21. Wyjaśnij termin dysleksja rozwojowa:
(Źródło: materiały od dr Bobińskiej - Domżał)
- Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu przy potencjale intelektualnym co najmniej w normie, których przyczyny tkwią w mikrodeficytach mózgu, na styku płatów skroniowych, ciemieniowych, potylicznych - tam, gdzie zachodzą procesy integracji percepcyjno - motorycznej.
- Dysleksja - (Tow. Dysleksji im. Ortona, USA 1994) - ,,jest jednym z wielu różnych trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, uwarunkowanym konstytucjonalnie” (są one konsekwencją zmienionej organicznie struktury OUN).
Typy dysleksji:
dysleksja typu wzrokowego (zaburzenia percepcji wzrokowej i pamięci wzrokowej - trudności w zapamiętywaniu liter, mylenie liter podobnych, błędy w przepisywaniu, kłopoty w orientacji na mapie i w przestrzeni oraz w nauce geometrii);
dysleksja typu słuchowego (zaburzenia percepcji słuchowej i pamięci słuchowej powiązane z zaburzeniami językowymi - niewykształceni słuchu fonemowego, trudności w rozróżnianiu głosek o podobnym brzmieniu, opuszczanie lub dodawanie liter podczas pisania ze słuchu, zniekształcanie wyrazów);
dysleksja integracyjna (rozwój funkcji percepcyjnych badanych w izolacji jest zgodny z wiekiem, zaburzony jest natomiast proces integrowania bodźców napływających
z różnych zmysłów.
- Termin ,,dysleksja” wprowadził Anglik J. Hinshelwood na przełomie XIX - XX w.,
dys-łac. oznacza brak czegoś, trudność, niemożność.
- Dysleksja (lego - łac. czytam) - specyficzne trudności w nauce czytania, dotyczą tempa, płynności i poprawności czytania.
- Dysortografia (orthos - gr. prawidłowy) - specyficzne trudności w komunikowaniu się za pomocą pisma, szczególnie w opanowaniu prawidłowej pisowni. Nie daje się usunąć tradycyjnymi metodami (przepisywanie). Dzieci z dysortografią nie widzą swoich błędów, nie zatrzymują w pamięci wzrokowej prawidłowych obrazów graficznych wyrazów, piszą raz dobrze, innym razem - nawet w tym samym zdaniu - źle.
- Dysgrafia (grapo - gr. piszę, rysuję) - trudności w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma. Utrzymuje się zazwyczaj długo i nie ustępuje ani przez perswazję, ani stereotypowe działania czy zalecenia.
- Dyskalkulia nie jest związana z dysleksją rozwojową, ale może jej towarzyszyć lub stanowić oddzielne trudności.
- Dysleksji częstokroć towarzyszą inne trudności i zaburzenia rozwojowe, zwłaszcza:
zaburzenia językowe,
zaburzenia motoryczne,
trudności w uczeniu się arytmetyki,
nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD).
22. Objawy dysleksji rozwojowej
(wg E. Jarosz, E. Wysockiej, Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemy
i rozwiązania, Warszawa 2006), s. 241-242.
OBJAWY OSIOWE:
wyraźna rozbieżność między poziomem czytania a rezultatami w nauce innych przedmiotów (na niekorzyść czytania),
wyraźna rozbieżność między poziomem rozwoju umysłowego a poziomem czytania,
często występujące błędy w pisaniu, obniżony poziom graficzny pisma,
obniżona zdolność analizy i syntezy wzrokowej, słuchowej,
zaburzenia orientacji czasowo - przestrzennej,
zaburzenia rozwoju ruchowego i sprawności manualnej,
zaburzenia procesu lateralizacji - oburęczność, lateralizacja nieustalona,
brak uszkodzenia narządu wzroku i słuchu oraz poważnego uszkodzenia mózgu,
dziedziczne występowanie trudności w czytaniu i pisaniu,
normalna lub wyższa niż przeciętna inteligencja.
OBJAWY DODATKOWE:
trudności w opanowaniu języków obcych,
zaburzenia rozwoju mowy, artykulacji,
częściej występujące trudności w czytaniu i pisaniu u chłopców niż u dziewcząt,
współwystępujące z trudnościami w czytaniu i pisaniu, objawy nerwowości
i zaburzenia zachowania,
dość często występujące mikrouszkodzenia tkanki mózgowej w okresie
okołoporodowym,
niepowodzenia w uczeniu się, pomimo odpowiedniej motywacji,
trudności w uczeniu się działań matematycznych, np. tabliczki mnożenia,
trudności z nazywaniem (przypominaniem sobie nazw, terminów),
trudności w wyszukiwaniu najistotniejszej myśli z danego tekstu.
