Psychoterapia tańcem jest
techniką należącą do
szerokiego nurtu
arteterapii (terapii poprzez
sztukę). Podstawowe
elementy tańca – rytm i
ruch stają się drogą do
uzyskania harmonii ciała i
umysłu, ułatwiają
poznanie siebie i swoich
emocji, a także
porozumienie z innymi
ludźmi.
Terapia tańcem nie opiera się na nauce
zasad technicznych, kroków czy
kombinacji, można natomiast odnaleźć
własny rytm i uwolnić się od
codziennych napięć. Terapia tańcem
wywodzi się z tańca współczesnego,
nawiązuje także do starych tańców
szamańskich i plemiennych, do czasów,
kiedy taniec był ważną częścią życia
społecznego każdego człowieka,
naturalnym sposobem wyrażania
emocji.
Techniki, które znalazły
zastosowanie w pracy
choeroterapeutów nawiązują
do improwizacji tanecznej,
pracy z ciałem, treningu
odczuwania i relaksacji. W
zajęciach mogą brać udział
osoby w każdym wieku i o
różnym poziomie sprawności.
Wykorzystanie tańca i ruchu
jako metody pomagania
sobie i innym ludziom jest
nie tylko atrakcyjne ale i
skuteczne. Terapia tańcem
łączy ze sobą pracę i zabawę
tworząc w ten sposób
unikalny instrument
jednoczenia ciała, umysłu i
duszy w celu poprawy jakości
życia.
„Terapia tańcem polega na użyciu ekspresyjnego ruchu
oraz tańca jako środków, poprzez które jednostka ma
możliwość twórczego zaangażowania w proces osobistej
integracji i rozwoju. Opiera się na założeniu, że ruch
odzwierciedla indywidualne modele myślenia i
odczuwania. Poprzez uznanie i wspieranie obecnego
stylu ruchu klienta, terapeuta zachęca do rozwoju oraz
do integracji nowych, bardziej adaptacyjnych modeli
ruchu, wraz z towarzyszącym doświadczeniem
emocjonalnym. W wyniku ruchu i tańca wewnętrzny
świat danej osoby staje się bardziej namacalny;
uczestnicy dzielą wiele osobistych symboli, a we
wspólnym tańcu widoczne stają się relacje między nimi.
Terapia tańcem stwarza środowisko, w którym uczucia
mogą być swobodnie wyrażane, uznawane i
komunikowane.”
"Psychoterapia Tańcem i Ruchem jest metodą
psychoterapeutyczną, która wykorzystuje taniec i ruch
jako proces integracji osoby w sfery emocjonalnej,
poznawczej, fizycznej i społecznej. Bazuje ona na
założeniu, że ruch osoby odzwierciedla indywidualny
sposób myślenia i przeżywania emocji. Zdrowie
człowieka odzwierciedla się w integracji psychiki i ciała,
a zaburzenie w rozdzieleniu tej integracji i somatyzacji
problemów psychicznych. Podstawowe założenie
psychoterapii , którym jest integracja jednostki znajduje
wyraz w: zmianach wewnątrzpsychicznych, rozwiązaniu
konfliktów, realizacji potencjałów jednostki, zdolności
zaspokajania potrzeb, nawiązywaniu znaczących
społecznych związków oraz uwolnieniu zdolności do
żywotności i odprężania się.”
Początki tej metody przypadają na czas tuż po drugiej wojnie
światowej. W Stanach Zjednoczonych, w Waszyngtonie,
pracowała wówczas tancerka i choreograf Marian Chace,
eksperymentowała ona wraz z Denishown Dance Group (której
była członkiem) nad różnymi formami ruchu (m.in.
inspirowanymi Wschodem). Zauważyła ona, że nawet
uczniowie, którzy niekoniecznie chcieli zostać profesjonalnymi
tancerzami, powracali wciąż na jej zajęcia. Skłoniło ją to do
refleksji nad ich motywacją. Otóż w ramach pracy
warsztatowej koncentrowali się oni na indywidualnych
potrzebach a nie na technikach tanecznych, co stwarzało im
korzystną sytuację do pracy nad własnym rozwojem i
świadomością siebie. Wkrótce M. Chace poproszono by
stworzyła metodę przydatną do pracy w szpitalach. Wykazano
(Chailkin S., 1976), że choreoterapia jest skuteczna zarówno w
pracy z osobami zdrowymi, jak i chorymi (tak somatycznie, jak
też psychicznie).
