TRAKTATY Z DZIEDZINY OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA
1) LISTA NAJWAŻNIESZYCH TRAKTATÓW:
I. Przyjęte przed II wojną światową:
-Konwencja przeciwko niewolnictwu (Slavery Convention) z 1926 roku
-Międzyamerykańska Konwencja w sprawie obywatelstwa kobiet (Inter-American Convention on Nationality of Women) z 1933 roku
II. Przyjęte na forum ONZ:
Trzon stanowi 16 umów międzynarodowych (w tym 7 protokołów dodatkowych) składających się na traktatowy system ochrony praw człowieka ONZ (przestrzegania poniższych umów pilnują specjalne KOMITETY).
Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej przyjęta Rezolucją ZO ONZ (2106 (XX)) w dniu 21 grudnia 1965 roku (weszła w życie 4 stycznia 1969 roku)
Międzynarodowy Pakt praw obywatelskich i politycznych (MPPOiP) przyjęty Rezolucją ZO ONZ (2200A (XXI)) w dniu 16 grudnia 1966 rok (wszedł w życie 23 marca 1976 roku)
Protokół Fakultatywny do MPPOiP (data oraz sposób przyjęcia oraz wejścia w życie takie same jak Paktu)
Drugi Protokół Fakultatywny do MPPOiP w sprawie zniesienia kary śmierci przyjęty Rezolucją ZO ONZ (44/128) w dniu 15 grudnia 1989 roku (wszedł w życie 11 lipca 1991 roku)
Międzynarodowy Pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (MPPGSiK) przyjęty Rezolucją ZO ONZ (2200A (XXI)) w dniu 16 grudnia 1966 rok (wszedł w życie 3 stycznia 1976 roku)
Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet przyjęta Rezolucją ZO ONZ (34/180) w dniu 18 grudnia 1979 roku (weszła w życie 3 września 1981 roku)
Protokół Fakultatywny do Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet przyjęty Rezolucją ZO ONZ (54/4) w dniu 6 października 1999 roku (wszedł w życie 22 grudnia 2000 roku)
Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania przyjęta Rezolucją ZO ONZ 39/46) w dniu 10 grudnia 1984 rok (weszła w życie w dniu 26 czerwca 1987 roku)
Protokół Fakultatywny do konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania przyjęty Rezolucją ZO ONZ (57/200) w dniu 18 grudnia 2002 roku (wszedł w życie 22 czerwca 2006 roku)
Konwencja o prawach dziecka przyjęta Rezolucją ZO ONZ (44/25) w dniu 20 listopada 1989 rok (weszła w życie 2 września 1990 roku)
Protokół Fakultatywny do konwencji o prawach dziecka o angażowaniu dzieci w konflikty zbrojne przyjęty Rezolucja ZO ONZ (54/263) w dniu 25 maja 2000 roku (wszedł w życie 12 stycznia 2002 roku)
Protokół Fakultatywny do konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii przyjęty razem z pierwszym protokołem fakultatywnym (wszedł w życie w dniu 18 stycznia 2002 roku)
Międzynarodowa konwencja o ochronie praw wszystkich pracowników - migrantów i członków ich rodzin przyjęta Rezolucją ZO ONZ (45/158) w dniu 18 grudnia 1990 roku (weszła w życie 1 lipca 2003 roku)
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych przyjęta Rezolucją ZO ONZ (61/106) w dniu 13 grudnia 2006 roku (weszła w życie 18 maja 2008 roku)
Protokół Fakultatywny do konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (przyjęty razem z tą Konwencją)
Międzynarodowa konwencja w sprawie ochrony przed wymuszonymi zaginięciami przyjęta przez Rezolucją ZO ONZ (61/177) w dniu 20 grudnia 2006 roku (nie weszła jeszcze w życie)
Pozostałe (bez specjalnych organów kontrolnych):
- Konwencja w spawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa z 9 grudnia 1948 roku
- Konwencja dotycząca zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji z 21 marca 1950 roku
- Konwencja dotycząca statusu uchodźców z 28 lipca 1951 roku
- Konwencja o prawach politycznych kobiet z 1953 roku
- Uzupełniająca konwencja w sprawie zniesienia niewolnictwa, handlu niewolnikami oraz instytucji i praktyk zbliżonych do niewolnictwa z 1956 roku
- Protokół dotyczący statusu uchodźców z 31 stycznia 1967 roku
- Konwencja UNESCO w sprawie zwalczania dyskryminacji w dziedzinie oświaty z 14 grudnia 1960 roku
- Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu z 11 listopada 1973 roku
III. Przyjęte na forum Rady Europy:
- Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (EKPCz) z 4 listopada 1950 roku wraz z 14 protokołami dodatkowymi (1, 4, 7 rozszerzenie postanowień materialnych, 6 i 13 kara śmierci, pozostałe - organizacyjne)
- Europejska Karta Społeczna z 18 października 1961 roku wraz z 3 protokołami dodatkowymi
- Europejska Karta Społeczna (zrewidowana) z 3 maja 1996 roku
- Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu z 26 listopada 1987 roku wraz z dwoma protokołami dodatkowymi
- Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych z 1 lutego 1995 roku
- Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny: Konwencja o prawach człowieka i medycynie z 4 kwietnia 1997 roku wraz z jednym protokołem dodatkowym
