Historia terapii tańcem od czasów pradawnych do starożytności.
Taniec narodził się wraz z pierwszym człowiekiem, a może jeszcze wcześniej… Jest jednak jedną z najstarszych sztuk, nierozerwalnie związaną z życiem ludzkim. Na przestrzeni dziejów ludzkości w zależności od przemian i kierunków rozwoju myśli filozoficzno - kulturowych, taniec przybierał różne formy. Niezależnie jednak od kultury, w jakiej powstawał „taniec tradycjonalny” - można zauważyć, że niemal zawsze „pełnił funkcję utrwalania tożsamości i wartości społecznych. Taniec był głównym łącznikiem świata materialnego z niematerialnym i uzyskał miano: „ekstazyjnej komunikacji ze światem duchów”. Taniec towarzyszył wszystkim najważniejszym uroczystościom w życiu człowieka, od narodzin aż po śmierć.
Taniec w okresie wspólnoty pierwotnej (taniec obrazowy, taniec myśliwski, taniec zespołowy, taniec popisowy, taniec wojenny, taniec wegetacyjny, taniec miłosny, taniec pogrzebowy, tańce lecznicze):
Od początków dziejów człowiek znał taniec, jako zjawisko ruchowe, sprawiające mu szczególną przyjemność. Taniec związany był ściśle z życiem i pracą człowieka, miał konkretne cele i zadania, posiadał charakter magiczny.
Ruchem swojego ciała człowiek przedstawiał różne czynności, wykonując ruchy naśladowcze tworzył taniec obrazowy. Głównie rozpowszechnione były tance myśliwskie, mające dopomóc w zdobyciu pożywienia i odzieży, przez naśladowanie ruchów tropionego zwierzęcia myśliwi chcieli sprowadzić zwierzynę, jako cel łowów. Pierwsze formy taneczne kształtowały się w postaci tańca zespołowego, a najstarszym ugrupowaniem tanecznym było koło, powszechna była prostota form tanecznych, głownie pojawiały się otwarte koła, kola zamknięte, ale też i szeregi. Często wydawano przy tym okrzyki i uderzenia rekami o własne ciało. Stopniowe przechodzenie ludów pierwotnych z koczowniczego trybu życia do osiadłego, spowodowało, że taniec zaczął przybierać formę rozrywkową. Dzięki temu wytworzył się taniec popisowy, kładący nacisk na zręczność, piękno ruchu, na samą przyjemność tańczenia. Oczywiście w miarę postępu techniki i udoskonalenia narzędzi pracy powstają pierwsze instrumenty (grzechotki, kości zwierząt, muszle, piszczałki), które wyznaczają porządek rytmiczny tanecznych ruchów. Świadczy to o tym, że muzyka i taniec były od początku jak najściślej z sobą związane. Nowy rozwój stosunków społecznych wykształcił nowe treści tańców. Min. tańce wojenne oparte na imitacji ruchów walki z nieprzyjacielem, miały one zagrzewać wojowników do walki i sprowadzić rzeczywiste zwycięstwo. Zbieranie się większych gromad w celu wspólnej pracy przy uprawie roli sprzyjało ukształtowaniu się tańców wegetacyjnych, związanych z czynnościami rolniczymi i porami roku. Miały one sprowadzić urodzaj, a polegały na naśladowaniu gestów przy pracy, zjawisk przyrody lub procesu wzrostu rośliny. Taniec uważany był również za przejaw wzajemnego ustosunkowania się do siebie obu płci, powstał, więc taniec miłosny- poprzez popis zręczności, wdzięku i siły miał on oddziaływać przyciągająco na osobnika płci przeciwnej. Kolejnym bardzo rozpowszechnionym tańcem był taniec pogrzebowy- wykonywany w celu zapewnienia spokoju zmarłemu, miał zapobiec jego przeistoczeniu się w złego demona. Tance lecznicze uprawiane przez szamanów miały być sposobem wypędzania choroby spowodowanej przez złego demona, czarownik symbolicznie prowadził bitwę z demonem, krzycząc i tańcząc dookoła chorego.
