Skrót wykładów z histologii

Komórka

Powiększenie przez lupę, mikroskop optyczny (powiększenie do 100%). Mikroskop elektronowy (do kilku tysięcy razy).

Wielkość komórek

Jednostki: 1 μm = 10-3 mm, 1 nm = 10-3 μm,

najmniejsze komórki

komórki przytarczyc,

niektóre komórki nerwowe) 4-5 μm

przeciętne komórki 20 μm

największe komórki (oocyty, niektóre komórki nerwowe) - 100-150 μm

włókna mięśniowe do 30 cm

wypustki komórek nerwowych do 1 m

Zróżnicowanie komórek:

- kształt

-

komórki bezjądrzaste:

erytrocyty, płytki krwi, komórki budujące soczewkę oka

-

komórki wielojądrzaste i zespólnie:

• włókna mięśniowe szkieletowe

• syncytiotrofoblast w łożysku

• osteoklasty w kościach (komórka niszcząca kość)

Elementy składowe komórki:

Mikroskop świetlny:

• jądro

• cytoplazma

• błona komórkowa

Mikroskop elektronowy:

Organelle:

• rybosomy

• siateczka śródplazmatyczna

• aparat Golgiego

• mitochondria

• lizosomy

• peroksysomy

• centriole

•

Inne struktury:

• cytoszkielet

• pęcherzyki (transportowe, wydzielnicze)

• materiały zapasowe (glikogen, lipidy)

Funkcje komórki:

• pobieranie i trawienie substancji

• produkcja nowych substancji wysokocząsteczkowych metabolizm

• produkcja i użytkowanie energii

• ruch

• wysyłanie i odbieranie sygnałów

• podział

Komórki nerwowe się nie dzielą. Z wiekiem ich ubywa.

Błona biologiczna - uniwersalny budulec większości organelli komórkowych

Błona biologiczna zbudowana jest z lipidów (głównie fosfolipidów) i białek.

W środowisku wodnym cząsteczki fosfolipidów tworzą dwuwarstwę o uporządkowanym układzie. Decyduje ona o integralności błony. Białka swobodnie „pływają” w dwuwarstwie lipidowej

Białka swobodnie „pływają” w dwuwarstwie lipidowej.

Białka błon biologicznych:

klasyfikacja:

strukturalna:

• powierzchniowe

• transbłonowe (integralne)

•

czynnościowa:

• strukturalne

• enzymatyczne

• receptorowe

• transportowe

Jedno białko może pełnić kilka funkcji.

Błona biologiczna jest barierą dla substancji chemicznych i kontroluje ich transport pomiędzy środowiskiem a komórką i pomiędzy przedziałami wewnątrzkomórkowymi.

Transport substancji niskocząsteczkowych (transbłonowy) - poprzez zawarte w błonie transbłonowe białka transportowe

1. Kanały

- Dyfuzja: zgodnie z gradientem stężeń, bez nakładu energii

Mechanizm otwierania kanałów:

•kanały otwierane zmianą potencjału elektrycznego błony

• kanały otwierane ligandem (przyłączeniem cząsteczki sygnałowej)

• kanały otwierane mechanicznie

2. Przenośniki

:

Transport ułatwiony:

zgodnie z gradientem stężeń, bez nakładu energii

3. Pompy -

Transport aktywny: wbrew gradientowi stężeń, konieczna energia.

Transport substancji wysokocząsteczkowych i dużych struktur: transport pęcherzykowy

. Równocześnie transportowana jest substancja/struktura oraz fragment błony

Transport pęcherzykowy pomiędzy organellami i błoną komórkową określamy jako przepływ błon w komórce

Transport pęcherzykowy przez błonę komórkową:

-

egzocytoza

-

endocytoza;

• fagocytoza

• pinocytoza

• endocytoza receptorowa

Błona komórkowa:

oddziela komórkę od środowiska zewnętrznego

•trójwarstwowy obraz w mikroskopie elektronowym

• warstwa cukrowców na powierzchni (glikokaliks)

• specyficzne glikoproteidy odpowiedzialne za kontakt z innymi komórkami i z substancją międzykomórkową (cząsteczki adhezyjne)

• liczne białka transportowe i receptory

• nierównomierne rozmieszczenie ładunków elektrycznych po obu stronach błony (potencjał spoczynkowy)

Jądro komórkowe

Funkcje:

• magazynuje informację genetyczną

(DNA)

• powiela informację genetyczną (replikacja DNA) przed podziałem komórki

• steruje syntezą białek w komórce, kierując w ten sposób wszystkimi

procesami życiowymi

•

Główne składniki:

• chromatyna

• jąderko

• otoczka jądrowa

Chemiczne składniki chromatyny:

• DNA

• białka (histony i białka niehistonowe

Typy chromatyny:

• euchromatyna (jasna, luźna,

aktywna transkrypcyjnie)

• heterochromatyna (ciemna, zwarta,

nieaktywna transkrypcyjnie)

Budowa chromatyny DNA

nukleofilament

euchromatyna

włókno chromatynowe

---------------------------------------------------------

tworzenie bocznych pętli

heterochromatyna

superspirala

---------------------------------------------------------

podział chromosom

Jąderko: produkuje podjednostki rybosomów

Etapy:

• transkrypcja rDNA * pre-rRNA

• cięcie pre-rRNA na mniejsze fragmenty * rRNA

• przyłączanie białek importowanych z cytoplazmy * podjednostki rybosomów

Otoczka jądrowa: dwie błony, pory

Funkcja: wymiana substancji pomiędzy jądrem a cytoplazmą

• z jądra do cytoplazmy: mRNA, tRNA, podjednostki rybosomów

• z cytoplazmy do jądra: białka jądrowe, enzymy, białka rybosomowe

Rybosomy - Funkcja: synteza białek w komórce

- rybosomy związane z błonami siateczki szorstkiej produkują:

białka błon biologicznych, białka wydzielnicze, białka lizosomowe

- rybosomy wolne (cytoplazmatyczne) produkują: białka jądrowe, mitochondriów, peroksysomów, cytoszkieletu, cytoplazmy

Siateczka śródplazmatyczna

szorstka gładka

• spłaszczone cysterny • kanaliki

• rybosomy • brak rybosomów

• główna funkcja: synteza białek • funkcje:

- produkcja lipidów

- neutralizacja leków i trucizn

• gromadzenie jonów Ca2+

Aparat Golgiego

Diktiosom - podjednostka aparatu Golgiego

Bieguny diktiosomu

CIS -

• wypukły - błona podobna do błon siateczki

TRANS

- wklęsły - błona podobna do błony komórkowej

Przez diktiosom „przepływają” (transport pęcherzykowy) fragmenty błony i białka z siateczki śródplazmatycznej. W trakcie przepływu od bieguna cis do trans błona i białka ulegają modyfikacji chemicznej (głównie przyłączanie grup cukrowcowych - glikozylacja). Na biegunie trans białka są sortowane i „pakowane” do różnych pęcherzyków:

