Żywienie zwierząt - zwierzęta należy żywić w młodym wieku intensywnie a w dorosłym - ekstensywnie.
Pasza - produkty pochodzenia zwierzęcego, roślinnego, mineralnego, które zwierze jest w stanie pobrać, trawić, rozłożyć i wykorzystać rozłożone składniki.
Pięciopalcówka:
1. popiół surowy
2. białko surowe(ogólne):białko właściwe +NPN oznacz. zawartość N *6,25-białko ogólne. (dużo w nasionach strączkowych)
3. tłuszcz surowy - substancje rozpuszczalne w związkach organicznych (eter, chloroform)
Zaliczamy: tł proste, woski, złożone - fosfolipidy, olejki, żywice, karotenoidy, sterole!
Oznaczamy przez ekstrakcje skł. apolarnym, ważymy co się nie wypłucze.
4. włókno surowe -składniki nietrawione przez enzymy ukł pokarmowego, tylko mikroflore - celluloza, lignina, krzemionka (dużo jest go w słomie, plewach, mało w zielonce - tylko w roślinach!) u konia rozkład w jelicie ślepym, krowa - żwacz, świnia - j. grube
5. bez N wyciągowe= NPN - Azot pochodzący ze źródeł innych niż białko, ale który może być wykorzystywany przez przeżuwacze do budowy białek organizmu. Źródła NPN obejmują związki takie jak mocznik czy bezwodny amoniak, stosowane w mieszankach paszowych przeznaczonych wyłącznie dla przeżuwaczy.
SUROWY - składniki mineralne + zanieczyszczenia: piasek, SiO2 roślin
TRAWIENIE
POLIGASTRYCZNE:
BIAŁKO : degradacyjne - 60-65%, bypassowe (chronione - trafia bezpośrednio do j.cienkiego,nie ulega degradacji w żwaczu) - 30-35%.białko nie musi być dobrej jakości, bo wytwarzają je z innych białek (wyjątek= krowy mleczne - b. dobrej jakości wymagane)
Cechy charakterystyczne: resynteza mocznika, nie ma trawienia białka w j. ustnej, trawione jest tez białko flory bakteryjnej.
Żwacz - 70-80%, 60 h zalega pokarm. Funkcje: magazynowanie pokarmu, fermentacja, resorpcja metabolitów fermentacji, synteza (np.LKT+NH3=aminkw.), tranzyt biomasy.
*pasza zbyt wysokobiałkowa - źle, deaminacja amoniaku w mocznik, białko usuwane z organizmu bo musi się bronić przed nadmiarem = strata lub synteza kw. tł. i otłuszczenie organizmu
PUTRESCYNA, KADAWERYNA - SZKODLIWE!
PUTRESCYNA - powstaje w wyniku rozpadu białek np. gnicia przy udziale bakterii beztlenowych. Odpowiada za odrażający zapach rozkładającej się materii organicznej (mięsa, tkanek, zwłok) oraz za nieświeży oddech. W organizmach żywych putrescyna powstaje w wyniku dekarboksylacji aminokwasu ornityny. bierze udział w syntezie poliamin.
KADAWERYNA - amina biogenna będąca produktem dekarboksylacji aminokwasu lizyny, powstaje w procesie gnilnym białka. Ma postać oleistej cieczy bez wyraźnej barwy. Należy do tzw. trupich jadów, ma silny odrażający zapach rozkładających się zwłok i jest szkodliwa dla zdrowia (uszkadza układ krążenia). Nazwa pochodzi od łacińskiego cadaver - trup, zwłoki.
BIAŁKO: w żwaczu zachodzą procesy zarówno rozkładu jak i syntezy. Białko pochodzące z paszy jest trawione do polipeptydów a potem przy udziale peptydaz do aminokwasów. Wolne aminokwasy są wykorzystywane przez mikroorganizmy do syntezy białej bakteryjnych. Mogą też ulegać dalszym przemianom: dezaminacji albo dekarboksylacji.
Niebiałkowe związki azotowe np. mocznik są rozkładane przez ureazę (wytwarzana przez bakterie żwacza). Pod jej wpływem mocznik jest rozszczepiany na NH3 i CO2.
Ogólnie mówiąc:
*część białek w żwaczu nie ulega przemianom i jest przekazywane do trawieńca
*druga część jest przetwarzana na wolne aminokwasy oraz amoniak, z których jest syntetyzowane białko mikroorganizmów
*amoniak jest wchłaniany ze żwacza i trawieńca do żyły wrotnej a następnie wędruje do wątroby, gdzie zachodzi synteza mocznika. Mocznik krąży w ustroju i jest wydalany przez nerki, ponadto pewne ilości mocznika przenikają do śliny i mleka.
MONOGASTRYCZNE:
Nadmiar białka prowadzi do: dekarboksylacji i deaminacji (tworzy się amoniak, toksyczny jeśli dostanie się do krwi - hem w methemoglobinę, organizm się dusi, bądź w nerkach wydalanie i w keto kwasy które są skł energetycznym - syntezy kw. tł. otłuszczenie org.)
Ważna jest jakość białka! Głównie rozkład w żołądku (pepsyna, trypsyna, karboksypeptydazy) 2 - 3 peptydy mogą być wchłaniane!
CUKRY:
POLISACHARYDY rozkładane do kw. pirogronowego a ten na mlekowy [ propionowy], octowy80% [ masłowy], mrówkowy do LKT. kw. propionowy - prekursor syntezy amoniaku, białek w żwaczu. Masłowy, octowy - synteza tłuszczy głównie mleka.
Wiosna - spadek tł w mleku, bo w świeżej trawie mało włókna wiec mało celulozy mało kw. octowego. Włókno - rola
1. LKTKT mleka
2. uczucie sytości
3. motoryka przewodu pokarmowego
4. obniżanie wykorzystywania innych składników (monogastryczne); pasz nie rozdrabniamy zbytnio bo wtedy słaba przyswajalnośc składników.
Dużo gazów: spowodowane jest np. podawaniem dużej ilości melasy- 2 cukry szybko się rozkładają i przekształcają w CH4 i LKT.