Jest to bardzo efektywna metoda pracy z
osobami o zablokowanej, bądź utrudnionej
komunikacji werbalnej. Wszelkie zaburzenia,
niedostatki na poziomie psychicznym
pociągają za sobą konsekwencje w postaci
charakterystycznych zmian w ruchach danej
osoby; tak jest w przypadku zaburzeń
emocjonalnych, depresji, w histerii,
nadpobudliwości, także w przypadku
skomplikowanych psychoz, w katatonii
Charakter ruchu u chorego się zmienia. Zostaje
zahamowana, zablokowana ekspresja ruchu lub
całościowo czy częściowo wzmożona. Ruchy stają się
także czasem fragmentaryczne, izolowane, chaotyczne,
nieprecyzyjne (Chailkin S., 1976). W przypadku klienta
psychotycznego m.in. dąży się do urealnienia przez
kontakt z ciałem; pomaga mu to kontrolować
impulsywne odruchy. U klientów neurotycznych dużo
można zdziałać w pracy z lękiem i blokami
emocjonalnymi, napięciami w ciele. Bardzo dobre
rezultaty przynosi choreoterapia w pracy z dziećmi
(pomaga im otworzyć się, uruchomić wyobraźnię,
nawiązać relację), także z tzw. dziećmi trudnymi, z
zablokowanymi emocjami, trudnościami w sferze
poznawczej i społecznej; oraz dziećmi autystycznymi
(muzyka i taniec stają się medium kontaktu). Pomocna
byłaby także w pracy z osobami starszymi, przy czym
podkreślam, że nie należy utożsamiać z często
spotykaną gimnastyką przy muzyce, czy też tańcami
towarzyskimi.
Muzyka i rytm inspirują, nie przesądzają
jednak o ruchu. Istnieją oczywiście
usankcjonowane historycznie i empirycznie
zasady, np. mocny rytm wyraża siłę, moc,
niezniszczalność, gotowość, jedność.
Natomiast tańce wirujące, dla przykładu,
łączą z wymiarem duchowym, dają uczucie
bycia poza ciałem. Te spotkania mają
charakter w dużej mierze inicjacyjny,
budujemy naszą świadomość siebie,
rozwijamy swój potencjał. Każde spotkanie,
jak i cały cykl ma swój wyraźny początek i
koniec.
FUNKCJA EKSPRESYJNA
W ekspresji ruchowej bierzemy pod uwagę m.in.:
Kierunek: do środka - na zewnątrz, góra - dół, lewo - prawo; Analizujemy,
która częć ciała jest bardziej zaangażowana w ruch.
Charakter ruchu: duże zamaszyste ruchy - drobne, delikatne; pewne,
dynamiczne - łagodne, niepewne; cechy charakterystyczne dla osoby,
indywidualne
Rytm: regularny - nieregularny, zdecydowany - niezdecydowany,
pulsujący - niestały. itd.
Cel: rozpoznanie swojego tempa i rytmu: teraz, zazwyczaj najczęściej.
Wszystko można wyrazić tańcem, bo taniec wyraża życie. Można
także wyrazić nas samych, nasze emocje, potrzeby, cele, marzenia,
myśli, relacje z otoczeniem, żeby tak się stało potrzebna jest nam
świadomość siebie.
FUNJKCJA EKSPLORACYJNA
Poszukiwanie i zyskiwanie świadomości
samego siebie i wszystkiego, co nas
dotyczy i otacza. Poznawanie własnych
możliwości i ograniczeń. świadomość
siebie rozpoczyna się od świadomości
własnego oddechu, tempa i rytmu
ruchów.
FUNKCJA ROZWOJOWA
Gdy zyskujemy coraz większą
świadomość przekłada się to na nasz
rozwój osobisty. Stymuluje nasze
wewnętrzne wzrastanie, dojrzewanie
dosamego siebie, szczęśliwszego,
lepiej radzącego sobie. Nasza droga do
wewnętrznego domu.
FUNKCJA HARMONIZUJĄCA
Kartezjusz wprawdzie rozdzielił sferę
cielesną i duchową (psychiczną) i tak już
zostało w naszym sposobie myślenia o
człowieku, jednak w tańcu odkrywamy
nierozdzielność tych sfer i ich wzajemne
na siebie wpływanie. To, co się dzieje z
nami na poziomie emocji wyraża się w
naszym ciele, posturze, gestach i ruchach,
a poprzez te ostatnie możemy wpływać na
nasze odczucia, doświadczenia na
poziomie psychicznym i duchowym,
dążenie do równowagi tego, co wewnątrz i
na zewnątrz.
FUNKCJA AKTYWIZUJĄCA
Funkcja uruchamiania, budzenia
zatrzymanego potencjału, energii i
budowania nowego. Otwieranie
wewnętrznych możliwości i chęci zmiany.
Choreoterapia zwiększa poczucie wiary
we własne siły i nadzieję na przyszłość
uruchamia poczucie sprawstwa (od nas
zależy każdy nasz ruch), poczucie mocy,
adekwatności. Aktywacja twórczego
potencjału, inspiracji, intuicji, motywacji.
