Pedagogika

1.10.2008

Pedagog kiedyś było równorzędne z określeniem nauczyciel, teraz określenie pedagog używane jest do nazywania większej ilości wyspecjalizowanych grup ludzi.

Pedagogika uległa ewolucji do nauk pedagogicznych z powodu jej rozległej struktury.

Należy do nauk humanistycznych - zajmuje się człowiekiem.

Zbiór nauk pedagogicznych można uporządkować w sposób strukturalny.

Nauki pedagogiczne

Subdyscypliny podstawowe

Pedagogika ogólna

Teoria wychowania

Historia wychowania

Pedagogika porównawcza

Pedagogika społeczna

Subdyscypliny stosowane

Andragogika

Pedagogika opiekuńcza

Pedagogika specjalna

Pedagogika pracy

Pedagogika wczesnoszkolna

Pedeutologia

Siatka pojęć bliskoznacznych

Wychowanie

(w najszerszym treściowo-zakresowym znaczeniu)

właściwości konstytutywne

Akomodacja

Socjalizacja

Aproksymacja

Edukacja

Indoktrynacja

Wychowanie - Socjalizacja - Edukacja

Akomodacja odzwierciedla się w przystosowaniu jednostki lub grupy do zastanych warunków i wymagań społecznych. jej istotą jest akceptowanie i zarazem „otwieranie się” na rzeczywistość, w której funkcjonują (jednostka lub grupa). Jest to przyjęcie przez jednostkę lub grupę za własne: rodzinę, najbliższego środowiska zewn., zawodowego, zamieszkania, które stanowią źródło informacji o wartościach i celach życiowych człowieka.

Aproksymacja polega na przybliżaniu jednostce jego możliwości, form, zachowań wynikających z treści przyjętych wartości i celów życiowych, które przyjmują postać powinności jakie wynikają dla każdego człowieka z faktu że przynależy do wspólnoty, zbiorowości.

Indoktrynacja - zorganizowany i systematyczny wpływ na przekonania, poglądy.

8.10.2008

Różnorodne ujęcia definicyjne wychowania

wychowanie jest czynnością;

wychowanie jest świadomą działalnością;

wychowanie jest wpływem otoczenia;

wychowanie jest urabianiem jednostki;

wychowanie jest współdziałaniem dwóch podmiotów;

wychowanie jest intencjonalnym kształtowaniem osobowości drugiego człowieka;

wychowanie jest procesem nadawania i odbioru;

wychowanie jest oddziaływaniem;

wychowanie jest porozumiewaniem się ludzi;

wychowanie jest procesem wrastania jednostki w grupę;

wychowanie jest procesem wrastania w świadomość społeczną gatunku;

przyznając rację wszystkim powyższym określeniom, da się je scalić tym, że

WYCHOWANIE JEST BYTEM SPOŁECZNYM - wytworem ludzi, właściwością życia człowieka, miało swoje miejsce i ma w życiu człowieka

Wychowanie jest sui generis (w samej rzeczy) bytem społecznym, będącym wytworem przynajmniej dwóch osób, którego właściwością jest zachodząca między nimi relacja, w ramach której podmiot wychowujący (działający) kierując się powszechnie uznanym dobrem umożliwia podmiotowi wychowywanemu (doznającemu współ-) osiągać kolejne etapy dojrzałości wyrażające się dochodzeniem do własnej tożsamości

wychowanie odwołuje się do określonych wartości (prawda, dobro moralne, piękno - treść procesów pedagogicznych)

Pierwotne formy wychowania człowieka

Wychowanie to nie wymysł współczesności ani ostatnich -set leci.

Ma swoje zakorzenienie w najodleglejszych czasach. Można się go upatrywać już wśród ludów pierwotnych.

Horda pierwotna - zbiór czasami przypadkowo zebranych ludzi, którzy łączą się w celu przede wszystkim zdobycia pożywienia i zaspokojenia elementarnych potrzeb. Często zmieniająca się, niestała, przemieszczająca się w poszukiwaniu żywności, łowiąca, z biegiem czasu uprawiająca coś, wytwarzająca narzędzia. Można w niej upatrywać pewnych zalążków tego co nazywamy wychowaniem, jest to posiadające autentyczny wymiar wychowania naturalnego. Dorośli przyuczają dzieci i młodzież do zdobywania pożywienia przez czynności naśladownicze. Dziecko przygotowuje się w hordzie pierwotnej do działania zbiorowego. Wychowanie polegało przede wszystkim na podporządkowaniu i bezpośrednim oddziaływaniu dorosłych na dorastających. Przekazuje się pewne zwyczaje dzięki, którym reguluje się życie w hordzie. Z czasem przekształcają się w obyczaje przekazywane dalej. Jeden z pierwszych obyczajów jest przekazanie konieczności zapewnienia opieki przez młodych i zdrowych starym i chorym.

Wspólnota rodowa - wyższy etap rozwoju ludzkości. Bazuje przede wszystkim na świadomości pewnego pokrewieństwa. Dzieli się na klany, plemienia, mniejsze rodziny. Jest bardziej świadoma działań, czynności, wpływania, działania na dorastających. Trzeba na nich wpływać, urabiać, kształtować. Proces ten musi być ujęty w pewne ramy nazwane później przez badaczy „szkołą leśną” - instytucja mająca ogarnąć młodych ludzi i wtajemniczyć ich w pewną wiedzę która jest niezbędna do zaspokojenia potrzeb biologiczno-popędowych, konserwacyjnych - sprawdzeniem czy dorastający człowiek jest gotowy do podjęcia w miarę samodzielnego egzystowania. W literaturze nazywane jest często procesem inicjacji (wtajemniczania). Szkoła leśna organizowana była oddzielnie dla chłopców i dziewcząt co umożliwiało dobór specyficznych, oddzielnych treści dla chłopców i dziewcząt. Ustalano próg dojrzałości dla wtajemniczenia. Sprawdzano i pogłębiano umiejętności z zakresu zdobywania pożywienia, wytwarzania i posługiwania się narzędziami. Wiedza była dozowana. Gdy dzieci były starsze uczono budowania domostw itd.

Demokracja wojskowa - wyższy stopień barbarzyństwa. Czas, w którym wyraźnie następuje podział plemion na plemiona zajmujące się pasterstwem i plemiona zajmujące się rolnictwem. Wymiana produktów między plemionami swoimi nadwyżkami. Plemiona te poszukują dla siebie właściwego obszaru do uprawy i pasterstwa, pojawia się zjawisko przejmowania terytoriów dla realizacji określonych zadań gospodarczych, dokonywane często drogą walki (przepędzania jednych przez drugich) - powstaje tu dalsze rozwarstwienie społeczne - podział na tych walczących i broniących się. Powstaje nowa grupa społeczna zajmująca się rzemieślnictwem - ludzie których dominującą aktywnością jest obrona i walka, lub produkcja środków potrzebnych do życia - wojownicy, rzemieślnicy, madzy, kapłani, czarownicy. Pojawia się więc następna grupa przygotowująca poprzednie do swych zadań - pojawiają się pierwsi nauczyciele uczący wojowania, rzeczy związanych z religią itd. Co więcej ci którzy uczą innych zaczynają domagać się wynagrodzenia - nie uprawiają roli nie hodują ale z czegoś żyć muszą. Zaczynaj się początki profesjonalizacji zawodu nauczycielskiego.

Okres niewolnictwa - 3000 lat p.n.e. Zdecydowany rozkład wspólnoty pierwotnej - pierwotny proces wyodrębniania się tego co nazywamy państwem. Pierwsze państwa powstają na wschodzie. Tam najwcześniej rozpada się wspólnota pierwotna. Chiny, Indie, Asyria, Babilon, Palestyna, Egipt. W miejsce wspólnoty stopniowo pojawia się państwo - instytucja wymagająca pewnego rodzaju urządzeń, które w dzisiejszym rozumieniu nazywamy administrowaniem państwem. Do tego potrzeba ludzi wykonujących tą pracę. Powstała potrzeba komunikacji za pomocą pisma (hieroglify).

Trzeba ich się nauczyć - więc ktoś musi nauczyć tej sztuki innych. Powstają ośrodki, centra gdzie tego nauczano przez manualne naśladownictwo. Pojawia się pierwszy środek pedagogiczny - kara cielesna w odniesieniu do opornych w przyswajaniu nowych umiejętności. Początki systemu szkolnictwa, które miało już swoje poziomy (segmenty). Pierwszy system nauczania, nad którym nadzór bierze również państwo. np. Babilon - poziom elementarny dla niższych urzędników (nauka pisania, czytania - 1500 znaków/liter, liczenia, zasad religijnych, obrzędów religijnych, historia swojego narodu), poziom średni - dla wyższych urzędników - pracujących w centralach, literatów, bibliotekarzy, nauczycieli (nauka oparta na nauce pamięciowej, nauka kończąca się egzaminem wielopoziomowym), poziom wyższe - dla kapłanów, medyków, architektów, muzyków, wojskowych (uczono ich estetyki, filozofii, prawa, przepisów administracyjnych, budownictwa, wiedzy przyrodniczej, astronomii). Nauką obejmowano przede wszystkim mężczyzn, nie każdy mógł sobie na nią pozwolić - tylko niektóry warstwy społeczne objęte były - w języku współczesnym - edukacją. Przywiązywano wagę do nauczania i wychowania domowego - przede wszystkim dziewczęta - nie traktowano ich gorzej. Zatrudniano dla nich także nauczycieli - niewolników pozyskiwanych z innych państw w drodze konfliktów zbrojnych.