MONOSACHARYDY: skrobia dekstryny, w ziemniakach, zbożu, sacharoza: trzcina cukrowa, buraki.
Trawią BAW- związki bezazotowe wyciągowe. Amylaza rozkłada cukry w jamie gębowej, ważne dobre wymieszanie pokarmu ze śliną. Cukry proste - rozkład w jelicie cienkim; glukoza w glikogen gdy za dużo.
Głodzenie - najpierw rozkład cukrów, potem kw. tłuszczowych, na końcu białka.
CUKRY:
Dwucukry i wielocukry zostają pod wpływem enzymów rozszczepione do cukrów prostych , a te w toku dalszych przemian dają kwasy tłuszczowe i gazy.
*substancje pektynowe są rozkładane do kwasu galakturonowego. Potem zachodzi fermentacja cukrów prostych - powstaje kwas mrówkowy a z niego metan
*pentozany są rozkładane przez ksylonazę do ksylobiozy. Ksylobioza przy udziale ksylobiazy przechodzi w ksylozę a ta fermentuje do kwasu octowego
*celuloza jest rozkładana przy udziale celulazy do celobiozy. Celobioza jest przekształcana w arabinozę a ta w kwas masłowy.
*glukoza (powstaje przez rozkład celobiozy, maltozy) fermentuje do kwasu propionowego
*sacharoza jest rozkładana do glukozy i fruktozy. Fruktoza fermentuje do kwasu bursztynowego. W dalszych przemianach wydziela się CO2.
Celulozę rozkładają bakterie obecne w żwaczu. Do najważniejszych bakterii zalicza się: paciorkowce, laseczki kwasu mlekowego, bakterie rozkładające celulozę (Bacteroides succinogenes, Ruminobacter parvum, Ruminococcus flavefaciens). Oprócz bakterii w żwaczu występują też wymoczki z gatunków Entodinium, Diplodinium, Isotricha, Dasytricha.
Co do jelita to w soku jelitowym występują następujące enzymy:
amino i karboksypeptydazy rozkładające białka
polinukleotydazy rozkładające polinukleotydy
laktaza rozkładająca laktozę
maltaza
sacharaza
TŁUSZCZE:
Nasycone, nienasycone - jedno i wielo (omega6-z kw.linolowego,omega3-kw,linolenowy)
Rozkład w jelicie cienkim do glicerolu i KT:
Proste - TGL, woski, KT
Złożone - fosfo-, sfingo-, glikolipidy
Związki tłuszczo podobne - sterydy, karotenoidy, saponina
Trawione są tylko tł zemulgowane! TGL + monoglicerydy + fosfo i lipoproteidy = micele które tworzą chylomikrony - wchłaniane przez enterocyty w ścianie jelita cienkiego
Poligastryczne : tł surowy TGL - DGL - HGL - WKT (hydratacja w żwaczu)-KTN
POLIGASTRYCZNE: Przeżuwacze spożywają pasze zawierające stosunkowo mało tłuszczu (3-4%). Dorosła krowa pobiera dziennie w pokarmie od 400 do 600 g tłuszczu. Tłuszcz roślin zielonych ma charakterystyczny skład kwasowy, ponieważ przeważają w nim kwasy nienasycone i to o kilku podwójnych wiązaniach. Około 35-40% kwasu stanowi kwas linolowy, 12-20% linolenowy i tyleż oleinowy.
Stwierdzono, że zwiększenie spożycia tłuszczu bogatego w kwa nienasycone powyżej 800 g dziennie powoduje zmianę fermentacji żwaczu, zmniejsza stosunek kwasu octowego do propionowego, obniża procent tłuszczu w mleku, hamuje działanie niektórych enzymów, obniża strawność włókna, redukuje spożycie paszy, a zwłaszcza pasz objętościowych suchych, zwiększa niebezpieczeństwo wystąpienia ketozy. Objawy te stwierdzano nawet przy niższych dawkach tłuszczu, jeśli zawierał on szczególnie dużo kwasów nienasyconych.
SKŁADNIKI MINERALNE
MAKRO: Ca ,Cl, Mg, Cl, K, P, Na, S
MIKRO: Cr, Mo, Cu, I, Fe, Mo, Se, Zn
ŚLADOWE: bar, arsen, nikiel, Pb
Nadmiar Na - niebezpieczny u drobiu i świń, bo się nie pocą a wydalanie sodu zachodzi tą droga.
PREMIKSY - mieszanina dodatków paszowych i minerałów, nie przeznaczona do bezpośredniego skarmiania. Zawierają wit, skł. miner,
Dzielimy je na:
* przemysłowe (wysoka koncentracja mikroelementów i wit, do robienia pasz pełnowartościowych i mieszanek uzupełniających, 0,1; 0,2; 0,5 %)
* farmerskie (rozcieńczone, nośnikiem jest CaCo3, 3-4 %)
Resorpcja-wchłanianie skł z treści do przewodu pokarm
Desorpcja-przechodzenie skł z org. do treści
Resorpcja powinna przeważać nad desorpcją, u starych na odwrót. Ważne jest sterowanie mikroflorą. Dzielimy na:
- resorpcję bierną (różnica stężeń);
- czynną (uaktywnienie związków - cukry, ATP, białka);
- pinocytoza (wchłaniane są całe cząsteczki i tłuszcze - micele)
Cu - niedobór: zmiana sierści, brak apatytu, zatrzymanie wzrostu
Mn-niedobór: zmiany postawy i kopyt
INTERAKCJE - antagonizm (przeciwstawność) i synergizm (współdziałanie) związków mineralnych
kadm i ołów kontra Ca - antagon.
