MSP ĆWICZENIA SKRYPT

Status i role międzynarodowe państw oraz innych uczestników stosunków międzynarodowych

SM są uznawane przez niektórych badaczy za najmłodszą z dziedzin naukowych. Wg Arona SM istniały od zawsze ale dopiero w ostatnich latach zaczęto rozwijać bardziej tą dziedzinę. Inni określają ją jako naukę powstało po II WŚ.

Pochodzi z trzech nauk: socjologii, politologii oraz innych nauk humanistycznych

Jest nauką interdyscyplinarną.

Uczestnicy SM to podmioty lub zbiorowości biorące aktywny udział w jakiejś aktywnej zbiorowości wraz z innymi podmiotami.

Uczestnicy SM:

1. Państwa

• Władza

• Terytorium

• Ludność

• Uznanie międzynarodowe

• Suwerenność

Organizacje międzynarodowe ( międzyrządowe)

Narody(np. grupy narodowowyzwoleńcze)

• Bezpośrednie ( ruchy narodowowyzwoleńcze)

• Pośrednie ( organizacje międzynarodowe)

4. osoby, grupy i stowarzyszenia, które uczestniczą w życiu międzynarodowym

Somalia, Czad, Sudan to terytoria zależne, ale działające w stosunkach międzynarodowych indywidualnie.

Pozapaństwowi uczestnicy SM:

• Organizacje międzynarodowe

• Przestrzenne

• Regionalne

• Uniwersalne

• Mieszane

• Zakres kompetencji

• Wszechstronne

• Wyspecjalizowane

• Zakres uczestnictwa

• Zamknięte

• Otwarte

• Pół-zamknięte/-otwarte

• Struktury transnarodowe

• Organizacje pozarządowe działające na arenie międzynarodowej

• Stowarzyszenia

• Ruchy terrorystyczne

• Komercyjne

• Niekomercyjne

JEDNOSTKA jako uczestnik SM

Pojawia się przede wszystkim w literaturze anglosaskiej, w Polsce koncepcja jednostki jako uczestnika SM jest odrzucana i nie obowiązuje. Coraz częściej jednak badacze SM zastanawiają się nad znaczeniem jednostki i jej wpływu na SM. Sekretarz konkretnej organizacji międzynarodowej którą reprezentuje może być uznany za przykład. Niektórzy podkreślają, że taki osoby jak Stalin czy Churchill także miały znaczący wpływ na SM.

OPINIA PUBLICZNA jako uczestnik SM

Może być zinstytucjonalizowana poprzez organizacje międzynarodowe lub media. Ma coraz większy wpływ, ponieważ to ludzie tworzą i wybierają władzę.

Państwo to podstawowy uczestnik, bo:

1. jest najwyżej zorganizowaną organizacją wielkiej grupy społecznej

2. jest najbardziej wpływowym i dynamicznym uczestnikiem stosunków

3. stosunki między państwami są fundamentem stosunków międzynarodowych

Sposoby powstawania państw:

1. w wyniku secesji

2. w wyniku rozpadu

3. w wyniku połączenia

Zasada suwerennej równości. Wszystkie państwa korzystają z niej. Mają one równe prawa i obowiązki i są równymi członkami społeczności międzynarodowej bez względu na różnice natury ekonomicznej społecznej politycznej i innej.

Suwerenna równość obejmuje następujące elementy:

1. ­ państwa są równe wobec prawa,

2. ­ każdemu państwu przysługują prawa wynikające z pełnej suwerenności,

3. ­ każde państwo ma obowiązek respektowania osobowości innych państw,

4. ­ integralność terytorialna i niezawisłość polityczna państwa są nietykalne,

5. ­ każde państwo ma prawo swobodnego wybory i rozwijania swego ustroju politycznego społecznego gospodarczego kulturalnego

6. ­ każde państwo ma obowiązek wywiązywania się w pełnym zakresie i w dobrej wierze ze swych zobowiązań międzynarodowych oraz żyć w pokoju z innymi państwami.

Intensyfikacja stosunków międzynarodowych między państwami zacieśnia współprace między nimi, aby była ona bardziej efektywna państwa „zrzekają się” one częściowo swojej suwerenność na rzecz wspólnego działania uczestnicząc w organizacji międzynarodowej. W SM to zachowanie określa się jako kompromis, działanie w pełni dobrowolne.

UE JAKO SPECYFICZNY UCZESTNIK SM

Brak podmiotowości prawnej UE powodował, że nie mogła ona wypowiadać się na forum międzynarodowym w sprawach ważnych dla SM. Z tego powodu podjęto natychmiastowe starania celem których było uzyskanie podmiotowości prawnej. Pomimo statusu organizacji UE zapewniła państwa członkowskie o utrzymani przez nich własnej suwerenności.

UNIWERSALIZM SYSTEMU ONZ

Największą zdobyczą ONZ jest jej uniwersalizm, czyli dążenie do objęcia działalnością tej organizacji wszystkich państw. Zrzesza ona obecnie 191 państw oraz setki organizacji rządowych i pozarządowych. Uniwersalizm ONZ przejawia się również w szerokim ujęciu jej kompetencji, pozwalającym na zajmowanie się praktycznie każdym aspektem życia jednostek i narodów.

1. GENEZA

• spotkanie Wielkiej Trójki (USA, Wielkiej Brytanii, ZSRR) z 14 VIII 1941, podpisanie Karty Atlantyckiej

• deklaracja podpisana 1 stycznia 1942 roku przez przedstawicieli 26 państw (w tym Polski) w Waszyngtonie;

• Deklaracja moskiewska październik 1943 podpisana podczas konferencji moskiewskiej

• konferencja w Teheranie w 1943 - głównym pomysłodawcą organizacji był prezydent USA Franklin Delano Roosevelt, a jej nazwę zaproponował premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill (określenie "narody zjednoczone" w trakcie wojny stosowano nieraz dla Aliantów).