15.10.2008

Wychowanie-socjalizacja-edukacja

1. Wychowanie w epoce wspólnoty pierwotnej (horda pierwotna, wspólnota rodowa, demokracja wojskowa)

2. Wychowanie w ustroju niewolniczym (3000-1000 l.p.n.Ch.). rozkład wspólnoty pierwotnej, pierwsze systemy szkolnictwa: elementarnego, średniego i wyższego

3. Wychowanie i edukacja w starożytnej Sparcie (od około X w. do VIII w. p.n.Ch.). całkowite podporządkowanie potrzebom państwa

4. Edukacja w starożytnych Atenach (od około VI w. do IV w. p.n.Ch.). celem edukacji był harmonijny rozwój ciała, charakteru i umysłu

5. Wychowanie w rodzinie i kształcenie szkolne w starożytnym Rzymie:

1. Republika Rzymska (VI w. - I w.p.n.Ch)

2. po wojnach punickich (264-146 r.p.n.Ch)

3. poglądy Cycerona (106-43 r.p.n.Ch) autora „O mówcy” i twórcy programu nauczania w zakresie tzw. „siedmiu sztuk wyzwolonych”

4. poglądy Kwintyliana (35-95 r.p.n.Ch) autora „Kształcenie mówcy”

5. poglądy Plutarcha (50-125 r. po n.Ch) autora „O wychowaniu dzieci”

Starożytna Grecja

uległa dalekosiężnym wpływom starożytnego wschodu (Babilonu, Asyrii).

Na jej terenie zaczęły powstawać małe państwa-miasta (polis - autonomiczne miasta).

Podział na ludzi wolnych i niewolników oraz na ludzi biednych i bogatych.

W pewnym momencie na jednego człowieka wolnego przypadało 20 niewolników,

to właśnie niewolnicy wprowadzali nową jakość życia w polis greckich.

Państwo decydowało o całym procesie edukacji, w Sparcie uważano że państwa nie stać na utrzymywanie słabych obywateli dlatego po narodzeniu decydowano o losie dziecka.

Dużą rolę przykładano do wych. fiz., którym obejmowane były także dziewczęta (były także szkolone wojskowo). Chłopcy byli objęci od 7-30 roku życia regularną nauką w koszarach, co miało przede wszystkim za zadanie wyrobienie bezwzględnego posłuszeństwa, tężyzny fizycznej, odporności na głód, ból, spryt ale też wyzwolić pragnienie zwycięstwa.

7-12 rok - zabawy i lżejsze ćwiczenia fizyczne

13-19 rok - ćwiczenia lekkoatletyczno-militarne bez prawa opuszczania koszar

20-21 - bardzo intensywne ćwiczenia wojskowe - wprowadzenie walki prowadzącej do zabijania (obiektem zabicia byli niewolnicy)

22-30 służba wojskowa

po 30 - obowiązek ożenienia się

Edukacja w zakresie kultury fizycznej łączyła się z wychowaniem moralnym (moralność - byt społeczny odzwierciedlający świadomość, mechanizm kontroli postępowania) mającym wykształcić pewne cechy moralne takie jak skromność, umiarkowanie, przyzwoitość ubioru, szanowanie rodziców i starszych. Edukacja polegała również na pamięciowym opanowaniu elementów ustawodawstwa obowiązującego w Sparcie. Przekazywano wiedzę o przeszłości. Uczono pieśni, przykładano dużą wagę do obrzędowości religijnej. Sparta nie troszczyła się o rozwój nauki, sztuki.

Upada w III w.p.n.Ch. Nie wytrzymała systemu, który stworzyła.

Ateny były w pewnej mierze przeciwieństwem Sparty. Ceniono naukę, architekturę, nie stroni jednak od kultury fizycznej lecz bez funkcji dominującej. Cele wychowania harmonijny, rozwój ciała, charakteru i umysłu. Człowiek to nie tylko ciało ale też umysł i charakter (kwestie moralne). Edukacja rozpoczyna się od 7 roku życia - chłopcy nauczanie elementarne - gimnastyka, muzyka, nauka pisania, czytania, liczenia - nauczani przez niewolnika (pierwszy nauczyciel chłopców, uwolniony od innych czynności) - państwo nie wtrąca się do tego kształcenia, dziewczęta pozostają pod opieką matki. Państwo tworzy i utrzymuje boiska sportowe, na którym bez narzuconego programu w zajęciach uczestniczą wszyscy niezależnie od wieku i bez przymusu. Nauczanie indywidualne, oparte na metodzie pamięciowej, nauczyciel ma prawo do wymierzania kar fizycznych. Nazywany był gramatystą - nauczał alfabetu itd. lub pedagogiem (od znaczenia słowa - prowadzić chłopca).

Od 10 roku życia pod okiem gramatysty chłopcy uczyli się literatury, estetyki (sztuki), etyki (moralności), historii, geografii, polityki. Pojawia się lutnista - nauczyciel muzyki - gry na lutni, flecie, śpiewu i deklamacji. Pojawiają się specjalizacje nauczycielskie (gramatysta, lutnista). Wychowaniem fizycznym zajmował się Pedotrybo - nauczyciel od zajęć fizycznych .

13-18 roku życia - chłopca posyła się do gimnazjum, które jest utrzymywane przez państwo. Zakres treści nauczanych jest szerszy. Ateny przywiązywały olbrzymią rolę do życia publicznego, wszystkie podejmowane kwestie były przedyskutowywane przez dużą grupę ludzi, włączając w to nawet młodzież. Ważne dla nich było życie kulturowe, utworzyli instytucję teatru. Prawda, dobro i piękno - triada wartości - wartości uniwersalne (fundament edukacji ateńczyków). Ateny wydały trzech najwybitniejszych filozofów - Sokrates, Platon i Arystoteles, którzy swoimi poglądami wywarli piętno na dziełach myśli europejskich. Sokrates - „człowiek nie jest miarą rzeczy”, „sumienie mówi co jest dobre a co nie”. Nauczał przez rozmowę. Platon - uczeń Sokratesa. Uważał, że człowiek uczy się z wadami i zaletami, a życie ma wyciszać wady i wzmacniać zalety. Opowiadał się za wychowaniem państwowym. Arystoteles - uważał że wiedzieć jak być dobrym nie oznacza być dobrym, życie opiera się na popędzie. Dają oni podstawy do pedagogiki - pokaz, wychowanie w rodzinie,, nauczanie werbalne, rozwijanie utalentowanych, człowiek wolny ma prawo do wiedzy ale zdobyta wiedza nie powinna stanowić źródła materialnego.

18-20 rok życia - służba wojskowa (pięciobój, przygotowanie do służby na morzu, lądzie oraz nasze wychowanie polityczne i obywatelskie)

Starożytny Rzym

mitologiczny początek 1753 p.n.Ch. Państwo - miasto, wyraźny podział na biednych i bogatych. Szybko się rozprzestrzenia opanowując w końcu Grecję wraz z przejęciem jej kultury (dorobkiem kulturowym starożytnej Grecji). Wychowanie koncentruje się na rodzinie. Patriarchalna rodzina ma zająć się wychowaniem dzieci a edukacją państwo. Wychowaniem synów do 7 a córek do wydania za mąż zajmowała się matka. Matka - kapłanka ogniska domowego. Objęcie elementarnym nauczaniem.

Grecja upada w III w. po wojnach punickich, wtedy zaczynają postępować zmiany w systemie szkolnictwa - postępują wpływy Grecji. Powstają średnie szkoły, które obejmują nauczaniem chłopców 12-15 lat nazywane gramatykalnymi - uczono języka również greckiego (obok łaciny) w celu przyswojenia tego do czego doszli grecy. Również gramatyki i literatury. Powyżej gimnazjów powstały szkoły retoryczne 16 i więcej lat - nauczały literatury, prawa, krasomówstwa , historii, filozofii, geografii, oratorstwa publicznego i sądowego. Wszystkie następne prawa wyrastają z prawa rzymskiego. Z biegiem czasu ukształtował się program nauczania i struktura szkolnictwa - pojawiły się dwa poziomy kształcenia - triwium i kwadrywium (liczba realizowanych przedmiotów/gałęzi wiedzy - w sumie 7 sztuk wyzwolonych) - system ten przetrwał do późnego średniowiecza. Gramatyka, retoryka, dialektyka (triwium - niższy stopień) arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka (kwadrywium - wyższy stopień). Kwintylian krytykował edukację domową, podkreślał rolę nauczyciela (dobrze przygotowanego), cenił wyżej nauczanie zbiorowe nad indywidualnym. Plutarch domagał się wychowania moralnego (Rzym był mocno zdemoralizowany), harmonii między rozwojem fizycznym a umysłowym, bronił praw rodziców do decydowania o wychowaniu swoich dzieci.