Wszystkie tańce były własnością plemienia, łączyły się ze zdarzeniami społecznego i osobistego życia jego członków, wyrażały wspólna wiarę w silę oddziaływania tańca zbiorowego, jako funkcji jednoczącej gromadę dla wspólnego celu.
Taniec w starożytnych Indiach (taniec świątynny, taniec dworski):
Filozofia hinduska uważa taniec za najczystszą formę energii - wyraz rytmicznego ładu w kosmosie. Według hinduskiego mitu sztuka ta pochodzi od stwórcy świata, boga Brahmy- stwórcy i opiekuna świata, który nauczył jej najpierw innych bogów, oni zaś - ludzi.
Rozpowszechnione byly tańce światynne, światynne tancerki miały za zadanie tańczyc w światyniach bramińskich lub w czasie ulicznych procesji religijnych. Tematy tańców pokazywaly czynności i zdarzenia z zycia bogów, przy czym istota bylo przedstawianie nie samej treści legendy, lecz jej filozoficzego sensu za pomocą symbolicznych, umownych ruchów. Taniec łączyl sie z recytacją tekstów modlitewnych, co w starohinduskiej sztuce zastepowalo początkowo późniejszy akompaniament muzyczny. Z czasem zaczęły się pojawiać świeckie formy tanca. Stały się nieodłączną częścią dworskich dramatów. Podstawowymi elementami tańca hinduskiego są: mudra czyli podstawa tanca oraz karana czyli poza ciala. Ruch tancerzy byl harmonijnym przejściem z jednej pozy w drugą przy czym istnieć musiała idealna koordynacja wszystkich poruszeń glowy, szyi, tułowia...
Taniec w starożytnych Chinach ( tańce dynastyczne, taniec akrobatyczny) :
Taniec był bardzo ceniony w starożytnych Chinach. Początkowo wiązał się z obrzędami magicznymi - zaklinaniem deszczu, porozumiewaniem się z duchami przodków, leczeniem. Pomagał wygnać z miasta zarazę: taneczny korowód z muzyką i śpiewem okrążał sale pałacu cesarskiego, „zbierając” za pomocą odpowiednich figur i gestów chorobę, wyprowadzał ją do ogrodu, potem na brzeg rzeki i rytualnie „topił”. Przypisywano też tańcowi moc oddziaływania na świadomość i postępowanie człowieka: według Konfucjusza wraz z muzyką miał wprowadzać poczucie ładu, porządkować myśli i uczucia. Taniec stał sie nieodzowną częścią religijnych i dworskich uroczystości. Rozpowszechione były tańce dynastyczne- służące do komunikowania się z duchami przodków. W tańcach dynastycznych ważną rolę odgrywały tańce wojenne. Z czasem slabło w Chinach zainteresowanie tańcem, zanikał jego moralizatorski sens, a dawne ceremonie przekształcały sie w widowiska o charakterze rozrywkowym. Światynne tańce zastąpiono akrobatycznym tańcem z bronia, łukami, mieczami.
Taniec w starożytnej Japonii (kagura, tańce związane z kultem zmarłych, :
Najstarsze zabytki wykopaliskowe informują o istnieniu obrzędowych tańców wegetacyjnych wśród rolników, lecz stare legendy przypisują sztuce tańca bardziej mityczne początki. Mówią one, że główna bogini religii japońskiej - bogini słońca rozgniewawszy się na swojego brata skryła się za skałą. Pogrążeni w ciemnościach bogowie kazali najpiękniejszej bogini tańczyć przed grotą, z której po chwili wyżala bogini słońca i słońce powróciło. Tak powstał pierwszy taniec kagura. Taniec kagura tańczony jeszcze dziś przez specjalne tancerki w świątyniach ma ściśle określone reguły- marsz naprzód i do tyłu, łączony z falistym kołowaniem rąk i przeginaniem tułowia. Tańczone były również tańce związane z kultem zmarłych przodków. Tańczący formowali wielki krąg, który stopniowo poruszał się coraz szybciej.