- białka wydzielnicze do pęcherzyków wydzielniczych

- białka lizosomowe do pęcherzyków hydrolazowych (lizosomów pierwotnych

Funkcje aparatu Golgiego:

• przebudowa błon i odnowa błony komórkowej

• glikozylacja przepływających białek, ich sortowanie i kierowanie do różnych pęcherzyków

• tworzenie ziarn wydzielniczych i pęcherzyków hydrolazowych

Lizosomy - pęcherzyki, w których zachodzi trawienie wewnątrzkomórkowe; zawierają enzymy trawienne (hydrolazy) i trawione substancje

Lizosomy powstają przez połączenie (fuzję) pęcherzyków hydrolazowych zawierających enzymy trawienne z pęcherzykami zawierającymi substancje, które mają zostać strawione

Pęcherzyki hydrolazowe mogą się łączyć:

• z pęcherzykami powstałymi w wyniku endocytozy - powstają heterolizosomy

• z pęcherzykami powstałymi w komórce, zawierającymi jej własne struktury - powstają autolizosomy

Mitochondria -

•błona zewnętrzna

•przestrzeń międzybłonowa

•błona wewnętrzna (tworzy fałdy - grzebienie mitochondrialne)

•macierz mitochondrialna

Mitochondria produkują ATP. W procesie tym uczestniczą:

• enzymy (cyklu Krebsa) w macierzy mitochondrialnej

• enzymy łańcucha odechowego w błonie wewnętrznej

• grzybki mitochondrialne - tu następuje synteza ATP

Peroksysomy

Funkcje:

• rozkład nadtlenku wodoru (katalaza)

• utlenianie (bez produkcji energii)

• rozkład kwasów tłuszczowych

• synteza niektórych lipidów

Cytoszkielet

Typ włókien Średnica Białko Funkcja

mikrotubule 25 nm tubulina ruch,

podporowa

mikrofilamenty 6 nm aktyna ruch,

podporowa

filamenty 10 nm różne podporowa

pośrednie białka

Za ruch komórkowy odpowiedzialne są mechanoenzymy - białka, które przy pomocy energii z ATP „kroczą” po powierzchni mikrotubul i mikrofilamentów

Centriola - Ma kształt walca o dł. 0,25 - 2 μm.

Ściany walca zbudowane są z 9 trójek mikrotubul regularnie rozmieszczonych na obwodzie.

Stanowi ośrodek organizacji mikrotubul zarówno cytoplazmatycznych jak i wchodzących w skład struktur osiowych, np. migawek.

Mikrotubule są dynamicznymi strukturami, zdolnymi do wzrostu (wydłużanie).

Każda mikrotubula ma dwa końce:

• koniec „plus” w którym rozpoczyna się dobudowanie

• koniec „minus” w którym dobudowanie zachodzi wolniej

Mikrotubule kooperują z dwoma mechanoenzymami:

• kinezyną „kroczącą” w stronę końca „+” i

• dyneiną „kroczącą” w stronę końca „-”

Mikrotubule i związane z nimi mechanoenzymy zdolne są do wewnatrzkomórkowego transportu pęcherzyków, organelli i chromosomów

(podczas podziału komórki)

Filamenty aktynowe (mikrofilamenty) współpracują z jednym z mechanoenzymów, miozyną, „kroczącą” w stronę końca końca „+”

Filamenty aktynowe są przyłączone do błony komórkowej i wraz z miozyną są odpowiedzialne zarówno za ruchy wewnątrzkomórkowe jak i za formowanie wypustek cytoplazmatycznych, ruch pełzakowaty i kurczliwość.

Filamenty pośrednie nie współpracują z mechanoenzymami i są odpowiedzialne za utrzymanie kształtu komórki i usytuowanie organelli komórkowych w określonych pozycjach.

HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI)

Elementy składowe tkanki:

• komórki (o zbliżonej strukturze i funkcji)

• substancja międzykomórkowa (produkowana przez komórki)

•

Główne rodzaje tkanek zwierzęcych:

• tkanka nabłonkowa

• tkanka łączna

• tkanka mięśniowa

• tkanka nerwowa

Tkanka nabłonkowa

FORMY:

• wyściółki (pokrywające zewnętrzne i wewnętrzne powierzchnie organizmu)

• gruczoły (zespoły komórek nabłonkowych pełniących funkcje wydzielnicze)

FUNKCJE:

• ochronna (np. naskórek)

• resorbcyjna (np. nabłonek jelitowy)

• wydzielnicza (np. gruczoły)

• regulacja transportu przez nabłonek (np. śródbłonek wyścielający naczynia krwionośne)

• zmysłowa (np. kubki smakowe)

KLASYFIKACJA NABŁONKÓW

• liczba warstw:

- jednowarstwowe

- wielowarstwowe

• kształt

komórek: - płaskie

- sześcienne

- walcowate

Nabłonki jednowarstwowe: płaski, sześcienny

, walcowaty

Komórki nabłonkowe są spolaryzowane: mają powierzchnię przyszczytową, boczną i przypodstawną

Struktury występujące na powierzchni przyszczytowej:

• mikrokosmki

• migawki (rzęski)

Mikrokosmki

- brzeżek szczoteczkowy

Funkcja: zwiększają powierzchnię błony, ułatwiając wchłanianie (brzeżek szczoteczkowy jest typowy dla nabłonków resorbcyjnych

Ruch migawek generuje mechanoenzym dyneina, która przesuwa względem siebie pary mikrotubul. Skoordynowany ruch (metachronia) licznych migawek tworzących tzw. brzeżek migawkowy transportuje po powierzchni nabłonka różne obiekty:

• śluz z przylepionymi cząstkami pyłów w drogach oddechowych

• oocyty w jajowodzie

• plemniki w męskich drogach rozrodczych

Połączenia międzykomórkowe:

- połączenia ścisłe:

strefa zamykająca (zonula occludens)

- połączenia mechaniczne:

strefa przylegania (zonula adhaerens)

desmosom

- połączenia komunikacyjne:

połączenie szczelinowe (neksus).