Synergiści: Ca + P kontra Cu
STRAWNOŚĆ - różnica między ilością składnika pokarmowego pobranego w paszy a ilością składnika pokarmowego wydalonego w kale. P − W = S, gdzie: P - pobrane, W - wydalone, S - strawione; wyrażone w jednostkach masy np. kg
STRAWNOŚĆ PASZY - stopień wchłonięcia z powodu pokarmowego składników pokarmowych, głównie substancji organicznych, pobranych w paszy. Rozróżnia się strawność paszy POZORNĄ, będącą różnicą miedzy ilością składnika pobranego w paszy i wydanego w kale, oraz bardziej pracochłonną, lecz wiarygodniejszą, strawność paszy RZECZYWISTĄ, uwzględniającą zawarte w kale składniki metaboliczne. R>P (R = P dla włókna, bo nie występuje endogenne włókno)
WSPÓŁCZYNNIK STRAWNOŚCI (WS) ilość składnika strawnego w stosunku do ilości składnika pobranego w paszy; WS oznaczamy dla suchej masy i składników organicznych; Współczynniki strawności mieszczą się w zakresie od 0 do 100%; WS = a - b/a * 100%
METODY BADANIA STRAWNOŚCI:
1. badania na zwierzętach
a) in vivo
- metoda bilansowa - klasyczna - znając ilość pobranej paszy, jej skład oraz ilość i skład chemiczny wydalonego kału, można obliczyć starawość
- metoda wskaźnikowa - metoda pośrednia; do paszy dodaje się wskaźnik, który nie jest trawiony i nie jest pochodzenia endogennego, np. wskaźniki naturalne: krzemionka SiO2, lignina; inne: trójtlenek chromu Cr2O3, celit; cechy dobrego wskaźnika: powinien dobrze mieszać się z paszą, nie może być trawiony, musi być w całości i równomiernie wydalony w kale, nie może być szkodliwy dla zwierząt, nie może wpływać na strawność pozostałych składników, łatwy do oznaczenia;
- metoda różnicowa - (chleb z masłem) - podobna do metody bilansowej (np. chleb); służy do oznaczania składników pokarmowych pasz, które nie mogą być wyłącznymi w żywieniu zwierząt, tzn. nie mogą stanowić jedynej paszy w dawce - nie mogą być mon opaszą :)
b) in sacco - metoda woreczkowa, tzw. metoda małych prób; zwierzęta przetokowe; w przewodzie pokarmowym umieszcza się małe próbki w woreczkach wykonanych z nylonu, których zawartość może być penetrowana przez enzymy trawienne. Potem zwierze wydala woreczek z kałem - bada się skład chemiczny i gotowe ;)
2. badania laboratoryjne, czyli in vitro- stworzenie warunków, podobnych do tych, jakie zachodzą w układzie pokarmowym różnych gatunków zwierząt; odpowiednie pH, temperatura, warunki beztlenowe i odpowiednie enzymy; czas imitujący czas przebywania paszy w przewodzie pokarmowym zwierzęcia;
3. badania matematyczne (szacunkowe) - równania regresji prostej lub wielokrotnej, systemy komputerowe itp. itd.
BILANS PRZEMIANY ENERGII
Energia brutto -100%Energia strawna pozorna Energia metabolicznaEnergia netto1. Energia produkcyjna - 12-18 % (1/5) i 2. Energia tracona(ciepło)
energia brutto- suma ciepła uzyskana ze spalenia skł. Paszy (1 g cukrów=4,2 kcal; 1g białka=4,5 kcal; 1g tłuszczu=9,3 kcal)
energia strawna- EB - energia Kału, zależy głównie od zawartości włókna w paszy
energia metaboliczna- ES-E moczu i gazów
energia netto- EM-energia termiczna
EB - energia którą uzyskujemy spalając paszę w bombie kalorymetrycznej, jest sumą ciepła spalania zawartych w niej składników
ES - jej ilość zależy od rodzaju skarmianej paszy i zawartości włókna surowego
EM - energia zawarta w dostarczonych do krwi prostych związkach i do potrzeb bytowych zwierzaka.
EN - energia zmagazynowana w produktach zwierzęcych mleku mięśniach tłuszczu jajach, oraz zużyta na czynności życiowe.
BILANS ENERGII - określanie wartości energetycznej przemian i zapotrzebowania na energię
MIERNIKI WARTOŚCI PRODUKCYJNEJ (POKARMOWEJ) PASZ. WARTOŚĆ ENERGETYCZNA PASZ.
JEDNOSTKA SIENNA - wartość produkcyjną pasz przeliczana na zdolność produkcyjną 1 kg siana i wyrażano ją w kilogramach tej paszy
JEDNOSTKA JĘCZMIENNA - skandynawska - 1 kg ziarna jęczmienia, jego wartość produkcyjna w żywieniu przeżuwaczy.
JEDNOSTKA SKROBIOWA - Oskar Kelner ustalił ile tłuszczu osadza się w ciele zwierząt podając im określone ilości skrobi, cukru, celulozy, białka, tłuszczu, ilość powstałego tłuszczu odniósł do 1kg strawnych składników i przeliczył to na zdolność tłuszczotwórczą skrobi; na podstawie składnika chemicznego paszy obliczył jaką produkcję tłuszczu spowoduje określona ilość paszy z 1 kg skrobi odkłada się 240g tłuszczu.
JEDNOSTKA OWSIANA - 1 kg owsa - 0,6 wartości skrobiowej
SSO - SUMA SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH wyraża zawartość strawnych składników w kg na 100 kg danej paszy i * 2.25
DLG - wartość energetyczna paszy w energii netto laktacji.
INRA - energetyczna ocena wartości paszy i potrzeb pokarmowych przeżuwaczy
CO SIĘ GDZIE WCHŁANIA?
j. gębowa, przełyk: subst. lotne(eter), alkohol, olejki eteryczne, kw, monocukry
żołądek: LKT,NH3,Na,Cl,CO2 ,cześć Aa, woda.
j. cienkie: resorpcja podstawowa
j. ślepe: produkty fermentacji celulolitycznej - LKP (głównie koń)
j. grube: woda, skł mineralne-resorpcja
SYSTEM FRANCUSKI INRA- ma 3 podsystemy ponieważ jest dostosowany do budowy ukł pokarmowego przeżuwaczy.
1. energetyczna ocena wartości paszy i potrzeb przeżuwaczy,
2. białkowa ocena pasz i potrzeb b. Zwierz.,
3. wypełnieniowa wartość paszy
SYSTEM NIEMIECKI: nie uwzględnia smakowitości paszy, nie ma rozbicia na białko trawione w żwaczu i trawione w jelicie (??)
