UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE W STOPNIU LEKKIM

CHARAKTERYSTYKA

Upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim (I.I. 52 - 67):

- niedorozwojowi ulegają u nich przede wszystkim czynności poznawcze (spostrzeganie, uwaga, wyobraźnia, pamięć, myślenie i orientacja społeczna)

- spostrzeganie

- osoby te spostrzegają wolniej

- spostrzeganie mniej dokładne i w węższym zakresie

- spostrzeżenia są niesprecyzowane

- pamięć

- dobra pamięć mechaniczna (zdarzają się czasami przypadki wybitnej „pamięci fotograficznej”)

- słaba pamięć logiczna i dowolna

- uczy się bez zrozumienia

- posiada wolne tempo uczenia się

- zapamiętuje piosenki i wiersze

- wyobrażenia są mniej dokładne

- nie rozumieją wielu słów (zwłaszcza określających przedmioty) oraz bardzo złożonych i skomplikowanych zjawisk

- mają trudności w wyrażaniu swoich myśli i rozumieniu wypowiedzi innych osób

- często nie potrafią wykrywać istotnych różnic i podobieństw między przedmiotami

- trudności w wydawaniu sądów i wyciąganiu wniosków

- uwaga

- uwaga dowolna jest dobrze skoncentrowana na materiale konkretnym

- jednostka krótko i słabo koncentruje się na treściach abstrakcyjnych, trudnych do zrozumienia

- ograniczony czas uwagi.

- mowa rozwija się późno

- występują częste wady wymowy

- mały zasób słownictwa przyczynia się do trudności z wypowiadaniem myśli, formułowaniem wypowiedzi

- pojedyncze wyrazy wypowiada do 3 roku życia, zdania między 5-6 rokiem życia

- pojawiają się częste agramatyzmy

- myślenie

- jednostka ma małą samodzielność myślenia

- dominuje myślenie konkretno-obrazowe nad pojęciowo-słownym

- upośledzone jest abstrahowanie, uogólnianie, porównywanie oraz rozumienie przyczynowo-skutkowe,

wnioskowanie i tworzenie pojęć

- dominuje słaby krytycyzm, ograniczona zdolność do samokontroli

- w wieku od 15 do 21 lat osiąga wiek inteligencji równy 8 do 12 lat

- opóźniony rozwój ruchowy (motoryka)

- siada pod koniec 1 roku życia

- chodzi pod koniec 2 roku życia

- wykazuje brak precyzji ruchów oraz ruchy mało skoordynowane

- jest zdolny opanować w pełni czynności samoobsługowe oraz czynności zawodowe i dobrze je

wykonywać

- rozwój emocjonalno-społeczny

- jednostka wykazuje osłabioną kontrolę emocji, popędów, dążeń

- jest zdolna do okazywania uczyć wyższych

- wykazuje utrudnione przystosowanie społeczne

- dziecko z upośledzeniem w stopniu lekkim może uczęszczać do przedszkola masowego lub przedszkola z oddziałami integracyjnymi

- najkorzystniejszą formą nauczania jest szkoła podstawowa specjalna lub szkoła podstawowa z oddziałami integracyjnymi oraz szkoła zawodowa specjalna

- dorosły może pracować w wyuczonym zawodzie w zwykłych zakładach lub zakładach pracy chronionej

- według J. Sowy osoby upośledzone w stopniu lekkim:

- nie rozumieją bardziej skomplikowanych zjawisk i sytuacji trudnych, których nie potrafią rozwiązać

- z reguły nie podejmują działań z własnej inicjatywy, lecz starają się naśladować innych

- w rozwiązywaniu swoich problemów nie potrafią wykorzystać własnego doświadczenia, lecz stosują

metodę prób i błędów

- w ich działaniu brak jest planowości, inwencji i samodzielności

- często podejmują działania pod wpływem aktualnego nastroju, emocji, nie przewidując dokładnie skutków

swoich decyzji

- charakteryzują się niezrównoważeniem emocjonalnym.

Obniżenie poziomu rozwoju intelektualnego w DSM IV:

- 69-55 IQ Wechslera

- poziom intelektualny charakterystyczny dla 12 roku życia

- osoby takie są samodzielne i zaradne społecznie, nie powinny jednak wykonywać zawodów wymagających podejmowania decyzji, ponieważ nie osiągnęły etapu myślenia abstrakcyjnego w rozwoju poznawczym

- życie rodzinne przebiega bez trudności

- w socjalizacji mogą nabywać zaburzeń osobowościowych, ze względu na atmosferę otoczenia i stosunek innych

- przy intensywniejszym treningu poznawczym w dłuższym czasie osoby z upośledzeniem w stopniu lekkim osiągają podobne wyniki co osoby z przeciętnym IQ

- do 12 r. ż. brak różnic rozwojowych.