22.10.2008

Średniowiecze

Wychowanie i rozwój edukacji w średniowieczu

1. Edukacja we wczesnym Średniowieczu

Chrześcijaństwo wobec szkoły grecko-rzymskiej

Upadek Cesarstwa Rzymskiego w V wieku po narodzeniu Chrystusa

2. Ideały chrześcijaństwa a wychowanie

Odrzucenie myśli grecko-rzymskiej na temat wychowania i edukacji

Asceza, praca i cnoty moralne - drogą do szczęścia i zbawienia

Karol Wielki cesarz Franków (748-814) a rozwój edukacji

3. Wychowanie stanowe w późniejszym okresie Średniowiecza

Wychowanie młodzieży rycerskiej (paź, giermek, rycerz; Bogu duszę, życie królowi, sławę sobie - to dewiza średniowiecznego rycerza)

Szkolnictwo miejskie (po 1215r. trzy oddziałowe z językiem łacińskim)

Wychowanie i edukacja młodzieży plebejskiej (terminator, czeladnik, mistrz)

4. Europejski uniwersytet średniowieczny (wydziały: filozofii, retoryki, gramatyki i prawa; medycyny nauczano w odrębnych szkołach; nauczanie opierano na scholastyce, czyli godzeniu wiary z poznaniem; wpływ arabskiej literatury i tradycji naukowej)

5. Szkolnictwo w Polsce średniowiecznej

Szkoły katedralne (przygotowanie polskiego duchowieństwa przez biskupa scholastyka)

Szkoły parafialne (nauczanie elementarne dla potrzeb kościelnych oraz nauczanie podstawowych modlitw w języku polskim wiernych po niedzielnych nabożeństwach)

Szkoły klasztorne (ograniczają się do kształcenia swoich zakonników)

6. Założenie i odnowa uniwersytetu krakowskiego

Kazimierz II Wielki wydaje dokument powołujący uniwersytet 1364r.

Władysław Jagiełło wydaje akt fundacyjny uniwersytetu w 1400r.

W XV wieku akademia w Krakowie należy do najlepszych uczelni w Europie, a dzięki jej absolwentom (bakałarze podejmują nauczanie w szkołach parafialnych, które działają niemalże w każdym mieście i miasteczku oraz niektórych zamożniejszych parafiach) z biegiem czasu podnosi się ogólny poziom oświaty w Polsce.

Dynamicznie rozwija się Chrześcijaństwo (jest prawzorem globalizacji). Powstają struktury kościelne niemające koncepcji edukacji chrześcijan. W pierwszych wiekach średniowiecza chrześcijaństwo nie dysponuje własnym systemem szkolnictwa oraz literaturą. Kościół nie godzi się za używanie pisma świętego do nauki. Pogląd że sam chrześcijanin nie powinien być nauczycielem ale ludzie powinni się uczyć nawet w szkołach pogańskich .Wielcy chrześcijańscy myśliciele - Bazyli Wielki, Grzegorz, Hieronim, Augustyn Aureliusz. Nieśli pogląd potrzeby kompromisu między kulturą pogańską a chrześcijańską. Potrzeba kształcenia duchownych. Upatrywali w wiedzy pierwiastki moralne służące do obrony wiary. Nauka mowy, wychowania - objęcie pewnym procesem formacyjnym. Zaczęto doceniać poprawne mówienie i pisanie. Wraz z upadkiem cesarstwa rzymskiego kościół staje się coraz silniejszy, w tle tego upadku dokonują się zmiany społeczno - gospodarcze - ludność biednieje, napady barbarzyńców. Rozwarstwienie społeczeństwa, bogacący się zaczynają myśleć o objęciu swoich dzieci edukacją, wiedzą że można stracić majątek ale nie wykształcenie. Kościół odrzuca ideały i wartości grecko-rzymskie - nie przywiązuje wagi do zdrowia, siły, piękna, bogactwa. Uznaje ascezę jako drogę do zbawienia (umartwienie ciała, pokuta). Swoisty stosunek kościoła do pracy - „módl się i pracuj” - praca ma stanowić o wartości człowieka. Kształtowanie cnót moralnych - sprawności moralnych - roztropność, umiarkowanie, sprawiedliwość, męstwo, hojność, wytrwałość itd. W wychowaniu dążyć do sprawności moralnych i pobożności.

Wiek VIII-IX. Karol Wielki jako monarcha wydaje zarządzenie dotyczące kształcenie duchowieństwa. Siła państwa opierająca się na duchowieństwie musi być solidnie wykształcone. Również uważał za konieczne kształcenie urzędników. Wprowadził do kościoła organy i śpiew. Budowanie szkół łacińskich gdzie szkoleni byli chłopcy rekrutowani często na duchownych. Dotarcie do ogółu społeczeństwa przez nauczanie w języku ojczystym zamiast łaciny. Przywiązanie wagi do edukacji i wychowania jak najszerszych rzesz, nie tylko duchownych.

W późniejszym średniowieczu społeczeństwo zdecydowanie dzieli się na określone stany. Wychowanie i edukacja stanowa - najlepiej znane i rozpoznane stany - rycerski, plebejski, mieszczańsko rzemieślniczy). Kształcenie honoru rycerskiego. Służyć Bogu, kształceniu i religii, być dwornym i udzielać pomocy potrzebującym. Paź -> giermek -> rycerz. Paziem najczęściej zostawało się w 7 roku życia na dworze przyjaciela ojca. Nauka jazdy konnej, pływanie, władanie strzałami, tarczą, włócznią - uczestnictwo w życiu dworskim również towarzyskim. Pozostawał pod opieką kapelana dworu, który był dla niego wychowawcą - przyswajał zasady religijne i obyczajowe.

Mówi się że co 7 lat człowiekowi zmienia się charakter. Od 14 lat staje się giermkiem. Jeździ na turnieje ze swoim panem, uczy się śpiewu, grzeczności, stosunku do kobiet. Nakłaniany do układaniu wierszy, pieśni. Około 20 roku pasowanie na rycerza jako świadectwo jego dojrzałości fizycznej, duchowej. Jako usamodzielniony rusza w świat poszukując miłości, uczestnicząc w turniejach. Wychowanie rycerskie nie ma charakteru trybu szkolnego. Słabością tej edukacji jest brak przywiązywania wagi do nauczania czytania, pisania. Każdemu szlachetnie urodzonemu towarzyszył kleryk (płeć męska, postanawia żyć bez żony) - pomocnik będący umiejętnością czytania i pisania rycerza. Polskie rycerstwo uczyło się chętnie języka francuskiego za sprawą rozwoju dworu Karola Wielkiego. Polska uważana za kolebkę rycerstwa średniowiecznego. Wpływy kapelana na dworze były ograniczone od ideologizacji. Rycerskie córki uczyły się modlitw, czytania i pisania, języka francuskiego, łaciny, wdrażano je do przestrzegania obyczajów. Takie wychowanie rycerskie przetrwało w dobrej kondycji do XV wieku. Po tym czasie rycerstwo zaczęło podupadać.

Mieszczaństwo - zaczynają tworzyć się miasta. Szkoły parafialne, a także miejskie (o typowym charakterze świeckim). Szkołami kierowali zazwyczaj nie żonaci wychowankowie funkcjonujących w europie uniwersytetów. Ci magistrowie zatrudniali pomocników (licencjatów z naszych czasów - bez pełnych studiów - bakałarze). Zapotrzebowanie na nauczycieli było coraz większe dlatego w gronie nauczającym zaczęli pojawiać się starsi uczniowie a także kantorzy (ci którzy śpiewali). Nauczyciele nie byli dobrze opłacani. Dostawali dodatkowe zlecane prace (pisarstwo w kancelariach, księgi kupieckie, śpiew na ślubach, pogrzebach) za dodatkowe pieniądze. Nauka odbywała się w języku łacińskim. Struktura trzech oddziałów 1 - modlitwa itd. 2 - „klasa” bez przestrzegania zasad wiekowych nauczanie słówek, czytanie tekstów (Katona), bajek (Ezopa) 3 - nauczanie gramatyki łacińskiej (uczyła pewnych struktur myślenia) o mniejszym zakresie niż szkoły katedralne. Łacina używana w szkole miejskiej zaczęła się wulgaryzować - upraszczać, spłycać poprzez upowszechnienie i posługiwanie się nią w języku potocznym. Szkoła wymagała aby na jej terenie posługiwano się tylko i wyłącznie językiem łacińskim, odstępstwa były karane fizycznie lub pieniężnie. Zgromadzone pieniądze przeznaczano na wspólną zabawę. Lupus - ten co donosił o nieużywaniu łaciny. Karano też za wyzwiska - troszczono się o poprawność mowy młodych ludzi. Synów mieszczan nazywano żakami (powszechnie żebrali). Plebs najniższa warstwa miast średniowiecznych - rzemieślnicy, wyrobnicy, przekupniowi. Nie przysługują im prawa miejskie. Potrzebowali edukacji praktycznej do nauczania czynności o charakterze profesjonalnym - konkretny zawód rzemieślniczy. Edukacja rzemieślniczej młodzieży też ulegała trójstopniowemu podziałowi. Odbywała się w zakładach rzemieślniczych na zasadzie edukacji rodzinnej. Terminator -> czeladnik -> mistrz. Czas osiągnięcia określonego stopnia w różnych rzemiosłach różne. Terminator około 10-18 r. życia, rozpoczynał od prostych czynności czasem nie związanych z zawodem (rabanie drewna, pilnowanie dzieci, sprzątanie). Oddawani do innego rzemieślnika - unikano ojciec uczy syna, przekazywał warsztat ale nie uczył. Terminator wchodził w klimat rodzinny, każde rzemiosło miało swój kodeks etyczny, którego się uczył. Czeladnik - wyższy poziom - wprawia się i doskonali czynności zawodowe pod kontrolą mistrza, który ma za zadanie go usamodzielnić. Rzemieślnicy skupiali się zawsze w zbiorowość nazywaną cechem i to oni decydowali o tym czy czeladnik jest samodzielny i może otworzyć własny zakład. Musiał zdać egzaminy, otrzymywał dyplom, zakładał z biegiem czasu własny warsztat.

