ROZWÓJ FIZYCZNY I MOTORYCZNY - ŚREDNIE I PÓŹNE DZIECIŃSTWO
(83-85, 130-134, 140-141)
1. Średnie dzieciństwo
a. Rozwój somatyczny i aktywność ruchowa:
Dziecko, wkraczające w ten okres ma:
Wszystkie zęby mleczne
Swobodnie porusza się chodząc i biegając
Jest dość samodzielne w zakresie samoobsługi
Zmiany dotyczące wzrostu i wagi ciała nie są już tak intensywne
Zaznaczają się zmiany w proporcjach ciała: następuje wydłużenie ciała pod wpływem szybszego rośnięcia kończyn
Ok. 5 r.ż. powiększa się móżgowa część czaszki, rozrasta się część twarzowa
Na zmiany te ma wpływ płeć, rasa, warunki środowiskowe (dziewczynki rozwijają się szybciej niż chłopcy, dzieci wych. w dobrych warunkach rozwijają się szybciej, dzieci, które chorują rosną wolniej)
Zmiany w układzie nerwowym:
Postępująca mielinizacja włókien nerwowych, głównie w płatach czołowych
Wzrost liczby synaps, tworzenie się nowych połączeń między neuronami i wzrost produkcji chemicznych neuroprzekaźników, które przewodzą impulsy z 1 neuronu do 2
Zmiany w zakresie formy aktywności mózgu: do 5 r.ż. większą rolę w fazie czuwania odgrywają fale theta (charakterystyczne dla snu dorosłych) niż fale alfa (charakterystyczne dla zaangażowanej uwagi). Między 5 a 7 r.ż. ich udział wyrównuje się
Wzrasta synchronizacja aktywności w różnych polach mózgu oraz koordynacja między płatami czołowymi a innymi częściami mózgu
Te zmiany sprawiają, że dzieci stają się zdolne do:
kierowania swoją uwagą
tworzenia planów
refleksji nad własnym zachowaniem
rozwiązywania problemów logiczno-matematycznych
wzrost sprawności motorycznej:
doskonalenie opanowanych już ruchów i czynności
pojawiją się nowe umiejętności, proste ruchy łączone są w kombinacje ruchowe
swobodnie chodzi i biega
opanowuje kombinację czynności ruchowych takich jak:
*bieg i skok
*skok i kopnięcie piłki
*chwyt i rzut piłką
opanowuje kilka czynności ruchowych jednocześnie
uczy się jeździć na łyżwach itp.
Ma tzw. głód ruchu - to duża potrzeba ruchu., sprawia, że dziecko jest bardzo ruchliwe i dlatego nie może przez dłuższy czas towarzyszyć czynności dorosłego
Zwraca uwagę na efekty własnych działań i cieszy się z osiągnięć ruchowych
Uczy się ruchów, bo jest zadowolone z sukcesów
Czerpie wzorce z otoczenia przy uczeniu się ruchów
Zaczyna się zróżnicowanie ruchów związane z płcią a wzmacniane przez kulturę:
*chłopcy są lepsi w czynnościach wymagających siły i energii
*dziewczynki zaś w sprawnościach motorycznych wymagających równowagi i rytmiczności i precyzji
Rowija się harmonia, płynność i rytmiczność ruchów oraz siła
Rozwój małej motoryki wyraża się w 2 zakresach:
Samoobsługi. Samodzielność w:
*ubieraniu (4-5 r.ż. ubierają się i rozbierają bez pomocy)
*załatwianiu potrzeb fizjologicznych (3 r.ż.)
*jedzeniu (4-6 r.ż. Starsze używają sztućców)
Rysowania i pisania
*3 r.ż. rysowanie rozpoznawalnych kształtów
*starsze stosują schematy przedmiotów i człowieka, potrafią stworzyć rys przedstawiając wiele kształtów
2. Późne dzieciństwo. Młodszy wiek szkolny:
Przekształcenie dotychczasowej aktywności dziecka z głównie spontanicznej i zdominowanej przez zabawę w system działań sterowanych przez stałe zadania, obowiązki i normy społeczne
Dalszy rozwój funkcji psychicznych i ich integracja umożliwiają dostosowywanie się do nowych sytuacji, zadań i wymagań
Trwałe wejście w nowe środowisko (szkoła), poza bezp. wływem rodziców, oznacza poddanie się innym rodzajom wpływów społecznych
Podjęcie nowej roli społecznej-ucznia
Wzbogacenie, uporządkowanie wiedzy o świecie
Opanowanie umiejętności potrzebnych do nabywania i organizowania wiedzy i posługiwania się nią
Opanowanie czytania i pisania
Wejście w grupe rówieśniczą
Osiągnięcie autonomii osobistej
Dojrzałość szkolna:
Dziecko dojrzałe to:
*dostatecznie rozwinięte fizycznie i ruchowo, gł. W zakresie precyzyjnych ruchów rąk i palców
*posiada dobrą orientację w otoczeniu i wiedzę ogólną o świecie
posada rozwinięte zdolności komunikacyjne
*umie działać intencjonalnie (celowo i do końca)
*jest uspołecznione
jest dojrzałe emocj. By rozstać się z matką i kontrolować emocje
By dziecko temu sprostało musi być:
*dojrzałość wyższych funkcji korowych (zapewnia rozwój intelektualny, Em-społ., koordynację ruchową, wzrost uwagi dowolnej, wzrost zdolności koncentrowania się
*poziom rozwoju centralnego ukł nerw
*w 6 r.ż. mózg to 90 % mózgu os. Dorosłej
*ważna jest modyfikacja struktur anatomicznych i mielinizacja. Te procesy kończą się w 7 r.ż.