EFEKT PODSTAWIENIA- pobieranie dodatkowej ilości paszy treściwej w dawce powoduje zmniejszenie odczynu pH w płynie żwacza i pogarsza strawność masy org w żwaczu co zmniejsza pobieranie paszy obj.
Na ZPP zdolność pobierania paszy wpływa:
- stadium laktacji,
- spada po wycieleniu o ok. 60-80%,
- max przyada na 3-4 mieć laktacji
PASZE: Podział:
1.objętosciowe
*soczyste(zielonka, kiszonka, okopowe)
*suche(siano, słoma, łuski)
2.treściwe:
-roślinne
*nieskobialkowe (20%, ziarna zbóż)
*średnia zaw. białka (20-30 %, nasiona rośl. strączkowych)
wysokobiał.(>30%,śruty)
-zwierzęce -natur. prod. pochodz. zw (mleko, serwatka, mączka rybna, kostna, jaja, krew)
3.przemysłowe mieszanki paszowe (pełnodawkowe, uzupełniające, koncentraty białkowe)
4.dodatki uzupełniające (mineralne, witaminowe, inne)
wg zawartości białka: mączka rybna bobik pszenica mleko
Wg zawartości Białka ogólnego
1. Mączka rybna- 645
2. Mączka mięsna- 568
3. Poekstraktowa śruta sojowa- 489
4. Poekstrakcyjna śruta rzepakowa- 430
5. Śruta sojowa (pełne nasiona)- 345
6. Mleko w proszku- 250
7. Siano łąkowe- 224
8. Śruta rzepakowa (pełne nasiona)- 218
Siano z koniczyny-218
9. Zielonka z traw- 163
10. Pszenica(śruta)- 134
11. Kukurydza(śruta)- 106
12. Kukurydza(całe rośliny)- 88
13. Mleko surowe- 82
14. Buraki cukrowe- 75
15. Zielonka z lucerny (z koniczyny)- 47
16. Ziemniaki- 22
klasyfikacja pasz
Wg energii metabolicznej
1. mleko w proszku- 20,1
2. Śruta rzepakowa (pełne nasiona)- 19,8
3. Kukurydza(całe rośliny)- 19,1
4. Śruta sojowa (pełne nasiona)- 17,2
5. Mączka mięsna- 16,7
6. Kukurydza(śruta)- 15,9
7. Pszenica(śruta)- 15,8
8. Mączka rybna- 14,9
9. Poekstraktowa śruta sojowa- 14,7
10. Buraki cukrowe- 12,9
11. Poekstrakcyjna śruta rzepakowa- 12,1
12. Siano z koniczyny- 8,0
13. Siano łąkowe- 7,2
14. Zielonka z traw- 6,5
15. Ziemniaki- 3,5
16. Mleko surowe- 2,6
17. Zielonka z lucerny (z koniczyny)- 1,7
śruta a otręby: śruta to całe ziarno rozdrobnione, otręby - zeskrobana z ziarna zewnętrzna warstwa, reszta to mąka
Regulacja pobierani paszy:
Mechaniczna: pojemnościowa i wypełnienie przewodu pokarm., stopień rozdrobnienia paszy;
Fizjologiczna:
*termostatyczna (ciepło uaktywnia ośrodek sytości)
*hemostatyczna
- poziom glukozy we krwi,
- ilość kw. mlekowych, propionowych, octowych, masłowych;
- poziomu PGL,
-stężenia peptydów, amin, wit, skł miner,
- niedoborów białka w paszy,
-spożycia NaCl,
- dostępu do wody
Inne: smak, zapach, ciepłota paszy, stan zdrowia zwierzęcia, zmęczenie, warunki higieniczne, skład botaniczny, struktura, efekt stadny
Orkisz- dietetyczny gatunek pszenicy
Soja- b. duża zawartość energetyczna, dużo włókna
Nasiona roślin strączkowych: groch, bobik, łubiny, lędźwian, soczewica
Różnice: Mleko-?, maślanka - po utworzeniu masła, nie ma tłuszczu, serwatka- 0,6-0,7% białka głównie laktoalbuminy, nie ma kazeiny
Mleko - Wydzielina gruczołu mlekowego podczas laktacji
Zsiadłe mleko - Mleko pozostawione w temperaturze pokojowej (poniżej 21°C) w którym dochodzi do fermentacji laktozy do kwasu mlekowego. Zsiadłe mleko można stosować u młodych cieląt jako mleko przejściowe i bogate w siarę, które nie ma wartości handlowej, ale posiada wartości odżywcze.
Siara, kolostrum, młodziwo - wydzielina gruczołu mlekowego samic ssaków produkowanych przez kilka dni po porodzie. Jest to pierwszy pokarm noworodka. Siarka jest gęstym, żółtawym płynem o gorzkawo-słonym smaku, zawierającym, w porównaniu z mlekiem, 4-5 razy więcej białka, 2 razy więcej soli mineralnych, bardzo dużo witamin i mikroelementów. Niezmiernie ważne są substancje odpornościowe zawarte w siarce, bowiem zwierzę rodzi się zupełnie nieuodpornione na zarazki. Dzięki zawartości magnezu, siara ma również właściwości przeczyszczające. Ważne jest, aby pierwszą porcję siary dostał noworodek jak najwcześniej, bowiem z godziny na godzinę zmienia się jej skład upodabniając się do składu mleka.
Mleczność - zdolność samic ssaków do wytwarzania i wydzielania mleka. Jest cechą ilościową związana z płcią. Mleczność zależy od wielu czynników: gatunku, rasy, genotypu samicy oraz pozagenetycznych czynników. Miarami mleczności są: wydajność mleka, a także wydajność tłuszczu i białka za laktację oraz zawartość tłuszczu i białka w mleku.