Kościół (papież) musiał się zgodzić na założenie każdej szkoły wyższej. Każdy uniwersytet musiał mieć wydział teologicznych.

27.10.2008

Ideały odrodzenia i humanizmu źródłem doświadczeń pedagogicznych i ich przedstawiciele.

Cele wychowania i organizacja edukacji humanistycznej w okresie odrodzenia

1. Role reformacji (protestantyzmu) w rozwoju idei wychowania i edukacji

2. Działania kontrreformacyjne po Soborze Trydenckim (1545-1563)

3. Edukacja młodzieży polskiej na uniwersytetach europejskich

4. Poglądy pedagogiczne Andrzeja Frycza Modrzewskiego (1503-1572)

„O poprawie Rzeczypospolitej”: reforma państwa, reforma szkolnictwa, zmiany w wychowaniu moralnym, odnowa wychowania społecznego, wyrabianie pozytywnego stosunku do pracy, opieka państwa nad szkołami, dobór uczniów do szkół.

Nauczanie na poziomie podstawowym i średnim

Samorządność uczniowska

5. Poglądy pedagogiczne Jana Amosa Komeńskiego (1592-1670)

Szkoła elementarna (6letnia)

Szkoła średnia (6letnia)

Dzieła pedagogiczne

„Drzwi języków otworzone”

„Wielka dydaktyka”

„Świat zmysłowy w obrazach”

Rola wychowania fizycznego, wychowania moralnego, wychowania umysłowego

Marcin Luter zainicjował reformację, która sprzyja kształceniu powszechnemu. Wychowanie moralne szukające swych źródeł w etyce chrześcijańskiej. Powstają szkoły zakładane przez różne odmiany protestantyzmu. Luter pozyskuje swoim działaniem arystokrację, tworzą się pierwsze gminy wyznaniowe oparte na ówczesnych poglądach pedagogicznych odmiennych niż te tworzone w średniowieczu. Stawiano za cel wychowanie i edukację nastawioną na wiarę w człowieka i jego rozum. Nacisk na równorzędne wychowanie i edukację dziewcząt. Kształtowanie poza postawami moralnymi także obywatelskie. Głosili hasła tolerancji, wolnościowe. Przywiązywali uwagę do dbałości fizycznej młodego człowieka, wprowadzano wiele elementów wiedzy o świecie społecznym i przyrodniczym. Zasada indywidualizacji. Konieczność ćwiczenia, kształcenia samodzielności myślenia. Nauczanie pozwalające ukształtować postawę służenia innym, nie tylko sobie. Zaczynają upowszechniać się szkoły o wyższym poziomie kształcenia niż elementarny. Powstają pierwsze gimnazja (typowe pierwsze szkoły średnie), jako nowy, trwały segment edukacyjny. Pierwsze szkoły miały charakter humanistyczny, troszczono się przede wszystkim o wykształcenie lingwistyczne, kształcone o literaturę autorów starożytnych.

Kościół rzymsko-katolicki przystąpił do działania, na Soborze w Trydencie przyjęto plan działań kontrreformacyjnych, mieli za cel osłabić reformację. Powstaje specjalna instytucja kościelna - zakon Jezuitów (wewnętrzna policja kościelna) - założyciel Ignacy Loyola - zaczyna również tworzyć szkoły - kolegia o dwóch cyklach kształcenia - cykl kształcenia 5 i 7 letni (że niby lepsza od reformacyjnej). Tworzono w tych szkołach metody, według których wszyscy mają pracować. Dobra organizacja. Zrozumiano, że kształcenie ma się odbywać w dobrych warunkach, troszczono się również o wychowanie fizyczne mimo tego obowiązywała wysoka dyscyplina. Mieli nadzieje na pozyskanie dzieci szlacheckich. Poza kolegiami zaczęli tworzyć szkolnictwo wyższe - akademie.

W Polsce rozwija się handel. Szlachta przekształca się w właścicieli folwarków, później w ziemiaństwo. Zaczyna się osłabiać pozycję króla. Wszystko co się dzieje w nauczaniu ma swoje konteksty w sytuacji kraju. Sejm szlachecki przejmuje decydującą władzę w państwie (początek warcholstwa). Szlachta zaczyna przykładać wagę do wykształcenia swoich potomków (wykształcenie daje pozycję). Wysyła często młodzież na studia zagraniczne. Zaczyna się ocierać o inne kultury, tradycje. Inną architekturę, zwyczaje, obyczaje. Zaczyna doświadczać liberalizmu religijnego, obojętności, tolerancji. Zaczyna sprzyjać im protestantyzm. Studiuje w takich miastach jak Bolonia, Padwa, Królewiec, Frankfurt, Lipsk, Strassburg, Zurich, Genewa. Studiowali trochę w jednym mieście, trochę w drugim co sprzyjało przyswajaniu języków obcych, poznawaniu stosunków wewnętrznych państw i relacji między państwami. Młodzież mieszczańska trzyma się nauk bardziej praktycznych (medycyna, prawo, kierunki nauczycielskie, teologia). Wysyłano młodzież na studia wraz z pomocnikami - uboższymi rówieśnikami, których nie było stać na studia. Zaczyna się tworzyć nowa grupa społeczna, pochodzenie przestaje mieć najważniejsze znaczenie. W ten sposób do edukacji na najwyższych poziomach dopuszczeni zostali nie tylko najbogatsi. Większość młodzieży prowadzi hulaszczy tryb życia. Pod koniec XVI w. pojawia się tendencja do studiowania na Bawarskich uniwersytetach katolickich (symptom działania kontrreformacji, a także wojny 30 letniej w Niemczech - gdzie warunki polityczne nie sprzyjają edukacji).

Andrzej Frycz Modrzewski - „O poprawie Rzeczypospolitej”. Domagał się reformy państwa - równość wszystkich wobec prawa, zmniejszenie różnic między szlachtą a plebejuszami, zagwarantowanie wszystkim jednakowego dostępu do własnego rozwoju. W ramach reformowania państwa domaga się zniesienia sądów szlacheckich nad chłopami, unarodowienia kościoła, zabezpieczenia przed wojną. Reforma szkolnictwa - w sposób jednoznaczny krytykował wychowanie synów magnackich na dworach, a przynajmniej wprowadzić tam kontrolę żeby lepiej przygotować wychowanków do uprawiania polityki. Przywiązywał wagę do zmian w wychowaniu moralnym. Powinno polegać na uczeniu od najmłodszych lat życia spełniania różnych powinności wobec najbliższych (przyjaciół sąsiadów). Postawa służenie drugiemu człowiekowi. Odróżnia wychowanie religijne od ogólno-moralnego. Domaga się odnowy wychowania społecznego. Nauka układania sobie stosunków z osobami prywatnymi, publicznymi bez niepotrzebnych konfliktów społecznych. Podkreśla konieczność wyrobienia pozytywnego stosunku do pracy pożytecznej - ma to eliminować próżniactwo. Wszystkich objąć nauką rzemiosła. Wyuczenie się rzemiosła ukształtuje postawę szacunku do pracy i pracy innych. Domagał się opieki państwa nad szkołami. W konsekwencji wszyscy mieli być objęci nauką - zamysł obowiązku szkolnego. Państwo powinno zagwarantować wsparcie finansowego na okres szkolenia tych, których na to nie stać. Dobór uczniów do szkół (wstępna selekcja na podstawie uzdolnień). Chciał przeciwdziałać nepotyzmowi (mieszczanie mogą, chłopi nie - np.). Poziom średni szkoła humanistyczna - przedmioty przynoszące korzyści w wieku dojrzałym. Nie dla szkoły uczymy się lecz dla życia. Uczyć się rzeczy, które pomogą sprawować funkcje społeczne, publiczne i polityczne. Nauka języków, nienaganność języka ojczystego, stylu wymowy słów, filozofii. Po raz pierwszy rzuca hasło samorządności uczniowskiej. Jednym słowem jego poglądy łączą dwa antagonistyczne kierunki wychowania i edukacji - świecki i kościelny. Państwo miało nadzorować, a kościół finansować szkoły. Absolwent akademii krakowskiej, wydziału sztuk wyzwolonych, kanclerz koronny prymasa polski. Swoją wizję budował na długich pobytach zagranicznych.