Objawy dysleksji (wg H. Spionek) - wyszukane z materiałów od dr Bobińskiej-Domżał
- zaburzenia fragmentarycznych deficytów rozwojowych funkcji elementarnych warunkujących proces czytania i pisania:
1) analizy i syntezy wzrokowej:
zapamiętywanie,
odwzorowywanie,
właściwa percepcja obrazów,
prawidłowe postrzeganie kształtów;
2) analizy i syntezy słuchowej (słuch fonematyczny):
wyodrębnianie,
identyfikowanie,
różnicowanie dźwięków mowy;
3) integracji procesów analizy i syntezy wzrokowej oraz słuchowej;
4) motoryki:
właściwe tempo i precyzja ruchów;
5) lateralizacji i orientacji przestrzennej:
nieustalona,
skrzyżowana;
6) pamięci wzrokowej, słuchowej i ruchowej.
31. Wymień koncepcje wyjaśniające genezę trudności w uczeniu się i krótko scharakteryzuj je.
(Źródło: materiały od dr Bobińskiej - Domżał (Koncepcja Spionek) + E. Jarosz, E. Wysocka, Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemy i rozwiązania, Warszawa 2006),
s. 229-230.)
KONCEPCJA GENETYCZNA - dziecko dziedziczy zmiany w OUN, które leżą
u podstaw trudności w czytaniu i pisaniu, za powstanie zaburzeń odpowiedzialne są recesywne geny, przekazywane z pokolenia na pokolenie.
KONCEPCJA ORGANICZNA - uszkodzenia zlokalizowane w okolicy lewego płata skroniowego (organiczne) odpowiedzialne za czynność czytania i pisania są wywołane przez rozmaite czynniki (fizyczne, chemiczne, biologiczne) oddziałujące na układ nerwowy dziecka w okresie prenatalnym bądź w pierwszych dwóch latach życia.
KONCEPCJA HORMONALNA - przyczyną dysleksji jest nadprodukcja testosteronu w okresie prenatalnym, hormon powoduje opóźnienie rozwoju lewej półkuli mózgu, co skutkuje opóźnieniem rozwoju mowy w okresie przedszkolnym oraz dysleksją
w wieku szkolnym, prawa półkula jest lepiej rozwinięta niż lewa - leworęczność, dysleksja częściej występuje u chłopców.
KONCEPCJA OPÓŹNIONEGO ROZWOJU OUN - wolniejsze tworzenie połączeń synaptycznych, niedojrzałość układu nerwowego przyczyną dysleksji, problem ustępuje samoistnie, gdy struktury nerwowe osiągną dojrzałość.
KONCEPCJA PSYCHODYSLEKSJI (EMOCJONALNA) - zaburzenia emocjonalne, urazy psychiczne doświadczane w środowisku rodzinnym i/lub szkolnym warunkują dysleksję - jąkanie się, nadmierna pobudliwość lub zahamowanie emocjonalne, gubienie liter podczas pisania i mówienia, zahamowania w pisaniu lub w czytaniu
w sytuacjach, które kojarzą się dziecku z przykrymi doświadczeniami.
KONCEPCJA WIELOPRZYCZYNOWOŚCI - czynniki egzogenne decydują o powstaniu trudności w uczeniu się, niekorzystne oddziaływania dydaktyczno-wychowawcze i kulturalno-społeczne (metody wychowawcze, struktura, atmosfera i poziom intelektualno-kulturalny rodziców, reakcje rodziców na trudności dziecka i sposoby ich usuwania, postawa nauczycieli wobec ucznia, stosowane metody usuwania dysleksji).
KONCEPCJA HALINY SPIONEK - najbardziej rozpowszechniona w Polsce - organiczna koncepcja przyczyn dysleksji - dysleksja rozwojowa jest uwarunkowana mikrouszkodzeniami CUN, które mają podłoże genetyczne lub powstają w wyniku nieprawidłowych warunków rozwoju dziecka w okresie prenatalnym
i okołoporodowym. Są one główną przyczyną fragmentarycznych deficytów rozwojowych funkcji elementarnych warunkujących proces czytania i pisania: analizy
i syntezy wzrokowej, analizy i syntezy słuchowej, integracji obu procesów, motoryki, lateralizacji i orientacji przestrzennej oraz pamięci wzrokowej, słuchowej i ruchowej.
1