia się dwa okresy:

-do 3 roku życia: ze szczególnym uwzględnieniem 1-2 roku życia

-od 3-4 roku życia do pójścia dziecka do szkoły.

Powszechnie dzieci niesłyszące do 3 roku życia wychowują się w rodzinie.

Od 4 roku życia potrzeby związane z rozwojem ogólnym i społecznym dziecka narzucają konieczność umożliwienia mu szerszego zakresu doświadczeń społecznych i językowych. Wypełnienie tych potrzeb powinno zapewnić wychowanie przedszkolne.

Współcześnie wyróżnia się na świecie następujące formy organizacyjne wychowania przedszkolnego:

-grupę zabawową

-grupę „językowa” z uczestnictwem matki

-przedszkole masowe

-grupę wymienną

-przedszkole specjalne

-przedszkole integracyjne

Grupa zabawowa- to najprostsza forma rewalidacji małego dziecka. Praca w grupie polega na zabawie kierowanej przez matkę niesłyszącego dziecka, w której uczestniczy dwoje, troje innych dzieci. Dzieci te są codziennie zapraszane do domu niesłyszącego dziecka. Sytuacja wspólnej zabawy motywuje dziecko niesłyszące do mówienia. Chodzi tu także o możliwość wykorzystania słownictwa dzieci słyszących w pracy z własnym dzieckiem.

Grupa językowa- to zorganizowane w jednym miejscu, codzienne spotkania 4-5 dzieci niesłyszących i ich matek. Spotkania te trwają 2 godziny i odbywają się przez około pół roku. Uczestniczy w nich doświadczona nauczycielka lub surdologopeda. Tak przygotowane dziecko może uczęszczać do masowego przedszkola na krótki czas. Ta forma może być realizowana w dużych miastach.

Grupa wymienna- ta forma organizacyjna powstała w Holandii. Oddaje się dzieci na określony czas do odpowiednio przygotowanych miejsc.

Celem organizowania grup wymiennych jest uzupełnienie wczesnego wychowania w domu rodzinnym.

Wczesne wychowanie w domu rodzinnym, potem różne formy organizacyjne pracy z dzieckiem mają na celu przygotowanie do kolejnego etapu, jakim jest przedszkole:

-integracyjne

-masowe

-specjalne

Na świecie, jeśli idzie o wychowanie dziecka w przedszkolu, istnieją następujące rozwiązania:

-przedszkole specjalne i przedszkole masowe

mieszczą się w jednym budynku, umożliwia to kontakt dzieciom słyszącym i niesłyszącym.

-przedszkole specjalne bez internatu

dziecko rozwija się pod okiem fachowców, nie rośnie w izolacji od innych dzieci z uszkodzonym słuchem, utrzymuje codzienny kontakt emocjonalny i społeczny z matką i rodziną.

-przedszkole specjalne z internatem

jest to dogodne rozwiązanie dla dzieci niesłyszących, które przebywają w warunkach nie sprzyjających ich rozwojowi-zaniedbania wychowawcze, brak pomocy fachowej ze strony rodziny, oddalone ich miejsce zamieszkania. Brak jest codziennego kontaktu emocjonalnego z rodziną.

-przedszkole masowe

ważne jest wcześniejsze przygotowanie dziecka oraz jego nauczycielki, zapewnienie pomocy fachowej surdopedagoga albo surdologopedy.

Wychowanie w przedszkolu powinno się ogniskować wokół rozwoju dyspozycji komunikacyjnych, szczególnie artykulacji.

Pytania do wykładu:

---