Taniec w starożytnym Egipcie (taniec magiczny, taniec symboliczny, taniec astronomiczny, akrobatyka) :
Naszą wiedzę o tańcu i kulturze tanecznej starożytnego Egiptu czerpiemy jedynie z przedstawień plastycznych zachowanych na zabytkach architektonicznych (rzeźba, malarstwo ścienne, reliefy) i piśmienniczych (papirusy). Warto też pamiętać, że okres trwania państwa „starożytnego Egiptu” to kilka stuleci, na przestrzeni których taniec zmieniał się i rozwijał oraz, w okresie późniejszym, ulegał wpływom podbijanych narodów, sąsiadów i najeźdźców, którzy zdobyli chylące się ku upadkowi królestwo.
Z okresu III tysiąclecia p.n.e.(okres Starego Państwa) pochodzą odkrycia archeologiczne ukazujące formy taneczne posiadające jeszcze cechy tańców magicznych (pierwotnych), ale także cechy tańców symbolicznych (obrzędowych). W tańcach tych element ruchu był nierozłączny ze śpiewem i grą na instrumentach. Tańczono wokół posągu bóstwa, w procesji świątynnej i ulicznej, w pałacu faraona i podczas świąt związanych z uprawą roli. Wiele zabytków rzeźby i malarstwa świadczy o gimnastycznym charakterze tańca w starożytnym Egipcie. Widać na nich tancerzy z wysoko uniesionymi nogami, z wychyleniem tułowia do tyłu, utrwalono również wyobrażenia trudnych póz jak „mostki” czy stanie na rękach. Wszystko to skłania do przypuszczeń, że w Egipcie istniała sztuka i nauka tańca oraz grupa tancerzy zawodowych, popisujących się na dworskich ucztach swą zręcznością, zdobyta podczas długotrwałych ćwiczeń. Akrobatyka miała też zastosowanie w tańcach religijnych, gdzie była elementem przekazywania złożonych treści symbolicznych.
Okres Średniego Państwa (XXI-XVIII w. p.n.e.) to czas największego rozwoju państwa egipskiego, w tym rozwoju jego kultury. W dziedzinie tańca gesty zaznaczają się bardziej miękkimi i zaokrąglonymi w liniach pozami ciała, świadczącymi też o żywszym charakterze ruchu. prawdopodobnie zaczęto stosować obroty w rodzaju piruetów. Jak i w całej sztuce egipskiej przeważała symetria - ustawienia szeregowe tańczących, pochody. Natrafiamy też na więcej świadectw tańca dla rozrywki - w miastach i na dworach występują grupy tancerzy-komików i tancerek umilających czas wielmożom. Tańcom towarzyszy muzyka grana na powiększającym się instrumentarium.
W okresie Nowego Państwa największą rolę w kształtowaniu kultury egipskiej odgrywał silny stan kapłański. Z tego czasu zachowały się przekazy o świętym tańcu faraona, który z okazji ważnych uroczystości tańczył na cześć Ozyrysa prosząc o opiekę nad krajem i pomyślność w zbiorach. Trzeba pamiętać, że faraon sam był uważany za wcielenie Oyrysa na ziemi, dlatego w swoim tańcu przedstawiał życie i czyny boga, „odgrywał jego rolę”. Faraon brał także udział w tańcach astronomicznych jako wyobrażenie słońca.
Taniec w starożytnej Palestynie:
Po zjednoczeniu plemion żydowskich powstało w Palestynie samodzielne państwo. Dawni szamani stali się narodowymi prorokami, skacząc i wirując wprowadzali się w stan upojenia a ich bezładne, wypowiadane w tym czasie słowa przyjmowane były jako wiarygodne proroctwa. Kapłani okrążali tanecznym krokiem ołtarz z płonąca ofiarą. Tak samo król Dawid jak mówi Biblia- przed Arką Przymierza, tańcząc podskakiwał i obracał się wkoło. Te 2 elementy- podskoki i wirowanie, stanowią charakterystyczne cechy tańca żydowskiego.