Jan Amos Komeński urodzony w rodzinie protestanckiej. Studiował w Niemczech, przebywał w Holandii, nauczyciel na Morawach oraz pastor swego wyznania. W pewnym momencie uciekł z Moraw do Polski wskutek kontrreformacji. Założył szkołę w Wielkopolsce, wyszkolił najwybitniejszych pedagogów aktualnego stulecia. Dokonał wielu przełomowych zmian (Kopernik w pedagogice) wymyślił nauczanie w systemie klasowo lekcyjnym. Wyłożył własne poglądy na nauczanie. Na studia powinni iść tylko najzdolniejsi i powinni je kończyć przed ukończeniem 24 roku życia. Bez względu na poziom kształcenia szkoły powinno utrzymywać państwo. Wszyscy powinni mieć równy dostęp do nauki szkolnej. Odwołuje się do różnych dzieł wydawanych w języku oryginalnym. Uważa, że powinno się uczyć w języku ojczystym, naturalnym. Naukę rozpoczynać od 6 roku życia.

Drzwi języków otworzone - podręcznik do nauki języka łacińskiego, uwzględniający literaturę klasyczną oraz wiedzę realną o świecie otaczającym.

Wielka dydaktyka - podręcznik metod nauczania różnych nauk.

Świat zmysłowy w obrazach - czytanki z rycinami dla dzieci (prawzór elementarza).

Przywiązywał ogromną wagę do wych. fiz. - zabawy, ćwiczenia ruchowe. Do treści wych. fiz. zaliczał odżywianie, ubiór ucznia. Wychowanie moralne (nie ma tylko dotyczyć reguł wiary ale też przyzwoitego postępowania człowieka, dobrego, wyzwalającego pewne ambicje; Komeński mówi o napominaniu zamiast karaniu, uczeniu cierpliwości, przyzwyczajaniu do pracy, nauczanie pracy przez zabawę - użyteczny wysiłek). Uwzględnia właściwości psychiczne, rozwój emocjonalny ucznia. Komeńskiego przede wszystkim państwa protestanckie. W 1655 r. najazd Szwedów na Polskę zdecydował o opuszczeniu Leszna przez Komeńskiego i opowiedzenie się za protestanckimi Szwedami.

5.11.2008

Szkolnictwo Polskie i jego rozwój w oświeceniu.

Oświecenie XVIII w. Wiara w postęp ludzkości dzięki rozumowi ludzkiemu. Rozum ludzki ma istotne znaczenie, odchodzi się od religii i tradycji.

John Lock (1632-1704) - Tabularaza - czysta kartka; „Myśli o wychowaniu”; teza przeciwstawiająca się ideom wychowania humanistycznego. Humanizm - umiejętność posługiwania się j. greckim. Był przeciwnikiem wiedzy książkowej. Popierał obserwację rzeczywistości jako edukację.Założenia: 1. Dziecko ma prawo do swobody. Przymus upokarza. 2. Nauczaniem należy objąć dzieci z dobrych domów, nie wszystkie. Od niego pochodzi wychowanie (dżentelmena). Edukacja prywatna - guwerment wychowuje dzieci. Przywiązuje wagę do zdrowia. WF ma duże znaczenie (hartowanie, odżywianie, sen). Wychowanie moralne, które upatrywał w kształtowaniu charakteru człowieka i jego właściwości (sprawności moralne - uczciwość, roztropność, honor, grzeczność; osiągane przez naukę gubernatora przez łagodność). Dopuszczał karę cielesną w przypadku krnąbrności dziecka. 1. fizyczność 2. moralność 3. wiedza - Lock zwraca uwagę na główne kształcenie - edukację.

Wiedza - wychowanie intelektualne. Wiedza praktyczna - czytanie, pisanie, rysunki. wiedza - poprawność posługiwania się językiem ojczystym. Odejście od języków starożytnych na rzecz języka nowożytnego. Geografia, astronomia (wg teorii Kopernika), etyka, prawo - wiedza praktyczna; fizyka, taniec, jazda konna, władanie bronią, obsługa narzędzi. Unikać nauczania pamięciowego. Nowe spojrzenie na obszar rzeczywistości społecznej. Jego poglądy zrywają z tradycją odrodzenia, przełom umysłowy i społeczny. Nowe spojrzenie i nowe tchnienie w kulturze europejskiej. Przejście do nowożytności. Wybitny prekursor oświecenia - lekarz, przyrodnik, filozof - „relikt odrodzeniowy”. „Myśl o wychowaniu” - ukazała się w Polsce dzięki Pijarom 100 lat po jej wydaniu.

Stanisław Konarski (1700-1773) - Urodzony niedaleko Krakowa. Studiował w Rzymie, dużo podróżował, poznawał inne poglądy. Zafascynowany filozofią francuską. Zorganizował szkołę szlachecką w Warszawie - Collegium Nobilium (1740). Ideały wychowawcze - odwołując się do świeckiej myśli proponuje: 1. wychować człowieka uczciwego (religijny, sprawiedliwy i posłuszny) - u podstaw jest religijność 2. wychować dobrego obywatela (czyt. patriota, osoba sumienna, uczestniczy w wydarzeniach społecznych, płaci podatek, potrafi być ofiarny i bezinteresowny, praworządny, szanuje prawo i ojczyznę) 3. przeciwstawia się upadkowi moralnemu i umysłowemu poprzez kształtowanie postaw religijno-moralnych. W wychowaniu i edukacji Konarski dostrzega siłę. Poglądy podporządkowuje dobru ojczyzny, zauważa upadek państwa (chce je ratować).

Organizacja i program nauczania w kolegiach pijarskich (1750) - nauka powinna trwać co najmniej 7 lat, pierwsze 3 lata nauki w cyklach rocznych. Konarski zachowuje łacinę, polski i arytmetykę, kolejna klasa to gramatyka i historia polski. 3 klasa - retoryka, prawo. Możliwość przedłużenia nauki o 2 lata. Następne lata w cyklach dwuletnich - retoryka, polityka, geografia; metafizyka, fizyka, etyka, prawo specjalistyczne, traktaty mocarstwowe, architektura. Przygotowanie do życia publicznego. Konarski jako zakonnik opowiadał się za nauką religii w kościele. Oddziela naukę religii od reszty. Prefekt - uczący religii w kościele w niedzielę zajmowano się nauką znajomości katechizmu, moralności i aksjologii. Autor reformy szkolnej w szkołach Pijarskich.

Jean Jacques Rousseau (1712-1778) - francuz uważany za filozofa. Pisarz i myśliciel bez wykształcenia ale pozostawił po sobie ślad. Miał burzliwe życie. Nieuczciwy lokaj. Uhonorowany grobowcem w Panteonie. Nieślubne dzieci oddawał do sierocińca. Najważniejsze dzieła - „Rozprawa o pochodzeniu i postawach nierówności między ludźmi (1755)”, „Umowa społeczna (1762)” i „Rozprawa o naukach i sztukach (1750)”. Uprawiał filozofię polityczną. Kładł nacisk na wolność i równość. Jego twórczość wpłynęła na poglądy Kanta. „Emil czyli o wychowaniu (1762)” Książka o systemie naturalnego wychowania opartego na dwóch zasadach: negatywnej (ma odróżnić od dotychczasowego dobrego wychowania, swobodny rozwój) i progresywnej. Wychowanie negatywne - bez celów, ideałów, kierowane umiejętnościami życia. Wychowanie progresywne - wychowanie dziecka odbywające się w 4 okresach - niemowlęcym (do czasu pojawienia się mowy), dzieciństwa (do 12 r.ż), chłopieństwa (do 15 r.ż.), młodzieństwa (do 20 r.ż.). Tym okresom rozwojowych nadaje właściwości - do 12 r.ż. rozwój zdrowia i zmysłów dziecka, 12-15 - kształtowanie umysłu, nabywanie wiedzy w wymiarze jakim jest mu potrzebna, do 20 wychowanie moralne. Podstawowa teza pedagogiczna - „Wychowanie to rozwijanie a nie kształtowanie człowieka”. Rozwój odbywać ma się w sposób naturalny. Odrzucił kwestię nierówności płci. Kobieta ma być wychowana tak, by podobała się mężczyźnie, religijne wychowanie, zna obowiązki, o przygotowaniu praktycznym (szycie, gotowanie, sprzątanie). Kobieta powinna poznać życie światowe, towarzyskie przed pójściem za mąż. Rezygnacja wychowywania dziewcząt na poczet kościoła. Zalecał szkoły publiczne, bezpłatne. Na czele tych szkół mieli stanąć wykształceni urzędnicy, dostawać godziwe wypłaty. Szkoła publiczna - instytucja nie może być wyizolowana, musi żyć życiem publicznym.

12.11.2008

Działalność Komisji Edukacji Narodowej (1773-1794)

Pierwsza państwowa centralna władza oświatowa w europie.

