Inflacja - obniżanie się siły nabywczej pieniądza (jego wartości rynkowej). Na rynku obserwowana jest jako długotrwały wzrost średniego poziomu cen określonego koszyka dóbr. W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja.

Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac (patrz również iluzja pieniądza).

Przyczyny inflacji to:

• niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży,

• wzrost zagregowanego popytu w gospodarce,

• niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy),

• przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo),

• ingerencja państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza,

• wadliwa struktura gospodarki,

• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen),

• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem),

• recesją gospodarczą (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów produkcji),

• monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę).

Negatywne skutki inflacji to:

• realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe - te niekorzystne konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań;

• tzw. koszty zdartych zelówek - są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu - wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć;

• tzw. koszty zmienianych jadłospisów - są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami - przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy;

• konsumentom łatwiej jest porównywać ceny oferowane przez różnych sprzedawców, gdy inflacja jest niska.

Inne skutki inflacji:

• ponieważ siła nabywcza pieniądza maleje, konsumenci chcą się go pozbyć, zakupując dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te sektory gospodarki, które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny, biżuterię, złoto itp.);

• ponieważ rosną ceny dóbr, konsumenci chętniej kupują ich tańsze zamienniki. Na przykład, gdy drożeje szynka z 10 zł/kg do 12 zł/kg, a kiełbasa z 5zł/kg do 6 zł/kg (oba produkty po 20%), to osoby, których już nie stać na zakup szynki, kupią kiełbasę. Tym samym producenci kiełbas zwiększą dochody, a producenci szynki - zmniejszą;

• powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także np. przez nakładanie podatków, w tym akcyzy), rosną koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są transportowane. Tym samym wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost cen chleba.

Osobnym problemem jest niepewność co do przyszłej wartości inflacji. Podnosi to ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej. Uważa się, że niepewność co do wartości inflacji jest tym większa, im wyższy jest poziom inflacji.

Najpopularniejszą miarą inflacji jest indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI). W Polsce inflacja w cenach płaconych przez konsumentów wyniosła 0,9% w roku 2003.

Drugą miarą inflacji jest indeks cen producentów PPI. Jest to wskaźnik zmiany cen produkcji przemysłowej.

Wskaźniki ogłaszane przez prezesa GUS:

• średnia cena sprzedaży drewna,

• średnia krajowa cena skupu pszenicy,

• średnia krajowa cena skupu żyta,

• wskaźnik cen dóbr inwestycyjnych,

• wskaźnik cen nakładów inwestycyjnych,

• wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej,

• wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych,

• wskaźnik cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku,

• wskaźnik wzrostu cen towarowej produkcji rolniczej,

• wskaźnik zmian cen skupu podstawowych produktów rolnych.

Rodzaje inflacji:

• pełzająca - nie przekracza 5% rocznie,

• krocząca - oscyluje w granicach 5-10% rocznie,

• galopująca - wzrost cen od kilkudziesięciu do ok. 150 % w skali rocznej,

• hiperinflacja - roczny wzrost cen o ok. 150% lub więcej.

Inflacja w Polsce:

Rok	Inflacja	Rok	Inflacja	Rok	Inflacja	Rok	Inflacja	Rok	Inflacja	Rok	Inflacja
1950	7,5%	1960	1,8%	1970	1,1%	1980	9,4%	1990	585,8%	2000	10,1%
1951	9,6%	1961	0,7%	1971	-0,1%	1981	21,2%	1991	70,3%	2001	5,5%
1952	14,4%	1962	2,5%	1972	0,0%	1982	100,8%	1992	43,0%	2002	1,9%
1953	41,9%	1963	0,8%	1973	2,8%	1983	22,1%	1993	35,3%	2003	0,8%
1954	-6,3%	1964	1,2%	1974	7,1%	1984	15,0%	1994	32,2%	2004	3,5%
1955	-2,4%	1965	0,9%	1975	3,0%	1985	15,1%	1995	27,8%	2005	2,1%
1956	-1,0%	1966	1,2%	1976	4,4%	1986	17,7%	1996	19,9%	2006	1,0%
1957	5,4%	1967	1,5%	1977	4,9%	1987	25,2%	1997	14,9%
1958	2,7%	1968	1,6%	1978	8.1%	1988	8,1%	1998	11,8%
1959	1,1%	1969	1,4%	1979	7,0%	1989	251,1%	1999	7,3%