IV. Przyjęte na forum Organizacji Państw Amerykańskich.
- Amerykańska Konwencja Praw Człowieka z 22 listopada 1969 roku wraz z Protokołem dodatkowym dotyczącym praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych z 17 listopada 1988 roku oraz Protokołem dodatkowym w sprawie zniesienia kary śmierci z 8 czerwca 1990 roku
- Międzyamerykańska konwencja w sprawie zapobiegania i karania tortur z 28 lutego 1987 roku
- Międzyamerykańska konwencja w sprawie zapobiegania, karania oraz likwidacji przemocy wobec kobiet z 6 września 1994 roku
- Międzyamerykańska konwencja w sprawie osób zaginionych z 6 września 1994 roku
- Międzyamerykańska konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji osób niepełnosprawnych z 6 sierpnia 1999 roku
V. Pozostałe:
A. Afryka (Organizacja Jedności Afrykańskiej, od 2002 r. Unia Afrykańska):
- Afrykańska karta praw człowieka i ludów z 27 czerwca 1981 roku uzupełniona w 1998 roku Protokołem w sprawie powołania Afrykańskiego Trybunał Praw Człowieka i Ludów, a w 2004 roku o Protokół w sprawie praw kobiet w Afryce
Kraje arabskie - Liga Państw Arabskich:
- Arabska karta praw człowieka z 15 września 1994 roku.
2) RODZAJE ZOBOWIĄZAŃ PAŃSTW (na przykładzie Paktów Praw Człowieka):
Art. 2 MPPOiP 1. Każde z Państw-Stron niniejszego Paktu zobowiązuje się przestrzegać i zapewnić wszystkim osobom, które znajdują się na jego terytorium i podlegają jego jurysdykcji, prawa uznane w niniejszym Pakcie, bez względu na jakiekolwiek różnice, takie jak: rasa, kolor skóry, płeć, język, religia, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, sytuacja majątkowa, urodzenie lub jakiekolwiek inne okoliczności.
Art. 2 MPPGSiK Każde z Państw Stron niniejszego Paktu zobowiązuje się podjąć odpowiednie kroki indywidualnie i w ramach pomocy i współpracy międzynarodowej, w szczególności w dziedzinie gospodarki i techniki, wykorzystując maksymalnie dostępne mu środki, w celu stopniowego osiągnięcia pełnej realizacji praw uznanych w niniejszym Pakcie wszelkimi odpowiednimi sposobami, włączając w to w szczególności podjęcie kroków ustawodawczych.
3) MECHANIZMY KONTROLNE:
A. Sąd międzynarodowy (EKPCz, Amerykańska Konwencja Praw Człowieka, Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów)
B. Komitety ONZ-owskie (zob. pkt. II. A). Możliwe procedury: Rozpatrywanie sprawozdań państw, Komentarze Ogólne, skarga międzypaństwowa, skarga/zawiadomienie indywidualne
C. Inne specjalne organy kontrolne - (traktaty RE, inne niż EKPCz)
D. Brak specjalnego mechanizmu kontrolnego. Zasady ogólne odpowiedzialności państw za niewykonywanie zobowiązań traktatowych.
4) SPECYFIKA TRAKTATÓW Z DZIEDZINY OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA:
PRZEDMIOT - beneficjenci,
INTERPRETACJA - odejście od tekstualizmu i subiektywizmu w stronę celowości, interpretacji ewolucyjnej.
WYPOWIADZENIE - Np. 1997 Korea PN., Komentarz Ogólny Nr 26 Komitetu Praw Człowieka zakazujący, inne traktaty - specjalne klauzule.
SUKCESJA - automatyczna sukcesja? Np. Hong Kong i Makau
5) KOMITET PRAW CZŁOWIEKA - ZAWIADOMIENIE INDYWIDUALNE A SKARGA DO ETPC:
KOMITET PRAW CZŁOWIEKA |
ETPC |
- indywidualne i międzypaństwowe - tylko jednostki - brak anonimowości, podpis, dotyczy przepisów z Paktu, bez nadużywanie prawa do skargi - wyczerpanie drogi krajowej - bez terminu - skarga nie może być równolegle rozpatrywane przez inny organ międzynarodowy - pendente lite - zalecenie/opinia - naming and shaming |
- indywidualne i międzypaństwowe - jednostki + osoby prawne (stowarzyszenia, firmy etc.) - brak anonimowości, podpis, dotyczy przepisów z EKPC, bez nadużywania prawa do skargi - wyczerpanie drogi krajowej - w ciągu 6 miesięcy od ostatniego wyroku w sprawie - nie może i nie mogła być rozpatrywana przez inny organ międzynarodowy - wyrok wiążący państwo |
2