1. Niepełnosprawność sprzężona:

1. Niepełnosprawność złożona, podwójna, połączona, wieloraka, kalectwo towarzyszące lub dodatkowe

2. Z upośledzeniem sprzężonym mamy do czynienia wówczas, gdy u danej osoby występują dwie lub więcej niesprawności spowodowane przez jeden lub więcej czynników endogennych lub egzogennych działających jednocześnie lub kolejno w różnych okresach życia (w tym również w okresie prenatalnym)

3. Wymienia się kategorie m.in.: osoby głucho-niewidome, upośledzone umysłowo niewidome, upośledzone umysłowo głuche, upośledzone umysłowo autystyczne, niewidome z porażeniem mózgowym, upośledzone umysłowo przewlekle chore, upośledzone umysłowo i niesprawne ruchowo itd. (Na przykład w MPD zaburzenia dotyczą nie tylko rozwoju ruchowego, ale mogą dotyczyć również wzroku, słuchu, mowy, może wystąpić padaczka lub upośledzenie umysłowe (około 20 % dzieci z MPD)

2. Przyczyny, czynniki:

1. Patologiczne geny, nieprawidłowe chromosomy

2. Wirusy, bakterie, środki chemiczne, promieniowanie

3. Urazy mechaniczne

Wiele upośledzeń sprzężonych powstaje w okresie prenatalnym w wyni­ku działania tej samej wspólnej przyczyny, np. w okresie postnatalnym: głuchota i upo­śledzenie umysłowe wywołane zapaleniem opon mózgowych. Może być też wywołane poprzez różne czynniki: np. osoba niewidoma od urodzenia w wyniku wypadku staje się niepełnosprawna ruchowo. ) Może powstać w tym samym czasie, lub w odstępach czasowych. np.
w przypadku dziecka, u którego schorzenie neuro­logiczne powoduje kolejno: utratę sprawności ruchowej, głuchotę oraz in­walidztwo wzroku. Jest tak również wówczas, gdy głuche od urodzenia dziecko żyje w skrajnie niekorzystnym środowisku rodzinnym, nie jest pod­dawane żadnym oddziaływaniom rehabilitacyjnym
i w konsekwencji, po kilku latach, pojawia się u niego upośledzenie umysłowe w stopniu głęb­szym.

3. Podstawowe ogniwa rehabilitacji i edukacji:

1. Nauka samodzielności, samoobsługi

• Umiejętność kontroli potrzeb fizjologicznych,

• Samodzielne ubieranie się (bez szelek i guzików), rozbieranie się

• Zabiegi higieniczne

• Przygotowywanie posiłków

• Poruszanie się po ulicy, korzystanie z publicznych środków komunikacji

1. Nauka komunikacji

• Opanowanie umiejętności porozumiewania się

• Określenie wieku w jakim pojawił się dany gest; kontekst w którym występuje; sposób jego nabycia; czy gestowi towarzyszą synonimiczne wokalizacje; czy są one używane w stosunku do realnych przedmiotów, czy też na widok ich obrazków lub po usłyszeniu nazwy

• Gdy dziecko rozumie słowa: wpisywać je do rubryki (np. jedzenie, ubieranie, spacery)

• Wzbogacenie zakresu treści komunikatów - początkowo dziecko sygnalizuje tylko potrzeby biologiczne, Dopiero później pojawiają się komunikaty o treści poznawczej (np. że dostrzega jakiś przedmiot) i społeczno-emocjonalnej (np. że chce pozostać z kimś w bliskim kontakcie.

1. Terapia ruchowa

• Metoda W. Sherborne - rozwój dziecka bazuje na jego rozwoju ruchowym (umiejętności: lokalizowania poszczegól­nych części ciała, angażowania ich przy wykonywaniu różnych celo­wych czynności, dokonywania manipulacji na własnym ciele za pomocą in­nych części ciała i posługiwania się ciałem)

• Rozwijanie sprawności manualnej: dłoń wehikułem kontaktu społecznego, narzędziem poznania i ekspresji

• Metoda z wykorzystaniem doznań dotykowych H. Olechowicz (kontakt z wodą i innymi materiałami)

• Oddziaływania stymulujące rozwój poznawczy (jak najwięcej bodźców dotykowych, wzrokowych, słuchowych i kinestetycznych)

• Zabawy: wpływ na rozwój poznawczy

• Rozwijanie gotowości do wchodzenia w konteksty z innymi ludźmi (pozwolić dziecku na wykorzystywanie różnych niewerbal­nych sposobów nawiązywania kontaktu, takich jak: dotykanie i poklepywanie partnera, gesty rąk i głowy. Należy akceptować te za­chowania szczególnie w przypadku dzieci upośledzonych umysłowo głu­chych, ponieważ są one ich jedynym kanałem społecznego porozumienia. Natomiast u dzieci upośledzonych umysłowo niewidomych należy dążyć do ograniczenia takich zachowań na rzecz środków werbalnych)

• Tolerowanie niewerbalnych sposobów nawiązywania kontekstu

• „technika odzwierciedlenia” - opiekun naśladuje to, co robi dziecko

Edukacja dzieci ze sprzężonymi upośledzeniami może być prowadzona zarówno w przedszkolach i szkołach specjalnych, jak i masowych - w zależ­ności od rodzaju i stopnia upośledzenia. Np. dzieci upośledzone umysłowo głuche mogą być skierowane do przedszkoli dla dzieci głuchych o prawidłowym rozwoju intelektualnym.

---