FUNKCJA STABILIZUJĄCA
Z jednej strony jest związana z wyciszeniem, byciem
"przy sobie", z drugiej z osadzeniem, budowaniem i
ugruntowaniem poczucia radzenia sobie i zaufania
do samego siebie. Zakotwiczenie w rzeczywistości,
dobre dopasowanie dotyczy także płynnego
poruszania się w trzech modułach czasowych (przy
pamięci o przeszłości, wyciągnięciu
konstruktywnych wniosków i przepracowaniu
trudnych doświadczeń oraz stałej obecności na
świadomym poziomie własnych marzeń, celów,
projektów na przyszłość) jednak przy poczuciu
bycia "tu i teraz". Zakłada więc elastyczność, daje
poczucie bezpieczeństwa i utrzymanie
przekonania: "wiem kim jestem i co jest dla mnie
ważne". Prowadzi nas to do kolejnej funkcji.
FUNKCJA KONCENTRUJĄCA
Działania choreoterapeutyczne pozwalają
nam zogniskować uwagę wokół tego, co dla
nas najbardziej istotne, co najmocniej
przeżywamy. Wiąże się z funkcją tańców
szamańskich i rytualnych, które wyrażały
prośbę o coś, o jakąś szczególnie ważną
jakość. Koncentrując uwagę na naszej
"prośbie", uruchamiamy obszar motywacji,
całą energię nakierowujemy na to, co
ważne. Ciało koncentrujemy na pewnym
ruchu, który sprowadzić ma istotną dla nas
jakość, koncentracja ciała prowadzi także
do skupienia na poziomie psychicznym.
FUNKCJA UWALNIAJĄCA
Ma związek z rozluźnieniem, relaksem,
odblokowaniem, "przepracowaniem
trudności". Odpowiada szamańskim lub
rytualnym "przebłaganiom" za coś bogów,
żywioły (usunięcie niedogodności itd.).
Jest to także taka pseudomagiczna, a tak
naprawdę terapeutyczna funkcja
uzdrawiająca (na poziomie cielesnym,
psychicznym i duchowym), pozwala np.
przynajmniej częściowo uwolnić się od
własnego skryptu życiowego, przekazów
rodzinnych i kulturowych, ograniczających
nas schematów i stereotypów.
FUNKCJA WYMIANY
To funkcja społeczna, kontaktująca i
wiążąca nas z innymi ludźmi, ale
pozwala nam to ujrzeć samych siebie w
odniesieniu do innych. Wymiana
dotyczy emocji, myśli, działań, przeżyć,
doświadczeń. Inni stanowią dla nas
źródło inspiracji i informacje o nas.
Każdy coś ze sobą wnosi w grupę i
współtworzy jej niepowtarzalną
atmosferę.
Ruch, gest jest najbardziej podstawową formą komunikowania się. Tak więc
wymiana dotyczy komunikacji znaczeń, sensów, uczuć, etc. Z drugiej
strony w grupie wymieniamy także energię, to już nie jest energia
pojedynczych osób, ale wspólna, która pozwala nam osiągnąć dużo
więcej niż w pojedynkę. Grupa dzieli doświadczenia, emocje (radość w
grupie jest większa, smutek czy ból jest mniej dotkliwy), inspirację.
Inne osoby, ich działania są dla nas czasami wyzwalaczem a innym
razem katalizatorem (przyspieszaczem) naszej osobistej zmiany i
rozwoju. Wszystko to prowadzi do poczucia jedności i wspólnoty. Grupa
daje nam także poczucie wsparcia i akceptacji. Nie ocenia się i nie
interpretuje cudzych ruchów, każdy w grupie ma prawo czuć się
bezpiecznie. W kontakcie z grupą odkrywamy, że nie wszyscy muszą
być tacy sami, by być w porządku. Dla każdego jest miejsce.
Poszukujemy siebie w związku, relacji z innymi, ale bez konieczności
porównań i wartościowania.
Poziom
efektywności
Zyski terapeutyczne
Na poziomie
ciała
Rozluźnienie napięć, bloków, usztywnień, lepsze poczucie równowagi,
koordynacji ruchów, rzadsze somatyzacje, "czucie ciałem", czyli lepszy z nim
kontakt i otwarcie na komunikaty z ciała, kontrola, opanowanie, gdy potrzebne,
spontaniczność i gotowość do improwizacji. Harmonia - ciałem wyrażam, co
myślę i czuję.
Na poziomie
psycholo-
gicznym
Świadomość emocji, przepracowanie w bezpieczny sposób tych trudnych uczuć,
świadomość własnych motywów (także tych niejawnych), pogłębienie
motywacji do zmiany, wzrost empatii i intuicji, inteligencji emocjonalnej.