Miała objąć wszystkie problemy oświatowe na terenie Polski, znajdującej się w trudnej politycznej sytuacji. Pierwsze ministerstwo oświaty, pełna autonomia prawna i materialna, dysponuje kasą. Niezależna od monarchy. Jej zadaniem było przygotowanie obywateli do przeprowadzenia gruntownej odnowy państwa polskiego. Komisja objęła szkoły i majątek zakonu jezuickiego, który został objęty kasacją. 14.10. powołano KEN. Kadencja komisji trwała 6 lat. Członków wymieniano w zależności od okoliczności. Szef komisji wchodził w skład rządu, który tworzył król, prymas i 5 ministrów straży prawa. Komisja opracowała jednolity system szkolny - szkoły parafialne, powiatowe, wojewódzkie oraz dwie akademie - krakowska i wileńska. Utworzono okręgi szkolne (pierwsze kuratoria). Przywiązywano wagę do nauczania początkowego (elementarnego), zalecano kształcić wszystkie dzieci chociaż nie było powszechnego obowiązku szkolnictwa. Nauczyciel miał traktować dzieci wszystkich warstw na równi. Było to jedno z najtrudniejszych zadań. Mentalność społeczna była jeszcze ukształtowana ustrojem feudalnym. Szkoły parafialne fundamentem oświaty. Szkoły parafialne podzielono na większe (z obszerniejszym programem, przeznaczone dla dzieci miejskich) i mniejsze (dla dzieci chłopskich, program ograniczony). Nauczano w nich czytania, pisania, rachowania i religii (wraz z nauką o moralności). Kładziono nacisk na wychowanie fizyczne z elementami wychowania obronnego. Idea unaukowienia wiedzy rolniczej. Wiedza o handlu i różnych rzemiosłach. Higiena osobista. Nauczanie w szkołach w języku ojczystym. Rok szkolny od końca listopada do 23 kwietnia. W okresie wakacji w każdą niedziele odbywała się nauka powtarzania tego co się nauczyły. Celem edukacji na szczeblu parafialnym było wychować dobrego człowieka i obywatela, którego będzie cechował patriotyzm, lojalność wobec prawa, gospodarność, oszczędność, pracowitość, wyrozumiałość, szacunek i tolerancja. Brak nauczycieli - większe zapotrzebowanie niż ilość nauczycieli. Nie ukształtował się wyodrębniony, samodzielny zawód nauczycielski. Szkoły średnie nazywano szkołami wydziałowymi. Dla każdego województwa funkcjonowała przynajmniej jedna taka szkoła. W każdym powiecie była szkoła podwydziałowa. Szkołami kierowali rektorzy. Prefekci odpowiadali za wymiar edukacji religijnej i moralnej. Określano wyraźnie skład kadry - 6 profesorów, 1 kaznodzieja, 2 wykładowców języków obcych. 6 klas + klasa zerowa, 7 lat. Łączono historię z geografią, zoologię z botaniką, matematykę z miernictwem. Elementy fizyki, chemii, mineralogii. Język niemiecki i francuski - na języki przeznaczono 12 godzin tygodniowo. Nieodzownym elementem szkół podwydziałowej i wydziałowej było wychowanie fizyczne codziennie. Uwzględniano jazdę konną, pływanie, musztra wojskowa. W miejsce kary cielesnej należy wprowadzać perswazję, przekonywać, odwoływać się do zasad moralnych, obyczajowych. Powstają uczniowskie sądy koleżeńskie. Surowo traktowano uczniów uczęszczających nieregularnie do szkoły. Za niechodzenie wprowadzano zasadę drugoroczności za karę. Jeżeli to nie skutkowało można było usunąć ucznia ze szkoły. Wprowadzono złote i srebrne medale za wybitne osiągnięcia w nauce. Przyznawane były przez króla nieosobiście. Liczba szkół systematycznie malała na skutek zaborów. Szkoły średnie zmniejszyły się do końca działalności KEN o 25%. W tym czasie Hugo Kołłątaj zreformował Akademię Krakowską. Został jej rektorem. Rozwinął nauki matematyczno-przyrodnicze. Powstał ogród botaniczny. Zalecała by profesorowie odbywali zebrania naukowe. Powołanie seminarium dla kandydatów na profesorów szkół średnich (specjalna instytucja w ramach akademii). Zmiana nazwy akademii na Szkołę Główną w Krakowie. Przekształciła się w typową uczelnię oświeceniową.

Kształcenie nauczycieli. Każda reforma edukacyjna zależy w szczególności od nauczycieli, którzy muszą być do reformy przygotowani. Żadna z reform w Polsce nie powiodła się do końca. KEN przywiązywała wagę do kształcenia nauczycieli. Kandydaci na nauczycieli do szkół średnich kształcili się w szkołach głównych. Profesor narodowy - miał przewodzić narodowi, oświecać go - tak nazywało się te seminarium. przyjmowano na to seminarium absolwentów szkoły średniej, pozytywna ocena z egzaminu wstępnego, kandydat musiał mieć dobre zdrowie, nienaganna opinia o postawie moralnej i przestrzeganiu obyczajów, badano dykcję. Wychodzi pierwszy podręcznik dla tych, którzy przygotowują się do zawodu nauczycielskiego - „Powinności nauczyciela” (1787, ponad 50 wydań). Piramowicz mówi w tej książce o cechach osobowościowych, jakimi powinien charakteryzować się nauczyciel; zakresie treści kształcenia; zasadach współpracy nauczycieli z rodzicami. Od niego bierze się współpraca szkoły z domem rodzinnym dziecka. Studia w seminarium dla nauczycieli trwały 5 lat. W tym okresie(5 lat) następuje pełna formacja osobowościowa nauczyciela. 2 lata praktyk. Przywiązywano wagę do języków obcych, nauczyciele uczyli się łaciny. Studenci seminarium raz w tygodniu uczestniczyli w konwersatorium - czytali i interpretowali przepisy i ustawy związane ze szkolnictwem. Uczestniczyli również w popisach, na których wygłaszano referaty. Praktyki szkolne polegały na codziennym uczestniczeniu w życiu szkoły, prowadzeniu zajęć pod kontrolą oraz w zastępstwie profesora, a także prowadzeniu korepetycji. Uczono relacji między przyszłym nauczycielem a uczniami. Seminarium dysponowało swoją bogatą biblioteką. Zwracano uwagę na wyrobienie postaw patriotycznych i poczuciu powinności nauczyciela.

26.11.2008

Idea profesjonalizacji zawodu nauczyciela. Powołanie specjalnych instytucji, które mają do tego zawodu przygotować. KEN chce podnieść zawód nauczycielski do rangi zawodów z wyższym wykształceniem. Towarzystwo do ksiąg elementarnych - działało 1775-1792, 23 członków m.in. Hugo Kołłątaj, Grzegorz Piramowicz!, Onufry Kopczyński - zadaniem było tworzenie nowych podręczników szkolnych, opracowanie pomocy metodycznych (odejście od dominacji werbalizmu), zasady opracowywania podręczników (mają być użyteczne społecznie i indywidualnie). Podręcznik ma uwzględniać poziom intelektualny dziecka, uczyć spojrzenia na środowisko, być zgodny z zasadą stopniowania trudności i rzetelności, nie powinien posiadać zbędnej wiedzy. Analityczno-syntetyczna metoda wykładanych treści. Opracowano 23 podręczniki w 18 lat, odzwierciedlały aktualny stan ówczesnej wiedzy. Stosowane były do początków XX w. Wydano kilka słowników języka polskiego, tablice logarytmiczne. Sytuacja ogólnopolityczna nie sprzyjała osiągnięciu zamierzonego celu.

Osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej

1. Stworzeni jednolitego systemu szkolnego (w Koronie i na Litwie) i objęcie państwowym (świeckim) nadzorem pedagogicznym szkoły wszystkich szczebli, nie wyłączając szkolnictwa zakonnego.

2. Wprowadzenie zasady nauczania wszystkich przedmiotów w języku polskim w miejsce obowiązującej dotąd łaciny.

3. Powołanie sektora szkół państwowych w postaci szkół akademickich.

4. Opracowanie nowoczesnych programów nauczania i podręczników szkolnych uwzględniających najnowsze osiągnięcia naukowe, rodzimą kulturę i tradycje oraz potrzeby społeczno-narodowe i gospodarcze; wyeksponowanie w pracy szkoły wychowania obywatelsko-patriotycznego i religijnego.

5. Podniesienie rangi zawodu nauczycielskiego przez powołanie do życia „stanu nauczycielskiego” i nadanie mu wielu praw.

6. Utworzenie po raz pierwszy w dziejach szkolnictwa polskiego seminariów dla kształcenia nauczycieli świeckich.

7. Zasięganie opinii i konsultacji społecznych przed podjęciem najważniejszych decyzji.

8. Zgłoszenie postulatu dotyczącego powierzania ważnych i odpowiedzialnych stanowisk w państwie ludziom o wysokich kwalifikacjach zawodowych udokumentowanych odpowiednim wykształceniem.