Błony sąsiadujących komórek są połączone za pośrednictwem stykających się ze sobą białek transbłonowych

Blaszka podstawna

Funkcje:

• przytwierdza nabłonek do podłoża

• uczestniczy w regulacji przechodzenia substancji wysokocząsteczkowych do rejonu podnabłonkowego (filtr)

• ukierunkowuje migrację komórek nabłonkowych w procesach rozwoju i regeneracji

UKŁAD NACZYNIOWY

Elementy składowe ściany naczynia krwionośnego:

• śródbłonek (nabłonek jednowarstwowy płaski)

• komórki mięśniowe gładkie

• elementy tkanki łącznej

- włókna kolagenowe

- włókna/blaszki sprężyste

Komórki śródbłonkowe

• spłaszczone

• liczne pęcherzyki pinocytotyczne

Funkcje:

• tworzą gładką wyściółkę wewnętrzną naczynia

• kontrolują wymianę substancji pomiędzy krwią a tkankami

• produkują substancje wpływające na:

- krzepnięcie krwi

- napięcie ściany naczynia

- tworzenie nowych naczyń

Transport substancji przez śródbłonek

- przez błonę komórkową (gazy)

• przez białka transportowe błony komórkowej

• dyfuzja przez błonę (substancje proste)

transcytoza

•przez:

- kanały pinocytotyczne

- okienka

- szczeliny międzykomórkowe

Elementy składowe ściany:

• śródbłonek

• blaszka podstawna

• perycyty

UKŁAD ODDECHOWY

•drogi oddechowe

- jama nosowa

- jama gardłowa

- krtań

- tchawica

- drzewo oskrzelowe (oskrzela i oskrzeliki)

• pęcherzyki płucne

(wymiana gazowa)

Nabłonek dróg oddechowych

- nabłonek wielorzędowy z migawkami

• komórki z migawkami

• komórki kubkowe

Ściany pęcherzyków (przegrody międzypęcherzykowe) zawierają liczne naczynia włosowate i są wyścielone przez dwa typy komórek nabłonkowych (pneumocytów)

Pneumocyty typu I są bardzo spłaszczone i wchodzą w skład bariery powietrze-krew odpowiedzialnej za wymianę gazową

Warstwy bariery

powietrze-krew:

• cytoplazma pneumocytu typu I

• zespolone blaszki podstawne pneumocytu i naczynia włosowatego

• cytoplazma komórki śródbłonkowej

Pneumocyty typu II

to komórki wydzielnicze;

wydzielają surfaktant - substancję lipidowo-

białkową, która obniża napięcie powierzchniowe pęcherzyków i utrzymuje

ich drożność

Przewód pokarmowy

Błona śluzowa

• nabłonek

•

blaszka właściwa

błona podśluzowa

Blaszka właściwa: tkanka łączna wiotka, naczynia krwionośne, włókna nerwowe, małe gruczoły

Błona podśluzowa: j.w., umożliwia ruchomość blaszki właściwej względem podłoża

Błona śluzowa jamy ustnej:

• nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący

Przełyk:

• nabłonek wielowarstwowy płaski

Żołądek

• wpust

• trzon/dno

• odźwiernik

Ogólna budowa histologiczna błony śluzowej:

• nabłonek jednowarstwowy walcowaty wpukla się tworząc dołeczki żołądkowe

• wysokie, jasne walcowate komórki produkują śluz chroniący błonę śluzową przed

działaniem soku żołądkowego

Błona śluzowa jelita cienkiego dzieli się na dwa piętra:

• górne: kosmki jelitowe

• dolne: krypty (gruczoły) jelitowe

Jednowarstwowy walcowaty nabłonek jelitowy pokrywający kosmki wpukla się tworząc krypty. Zbudowany jest z kilku typów komórek:

• enterocyty

• komórki kubkowe

• komórki dokrewne

• komórki niezróżnicowane (tylko w kryptach)

• komórki Panetha (tylko w kryptach)

Enterocyty

• wysokie walcowate

• brzeżek szczoteczkowy

• liczne organelle

Funkcja:

• wchłaniają produkty trawienia i przekazują je do naczyń krwionośnych i limfatycznych

Komórki kubkowe produkują śluz

UKŁAD MOCZOWY

Ogólna budowa nerki

• kora

- labirynt

- promienistości rdzenne

• rdzeń

- zewnętrzny

- wewnętrzny

Nefron

Odcinki:

1. Ciałko nerkowe

2. Kanalik proksymalny

• część kręta

• część prosta

3. Kanalik pośredni

4. Kanalik dystalny

• część prosta

• część kręta

Pętla Henlego: - proste odcinki nefronu

Ciałko nerkowe

• kłębuszek nerkowy (pętle naczyń włosowatych)

• torebka Bowmana

(blaszka zewnętrzna, blaszka wewnętrzna zbudowana z podocytów)

* biegun naczyniowy

* biagun moczowy

Funkcja: ultrafiltracja (filtracja osocza krwi do przestrzeni torebki Bowmana)

Bariera filtracyjna ciałka nerkowego:

• cytoplazma komórek śródbłonkowych (z okienkami)

• błona podstawna

• szczeliny filtracyjne pomiędzy wypustkami podocytów (zatrzymują cząsteczki > 70 kDa)

Przez barierę przechodzą:

• woda, jony

• substancje niskocząsteczkowe glukoza, aminokwasy, związki azotowe

• białka niskocząsteczkowe (np. albuminy)

Drogi moczowe

• kielichy i miedniczki nerkowe

• moczowód

• pęcherz moczowy

• cewka moczowa

Moczowód

• błona śluzowa

- nabłonek przejściowy dróg moczowych

- blaszka właściw (bez gruczołów)

• błona podśluzowa

• błona mięśniowa

• warstwa włóknista

Pęcherz moczowy

• błona śluzowa

- nabłonek przejściowy dróg moczowych

- blaszka właściwa

- błona podśluzowa

• gruba warstwa mięśniowa

• warstwa włóknista lub surowicza

Nabłonek przejściowy: wielowarstwowy z komórkami baldaszowatymi na powierzchni

Funkcja: ochrona ściany dróg moczowych, adaptacja do zmieniającej się powierzchni

Adaptacja ściany pęcherza moczowego do zmiennej pojemności

A. Wygładzanie fałdów błony śluzowej i reorientacja pęczków mięśniowych

B. Rozciągnięcie nabłonka przejściowego (zmniejszenie liczby warstw i spłaszczenie

komórek baldaszkowatych)

C. Zwiększenie powierzchni przyszczytowej błony komórkowej komórek

baldaszkowatych

Powłoki skórne = skóra + twory skórne (gruczoły, włosy, paznokcie)

Funkcje:

• ochrona

• termoregulacja

• gospodarka wodno-jonowa

• funkcja zmysłowa

• synteza witaminy D

Warstwy skóry:

• naskórek (nabłonek)

• skóra właściwa (tkanka łączna zbita)

--------------------------------------------

• tkanka podskórna = tkanka tłuszczowa + tkanka łączna wiotka

Naskórek to nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący, zawierający 4 typy komórek

Główna populacja komórek, keratynocyty, migrują od podstawy naskórka do

jego powierzchni, przekształcając się po drodze w martwe płytki keratynowe

(rogowacenie). Ten proces jest skoordynowany, co prowadzi do wyodrębnienia

się w naskórku warstw odpowiadających kolejnym etapom rogowacenia

W warstwie podstawnej keratynocyty namnażają się (odnowa naskórka)