Inflacja r/r w Polsce od 1992 do VI 2006 w procentach

Stopa wzrostu inflacji w okresie PRL-u, szczególnie w latach 50. i 70. XX wieku oraz przy zmianach władz jest iluzoryczna, nie sposób szacować inflacji, gdy państwo w majestacie prawa przejmowało majątek obywateli (w tym zasoby gotówkowe), reglamentowało towary, planowało produkcję i konsumpcję. Jedną z metod zaniżania inflacji w PRL było wycofywanie produktu z rynku i wprowadzanie nań ponownie - pod inną nazwą i z wyższą ceną. W okresie PRLu miały miejsce braki w zaopatrzeniu towarów, szczególnie gwałtowne w latach 1988-89. W zestawieniu inflacja liczona od roku 1989 odpowiada pozycji "Inflacja IV - wskaźnik inflacji średniorocznej (średnia inflacji I z ostatnich 12 miesięcy" z tabeli w serwisie finansowym Money.pl (patrz linki zewnętrzne). Patrząc na wskaźniki inflacji średniorocznej od roku 1989 widzimy hiperinflację w roku 1989, która jeszcze była na początku 1990 roku i zawyżyła inflację średnioroczną za rok 1990. Reformy (Plan Balcerowicza) Ministra Finansów Leszka Balcerowicza i premiera Tadeusza Mazowieckiego spowodowały obniżenie inflacji dopiero w roku 1991. Wtedy też miało miejsce likwidacja PGR-ów i pierwsza fala bezrobocia. Nastąpiło też wtedy znaczna poprawa w zaopatrzeniu rynku w towary. W następnych latach inflacja systematycznie się zmniejszała. Gwałtowny jej spadek nastąpił w roku 2002. Jest to pozytywny efekt reform rządu premiera Jerzego Buzka. Ale wtedy w Polsce gwałtownie wzrosło bezrobocie połączone z wielką skalą prywatyzacji, określanej przez zwolnionych z pracy "złodziejską" i z reformą ZUSu. W roku 2004 obserwujemy niewielki wzrost inflacji po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej.

Wielkie kryzysy inflacyjne:

• w Polsce w ciągu pięciu lat cena dolara wzrosła z 9 marek polskich w 1918 r. do ok. 6,4 miliona.

• w tym samym okresie w Rzeszy Niemieckiej wartość marki niemieckiej do dolara wzrosła z ok. 0,25 marki do 4,2 biliarda marek za dolara (cena znaczka pocztowego w listopadzie 1923 r. wynosiła 500 miliardów marek).

• w czasie kryzysu ekonomicznego na Węgrzech w 1946 r. miesięczna skala inflacji wynosiła 41,9 biliarda procent (odpowiadało to podwajaniu się wysokości cen co 15 godzin). U szczytu inflacji jeden znaczek pocztowy kosztował 20 kwadrylionów (jedynka z 24 zerami) pengö. Podczas wprowadzania forintów w sierpniu 1946 przelicznik z pengö wynosił 1 do 400 kwadryliardów (jedynka z 27 zerami) pengö.

• w latach 1988-1989 wzrosła gwałtownie inflacja w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (patrz tabela).

Kryzys skłonił władze PRL do rozmów z opozycją, co zapoczątkowało przemiany ustrojowe w Polsce i w pozostałych krajach Bloku Państw Demokracji Ludowej.

---