Mleczny typ użytkowy bydła - jest reprezentowany przez zwierzęta o temperamencie żywszym niż należące do mięsnego typu użytkowego. Budowa ich jest sucha, kanciasta, z wystającymi zewnętrznymi guzami biodrowymi i kulszowymi. Krowy mają zdolność wytwarzania dużej ilości mleka w laktacji i w okresie życia. Przedstawicielami tego typu użytkowymi są np. rasy: jersey, guernsey, ayrshire, holsztyńsko-fryzyjski, angler, chołmogorska.
Liczba komórek somatycznych (SCC) - Liczba komórek somatycznych w jednym mililitrze mleka. Liczba ta ulega zwiększeniu w przypadku zapalenia wymienia (mastitis). Liczba komórek somatycznych wyrażona na wykresie w skali logarytmicznej może być pomocna w przewidywaniu strat mleka spowodowanych wystąpieniem zapalenia wymienia w stadzie.
Komórki somatyczne - Komórki w mleku pochodzące z ciała krowy. Obejmują złuszczone komórki wydzielnicze gruczołów oraz krwinki białe.
Laktacja - okres wydzielania i oddawania mleka przez samice ssaków po porodzie. W zależności od gatunku rasy i typu użytkowego czas trwania1. jest zróżnicowany. U bydła ras mlecznych trwa od 270 do 330 dni ( za optymalną długość 1. przyjmuje się 305 dni), u krów ras mięsnych- od 150 do 180 dni, u loch, w zależności od długości okresu ssania prosiąt, najczęściej 42-56 dni, u owiec ras mlecznych około 240 dni.
Antybiotyki paszowe - działają tylko w obrębie ukł. pokarm.; zgodnie z ust. Z 1998 r dozwolone 3:
Flavofosfolipid (drób, świnie, było, króliki 2-20mg/kg Suchej masy)
Avilamycyna (drób, świnie 5-40mg/kg suchej masy)
Salinomycyna (świnie, bydło 15-60 mg)
ENZYMY PASZOWE:
endogenne - lipazy, peptydazy, amylazy
egzogenne - fitaza, celulaza, beta glukanaza (to co normalnie wytwarzają ale z jakiś powodów nie ma)
Fitaza mikrobiologiczna- umożliwia przyswajanie fosforu (wzrost o 20%) z pokarmu roślinnego, który normalnie jest tam zablokowany! Działa na fityniany - w jego cząsteczki są 4 atomy fosforu, które nie wykorzystane dostają się go środowiska z kałem. Mamy w organizmie fitaze natywną - uwalnia powoli, małe ilości.
Kwasy organiczne - (octowy, propionowy, mrówkowy, cytrynian, fumarnnowy) stosowane jako: zakwaszacze (obniżają pH ukł pokarm) i konserwanty (zakonserwowują paszy)
Probiotyki - produkty zawierające żywe lub martwe mikroorganizmy i ich substraty, przyczyniające sie do stabilizacji enzymatycznej i rozwoju mikroorganizmów w ukł. pok.
1.żywe kultury
2.inaktywowane
Prebiotyki - związki chemiczne, głównie oligosacharydy, na nich namnażają się odpowiednie bakterie, wzmagają ukł immunologiczny.
FOS - insuina, kestoza / MOS- pochodne mannozy / GOS- alfa galaktozy, rafnoza
Laktoza- tylko dla DROBIU! Bo ssaki rozkładają laktozę i jest źródłem energii, ptaki nie rozkładają wiec jest ona pożywką dla bakterii.
SYNBIOTYK = PREBIOTYK + PROBIOTYK
Kokcydiostatyki - chemioterapeutyki dozwolone do stosowania u zwierząt, głównie drobiu, w profilaktyce lub leczeniu choroby zwanej kokcydiozą, wywoływanej przez pierwotniaki Eimeria. Mogą działać kokcydiostatycznie (wstrzymywać rozwój pierwotniaków) lub kokcydiobójczo (zabijać pierwotniaki). Kokcydiostatyki hamujące rozwój lub zabijające pierwotniaki są dodawane do pasz dla zwierząt przez prawie cały okres tuczu, jako profilaktyka kokcydiozy, natomiast w klinicznych przypadkach choroby stosuje się wyłącznie kokcydiostatyki pierwotniakobójcze, czyli środki kokcydiobójcze. Dopuszczenie kokcydiostatyków i sposób ich stosowania w hodowli zwierząt regulują przepisy prawne krajowe i unijne. Pozostałości kokcydiostatyków w tkankach zwierząt i jajach mogą stanowić zagrożenie toksykologiczne dla konsumentów. W związku z tym kokcydiostatyków nie podaje się kurom nioskom, a w przypadku brojlerów należy zachować odpowiedni okres karencji. Lista kokcydiostatyków dopuszczonych w krajach UE jako leki weterynaryjne:
dekokwinat u bydła i owiec
diklazuril u owiec
halofuginon u bydła
klazuril u gołębi
toltrazuril u kurcząt, indyków, świń i bydła
Wszystkie wyżej wymienione kokcydiostatyki są związkami syntetycznymi (kokcydiostatyki chemiczne) i działają kokcydiostatycznie lub kokcydiobójczo na Eimeria.
Kokcydiostatyki - zaliczamy sokoks, cycostat. Przeciwdziałają kokcydiozie(wywołana przez Elmeria sp.-żyją w brudnych ściółkach) Głw wyst. U kur,królików,indyków. Muszą być:szybko eliminow. z org,nie toksyczne,nie mogą się gromadzic,brak działania immunosupresyjnego i antagonist. do innych skł paszy,stabilnośc podczas produkcji,wolne narastanie lekooporności
Barwniki
naturalne: ksantofile, karoteny, luteina. kapsakantyna.
syntetyczne: ester etylowy, kwas apokarotenowy.
Dajemy np. kurom żeby nie było mięso blade lub żeby jajka były żółte.
Antyoksydanty- mają chronić w paszy skład. wrażliwe na utlenowanie np. kw tł, wit A.
Naturalne: wit E, C, bioflawonoidy, Se-dzięki peroksydazie glutationowej!!