W warstwie kolczystej keratynocyty są połączone krótkimi wypustkami zaopatrzonymi w desmosomy i zawierają liczne filamenty keratynowe

w warstwie ziarnistej keratynocyty wytwarzają kilka typów ziarn

- ziarna keratohialinowe (bez błony)

- ziarna L (bez błony)

- keratynosomy (bogate w lipidy)

W warstwie jasnej keratynocyty obumierają, w ich cytoplazmie gromadzą się liczne pęczki filamentów keratynowych, a błona komórkowa ulega pogrubieniu

W warstwie zrogowaciałej keratynocyty przekształcają się w martwe, sztywne płytki zawierające szkielet z filamentów keratynowych i grubą, zmodyfikowaną

błonę komórkową (otoczkę rogową)

Melanocyty

•zlokalizowane w warstwie podstawnej

• syntetyzują melaninę w melanosomach

• przekazują ziarna melaniny sąsiednim keratynocytom

• melanina chroni żywe komórki naskórka przed szkodliwym wpływem promieniowania UV

Komórki Langerhansa

• w warstwie kolczystej

• mają długie „dendrytyczne” wypustki

• zawierają ziarna Birbecka

• należą do komórek prezentujących antygen

Komórki Merkela

• zlokalizowane w warstwie podstawnej

• zawierają drobne ziarenka

• kontaktują się z zakończniami nerwowymi

• są mechanoreceptorami

Gruczoł potowy

•odcinek wydzielniczy:

- walcowate komórki wydzielnicze (jasne i ciemne), merokrynowy sposób wydzielania

(= egzocytoza)

- komórki mioepitelialne

- blaszka podstawna

• przewód: nabłonek dwuwarstwowy sześcienny

• ujście: spiralny kanał w naskórku

Wydzielina: woda, jony (Na, Cl), niewielka ilość białek

Gruczoł zapachowy

•odcinek wydzielniczy:

walcowate/sześcienne komórki wydzielnicze,

merokrynowy + apokrynowy sposób wydzielania (odrywanie się fragmentów szczytowej cytoplazmy z wydzieliną)

• przewód: nabłonek jednowarstwowy sześcienny, połączony z korzeniem włosa

Wydzielina: lipidy, kwasy tłuszczowe, białka

Gruczoł łojowy

• odcinek wydzielniczy: wielowarstwowy układ komórek produkujących wydzielinę (lipidy), a następnie degenerujących i rozpadających się (holokrynowy sposób wydzielania)

• krótki przewód (nabłonek wielowarstwowy płaski) polączony z korzeniem włosa

Tkanka łączna + krew

Funkcje tkanki łącznej:

• łączy, utrzymuje i podpiera inne tkanki

• pośredniczy w rozprowadzaniu tlenu, substancji odżywczych i biologicznie czynnych w organizmie

• odpowiada za większość procesów obronnych

•

Klasyfikacja tkanki łącznej:

• tkanka łączna właściwa (wiotka, zbita, siateczkowata, tłuszczowa)

• tkanki łączne podporowe (chrząstka, kość)

• krew

Komórki,

Włókna,

Substancja Podstawowa

Tkanka łączna zawiera więcej substancji międzykomórkowej niż komórek

Substancja międzykomórkowa

1. Substancja podstawowa

• związki białkowo-cukrowcowe (proteoglikany)

• białka

Funkcja: umożliwia dyfuzję gazów i substancji do rozproszonych komórek

2. Włókna

Włókna kolagenowe:

• zbudowane z kolagenu I

• grube (kilka μm), utworzone przez prążkowane fibrylle

• tworzą pęczki

• odporne na rozerwanie

Włókna srebrochłonne

• zbudowane z kolagenu III

• cienkie (1-2 μm)

• tworzą sieci o drobnych oczkach

Włókna sprężyste

• zbudowane z elastyny

• cienkie (1 μm)

• tworzą sieci lub blaszki

• bardzo rozciągliwe

Komórki tkanki łącznej właściwej:

• fibroblasty

• makrofagi

• komórki plazmatyczne (plazmocyty)

• komórki tuczne (mastocyty)

• komórki tłuszczowe (adipocyty)

•

•

Pochodzenie komórek:

• bezpośrednio w komórek mezenchymy (fibroblasty i adipocyty)

• z komórek szpiku krwiotwórczego lub krwi (pozostałe)

Fibroblasty produkują składniki substancji międzykomórkowej a w dojrzałej tkance łącznej przekształcają się z mniej aktywne fibrocyty

Makrofagi fagocytują mikroorganizmy, uszkodzone komórki, ciała obce, a także wytwarzają substancje biologicznie czynne uczestniczące w procesach obronnych

Komórki plazmatyczne produkują immunoglobuliny (przeciwciała)

Komórki tuczne pod wpływem stymulacji wydzielają mediatory stanu zapalnego (procesy obronne, reakcje alergiczne)

Odmiany tkanki łącznej właściwej

1. Tkanka łączna wiotka

• komórki tkanki łącznej i migrujące krwinki białe

• substancja podstawowa i włókna w równej ilości

2. Tkanka łączna zbita:

• komórki (głównie fibrocyty)

• włókna (głównie kolagenowe, mało substancji podstawowej

3. Tkanka łączna siateczkowata:

• komórki gwiaździste (głównie fibroblasty i makrofagi)

• włókna srebrochłonne. (Tkanka łączna siateczkowata tworzy rusztowanie tkankowe w narządach limfatycznych i w szpiku krwiotwórczym)

4. Tkanka tłuszczowa żółta:

• adipocyty jednopęcherzykowe (zwarty układ)

• mała ilość substancji międzykomórkowej

Funkcja:

gromadzenie, przemiana i uwalnianie tłuszczów

Tkanka tłuszczowa brunatna:

• adipocyty wielopęcherzykowe (zwarty układ)

• mała ilość substancji międzykomórkowej

Funkcje:

• gromadzenie, przemiana i uwalnianie lipidów

• produkcja ciepła przez mitochondria

Tkanki podporowe

- chrząstka

- kość

Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej.

Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty - chondrocyty) i w kości (osteoblasty - osteocyty) są wyspecjalizowanymi formami fibroblastów i fibrocytów.