Przyspieszenie i ukierunkowanie rozwoju osobistego, zgodnie z indywidualnymi
celami. Pogłębienie i większa świadomość, otwarcie i wrażliwość w kontaktach
interpersonalnych. Uczymy się szacunku, zaufania i akceptacji w stosunku do
siebie i innych. Uczymy się także brać za siebie odpowiedzialność i
podejmować wybory. "Ćwiczymy" elastyczność (przez dopasowanie się do
muzyki, rytmu, dopasowanie do własnych możliwości, dopasowanie do innych).
Na poziomie
duchowym
Urzeczywistniamy jakieś własne wartości (piękno), poczucie
znaczenia, sensu, celu i kierunku naszego życia. Realizujemy
samych siebie jako osobę, zyskujemy poczucie harmonii tego, co
wewnątrz i tego, co na zewnątrz nas. Równowaga z uniwersum.
Duchowy wymiar tworzenia siebie. Cele szamańskie, magiczne, gdy
próbujemy do czegoś się przygotować, zmienić naszą
rzeczywistość, uwolnić się od czegoś, uzdrowić jakiś wymiar
naszego życia. Przeżycia mistyczne, doświadczenie wglądu. Kontakt
przez ruch, metaforę, z nieświadomym poziomem archetypów,
symboli, wzorów kulturowych. Doświadczenie bycia częścią całości.
•
· zwykle unikają wyrażania uczuć albo wyrażają swe emocje używając
nieadekwatnych słów
•
· doświadczają uczuć czy przeżycia w sposób tak przytłaczający, że wyrażanie ich
słowami staje się niemożliwe
•
· problemy swe odzwierciedlają w sylwetce ciała, w trudnościach w poruszaniu się
•
· doświadczają stałych napięcia czy zablokowania pewnych części ciała - co może
występować zarówno w nadpobudliwości psychoruchowej jak i zaburzeniach
lękowych i depresyjnych
•
· mają kłopoty związane z zaburzonym obrazem własnego ciała charakterystycznym
w zaburzeniach odżywiania
•
· doświadczają niemożności bliskości, kontaktów fizycznych czy zaufania - objawy
obecne w zaburzeniach osobowości, u Dorosłych Dzieci Alkoholików
•
· doświadczają trudności emocjonalnych, wewnętrznych konfliktów czy dużego
stresu chcą poprawić osobiste umiejętności w porozumiewaniu się, odkrywaniu
swego wnętrza lub samozrozumienia
•
· mają zdiagnozowane choroby fizyczne, psychiczne
•
· są ofiarami przemocy słownej, fizycznej i seksualnej
•
· dla osób niepełnosprawnych
•
· są członkami rodzin lub opiekunami osób chorych
•
· pracują w służbie zdrowia, domach opieki społecznej, stowarzyszeniach i
fundacjach pracujących na rzecz osób poszkodowanych przez los, chorych i
sprawnych inaczej
•
· chcą wchodzić w kolejne obszary rozwoju osobistego
Gdy chcesz lepiej poznać swoje ciało i uwolnić zablokowane
emocje, zamknij się w pokoju sam na sam z magnetofonem,
włącz kasetę z ulubio ną muzyką i ruszaj się po prostu tak, jak
dyktu je ci własne. Po jakimś czasie zacznij obser wować, jakich
ruchów nie potrafisz lub boisz się wykonać, gdzie czujesz ból
czy blokadę. Zacznij pracować nad udoskonaleniem
sprawiających ci trudność gestów czy kroków, staraj się poluzo
wać sztywne części ciała.
Gdy chcesz dodać sobie energii, włącz muzy kę, którą lubisz, i
tańcz, jak ci w duszy gra, my śląc o czymś przyjemnym.
Gdy chcesz rozładować złość lub inne negatyw ne uczucia, włącz
kasetę z muzyką bębnów i tup lub wykonuj takie ruchy rąk,
jakbyś coś z nich strzepywała; równocześnie myśl, że
pozbywasz się złości.
Gdy czujesz się słaba, pokonana przez los, włącz muzykę bębnów
i wywołaj w myślach uczucie mocy, wykonując jednocześnie
ruchy manifestujące siłę.
•
wywołanie zjawisk leczniczych i korekcji czynników
patologicznych;
•
w wyniku systematycznego udziału pacjentów w
choreoterapii, dochodzi do korzystnych zmian w
sferze psychicznej, społecznej i motorycznej.
Można do nich zaliczyć:
•
lepsze funkcjonowanie społeczne,
•
łatwiejsze wyrażanie emocji,
•
zmniejszenie napięcia psychofizycznego,
•
przywrócenie spontaniczności i zdolności do
zabawy,
•
zmniejszenie napięcia psychofizycznego,
•
poprawę koordynacji ruchowej i kondycji.