9. Podjęcie kwestii kształcenia dziewcząt.

3 reformatorów ważnych w historii

Jan Henryk Pestalozzi (1746-1827): o rozwoju każdego człowieka decydują trzy podstawowe siły: intelektualna, fizyczna i moralna. Jest twórcą teorii formalnego nauczania, która mówi, że należy przechodzić od rzeczy bliskich do dalekich, od łatwych do trudniejszych, od prostych do złożonych. Nauczanie ma być oparte na analizie i syntezie.

Jan Fryderyk Herbart XVIII-XIXw (1776-1841): Opracowany system pedagogiczny oparł na etyce (cele wychowania) i psychologii (środki służące ich realizacji). Był twórcą koncepcji wychowania nauczającego oraz teorii wielostronnego zainteresowania, a także stopni formalnych nauczania, do których zaliczył: jasność, kojarzenie, system i metodę. Nauczyciel stanowi najważniejsze ogniwo w procesie nauczania. Nie dostrzegał znaczenia samodzielności uczniów w procesie zdobywania wiedzy.

Fryderyk Wilhelm Froebel (1782-1852): Twórca pedagogiki przedszkolnej. Poza wychowaniem domowym należy objąć dzieci wychowaniem domowym należy objąć dzieci wychowaniem i nauczaniem w przedszkolach. Środkiem wychowania mają być zabawy i gry, które wyzwalają aktywność i samodzielność dziecka. Służą temu: piłka, kulka, walec, sześcian, klocki. Przywiązywał wagę do zajęć praktycznych opartych na lepieniu, klejeniu, wyszywaniu, rysowaniu, wzornictwie i śpiewie. Zachęcał do wykorzystywania w zabawach i grach naturalnej potrzeby dziecka jaką jest naśladownictwo. Zalecał obserwowanie zjawisk przyrody, pielęgnowanie roślin itp.

Przełom XIX/XX w.

Epoka idei nowego wychowania - sprzeciwiała się formalizmowi, powstają instytucje powoływane w celu wzmacniania, upowszechniania tego ruchu, wpływania na świadomość społeczną.

Dokonała się dychotomia na dwa nurty:

Pedagogika naturalistyczna - wychodzi z założenia mówiącego, że wychowanie jest w gruncie rzeczy procesem naturalnym, proces przypominający inne procesy zachodzące w przyrodzie, dlatego jeżeli chcemy poznać wychowanie należy posługiwać się metodami psychologów, psychiatrów, lekarzy - przede wszystkim obserwować i eksperymentować. Nurt ten ma swoje odzwierciedlenie w nowym odmianach poglądów pedagogicznych oraz w próbie tworzenia nowych dyscyplin pedagogicznych. Głosi hasło i wiarę w dobro człowieka. Utożsamia proces wychowawczy z procesami przyrodniczymi.

Pedagogika humanistyczna - przeciwieństwo naturalistycznej, proces wychowania jest procesem odnoszącym się do człowieka, ma koncentrować się na człowieku patrząc przez pryzmat określonych wartości.

3.12.2008

Podstawowe założenia wychowania i edukacji w Unii Europejskiej

3 segmenty szkoły wyższej - licencjat, magisterka, studia doktoranckie. Kraje europejskie próbują się wycofać z dwustopniowego systemu, polska nie potrafi wyciągnąć wniosków i brnie niepotrzebnie w to dalej. Każde państwo ma prawo do swojego systemu edukacyjnego, jednak powinno kierować się pewnymi ogólnymi zasadami pozwalającymi na pewne ujednolicenie edukacji w unii.

4 idee przewodnie edukacji człowieka XXI w.

1. Uczyć się, aby wiedzieć (tzn. aby zdobyć narzędzia rozumienia)

2. Uczyć się, aby działać (tzn. aby móc oddziaływać na swoje środowisko)

3. Uczyć się, aby żyć wspólnie (tzn. uczestniczyć i współpracować z innymi na wszystkich płaszczyznach życia ludzkiego)

4. Uczyć się, aby być (tzn. aby lepiej poznać siebie, przyczyniać się do własnego rozwoju i autokreacji)

Wiedza ma być środkiem do poznawania świata

Wiedza jest potrzebna człowiekowi aby godnie żył

Wiedza jest podstawową rozwijania zdolności zawodowych

Współczesna wiedza przyjmuje charakter wielodyscyplinarny

Myśleć można na pewnych treściach

Uczyć się aby działać znaczy zdobycie nie tylko kwalifikacji zawodowych ale co więcej kompetencji pozwalających na znalezienie rozwiązań w różnych, nieoczekiwanych nawet sytuacjach

Uczyć się aby działać w ramach różnych społecznych doświadczeń nataczających się szczególnie młody ludziom

Uczenie się stanowi fundament zdobywania kwalifikacji i kompetencji, a także daje umiejętności do współpracy w zespole

Kształtuje porozumiewanie się z innymi

Umiejętności regulacji konfliktów związanej z pracą oraz ich rozwiązywania

Uczyć się aby żyć wspólnie znaczy dążenie do zrozumienia Innego sposobu rozumowania, wzajemnego zrozumienia się, uczenie się życia z Innymi niż ja

Zadaniem edukacji jest przyczynianie się do prezentacji różnorodności gatunku ludzkiego

Celem jest odkrywanie Innego (poznawanie, docieranie), kształtowanie postaw empatycznych (nie tylko zwykłe sympatie, postawy pozwalające wczuć się w sytuację innego człowieka)

Kształtowanie postaw prospołecznych

Uznanie Innego (jako wartości autotelicznej posiadającej swój honor, godność, poczucie wartości)

Uczyć się aby być znaczy nieustannie móc działać zwiększając swoje możliwości autonomii, zwiększyć osobistą odpowiedzialność za samego siebie

Dążenie człowieka do rozwijania wszystkich zdolności życiowych (intelektualnych, moralnych, psychicznych, duchowych, fizycznych)

Edukacja jest jednym z najważniejszych czynników pozwalających człowiekowi być sobą, osiągać własną tożsamość

Tożsamość jest ciągłością naszego bycia sobą, odkrywania swojego ja - pomaga człowiekowi w zmaganiu z rzeczywistością

Samozrozumienie - nabycie pewnej umiejętności skierowania się ku własnemu wnętrzu oraz ku drugiej osobie i ku światu

Samoocena - dokonywanie oceny swojej wartości jako człowieka

Samoakceptacja - krytyczność względem siebie, postrzeganie rozbieżności między cechami między cechami które chciałbym mieć, a cechami które posiadam. Rozbieżność między ja idealnym a ja realnym.

Samorealizacja - zmierzać do tego żeby się w pełni zrealizować, przyjąć określony program działania i wymagań jakie stawiam w stosunku do samego siebie

Odpowiedzialność człowieka za samego siebie, otwartość na innych ludzi, kierowanie się przyjętym, uznanym przez siebie systemem wartości, który może na różnych etapach życia człowieka może posiadać różną hierarchię tych wartości.

Uwarunkowania i kreatorzy reform edukacyjnych

10.12.2008

Teoretyczne podstawy wychowania i ich wymiar teleogiczny i technologiczny

Ideał jest nie realny, jest tylko wizją tego jakimi powinien być dorastający młody człowiek, w momencie osiągnięcia ideały przestaje on istnieć - zamienia się we wzorzec. W ideale postuluje się pożądaną osobowość człowieka. Dotyczy zawsze perspektywy odpowiadając na wyzwania przyszłości. Coś jeszcze nie osiągniętego, ale coś do czego powinniśmy zmierzać. Może funkcjonować wiele ideałów (np. w zależności od doktryn politycznych, religijnych).Źródłem ideału może być ludzkie doświadczenie. Nie ma ideału negatywnego, zawsze jest traktowany w kategoriach pozytywnych. Ideał wychowawczy nie służy dziecku tylko nauczycielowi i rodzicom. Jest zawsze opisem teoretycznym ,nie odzwierciedla nikogo konkretnego. Angażuje sferę intelektualna wychowawcy.

Ideał pełni pewne funkcje - osobotwórczą (jak tworzyć nowego człowieka w odniesieniu do ideału), społeczno-kulturową (akceptowany i uznawany przez jakąś zbiorowość społeczną), integracyjno-koordynującą (mówi na jakie działania zwrócić uwagę), sensotwórczą (bierze udział w tworzeniu jakości nowego człowieka).

Cele wychowania - określenia wskazujące na stan rzeczy, zmiany, ku którym wychowanie zmierza. Celem wychowania jest postulowanie osobowości lub zmiany w tej osobowości, jeżeli taka zachodzi potrzeba. Pewien zamiar jaki ma być zrealizowany przez nauczyciela wychowawcę w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Można traktować jako pewien standard wychowawczy (celem wychowania jest osobowość wszechstronnie rozwinięta). Nie da się objąć wszystkich jednymi celami wychowania

Treści wychowania - źródłem treści są dziedziny wychowania.

Zadania wychowania - pewne precyzyjne sposoby wyrażania ogólnych celów wychowania. Polegają na operacjonalizacji celów. Jakie wychowankowie mają przejawiać właściwości po zrealizowaniu celów. Zadania zawsze są realizowane w konkretnych sytuacjach. Zajmują centralne miejsce w procesie wychowania.

ok. 3-4 roku życia zaczyna kształtować się charakter, człowiek przychodzi na świat tylko z zalążkami charakteru.