CHRZĄSTKA

• komórki: chondroblasty, chondrocyty

• substancja międzykomórkowa:

- włókna kolagenowe

- substancja międzykomórkowa:

proteoglikany, glikoproteidy

Wspólne cechy wszystkich typów chrząstki:

• brak naczyń krwionośnych

• substancja podstawowa bogata w siarczany chondroityny

• chondrocyty zlokalizowane w jamkach otoczonych zagęszczoną substancją podstawową (terytoria chrzęstne)

Chrząstka szklista zawiera włókna kolagenowe, duże agregaty proteoglikanów i jest bardzo odporna na ściskanie

Chrząstka sprężysta zawiera dodatkowo włókna sprężyste, które decydują o jej własnościach mechanicznych

Chrząstka włóknista zbudowana jest głównie z grubych, równoległych pęczków włókien kolagenowych, które nadają jej wytrzymałość na rozerwanie

KOŚĆ

• komórki: kom. osteogenne, osteoblasty, osteocyty, osteoklasty

•

substancja międzykomórkowa:

- fosforan wapnia (kryształki hydroksyapatytów)

- włókna kolagenowe (typ I)

- substancja podstawowa (proteoglikany, białka)

Komórki osteogenne, osteoblasty , osteocyty

Okostna - unaczyniona warstwa tkanki łącznej zbitej otaczająca kość

Osteocyty i ich wypustki zajmują niezmineralizowane przestrzenie w substancji

międzykomórkowej: jamki i kanaliki kostne.

System połączonych jamek i kanalików otwiera się do przestrzeni zawierającej

naczynia krwionośne. Tlen i substancje odżywcze dyfundują poprzez kanaliki,

do jamek, umożliwiając funkcjonowanie osteocytów

Osteoklasty to komórki spokrewnione z makrofagami - niszczą tkankę

kostną trawiąc ją zewnątrz- i wewnątrzkomórkowo

•wielojądrzaste

• brzeżek koronkowy

• liczne lizosomy i pęcherzyki endocytotyczne

Jednostką strukturalną dojrzałej kości jest blaszka kostna o grubości 2-5 μm

Odmiany dojrzałej kości:

• kość gąbczasta

• kość zbita

W kości gąbczastej, ułożone równolegle blaszki budują beleczki kostne. Beleczki tworzą sieć, a między nimi znajduje się szpik kostny

W kości zbitej, blaszki ułożone koncentrycznie wokół naczyń tworzą osteony (systemy Haversa) - podjednostki strukturalne

KREW

Krew jest tkanką płynną, gdyż jej substancja międzykomórkowa - osocze - jest płynna

Hematokryt

mężczyźni 0.4 - 0.5

kobiety 0.35 - 0.45

Składniki osocza

Woda 91 - 92%

Białka (albuminy, globuliny - α, β, γ, fibrynogen) 7 - 8%

Inne: 1 - 2%

jony (Na+, K+, Ca++, Mg++, Cl-, HCO3-, PO4-3, SO4-2)

związki azotowe (mocznik, kreatynina)

substancje odżywcze (glukoza, aminokwasy, lipidy)

gazy (O2 CO2, N)

substancje regulacyjne (hormony, enzymy)

Elementy morfotyczne krwi

Erytrocyty 4 000 000 - 5 000 000 /mm3

Płytki krwi 200 000 - 300 000 /mm3

Leukocyty 5 000 - 8 000/mm3

Neutrofile 55 - 65%

Eozynofile 2 - 4%

Bazofile 0.5 - 1%

Limfocyty 25 - 35%

Monocyty 4 - 8%

Erytrocyty

(krwinki czerwone)

• brak jądra

• brak organelli

• hemoglobina

LEUKOCYTY

GRANULOCYTY

(neutrofile, eozynofile, bazofile)

•zawierają dużą ilość ziarnistości:

(1) azurochłonnych = zmodyfikowane lizosomy,

(2) swoistych (ze specyficznymi białkami/enzymami)

•segmentowane jądro,

•nie dzielą się

•krótki czas życia (dni).

AGRANULOCYTY

(limfocyty, monocyty)

•zawierają niewiele ziarnistości azurochłonnych,

•niesegmentowane jądro,

•mogą się dzielić i różnicować,

•długi czas życia (tygodnie - miesiące).

Wszystkie leukocyty pełnią swoje funkcje głównie poza łożyskiem naczyniowym, w tkankach

Neutrofile zabijają i fagocytują bakterie

Ziarnistości azurochłonne i swoiste zawierają białka o własnościach bakteriobójczych

Eozynofile zabijają larwy pasożytów i współpracują z mastocytami w reakcjach alergicznych

Ziarnistości swoiste zawierają białka o własnościach pasożytobójczych

Bazofile są morfologicznie i czynnościowo bardzo podobne do mastocytów, ale stanowią odrębną populację komórek

Ziarnistości swoiste zawierają substancje wywołujące lokalny odczyn zapalny

Limfocyty odpowiadają za reakcje immunologiczne

Limfocyty B - odpowiedź humoralna

Limfocyty T - odpowiedź komórkowa

Monocyty migrują do tkanek, gdzie przekształcają się w makrofagi

Płytki krwi inicjują proces krzepnięcia krwi

Płytki krwi są bezjądrzastymi fragmentami większych komórek prekursorowych

Płytki agregują w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośneg i wydzielają substancje zapoczątkowujące tworzenie skrzepu

Szpik kostny krwiotwórczy:

• naczynia krwionośne (typu zatokowego)

• sznury hemopoetyczne (rusztowanie z tkanki łącznej siateczkowatej, w tej sieci

dojrzewające komórki krwi)

Wszystkie komórki krwi wywodzą się z jednej komórki macierzystej

Powstawanie erytrocytów (linia erytropoezy)

Proerytroblast, erytroblast zasadochłonny, erytroblast polichromatofilny, erytroblast

kwasochłonny, retikulocyt

Powstawanie granulocytów (linia granulopoezy)

mieloblast

mielocyty (wytwarzanie ziaren swoistych)

metamielocyty

Powstawanie płytek krwi (linia megakariopoezy)

Megakarioblast, megakariocyt

Odrywanie się płytek krwi od megakariocyta

Tkanka mięśniowa

• pobudliwość

• kurczliwość

Aparat kuczliwy:

• miofilamenty cienkie (aktyna i białka pomocnicze)

• miofilamenty grube (miozyna 2)

Miofilamenty nie kurczą się, lecz przesuwają względem siebie („główki” miozyny kroczą po aktynie)

Klasyfikacja tkanki mięśniowej:

(1) mięśnie gładkie

(2) mięśnie poprzecznie prążkowane

- mięśnie szkieletowe

- mięsień sercowy

Mięśnie gładkie:

• aparat kurczliwy o niższym poziomie uporządkowania

• reagują na różne bodźce

• nie podlegają naszej woli

• skurcz wolny, ale długotrwały

• komórki produkują własne blaszki podstawne i składniki substancji międzykomórkowej (m.in. włókna sprężyste i srebrochłonne)

Komórka mięśniowa gładka - Bardzo liczne cienkie i nieliczne grube miofilamenty tworzą wydłużoną sieć. Miofilamenty cienkie są powiązane ze sobą i przyczepione do błony komórkowej. Wewnątrzkomórkowym

sygnałem powodującym skurcz komórki mięśniowej gładkiej jest wzrost stężenia jonów Ca2+. Mięśnie gładkie tworzą warstwy (błony mięśniowe) lub pęczki i są połączone neksusami, co umożliwia przewodzenie bodźców.