Syntet: BHT,BHA,
Hormony- w UE zakazane! W USA i Argentynie -stosowane. Np. impl. z somatostatyny, hh pł-gestageny,blokery adrenaliny,
Detoksykanty-stosowane gdy podejrzenie o mykotoksyny w paszy(dopuszczony poziom, gdy za dużo -to żarcie do spalenia) np. glinokrzemiany, zeolity(?)
Mykotoksyny - toksyny wytwarzane przez niektóre gatunki grzybów (pleśni) z rodzajów: Aspergillus, Penicillium, Fusarium, Rhizoctonia, Claviceps i Stachybotrys. Optymalna temperatura w jakiej tworzą się mykotoksyny oscyluje w granicach 20-25°C. Źródłem mykotoksyn są najczęściej zakażone produkty żywnościowe, toksynotwórcze pleśnie mogą także namnażać się w budynkach. Często są to substancje rakotwórcze i mutagenne; m.in. hamują syntezę DNA oraz powodują zmiany w metabolizmie RNA. Mykotoksyny mogą być przyczyną ostrych i przewlekłych zatruć (także śmiertelnych), mogą powodować alergie, grzybice, choroby układu oddechowego, pokarmowego i wątroby, a także liczne choroby związane z osłabieniem układu odpornościowego.
Do mykotoksyn zalicza się m.in. aflatoksyny, ochratoksyny (m.in. ochratoksynę A), patulinę i kwas aspergilowy.
Mykotoksyny: Aflatoksyny- prod przez aspargillus,obniżają wzros, zwiekszają zużycie paszy, uszkodz. narz. wewn. W orzeszkach ziemnych, śmiertlne.
Ochratoksyny - grupa mykotoksyn produkowanych przez grzyby z gatunku Aspergillus (np. A. ochraceus) i Penicillium (np. P. viridicatum). W grupie tej wyróżnia się ochratoksynę A, B i C. Są szeroko rozpowszechnione w środowisku, występują jako naturalne zanieczyszczenia w magazynowanych zbożach, orzeszkach lub nasionach bawełny.
Ochratoksyna(?)- aspergillus i penicilinum, negatywny wpływ na nieśność, ukł immunolog., nerki i wątroba.
Trychotacyny- fusarium, głw w kukurydzy. Uszkadza żeńskie narz.rozrodcze,wcześniejsze dojrzew. Loszek
Zioła-nad lub podziemne cz.roślin zawierajace metabolity wtórne(glikzydy,pektyny,śluzy,,flawonoidyalkaloidy..), wpływające pro zdrowotnie
F:-stumylacja apetytu,-funckje trawienne (motoryka jelit,soki), -poprawiają metabolizm, -
Wpływ na jakość produktu
SUBSTANCJE ANTYODŻYWCZE:
Taniny- polim. fenolowy, tworzy kompleks z białkiem, inhibitor enzymów, pogarsza wchłanianie Jest w zielonkach, roślinach strączkowych, ziarnach - jęczmień, sorgo
Inhibitory proteaz (trypsyny, chymotrypsyna)- w ziarnach zbóż, ziemniakach, nasionach roślin strączkowych; Gorsze wykorzystywanie białka w paszy, wzrost sekrecji enzymów trzustkowych. Eliminacja: zabiegi termiczne
Glukozynolany- w rzepaku (kw. erukowy w oleju - otłuszczenie m. sercowego), przekształca sie w związki toksyczne (izotiocyjaniany i tio., rodanki); zły metabolizm jodu, powiększenie tarczycy, obniż pobierania paszy
Hemaglutyniny (lektany) - nasiona fasoli, soi, trochę w bobiku, grochu. Uszkadza komórki nabłonka jelit, zamyka katabolizm białek, tł, cukrów, hemaglutynacja. Nie karmimy zwierząt surowa fasola!
Alkaloidy- zielonki, ruń pastw, nasiona roślin strączkowych, Gorzki smak, neurotoksyna (paraliż ukł oddechowego), spadek pobierania paszy
Alkilorezorcynole - ziarna zbóż (żytojęczmieńowies), otręby! naturalne substancje ochronne roślin, wrażliwe są zwierzęta młode, zahamowanie wzrostu
Gossypol - w nasionach bawełny, substancja steroidowa, toksyczne dział u monogastrycznych; wychudzenie, zielone żółtka jaj
Koty - nie syntetyzują żadnych wit, wszystkie trzeba podawać.
tauryna - niezbędna,
Kwas linolowy i arachidonowy - wytwarzają z nich hh tk, PGL.
Beta-glukany - nietrawione przez drób, jest ich dużo w jęczmieniu. Używamy enzymu - beta glukanazy!
Skróty:
BTJ - białko strawione w jelicie = BTJP+BTJM
BTJN jest to białko trawione w jelicie, będące sumą strawnego białka paszy nie ulegającego rozkładowi w żwaczu (BTJP) oraz strawnego białka mikroorganizmów żwacza syntetyzowanego ze względu na ilość azotu dostępnego z danej paszy (BTJMN).
BTJ(M) -..pochodzące z mikroorganizmów
BTJ(N) -..pochodzące z azotu paszy
BUR - białko ulegające rozkładowi - system francuski
BNR - białko nie ulegające rozkładowi
DPSm -powolne pobieranie suchej masy-max ilość paszy pobieranej do woli wyrażona w kg suchej masy
JPM - jedn. paszowa produkcji mleka, dotyczy zwierząt z laktacja
JPŻ - jedn. paszowa produkcji żywca, wyraża energię netto pasz dla zwierząt rosnących
JWK - jednostka wypełnieniowa dla krów,
JWB - jednostka wypełnieniowa dla bydła rosnącego,
JWO - jednostka wypełnieniowa dla owiec.
SDSEC - specyficzne, dynamiczne straty energii cieplnej - to co ucieka z energii metabolicznej,
SMO - strawność masy organicznej
WW - wartość wypełnieniowa pasz
ZPP - zdolność pobierania paszy - ilość danej paszy która może być pobrana
WITAMINY: związki organiczne niezbędne do normalnego funkcjonowania organizmu i funkcji fizjologicznych nie tworzące energii ani białka.
