Umowy dla menedżerów

W praktyce występuje wiele form umów zawieranych z kadrą menedżerską. Pokazujemy niektóre z nich

Kontrakty menedżerskie należą do tzw. umów nienazwanych. Brakuje przepisów regulujących całościowo tematykę zawierania tych kontraktów, nazywanych często umowami o zarządzanie. Nieraz nazwę kontraktu menedżerskiego nadaje się normalnej umowie o pracę. Oczywiście są przepisy, które zajmują się kwestią konkretnych umów menedżerskich, np. przepisy o zarządzaniu przedsiębiorstwem państwowym, ale takich regulacji jest niewiele. Natomiast zgodnie z art. 750 kodeksu cywilnego do tych umów, polegających na świadczeniu usług, nieuregulowanych innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia.

PODSTAWOWE RODZAJE KONTRAKTÓW

Najczęściej występują kontrakty menedżerskie oparte na zasadzie lekko przetworzonej umowy zlecenia. Jest to bowiem rodzaj umowy cywilnoprawnej dającej stronom dużą swobodę podczas formułowania treści wzajemnych praw i obowiązków. Kontrakt menedżerski może także przybrać formę umowy o pracę lub umowy o świadczenie usług w ramach wykonywania wolnego zawodu.

Obserwuje się, że maleje liczba kontraktów menedżerskich, których podstawą są przepisy prawa pracy. Wynika to przede wszystkim z ograniczeń, jakie wywołuje umowa o pracę, w tym z pracowniczego podporządkowania menedżera pracodawcy. Jest to sprzeczne z samą istotą kontraktu menedżerskiego, mającego przecież na celu przyznanie jak największej swobody działania doświadczonemu i odpowiedzialnemu zarządcy.

W literaturze przedmiotu i praktyce wyróżnia się następujące rodzaje takich kontraktów:

 stanowiące samodzielną podstawę zaangażowania menedżera oraz stanowiące jedną z podstaw uzupełniających inną umowę, łączącą menedżera z podmiotem gospodarczym,

 zawierane z osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub zawierane zarówno z osobami fizycznymi, jak i prawnymi,

 zawierane z menedżerami wysokiego szczebla (w tym członkami zarządu) oraz kontrakty z kierownikami niższych szczebli,

 uregulowane w przepisach (chociażby fragmentarycznie) i kontrakty oparte wyłącznie na zasadzie swobody umów przewidzianej w art. 353¹ kodeksu cywilnego,

 zawierane przez przedsiębiorców i instytucje publiczne.

Trzeba pamiętać, że nie ma przepisów ustalających szczegółowy katalog praw i obowiązków menedżera, podmiotu zarządzającego. Z reguły kontrakt taki przewiduje całościowe zarządzanie przedsiębiorstwem, w tym zawiadywanie takimi dziedzinami działalności spółki, jak: kadry, organizacja produkcji, inwestycje, finanse, promocja i reklama, itp.

Wprawdzie zarządca ma obowiązek osobistego świadczenia pracy, ale z uwagi na odpowiednie stosowanie przepisów o zleceniu kontrakt menedżerski może przewidywać zastępowanie zarządcy przez inną osobę. Jednak za działania takiej osoby menedżer ponosi pełną odpowiedzialność. Taki kontrakt menedżerski, oparty na umowie zlecenia, nie powinien zawierać typowych dla umów o pracę postanowień dotyczących np. czasu pracy oraz obowiązku podpisywania listy obecności. Znaczna swoboda panuje także w kwestii określenia wynagrodzenia osoby zarządzającej. Może być ono określone kwotowo lub przez wskazanie podstawy do jego ustalania. Wiele kontraktów menedżerskich łączy różne sposoby ustalania wysokości wynagrodzenia, określając na przykład kwotę miesięcznego wynagrodzenia oraz procentowy udział w zyskach spółki (tabela o umowie o pracę i kontrakcie powyżej)