Mięśnie szkieletowe

• aparat kurczliwy o uporządkowanym układzie

• reagują wyłącznie na bodźce nerwowe

• zależą od naszej woli

• skurcz szybki, ale krótkotrwały

• włókna mięśniowe wytwarzają własną blaszkę podstawną

Mięsień szkieletowy jest narządem zbudowanym z włókien mięśniowych i tkanki łącznej. Włókno mięśniowe szkieletowe jest wielojądrzastą zespólnią powstałą przez zespolenie wielu komórek macierzystych (mioblastów).

Budowa włókna mięśniowego szkieletowego:

• wąska obwodowa warstwa cytoplazmy zawierająca jądra i organelle

• obszar centralny zawierający aparat kurczliwy - równolegle ułożone, poprzecznie prążkowane miofibryle

Miofibryle zbudowane są z równolegle ułożonych cienkich i grubych miofilamentów, tworzących powtarzające się segmenty - sarkomery

Miofibryle połączone są poprzecznie biegnącymi filamentami pośrednimi w ten sposób, że sarkomery znajdują się na tym samym poziomie - daje to efekt poprzecznego prążkowania całego włókna mięśniowego

Molekularny mechanizm skurczu

1. Wzrost poziomu jonów Ca2+ (sygnał wewnątrzkomórkowy)

2. Jony Ca wiążą się z troponiną

3. Troponina odsuwa tropomiozynę od aktyny

4. „Główki” miozyny wiążą się z aktyną

5. Miozyna „kroczy” po powierzchni aktyny - miofilamenty przesuwają się względem siebie.

Bodziec dochodzi do każdego włókna mięśniowego z zakończenia włókna nerwowego, płytki motorycznej. Każdą miofibrylę otaczają kanaliki T i siateczka sarkoplazmatyczna.

Kanaliki T wprowadzają bodziec nerwowy w głąb włókna mięśniowego, siateczka sarkoplazmatyczna gromadzi i uwalnia jony Ca2+. Triada mięśniowa: kanalik T + 2 cysterny brzeżne.

Mięsień sercowy:

• uporządkowany układ aparatu kurczliwego (sarkomery)

• reaguje na bodźce generowane przez własne komórki

• skurcz rytmiczny

• skurcz przestrzenny

Z uwagi na przestrzenny charakter skurczu, komórki mięśnia sercowego oraz ich aparat kurczliwy tworzą przestrzenną sieć

Komórki mięśnia sercowego zawierają:

• centralne jądro, a wokół niego organelle

• rozgałęzione pęczki miofilamentów a między nimi bardzo liczne mitochondria

Kanaliki T i siateczka sarkoplazmatyczna w komórkach mięśnia sercowego pełnią te same funkcje co we włóknach mięśniowych szkieletowych

Komórki mięśnia sercowego są połączone wstawkami - zespołami połączeń międzykomórkowych

Niektóre komórki robocze przedsionków pełnią również rolę komórek dokrewnych

Komórki układu bodźcotwórczo-przewodzącego są „prymitywnymi” komórkami mięśnia sercowego - Węzeł zatokowo-przedsionkowy, węzeł przedsionkowo-komorowy, pęczek Hisa, włókna Purkiniego

TKANKA NERWOWA i układ nerwowy

Funkcja - pobudliwość przewodnictwo

SKŁADOWE TKANKI NERWOWEJ

• Komórki nerwowe (neurocyty = neurony)

• Komórki glejowe (substancja międzykomórkowa prawie nie istnieje)

Komórka nerwowa składa się z ciała komórkowego (perikarionu) oraz z wypustek: jednego aksonu oraz dendrytów (zmienna ilość)

Ogólna klasyfikacja komórek nerwowych opiera się na:

• Ilości wypustek

• Wielkości perkarionu

• Kształcie perikarionu

WYPOSAŻENIE KOMÓRKI NERWOWEJ :

(Zależy od typu komórki (wielkość poerikarionu ilość wypustek)

Liczne mitochondria, peroksysomy, dobrze rozbudowany aparat Golgiego (liczne dictiosomy), lizosomy,

Siateczka szorstka występująca (MO) w postaci zasadochłonnych ziaren (grudki Nissla, albo tigroid), w ME zbiory cystern z rybosomami oraz rybosomy wolne.

Cytoszkielet (MO) neurofibrylle wykazywane met. impregnacji; w ich skład wchodzą neurofilamenty i neurotubule.

Oddzielnie występują (często podbłonowo, zwłaszcza w niektórych odcinkach aksonów mikrofilamenty.

WŁÓKNO NERWOWE SKŁADA SIĘ Z:

Wypustki komórki nerwowej (akson inaczej włókno osiowe)

• Osłonek: Schwanna i mielinowej

Osłonka Schwanna ma budowę komórkową i może wytwarzać osłonkę mielinową. W CSN osłonka mielinowa wytwarzana jest prze komórki glejowe (oligodendrocyty).

Osłonka mielinowa zbudowana jest z koncentrycznie ułożonych błon błon bogatych w lipidy, stąd jest dielektrykiem (słabo przewodzi prąd - izolator) Białka: zasadowe białko mieliny, proteolipid mieliny, bialko zero, mają czarakter stukturalny i są bardzo silnymi antygenami (stwardnienie rozsiane).

Włókna nerwowe mogą być zatem mielinowe (rdzenne) i bezmielinowe (bezrdzenne). Różnią się one grubością oraz rodzajem i szybkością przewodzenia.

Włókna bezmielinowe - jedna komórka schwanna otacza wiele cienkich włókien

Potencjał czynnościowy jest generowany w segmencie początkowym aksonu

Gdzie występują liczne kanały jonowe otwierane zmianą potencjału

Przewodnictwo ciągłe - fala depolaryzacji

Przewodnictwo skokowe:

Potencjał czynnościowy przepływa wewnątrz segmentu osłonki

mielinowej w postaci słabego prądu i jest odbudowywany w węzłach

(kanały w błonie aksonu - depolaryzacja błony) - sygnał „skacze” od jednego węzła do następnego

Synapsa chemiczna

- w błonie pęcherzyka: białko kotwiczące białko wyzwalające, białka fuzyjne

- W cytoplazmie: kompleks białek wiążących

- W błonie presynaptycznej: białko przyjmujące białka fuzyjne

KOMÓRKI GLEJOWE

Są liczniejsze od k. nerwowych i pełnią funkcję tk. łącznej CSN

Astrocyty (protoplazmatyczne i włókienkowe), oligodentrocyty (pochodzenie neuroektodermalne) i komórki mikrogleju (pochodzenie mezodermalne).