Może wystąpić rozwój nieharmonijny, gdzie poszczególne funkcje mogą pozostac na różnym poziomie rozwoju. To utrudnia dobre wyniki w nauce
Rozwój harmonijny - jest najkorzystniejszy dla jednostki, zakłada stałe i równomierne tempo rozwoju i rytmiczność jego poszczególnych przejawów.
Wiek pracowitości = wiek poczucia niższości - Erikson nazywa tak wiek między 6 a 12 r.ż., w którym kształtuje się poczucie kompetencji i skuteczności w działaniu. Może wystąpić wytworzenie się poczucia mniejszej wartości (wynika z braku sukcesów i nieradzenie sobie z zadaniami. Konsekwencją jest wzrost niepowodzeń w działaniu, utrata pozycji w grupie, poczucie mniejszej wartości). Innym niebezpieczeństwem jest dążenie do sprostania wszystkim oczekiwaniom. Może stać się zależne od stawianych mu zadań.
To okres kiedy dziecko uważa siebie za kompetentnego i skutecznego sprawcę
Odkrywa atrakcyjność grupy społecznej - to źródło wzorców, wartości, wsparcia
Pod koniec tego okresu dziecko angażuje się w zaawansowane uczenie się, młodzieżowe rozrywki
Nauka czytania i pisania:
By nauczyć się czytać dziecko musi:
*mieć zdolności analizy i syntezy wzrokowej, słuchowej
*mieć odpowiedni poziom słuchu fonematycznego i prawidłową wymowę głosek
By nauczyć się czytać dziecko musi:
*j.w
*mieć sprawność manualną
*mieć koordynację wzrokowo-ruchową
W 2 klsie dzieci potrafią swobodnie pisać wymyślone zdania
W 3 i 4 klasie następuje automatyzacja pisania (pisanie bez wysiłku)
Dziecko jako sprawca działań:
Zaczyna się rozwijać świadomość działania
Koncentracja wokół 3 sfer aktywności:
*mauki szkolnej
*zajęć domowych
*zabawy
Następuje internalizacja działań, standardów dot wy zadań.
Działania mają cechy rozrywki i nauki
Podejmowane wtedy działania są wszechstronne :
*są treningiem kompetencji i sprawności
*uczą dyscypliny
*rozwijają samoocenę
*są źródłem przyjemności, ekspresji i wypoczynku
*stymulują zainteresowania i zdolności
Kształtują się wówczas struktur i mechanizmy związane z funkcjonowaniem w roli świadomego sprawcy min. Wewn regulatory motywacji działania, zaradności i kontroli
To okres ćwiczenia w zakresie wewnątrzsterowności i uwzględnianie obecności i celów innych
To okres nabywania trwałych nawyków
To czas identyfikacji z późniejszymi rolami zawodowymi (Erikson)
Osiągnięcia i możliwości poznawcze dziecka ujawniają się na zenątzrz (szkoła itp.). Wtedy dziecko musi połączyć ocenę sytuacji z posiadaną wiedzą tak by działać skutecznie.
2 rodz problemów:
*poznawczo-operacyjne - co?, jak?, dlaczego?
*emocjonalno-ewaluatywne - jaką ma wartość dla mnie i dla innych?
Dzieci rozwiązują je teoretycznie lub praktycznie
Celem dziecka jest:
*sam przebieg (wykonanie)
*wytwór rzeczowy, symboliczny,społeczny
dziecko praktycznie trenuje nabyte wcześniej sprawności
mała motoryka pozwala mu na udział w grach zespołowych i sportach wyprzedzając nieco rozwój umiejętności manualnych.
Rozwój ruchowy doskonali sferę wykonawczą.
Tworzy się model działania (zięki rozwojow funkcji symbolicznych i opanowaniu operacji konkretnych), który obejmuje wyodrębnieniu celów i środków
Rozwija się zdolność do koordynowania różnych aspektów problemu i wzrasta liczba możliwości rozwiązań. Wiąże się to z rzwojem wewn reprezentacji świata i funkcji percepcyjno-motorycznych