CO POWINNO BYĆ W UMOWIE

Istotnymi elementami kontraktu (umowy o zarządzanie), zawieranego z menedżerem, powinny być (oczywiście jego zawartość i układ powinny być dostosowane do konkretnej sytuacji):

 informacje o dacie zawarcia i stronach kontraktu,

 postanowienia ogólne o celach umowy i konkretnie ustalony przedmiot kontraktu,

 miejsce wykonywania umowy,

 wykaz obowiązków zarządcy i spółki lub innego podmiotu, zawierającego umowę,

 ograniczenia obowiązujące zarządcę,

 zasady zastąpienia zarządcy (menedżera),

 kryteria oceny wyników pracy menedżera (skuteczności zarządzania),

 czas trwania umowy,

 wysokość wynagrodzenia zarządcy oraz świadczenia dodatkowe, w tym odprawy w przypadku ustania kontraktu,

 zakres tajemnicy obowiązującej zarządcę,

 zakaz konkurencji i prowadzenia dodatkowej działalności,

 przysługujące odszkodowania,

 zakres ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zarządcy,

 zasady zawieszenia zarządcy,

 podstawy i tryb rozwiązania umowy,

 zabezpieczenie roszczeń wobec zarządcy,

 właściwość sądów,

 reżim prawny - zastosowanie przepisów właściwych dla danej umowy i obowiązujących jej strony,

 miejsce i sposób doręczania korespondencji,

 dane o liczbie egzemplarzy dla stron umowy,

 podpisy stron.

UMOWY O PRACĘ I O ZARZĄDZANIE

Umowa o pracę	Kontrakt menedżerski
Umowa o pracę regulowana jest przepisami kodeksu pracy oraz przepisami innych aktów z zakresu prawa pracy	Umowa o zarządzanie (kontrakt menedżerski) w spółkach kapitałowych podlega przepisom kodeksu cywilnego, w szczególności art. 750 tego kodeksu, a w coraz rzadziej występujących przedsiębiorstwach państwowych regulowany jest przepisami ustawy o takich przedsiębiorstwach oraz ustawy o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi
Pracownikiem może być tylko osoba fizyczna	Zarządcą może być także osoba prawna, ale wówczas kontrakt powinien przewidywać, kto za nią będzie wykonywał czynności zarządu
Kodeks pracy zawiera katalog podstawowych obowiązków pracodawcy i pracownika	Nie ma takiego katalogu dla menedżerów
Występuje obowiązek osobistego świadczenia pracy	Na ogół też taki obowiązek występuje, choć może się zdarzyć, że zarządca jest zastępowany przez inną osobę
Pracodawca jednostronnie, w przypadkach uzasadnionych swoimi potrzebami, ma prawo powierzyć wykonanie innej pracy na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym	Każde odstąpienie od kontraktu w tym zakresie wymagałoby zgody obu stron
Występuje podporządkowanie pracownika pracodawcy i obowiązek stosowania się do jego poleceń oraz podległość co do czasu, miejsca, sposobu, terminu świadczenia pracy	W kontrakcie nie można wprowadzić świadczeń czy regulacji wyłącznie typowych dla stosunku pracy, regulowanego przepisami kodeksu pracy
Pracownik nie może zrzec się wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę	Menedżer ma takie uprawnienia
Przepisy prawa pracy przewidują określone gwarancje pracownicze, ochronę zdrowia i życia pracowników oraz prawa do świadczeń nieznanych innym stosunkom prawnym	Część przywilejów pracowniczych może przysługiwać zarządcy (menedżerowi), pod warunkiem wyrażenia na to zgody przez drugą stronę kontraktu
Kodeks pracy zawiera obszerny katalog wykroczeń pracodawcy przeciwko prawom pracowników	Brak takich uregulowań
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku	Nie ma takiego obowiązku
Pracownik obowiązany jest poddawać się okresowym, kontrolnym i innym zalecanym badaniom lekarskim	Zarządca nie ma takiego obowiązku
Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy w większości wypadków ograniczona jest do wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia pracownika	Menedżer odpowiada za szkodę w pełnej wysokości, obejmującej rzeczywiste straty oraz utracone korzyści
Roszczenia ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, a roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, także nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracodawcę podstawowych wobec niego obowiązków oraz naruszenia zakazu konkurencji, ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia; jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, do przedawnienia roszczenia o jej naprawienie stosuje się przepisy kodeksu cywilnego	Roszczenia przedawniają się w terminach przewidzianych w kodeksie cywilnym, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, w ciągu 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, w terminie 3-letnim; w spółkach kapitałowych zgodnie z art. 751 k.c., z upływem 2 lat przedawniają się roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków, to samo dotyczy roszczeń z tytułu zaliczek udzielonych tym osobom; tylko menedżerów - członków zarządu spółek kapitałowych dotyczy 5-letni termin przedawnienia

---