CZYNNOŚĆ KOMÓREK GLEJOWYCH:

Astrocyty: podporowa (zawartość licznych filamentów pośrednich-kwaśne białko glejowe); końcowe rozszerzenia ich wypustek tworzą zwartą błonę na powierzchni kapilarów opony miękkiej, a także neuronów i włókien nerwowych (z wyjątkiem synaps). Regulacja czynności neuronów, magazynowanie glikogenu, jonów (Ca2+, K+, neuroprzekaźników, produkcja czynników regulacyjnych (somatostatyna, enkefaliny)

Komórki oligodendrogleju: mielinizacja,

Komórki mikrogleju: fagocytoza

MIELINIZACJA W CSN

Jeden oligodendrocyt tworzy osłonki mielinowe na kilku włóknach nerwowych, poprzez wysuwanie spłaszczających się wypustek owijających kilka aksonów

KORA MÓŻDŻKU

warstwy kory;

• drobinowa

• komórki Purkiniego

• warstwa ziarnista

Kora mózgu

Warstwy: drobinowa, ziarnista zewnętrzna, piramidowa zewnętrzna, ziarnista wewnętrzna, piramidowa wewnętrzna, Komorki wielokształtne

ZWÓJ MIEDZYKRĘGOWY

Komórki zwojowe (pseudojednobiegunowe), komórki glejowe (amficyty), niezmielinizowane włókna nerwowe

Budowa skóry i tworów skórnych

Warstwy skóry:

• naskórek (nabłonek)

• skóra właściwa - dermis (zbita tkanka łączna)

------------------------------------------------

• tkanka podskórna (tkanka tłuszczowa i pasma tkanki łącznej)

Czynność:

• ochrona

• termoregulacja

• regulacja bilansu woda/elektrolity

• zmysłowa

• synteza wit. D

TERMOREGULACJA

Unaczynienie skóry gruczoły potowe. Gdy jest gorąco, organizm pozbywa się nadmiaru ciepła poprzez:

• rozszerzanie się naczyń krwionośnych w skórze - pod powierzchnią ciała gromadzi się dużo krwi. Jej ciepło jest oddawane na zewnątrz. Rozszerzenie naczyń widoczne jest w postaci zaczerwienienia skóry;

• wydzielanie przez gruczoły potowe dużych ilości potu, który paruje z powierzchni ciała, zabierając znaczne ilości ciepła.

Gdy jest zimno organizm broni się przed utrata ciepła poprzez:

• zwężanie naczyń krwionośnych. Krew tylko w niewielkich ilościach dociera pod powierzchnie ciała , oddając minimalne ilości ciepła. Zwężanie naczyń widoczne jest jako blednięcie;

• w wyniku skurczu mięśni prostujących włosów pojawienie się gęsiej skórki;

• w ochronie przed wychłodzeniem bierze udział tkanka tłuszczowa podskórna jako warstwa izolacyjna.

Naskórek jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym; w skład naskórka wchodzą 4 typy komórek: keratynocyty, k. barwnikowe, k. Merkla i k. Langerhansa. Keratynocyty dzielą się w warstwie podstawnej i przesuwają ku powierzchni, tworząc kolejne warstwy i podlegając stopniowo przemianie w płytki rogowe.

W warstwie podstawnej keratynocyty namnażają się (odnowa naskórka)

W warstwie kolczystej keratynocyty są połączone krótkimi wypustkami zaopatrzonymi w desmosomy i zawierają liczne filamenty keratynowe

w warstwie ziarnistej keratynocytywytwarzają kilka typów ziarn

- ziarna keratohialinowe (bez błony)

- ziarna L (bez błony)

- keratynosomy (bogate w lipidy)

Ziarnistości keratynocytów i otoczka komórkowa

:

keratochialinowe (ziarna F - zawierają profilagrynę)

ziarna L - zwierają lorikrynę

ciałka blaszkowate (lamellarne) - zawierają lipidy

Otoczka komórkowa: Wzmacnia błonę komórkową keratynocytów w czasie ostatecznego różnicowania (przekształcania w płytki rogowe)

- Jest utworzona przez 3 typy białek: inwolukrynę, niskocząsteczkowe białka bogate w prolinę oraz przez lorikrynę. Kompleks cytokeratynowo-filagrynowy łączy się z otoczką.

Ciałka blaszkowate - wydzielają swą zawartość, która uszczelnia (bariera nie- przenikliwa dla wody) naskórek na granicy warstwy świetlanej/rogowej

W warstwie jasnej keratynocyty obumierają, w ich cytoplazmie gromadzą się liczne pęczki filamentów keratynowych, a błona komórkowa ulega pogrubieniu

W warstwie zrogowaciałej keratynocyty przekształcają się w martwe, sztywne płytki zawierające szkielet z filamentów keratynowych i grubą, zmodyfikowaną błonę komórkową (otoczkę rogową)

Komórki barwikowe (melanocyty)

- zlokalizowane w warstwie podstawnej

- syntetyzują melaninę w melanosomach

- przekazują ziarna melaniny sąsiednim keratynocytom

- melanina chroni żywe komórki naskórka przed szkodliwym wpływem promieniowania UV

Komórki Langerhansa

- w warstwie kolczystej

- mają długie„dendrytyczne” wypustki

- zawierają ziarna Birbecka

- należą do komórek prezentujących antygen

Komórki Merkla

- zlokalizowane w warstwie podstawnej

- zawierają drobne ziarenka

- kontaktują się z zakończeniami nerwowymi

- są mechanoreceptorami

Skóra właściwa

Zbudowana jest tkanki łącznej właściwej

• warstwa brodawkowa - zawiera komórki i sieć

włókien kolagenowych, retikulinowych i

sprężystych

• warstwa siateczkowata - ma znacznie grubsze

utkanie łącznotkankowe, zawiera gruczoły

potowe i łojowe

Skóra właściwa bierze udział w termoregulacji, uczestniczy w wydalaniu łoju, wody, soli, dwutlenku węgla i innym substancji, a receptory przekazują informacje o zmianach w środowisku zewnętrznym (temperatura, ciśnienie, nacisk).

 

Włókna kolagenowe są głównym składnikiem budulcowym skóry, stanowiąc około 72% jej suchej masy. Cechuje je rozciągliwość· i odporność· na urazy mechaniczne. Od kondycji włókien zależy wygląd zewnętrzny skóry - ich kondycja pogarsza się wraz z wiekiem, a także pod wpływem czynników środowiskowych, m.in. promieniowania ultrafioletowego. Stają się kruche, co przejawia się utratą jędrności skóry i młodzieńczego wyglądu.

Tkanka podskórna

Zbudowana jest z luźnej tkanki łącznej zawierającej sieć włókien kolagenowych tworzących komory wypełnione tłuszczem

. W przestrzeniach międzyzrazikowych tkanki podskórnej zawarte są części wydzielnicze gruczołów potowych oraz naczynia krwionośne, włókna i upostaciowane zakończenia nerwowe. Funkcją komórek tłuszczowych jest magazynowanie substancji energetycznych oraz zabezpieczenie przed urazami wewnętrznych części organizmu.