Okres niewoli egipskiej umocnił obce wpływy w sztuce tanecznej starożytnych Żydów. Od Egipcjan przejęli oni zwyczaj tanecznych występów w czasie uczt. Wszystkie tance żydowskie odznaczały się też prostota form: głównym ugrupowaniem było kolo lub szereg.
Taniec w starożytnej Grecji:
Z zachowanych źródeł zdecydowanie wynika, że żadne państwo nie dorówna starożytnej Grecji w jej kulcie dla sztuki tańca. Nigdy wcześniej i nigdy później nie przypisywano sztuce tanecznej tak dużej roli w kształtowaniu i udoskonalaniu ludzkich postaw życiowych. Ówczesny tancerz i choreautor wykazywać się musiał znajomością różnych sztuk artystycznych oraz ogromną wiedzą naukową. Znajomość poezji pomagała w wyrażaniu piękna w układach tanecznych, geometria uczyła rozplanowania ruchu w przestrzeni, przydatna była tez znajomość malarstwa i filozofii. Studiowanie powstawania czy też kształtowania się ludzkich uczuć i myśli należało również do obowiązków tancerzy. Cała ta wiedza służyła do jak najpiękniejszego i najwierniejszego przekazania emocji w tańcu za pomocą ruchu ciała, w taki sposób, by uniknąć przesady i przejaskrawienia. W starożytnej Grecji taniec występował nierozerwalnie ze sztuką poezji i muzyki. Grecy doceniali terapeutyczne właściwości tańca - uważali go za jeden z najcenniejszych darów od bogów. „Najcudowniejsze na ziemskim świecie są właśnie sen, miłość, śpiew i taniec” - napisał Homer. A Platon w swych rozważaniach nad idealnym ustrojem zalecał władcom, by zachęcali poddanych do tańczenia, gdyż „…przyjemnie rozrywa umysł i wzmacnia ciało”. Sam Sokrates mówil, że „dzięki uprawianiu sztuki tanecznej […] ciało jest w lepszej formie, a umysł bardziej giętki i swobodny”. Według Greków zadaniem tańca było kształtowanie duchowego piękna człowieka przez piękno ruchów ciała. W starożytnej Grecji muzyka i medycyna jako sztuki miały wspólnego boga - Apolla. Do dzisiaj umacnia się przekonanie, mające swoje początki w starożytności, związków między somą a psyche. Stany psychiczne wpływają na stan funkcjonalny organów i układów. Stąd wielka rola muzykoterapii i choreoterapii w leczeniu np. nerwic, chorób układu krążenia itd.
Taniec w starożytnym Rzymie:
W Rzymie sztuka tańca rozkwitła dopiero w Cesarstwie, za sprawą uwielbianych pantomimów, tancerzy w maskach, którzy potrafili wykonać solowo całą tragedię. Sztuka samotnego tancerza najpełniej wyrażała tożsamość narodu rządzonego przez samotnego władcę, cesarza. Rzymska kultura taneczna kształtowała się jednak najpierw pod wpływami etruskimi a później greckimi. Brak samodzielnej rzymskiej kultury tanecznej tłumaczy się surowym, wojskowym trybem życia Rzymian, stałym prowadzeniem wojen i zaborczych podbojów.
Terapia poprzez taniec była wykorzystywana od wieków, choć wtedy jeszcze raczej intuicyjnie zdawano sobie z tego sprawę. Część tańców szamańskich i plemiennych, które są wspaniałym przykładem integracji i wspólnoty przetrwała do dziś, podobnie jak stare tańce greckie, armeńskie czy kurdyjskie.