Niepełnosprawność intelektualna w ICD-10

1. istotnie niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne

- iloraz inteligencji zbliżony do 70 lub mniej, określany za pomocą indywidualnie dobranych testów inteligencji

2. współwystępujące deficyty lub upośledzenie zdolności przystosowania przynajmniej w dwóch spośród wymienionych dziedzin:

- porozumiewania się

- zaradności osobistej

- prowadzenia domu

- stanowienia o sobie

- umiejętności interpersonalnych

- korzystania ze źródeł wsparcia społecznego

- możliwości uczenia się, pracy, wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo

3. Początek przed 18 rokiem życia.

Osoby upośledzone w stopniu lekkim:

- I.I. 55-69 (skala Wechslera)

- jako jednostki dorosłe nie przekraczają poziomu rozwoju 12-letniego dziecka o prawidłowym rozwoju umysłowym- - ich dojrzałość społeczna nie przekracza poziomu 17-letniej młodzieży normalnej

- niedorozwojowi ulegają przede wszystkim czynności poznawcze (spostrzeganie, wyobraźnia, pamięć, uwaga, myślenie i orientacja społeczna)

- spostrzegają wolniej, mniej dokładnie i w węższym zakresie

- występuje u nich upośledzenie:

- percepcji kształtów geometrycznych

- zdolności do analizy i syntezy wzrokowej elementów tworzących figury geometryczne

- percepcji wzrokowej stosunków przestrzennych

- wyobrażenia jednostek upośledzonych umysłowo są mniej dokładne

- posiadają one także słabszą pamięć logiczną, zarówno świeżą jak i trwałą - stąd trudności tych dzieci w trwałym zapamiętaniu treści powiązanych logicznie

- pojawiają się zmyślenia i konfabulacyjne uzupełnienia luk pamięciowych

- uboższy zasób słów, przy czym słownictwo bierne bogatsze jest od czynnego

- u dzieci w młodszym wieku szkolnym występują wady wymowy (dyslalie), które często wpływają na powstanie napięć emocjonalnych a te z kolei mogą pogłębiać trudności w porozumiewaniu się z otoczeniem

- u osób lekko upośledzonych umysłowo występuje uwaga dowolna

- powoli w wyniku postępującego wieku życia oraz nauczania, wzrasta trwałość tej uwagi a także jej podzielność

- jest upośledzone przede wszystkim myślenie abstrakcyjne - ma charakter myślenia konkretno-obrazowego

- nie rozumieją oni wielu słów, zwłaszcza symbolizujących przedmioty oraz bardzo złożone i skomplikowane zjawiska

- mają często trudności w wyrażaniu swoich myśli i rozumieniu wypowiedzi innych osób

- potrafią wnioskować tylko z prostych stanów rzeczy

- słabo uświadamiają sobie podczas wnioskowania związek, jaki zachodzi między wnioskiem a przesłankami

- zasadniczą cechą ich wnioskowania jest mniejszy krytycyzm

- istotne obniżenie ogólnego poziomu rozwoju motoryki i nierównomierne upośledzenie poszczególnych cech motoryki - najbardziej upośledzone są: precyzja, szybkość ruchów i umiejętność wykonywania ruchów równoczesnych, mniej koordynacja statyczna

- jednostki z reguły nie podejmują działań z własnej inicjatywy, lecz starają się naśladować innych

- w rozwiązywaniu swoich problemów nie potrafią wykorzystać własnego doświadczenia, lecz stosują metodę prób i błędów

- w ich działaniu brak jest planowości, inwencji i samodzielności

- często podejmują działania pod wpływem aktualnego nastroju, emocji, nie przewidując dokładnie skutków swoich decyzji

- w porównaniu z osobami normalnymi częściej występuje niestałość emocjonalna, impulsywność, agresywność

- jednostka niedomaga w zakresie mechanizmów kontroli

- samoocena niestabilna i nieadekwatna

- mają gorszą samokontrolę

- jednostki te potrafią troszczyć się o siebie i innych

- same dbają o swój ubiór i wygląd

- opanowują umiejętność czytania, pisania, operowania pieniędzmi

- kończą szkołę specjalną, zdobywają zawód, który wykonują

Obraz dziecka upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim:

- myślenie

- pozostaje w fazie myślenia konkretno-wyobrażeniowego

- odpowiada cechom myślenia i rozumowania przedoperacyjnego

- dzieci upośledzone w stopniu lekkim potrafią dokonywać pewnych operacji logicznych, takich jak:

klasyfikacja, szeregowanie, dodawanie, mnożenie, przyporządkowanie - pod warunkiem odwołania się do

konkretu

- najbardziej upośledzony jest rozwój myślenia abstrakcyjnego

- brak jest wyższych form myślenia

- charakterystyczna jest nieudolność syntetycznego ujmowania zdobytych wiadomości i wiązania ich w

logiczną całość, a stąd wypływa ubóstwo wnioskowania i sądów

- spostrzeganie

- cechuje je synkretyzm, globalne ujmowanie faktów, zjawisk, obserwowanych obiektów poznania