Połączenie naskórkowo-skórne

- naskórek związany jest ze skórą właściwą za pośrednictwem błony podstawnej

- komórki warstwy podstawnej zakotwiczają się w warstwie jasnej blaszki podstawnej tworząc półdesmosomy i kontakty lokalne (ogniskowe)

- siła wiązania naskórka ze skórą właściwą słabnie z wiekiem, (wraz z zanikiem kolagenu

Gruczoł potowy

Odcinek wydzielniczy:

- walcowate komórki wydzielnicze (jasne i ciemne), merokrynowy sposób wydzielania (= egzocytoza)

- komórki mioepitelialne

- blaszka podstawna

Przewód wyprowadzający:

- nabłonek dwuwarstwowy sześcienny

Ujście:

- spiralny kanał w naskórku

Wydzielina: woda, jony (Na, Cl), niewielka ilość białek

Gruczoł łojowy

• odcinek wydzielniczy:

wielowarstwowy układ komórek produkujących wydzielinę (lipidy), a następnie degenerujących i rozpadających się (holokrynowy sposób wydzielania)

• krótki przewód (nabłonek wielowarstwowy płaski) polączony z korzeniem włosa

Gruczoł zapachowy (apokrynowy)

Gruczoły apokrynowe, uchodzące do mieszków włosowych, występują pod pachami, oraz w okolicach narządów płciowych i odbytu. Uaktywniają się one w czasie dojrzewania płciowego. Wydzielają pot tylko pod wpływem bodźców emocjonalnych. Wydzielina ich zawiera swoiste substancje wonne decydujące o zapachu indywidualnym i rasowym.

Gruczoł mleczny

• parzysty, zmodyfikowany gruczoł skórny

• powstaje na drodze przekształcenia gruczołów potowych.

• przewody gruczołowe wyprowadzające mleko otwierają się w brodawce sutkowejokolonej przebarwiona otoczką

• ukształtowany gruczoł mleczny dojrzałej płciowo kobiety zbudowany jest ze zrazików (średnio 20), zraziki zbudowane są z gruczołów, których przewody wyprowadzające uchodzą do przewódu mlecznego

Włosy - korzeń włosa + łodyga włosa

Korzeń włosa:

- cebulka - intensywnie dzielące się komórki macierzy włosa i melanocyty

- brodawka - naczynia krwionośne, indukcja podziałów komórek cebulki

Włos właściwy otoczony jest:

- powłoczką włosa właściwego - jednowarstwowy pokład komórek rogowaciejących i 

zachodzących na siebie dachówkowato, ich wolne końce zwrócone są ku górze

- powłoczka pochewki wewnętrznej - jednowarstwowy pokład komórek

rogowaciejących i zachodzących na siebie dachówkowato, ich wolne końce zwrócone są

ku dołowi

- pochewka wewnętrzna - kilka pokładów komórek, wśród których wyróżniano dawniej

dwie warstwy: Huxleya i Henlego.

- pochewka zewnętrzna

- w dolnym odcinku korzenia

- 1-2 warstwy niezróżnicowanych komórek nabłonkowych

- wyżej odpowiada warstwom podstawnej i kolczystej naskórka

- w 1/3 górnej części korzenia włosa stanowi wpuklenie całego naskórka, tworząc mieszek włosa.

- torebka - włókna kolagenowe należące do skóry właściwej, stanowi miejsce przyczepu

mięśnia wyprostnego włosa

Łodyga włosa - całkowicie zrogowaciały włos właściwy

Typy zakończeń nerwowych, rejestracja: bólu temperatury, dotyku, ucisku,

rozciągania

- ciałka dotykowe Meissnera - odbierają dotyk lekkich przedmiotów np.

łaskotanie oraz rozciąganie,

- łąkotki dotykowe Merkela - odbierają bodźce dotykowe szybko działające oraz ból

- ciałka zmysłowe Ruffiniego - odbierają długotrwały i silny ucisk oraz odczucie ciepła

- ciałka dotykowe Golgiego - odbierające głaskanie

- ciałka Krausego - reagujące na zimno

- ciałka blaszkowate Paciniego -znajdujące się w warstwie podskórnej, reagują na wszelkie odkształcenia.

Cykl włosowy

- anagen - w dużym mieszku włosowym liczne podziały macierzy, silnie zabarwiony korzeń

leży głęboko, otoczony wewnętrzną pochewka, czas trwania fazy wynosi od 3 do 6 lat.

- katagen - dochodzi do zmniejszenia mieszka włosowego i zaprzestania podziałów

komórkowych, czas trwania fazy przejściowej to okres ok. 2 tygodni.

- telogen - korzeń włosa jest blisko powierzchni skóry, słaba pigmentacja, brak wewnętrznej

pochewki, osłabienie włosa i wypadanie. Faza ta trwa ok. 3 miesiące. Przeciętnie człowiek w ciągu dnia traci od 40 do 100 włosów.

Paznokieć

1. Płytka paznokciowa
2. Obłączek
3. Wały paznokcia: boczny i tylny
4. Skórka
5. Obrąbek naskórkowy paznokcia
6. Brzeg wolny
7. Obrąbek naskórkowy podpaznokciowy
8. Korzeń
9. Macierz

1. Płytka paznokciowa - twarda blaszka, składa się z dwóch warstw, górnej i dolnej. Obie części mają odmienny układ komórek, rozrastających się z różną szybkością. Górna powierzchnia jest gładka, a dolna ma równoległe listewki, które odpowiadają listewkom macierzy paznokcia.

2.Obłączek - białawy półksiężyc u dołu płytki paznokciowej. Paznokieć wyrasta z małego obszaru żywej tkanki u podstawy płytki paznokciowej, tak zwanego korzenia. Jest to najważniejsza część paznokcia. Obłączek stanowi końcowy element korzenia i widoczną część żywego paznokcia. Reszta płytki składa się z martwych komórek.

3. Wały paznokcia, boczny i tylny - skóra okalająca płytkę paznokciową. Skóra ta tworzy fałd — nie kończy się przy płytce paznokciowej, lecz zachodzi pod spód i obejmuje wyrastający paznokieć. Wzmacnia i zabezpiecza okolice paznokcia.

4. Skórka. Wąski pasek fałdu skórnego, który „urywa” się u podstawy płytki paznokciowej. Czasem bywa nazywany obrąbkiem naskórkowym paznokcia.

5. Obrąbek naskórkowy paznokcia -

rozpościera się on pod skórką. Jest to warstwa bezbarwnej złuszczającej się

skóry, która przylega do grzbietu płytki paznokciowej.

6. Brzeg wolny. Część paznokcia rosnąca poza opuszką palca.

7. Obrąbek naskórkowy podpaznokciowy - jego tkanka tworzy pod wolnym brzegiem paznokcia wodoszczelne zabezpieczenie, chroniące macierz paznokcia przed infekcją.

1

---