A-1-retinol, 2-dehydroterinol. Rozw. Nabłonka np. wymienia, widzenie, odporność na infekcje,
B-1 tiamina, B2-ryboflawina, B3-niacyna- wit PP, B5-kw pantotenowy, B6-pirydoksyna, B8-wit H-biotyna , B9-kw.foliowy,B12-cyjanokobalamina, B13-kw.orotowy(warzywa, mleko, serwatka) B15-kw.pangamowy(w leczeniu cukrzycy ważna! w pestkach), B17-letril(w pestkach owoców-wiśni, śliwki, jabłek, działanie antynowotworowe) C - kw. askorbinowy, P-hesperydyna, D-kalcyferol D2-ergokalcyferol w roślinach, D3-cholokalcyferol w zw., 500-1000 jm dziennie, funkcja: przemiana Ca i P, proces kostnienia(krzywica, łamliwość) W jajkach, tranie, siano, mleko
E- tokoferol alfa, B, delta. F:przemiana cukrów w mięśniach, płodność, antyoksydant, działa z Se, stymulacja przeciwciał. W: olejach roślinnych, maczkach zwierzęcych, podkiełkowane ziarno.
Duża aktywność mają tokotriferole. K- 1-naftochinon, K2-filochinon, K3-menadion-syntetyczny. Przeżuwacze syntetyzują je w żwaczu wiec nie trzeba podawać. F:krzepniecie krwi, budowa ATP, utlen. biologiczne. W: rośliny zielone, mikroorganizmach jajka. Dikumarol - ryby, zielonka, siano. F = NKT, nie do końca wit bo przenoszą energie. Synteza PGL, fosfolipidy
- krowa, 600kg, ile zje pszenicy? (70% mieszanki)
- krowa 600kg, produkuje 20 kg mleka, ile zje pszenicy? (2-2,5 kg - bo na każdy kg mleka powyżej 15 kg dajemy 0,5 kg mieszanki uzupełniającej)
- jaka pasza dla tucznika?
40% jęczmień
15% pszenica
15% pszenżyto
20% poekstrakcyjna śruta sojowa
5% mleko w proszku/ mączka rybna
5% premix
- ile kg paszy zje tucznik ważący a) 70 kg (3kg paszy/dzień) b) 40 kg (2) c) 100 (4)
- ile paszy zje locha, 160kg, 15 prosiaków - 9 kg
- ile paszy zje locha luźna? może do 7, ale dajemy mniej, żeby nie zapaść
- podać 2 przykłady w organizmie zwierzęcia na synergizm pierwiastków i antagonizm
- podać 2 witaminy + symbol + nazwa chemiczna + rola w organizmie
- 4 mykotoksyny i grzyby, które je produkują
- soję należy ugotować przed podaniem, żeby zneutralizować substancje antyżywiniowe
- C=0, N=0 - nic się nie dzieje, ile zje tylko wydali
- C=0, N>0 - zatrzymanie N w organizmie ~ zapchane przewody moczowe śmierć; sytuacja NIEMOŻLIWA
- C=0, N<0 - 0% tłuszczu, N z dezaminacji, wyniszczenie: potrzebny cukier rozkładanie mięśni śmierć; sytuacja NIEMOŻLIWA
- C>0, N=0 - produkcja tłuszczu
- C>0, N>0 - produkcja mięsa, zwierze rośnie, NAJLEPSZY UKŁAD
- C>0, N<0 - - traci tkankę mięśniową i przyrasta w tłuszcz, sytuacja NIEMOŻLIWA
- C<0, N<0 - dieta jak na Majdanku - zwierze chudnie
MYKOTOKSYNY
Mykotoksyny są wtórnymi metabolitami nie posiadającymi biochemicznego znaczenia dla wzrostu i rozwoju grzybów pleśniowych je wytwarzających.
Z punktu widzenia technologii, mykotoksyny są zanieczyszczeniami.
Toksynotwórcze pleśnie mogą wytwarzać jedną lub więcej takich toksycznych wtórnych metabolitów.
Wiadomo, że nie wszystkie pleśnie są toksykotwócze i że nie wszystkie ich wtórne metabolity są toksyczne.
Mykotoksyny wytwarzane są przez grzyby pleśniowe (nawet saprofityczne) podczas wzrostu i/lub przechowywania produktów roślinnych.
Mogą oddziaływać na zdrowie ludzi lub zwierząt dopiero po dostaniu się do ich organizmów.
Oddziaływanie mykotoksyn na żywy organizm może mieć charakter zaburzeń o przebiegu ostrym lub przewlekłym.
Nawet niewielkie ilości silnie toksycznej mykotoksyny powodują groźne w przebiegu zmiany w obrębie metabolizmu białek, lipidów lub węglowodanów.
Do najbardziej niebezpiecznych należą zaburzenia syntezy kwasów nukleinowych, co bezpośrednio prowadzi do zmian mutagennych i karcerogennych.
Znaczna grupa mykotoksyn powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu tkanki nerwowej objawiające się uszkodzeniem centralnego układu nerwowego.
Najczęściej zdarzają się przypadki skażeń mykotoksynami podczas zbioru i magazynowania.
Produkty zainfekowane grzybami pleśniowymi mogą zawierać mykotoksyny na różnej głębokości, przez co usuwanie grzybni z powierzchni nie eliminuje toksyn.
Istnieją dwie możliwe drogi narażenia organizmu na mykotoksyny:
bezpośrednie spożywanie zanieczyszczonych mykotoksynami produktów żywnościowych pochodzenia roślinnego
spożywanie produktów pochodzenia zwierzęcego, pochodzących od zwierząt skarmianych paszą skażoną grzybami toksynotwórczymi
Dotychczas w żywności i paszach wykryto i zidentyfikowano ponad 400 różnych mykotoksyn.
Stanowią je związki o zróżnicowanej budowie chemicznej, charakteryzujące się niską masą cząsteczkową.
Mykotoksyny stanowią poważny problem w toksykologii żywności.
Wśród gatunków grzybów pleśniowych , wytwarzających mykotoksyny, należy wymienić gatunki należące do rodzajów Penicillium, Aspergillus, Fusarium, Trichothecium, Trichoderma i Alternaria.