- zakres spostrzegania jest wąski, tj. w tym samym czasie dziecko lekko upośledzone umysłowo

spostrzega mniej przedmiotów, niż dziecko z rozwojem prawidłowym

- zaburzenia wiążą się z niedojrzałością percepcyjną, ze słabo rozwiniętą funkcją analizy i syntezy

- uwaga

- jest głównie mimowolna

- wraz z wiekiem i nauczaniem wzrasta trwałość uwagi dowolnej

- często bywa rozproszona i przyciągana przez bodziec intensywniejszy lub niezwykły

- trudności w dłuższym koncentrowaniu się na określonym przedmiocie lub czynności

- mała podzielność uwagi

- wzmożone występowanie odruchu orientacyjnego

- wyobrażenia

- powstają poprzez wznawianie w korze mózgowej śladów powstałych po działaniu poprzednich bodźców

- są bardzo powierzchowne

- pamięć

- jest słabo rozwinięta

- trudności z zapamiętywaniem i odtwarzaniem

- nowy materiał przyswajany jest bardzo wolno i wymaga wielokrotnych powtórzeń

- zaburzona jest głównie pamięć logiczna, mniej zaś mechaniczna

- mowa

- często pod względem formy i składni nie różni się od mowy dzieci w normie intelektualnej

- jest uboga w pojęcia abstrakcyjne, ze względu na trudności w przyswajaniu i rozumieniu ich sensu

- uboższy zasób słów przy przewadze słownictwa biernego nad czynnym

- emocje

- sztywność oraz małe zróżnicowanie

- słabo rozwinięta zdolność opanowywania popędów

- występuje niedorozwój uczuć wyższych, związany z brakiem zdolności do rozumienia pojęć

abstrakcyjnych

- brak przeżyć emocjonalnych, wiążących się z zainteresowaniami i działalnością poznawczą

- nieadekwatność emocji, związana z brakiem możliwości odróżniania spraw istotnych od błahych

- zachowanie

- charakteryzuje się impulsywnością, brakiem przemyślenia, konsekwencji i przewidywania

- sposób działania i reagowania zależy przede wszystkim od temperamentu

- brak inicjatywy i samodzielności, łatwe uleganie sugestii

- bierność, słaba ruchliwość psychiki i słaby krytycyzm

- charakterystyczne cechy sfery emocjonalno-motywacyjnej

- oczekiwanie niepowodzenia

- uzależnienie się od otoczenia zewnętrznego, wyuczona bezradność

- wysoki i bardzo wysoki poziom lęku

- zaburzenia typu zahamowania lub nadpobudliwość

- tendencje do podtrzymania pozytywnych lub negatywnych interakcji społecznych (deprywacja społeczna)

- gniew, wrogość, agresywność

- rozwój własnego „ja”

- przebiega podobnie jak u pełnosprawnych

- w dużym stopniu zależy od środowiska, a zwłaszcza od stosunku rodziców do dziecka oraz od jego

pierwszych doświadczeń społecznych

- rozwój społeczny

- proces dojrzewania społeczno-moralnego w upośledzeniu umysłowym przebiega podobnie jak u dzieci

normalnych, jednak tempo tego procesu jest zwolnione i zróżnicowane

- zależy głównie od

- zdolności rozumienia sytuacji występujących we współżyciu społecznym

- zdolności zapamiętywania

- zdolności wyobrażania sobie oraz przewidywania skutków własnego działania

- jednostka najwolniej osiąga dojrzałość w sferze uczuć moralnych i wiedzy moralnej, najszybciej w sferze

postaw, wartości, przekonań i poglądów moralnych

- trudności z kształtowaniem się umiejętności społecznych wiążą się ze zwiększoną podatnością do

naśladownictwa, z ograniczonymi możliwościami rozwojowymi w zakresie intelektu i uczuć wyższych.

Osoby z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim:

- I.I. 52-62 (nie przekraczają 12 r. ż. w skali Piageta

- praca na konkretach

- uwaga dowolna, trudności w jej skupianiu

- pamięć mechaniczna

- szczątkowe myślenie logiczne

- trudności we wnioskowaniu

- zachowania dość schematyczne

- operacje umysłowe (klasyfikowanie, przyporzdkowanie, dodawanie, mnożenie, różnicowanie)

- definiują pojęcia i różnicują je

- przy definiowaniu pojęć podają cechę nadrzędną

- mowa poprawna, może być schematyczna

- zdania proste i złożone

- bardziej rozwinięta mowa bierna niż czynna

- wypowiedzi nie mają logicznej spójności

- czytanie płynne (zależne od I. I.)

- gorzej jest ze zrozumieniem tekstu

- pisanie nie jest spontaniczne

- są w stanie poradzić sobie samodzielnie

- charakterystyczna pamięć mechaniczna

- występuje zjawisko perserwacji - uporczywego powracania myślą do jakiegoś zagadnienia, przedmiotu, które przestały już być aktualne (silniej przy zadaniach pisemnych niż ustnych odpowiedziach)

4

---