Zasady - teoretyczne prawidłowości typu prakseologicznego występujące w procesie wychowania (mają zagwarantować sprawność i skuteczność działania wychowawczego). Dyrektywy.

Najważniejsze zasady - indywidualizacji, aktywności, konsekwencji, instancji obiektywnej (wszystkie czynniki mające wpływ na stopień realizacji zadań wychowawczych, które nie zależą ani od nauczyciela ani od ucznia).

Formy - służą do nadawania pewnego kształtu. Zbiór sytuacji, które celowo wywołujemy aby realizować określony cel, zadanie. Typowa forma to forma klasowo-lekcyjnego nauczania. Pewną formą jest również kontakt ze sztuką.

Metody - to pewien sposób postępowania pedagogicznego zmierzający do realizacji określonego zadania, pewna świadoma struktura czynności wychowawczej, sposoby konsekwentnego i najbardziej skutecznego postępowania w drodze do celu. Dzieli się najczęściej je na bezpośrednie (oparte o mechanizmy psychologiczne, najczęściej jest to karanie i nagradzanie) i pośrednie (modelowanie - używanie perswazji, sugestii, dawanie konkretnych zadań, wpływy grupy).

Środki - to treści metod. Metoda jest drogą, środek to coś co się posuwa po tej drodze. Kara fizyczna poniża godność zarówno tego który jej doznaje jak i tego który ją wymierza.

17.12.2008

Podstawowe właściwości procesu wychowania i samowychowania, ich struktura i uwarunkowania

Proces nauczania przenika proces wychowania. Nie ma nauczania bez elementu nadrzędnego jakie jest wychowanie. Proces oznacza pewien ruch. Procesowi wychowania można przypisać pewne właściwości - 3 przede wszystkim - ciągłość, długotrwałość i dynamiczność.

Proces wychowania zaczyna się w jakimś momencie i jest to temat do spekulacji - niektórzy uważają, że zaczyna się w momencie przyjścia na świat, inni że później. Wychowanie jest ciągłe - nie zostaje przerwane ani zawieszone, ma swoje miejsce nie tylko w domu albo w szkole ale też wpływ mają środki masowego przekazu, książki itd. Poprzez wychowanie człowiek ma zostać uformowany wielopostaciowo.

Długotrwałość procesu wychowania również stanowi pewien problem. Proces nauczania w jakimś momencie się kończy natomiast proces wychowania nie znajduje swoich jednoznacznych granic. Człowiek może zostać wykształcony ale dotyczy to tylko dojrzałości intelektualnej na określonym poziomie. Ryzykownie można powiedzieć, że człowiek jest wychowywany do uwiądu starczego.

Dynamiczność procesu wychowawczego - wychowanie polega na pewnych zmianach w osobowości człowieka rozwijającej się pod wpływem czynników, współoddziaływań itd. W zależności od faz rozwojowych człowieka inna jest siła procesu wychowawczego. Dynamiczność postrzegamy w momencie gdy dziecko zaczyna przynajmniej raz w ciągu doby opuszczać dom (na przykład pójście do przedszkola).

Struktura procesu wychowawczego - mówiąc o procesie wychowawczym można dopatrzeć się 5 elementów strukturalnych:

1. doświadczanie i doświadczenie - doświadczanie czegoś na bieżąco utrwala się i staje się naszym doświadczeniem.

2. refleksja towarzyszy procesowi nauczania. Wychowanie nie ogranicza się tylko to nagradzania i karania. trzeba się zastanowić czy kara jest współmierna w konkretnym przypadku itd.

3. działanie będące wynikiem namysłu nad pewną refleksją

4. kontekst społeczny

5. ewaluacja - ocena

Czy zdarza się w procesie wychowanie moment, w którym można ocenić etap wychowania?

Nie jest to łatwe ale kończąc jakiś etap rozwoju można dokonać oceny pozaintelektualnej dotyczącej wielu kwestii dotyczących ukształtowania osoby.

Rezultatem procesu wychowawczego powinien być stan dojrzałości człowieka do stania się w jednej osobie podmiotem wychowującym i wychowywanym - samowychowanie (człowiek zaczyna sam podejmować nad sobą pracę wychowawczą).

Samowychowanie to czynne ustosunkowanie się człowieka do procesu własnego rozwoju, wyrażające się świadomym kierowaniem swojego postępowania.

Samowychowanie jest zespołem pewnych zabiegów jakie podmiot wychowania podejmuje w stosunku do własnej osoby w celu doskonalenia przynajmniej jednej z płaszczyzn swojej osobowości.

Konstytutywne cechy samowychowania

• występowanie podmiotu i przedmiotu wychowania w tej samej osobie. Aktywność samowychowawcza (nie wystarczy świadomość, że zaczynam za siebie odpowiadać, trzeba autentycznej aktywności samowychowawczej) - wyraża się w planowaniu własnego rozwoju w planowaniu i kierowaniu nim - stawianie sobie wymagań, określanie w związku z tym pewnych zadań i na końcu ocenianie;

• potrzeba samodoskonalenia,

• samodyscypliny,

• samokontroli

• i samooceny

Warunkiem podjęcia aktywności samowychowawczej jest zdolność do poznawania samego siebie, zdolność ta przejawia się umiejętnością poszukiwania odpowiedzi na pytania: kim jestem, jaki jestem, kim mogę być, kim powinienem być.

Poznawanie samego siebie jest ciągłym procesem określania i sprawdzania siebie. Co więcej jest to proces narażony na pewne błędy, luki wynikające z niedostatku wiedzy, braku możliwości wniknięcia w siebie.

Struktura procesu samowychowania

1. idealizacja (polega na akceptowaniu określonego ideału lub wzorca osobowego do którego chcę dążyć oraz wytworzenie pewnego motywu aby do niego dążyć)

2. samopoznanie (bez samopoznania nie wiadomo czy dany ideał jest na naszą miarę; polega na ukształtowaniu obrazu własnej osoby, chodzi także o dopatrzenie się rozbieżności między cechami pożądanymi a cechami posiadanymi)

3. samoocena wstępna (jest to emocjonalne ustosunkowanie się podmiotu do stwierdzonych rozbieżności zachodzących między tym jakim chciałbym lub powinienem być a tym jakim jestem w rzeczywistości)

4. aspiracje perfekcjonistyczne (ukształtowanie w sobie i przeżywanie dostatecznie silnej motywacji do dokonywania zmian w samym sobie)

5. decyzje samorealizacyjne (przyjęcie przez podmiot pewnego programu aktywności - określenie zadań i wymagań w stosunku do samego siebie na pewien okres)

6. działania samowychowawcze (podjęcie działań w zakresie określonego postępowania, działań które muszą mieć charakter systematyczny, są obiektem kontroli, zmierzających do formacji własnej osoby

7. Samoocena końcowa (dokonanie wartościowania osiągniętego stanu, wyniku podjętej aktywności samowychowawczej)

3 metody kierowania samowychowaniem

1. Podmiot wychowujący, gdy dostrzega dojrzałość w wychowanku do pracy nad samym sobą powinien motywować, inspirować młodego człowieka do samodzielnej pracy nad sobą, powinien przybliżać ideały itd. Są to najczęściej metody wpływu osobistego i społecznego.

2. Metoda stymulacji podmiotu do realizacji określonego programu pracy nad sobą. Krótko mówiąc są to metody wpływu sytuacyjnego - wykorzystania okoliczności.

3. Metody przyswajania podmiotowi określonych technik pracy nad sobą - mówienie, instruowanie, ćwiczenie, organizowanie różnych doświadczeń, wywoływanie antycypacji następstw zachowań.

4. metody/ techniki: instruowanie, ćwiczenia, organizowanie doświadczeń, wywołanie antycypacji następstw, zachowań społeczno - moralnych.

Spotkanie i dialog jako fundament wychowania i podstawa samowychowania.

Etiologia reform edukacyjnych

Transformacja

Integracja

Kryzys

Globalizacja

Kreatorzy reform edukacyjnych

Kreatorzy - autorzy

Kreatorzy - realizatorzy

nauczyciele

rodzice

samorządy

władze publiczne

politycy

elity gospodarcze

eksperci

futurolodzy

uczeni

Wiarygodności: sens, rzetelność, bezstronność

Akceptacji: uznanie, dialog, negocjacja

Komplementarności: dopełnienie, uzupełnienie

Realności: autentyczność, pragmatyczność, prognostyczność

Radykalne

Parcjalne

Adaptacyjne

Holistyczne

Typy reform edukacyjnych

Zasady wdrażania reform edukacyjnych

Teoria wychowania

Technologia wychowania

Metodologia

Teleologia wychowania

1.Zasady

2.Formy

3.Metody

4.Środki

1.Przedmiot

2.Problem

3.Metoda

4.Sąd

1.Ideał

2.Cele

3.Treść

4.Zadania

Socjologia

Psychologia

Prakseologia

Antropologia filoz.

Aksjologia

Etyka

---