Prawie wszystkie uprawiane w Polsce rośliny mogą być substratami dla wzrostu grzybów i wytwarzania mykotoksyn.
aflatoksyny
ochratoksyny
zearalenon
fumonizyny
trichotecyny
moniliformina
patulina
deoksywalenon
alkaloidy sporyszu
cytrynina
roquefortin, kwas mykofenylowy
Na obecność toksycznych metabolitów wytwarzanych przez grzyby wpływ mają czynniki środowiska takie jak:
wilgotność
temperatura (powyżej 25oC)
Aflatoksyny
Aflatoksyny (A-flavus-toksyny) są najdokładniej przebadaną grupą mykotoksyn.
Są wytwarzane przez różne gatunki pleśni z rodzaju Aspergillus (np. A. flafus, A. parasticus).
Wyodrębniono i określono działanie kilku aflatoksyn oznaczonych jako aflatoksyny B1, B2, G1, G2.
Aflatoksyna B1, obok wirusa żółtaczki, jest głównym czynnikiem wywołującym raka wątroby u ludzi i zwierząt wyższych.
W organizmach ssaków aflatoksyna B1 ulega metabolicznej degradacji przekształcając się w inną formę - aflatoksynę M , przechodzącą do mleka.
Występowanie:
Zboża (kukurydza)
Orzechy (pistacjowe)
Przyprawy (sproszkowana papryka)
Inne
Żywność importowana do UE, która w ostatnim czasie jest najczęściej skażona aflatoksynami:
Pistacje (Iran)
Figi (Turcja)
Przyprawy, głównie papryka (Węgry)
Pasze importowane skażone aflatoksynami:
Wytłoki i śruta z orzechów arachidowychi podobnych, oraz kukurydza (USA)
Ochratoksyny
Ochratoksyny są metobolitami pleśni z rodzajów Aspergillus, Penicillium, Trichoderma i Fusarium
Wiele gatunków rodzajów Penicillium i Trichoderma może wytwarzać ochratoksyny nawet w niskich temperaturach (około 5oC).
Dlatego ochratoksyna stwierdzana jest prawie wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia ze składowaniem żywności pochodzenia roślinnego.
Za najbardziej niebezpieczną dla zdrowia człowieka uznano ochratoksynę A występującą w produktach roślinnych, takich jak kukurydza, jęczmień, pszenica i owies oraz w produktach pochodzących z tych zbóż.
Również stwierdzana jest w kawie, winie, mięsie zwierząt hodowlanych.
Zearalenon
Metabolity wielu Fusarium (np. F. culmorum, F. graminearum, F. sporotrichioides).
Chociaż podobno F. graminearum jest największym producentem tej mykotoksyny.
Jest wytwarzany przez na zbożach, a szczególnie na kukurydzy i produktach z niej wytworzonych.
Obecność tej toksyny w niskich stężeniach (około 70,5 mg / kg) potwierdzono w próbkach mąki kukurydzianej i płatków kukurydzianych.
Zearalenon ma działanie toksyczne dla komórek wątroby.
Fumonizyny
Fumonizyny są produktami metabolizmu F. proliferatum i F. verticillioides.
Stwierdzono występowanie dwóch odmian fumonizyn określanych jako B1 i B2.
Trichotecyny
Toksyny trichotecynowe należą do blisko spokrewnionych związków chemicznych wytwarzanych przez grzyby pleśniowe z rodzajów Fusarium, Cephalosporium, Myrothecium, Trichoderma i Stachybotrys.
Według najnowszych danych są, obok aflatoksyn, jednymi z silniejszych hepatotoksyn.
Najwyższą aktywnością zmian materiału genetycznego komórek wątrobowych charakteryzują się trichotecyny:
T-2 toksyna,
womitoksyna (DON)
Dwuacetooksyscirpenol (DAS)
Na ziarnie zbóż uprawnych w strefie klimatu umiarkowanego najczęściej występują grzyby Fusarium culmorum i Fusarium gramineatrum wytwarzające womitoksynę.
Tworzeniu trichotecyn sprzyjają obfite opady deszczu i pojawianie się owadów roznoszących zarodniki grzybów.
Moniliformina
Moniliformina jest wytwarzana przez liczne Fusarium sp. (głównie F. proliferatum) i najczęściej jest wykrywana w kukurydzy.
Patulina
Wytwarzana przez Penicillium expansum, Aspergillus sp. (A. clavatus), Byssochlamys nivea.
Wystepowanie: soki i przeciery jabłkowe, inne soki owocowe, wszędzie tam, gdzie zachodzą procesy gnicia.
Deoksywalenon
Wytwarzany przez Fusarium graminearum, F. culmorum, F. crookwellense, F. sporotrichoides, F. poae, F. acuminatum
Alkaloidy sporyszu
Powstawanie: Claviceps purpurea u.a.
Występowanie: wszędzie, zanieczyszczenie pól, głównie żyto i pszenica (sporysz)
Przykłady: ergotamina
Cytrynina
Powstawanie: Penicillium sp. (P. expansum), Monascus sp.
Występowanie: zboża i produkty zbożowe, czerwono fermentujący ryż
Roquefortin, kwas mykofenylowy
Wytwarzane przez: Penicillium sp. (np. P. roqueforti).
Alergeny
Alergeny są zazwyczaj białkami:
- białka mleka (krowiego, koziego itp.)
- białka jaja kurzego
- białka mięśni ryb i białka układu mięśniowego i skorupek owoców morza
- białka orzeszków ziemnych i soi
- białka zapasowe orzechów (oraz innych owoców i warzyw), lub inne cząsteczki chemiczne w pyłkach roślinnych
- białka zapasowe nasion zbóż (takie jak gluten pszenicy) i inne białka obecne w ziarnach
Bezpieczeństwo żywności
Żywność musi być bezpieczna dla konsumenta pod każdym względem, gdyż takie są jego oczekiwania i potrzeby.
Bezpieczeństwo zdrowotne żywności powinno być zapewnione w całym łańcuchu pozyskiwania, produkcji i przetwórstwa, transportu i magazynowania.