• spotkanie w w Dumbarton Oaks w USA październik 1944 - przedstawiciele Francji, Chin, Wielkiej Brytanii, USA oraz ZSRR przedyskutowano zakres, cele i sposoby działania nowej organizacji.

• Konferencja jałtańska - 4 -11.02.1945 Ustalono stałych i niestałych członków. Stworzono system powiernictwa( powołano Radę Powierniczą- obecnie zawieszona), odrzucono zasadę prawa weta

• 25 kwietnia 1945 - konferencję ONZ w San Francisco

• 24 października 1945 - powołanie do życia ONZ,

Siedziba ONZ: Nowy York

2. CELE

• utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków,

• rozwijania przyjaznych stosunków między narodami na zasadach ich samostanowienia i równouprawnienia,

• rozwiązywania konkretnych problemów międzynarodowych (gospodarczych, społecznych, kulturalnych i innych) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równości ras, płci, języka i wyznań,

• stanowienia ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.

3. ZASADY

• Suwerenna równość członków.

• Przestrzeganie zobowiązań i umów międzynarodowych.

• Pokojowe rozstrzyganie sporów.

• Powstrzymywanie się od groźby lub użycia siły.

• Współpraca państw w akcjach ONZ mających na celu zachowanie lub przywrócenie pokoju.

• Zapewnienie, aby także państwa nie należące do ONZ nie naruszały pokoju.

• Nie ingerowanie w sprawy wewnętrzne członków

4. ORGANY

1. Zgromadzenie Ogólne,

będące swego rodzaju parlamentem, w którym każde państwo członkowskie ma jeden głos. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków, deklaracje pokojowe, budżet, w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych).
Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Sesja wyjątkowa zwoływana jest z 24-godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju światowego.

2. Rada Bezpieczeństwa,

Tworzy ją pięciu członków stałych: Chiny, Francja, Wielka Brytania, USA i ZSRR (obecnie Rosja reprezentująca Wspólnotę Niepodległych Państw) oraz dziesięciu członków niestałych wybieranych na kadencję dwuletnią (5 z Afryki i Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, 3 z Europy). W 1995 członkiem została wybrana Polska. Członkowie stali dysponują prawem weta, które zawiesza każde postępowanie. W sprawach proceduralnych decyzje zapadają zwykłą większością, a w sprawach merytorycznych większością 9 głosów. Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje co do użycia sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków. Kompetencje te są przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.

3. Rada Gospodarczo-Społeczna (ECOSOC),

W skład wchodzi 54 członków wybieranych na 3 lata przy zachowaniu zasady corocznej rotacji 1/3 członków. Rada zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych (regionalne komisje gospodarcze i komisje funkcjonalne) i wyspecjalizowanych agencji, jak np. UNICEF (Fundusz NZ Pomocy Dzieciom), czy UNGEGN. Uchwały Rady Gospodarczej i Społecznej są podejmowane zwykłą większością głosów.

4. Rada Powiernicza,

składała się z pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa. Powołana została do kontroli nad terytoriami powierniczymi do momentu ich usamodzielnienia, aby działać w interesie ich mieszkańców. Ze względu na to, że terytoria te uzyskały samodzielność, działalność Rady Powierniczej została zawieszona, a jej misja wypełniona. Ostatnim terytorium było Palau, które stało się członkiem ONZ w 1994 roku.

5. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Organ sądowniczy rozstrzygający spory między państwami, dostępny dla państw spoza ONZ. Składa się z 15 niezależnych sędziów wybranych przez Radę Bezpieczeństwa i Zgromadzenie Ogólne na 9 lat. Jego siedziba mieści się w Hadze.

6. Sekretariat.

Na jego czele stoi Sekretarz Generalny, wybierany na 5 lat przez Zgromadzenie Ogólne. Jest to organ administrujący i koordynujący prace ONZ.

Rola i znaczenie ONZ:

• dbanie o pokój i bezpieczeństwo

• walka o prawa człowieka

• prowadzenie misji pokojowych

• do pewnego momentu była to jedyna płaszczyzna między wschodem a zachodem

• KNZ: normy, zasady wykorzystywane też w innych organizacjach

• forum do dyskusji rozwiązywania problemów globalnych

• pierwsza organizacja globalna

• organizacja niezwykle rozbudowana

• działanie na rzecz rozbrojenia

• niektóre państwa są tylko i wyłączenie w ONZ, a więc przyczynia się do wzrostu ich aktywności na arenie międzynarodowej

Minusy ONZ:

• konieczność zajmowania się zawsze i wszystkim, ale ograniczenia finansowe

• nieodzwierciedlanie RB układu sił na arenie międzynarodowej

• nieudolność niektórych misji pokojowych

• spada zaufanie do tej organizacji: żołnierze oskarżeni o gwałty

• KNZ ma ponad 60 lat - twór anachroniczny, niewiele wspólnego z obecną org.

• trudność zmiany KNZ

• bierne czekanie państw na pomoc ONZ

• ONZ nie ma wpływu na wszystko - wejście USA do Iraku

• realizuje głownie interesy państw bogatych, bo jest uzależniona od wielu korporacji transnarodowych

• podejmowanie decyzji w ONZ jest ograniczone, trudne wypracowanie konsensusu

• mimo niektórych misji pokojowych były one nieudolne

• zadłużenie - jest raczej wynikiem niewpłacania przez państwa składek, a nie złej gospodarności

5. ORANIZACJE WYSPECJALIZOWANE ONZ

• Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)

• Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)

• Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)

• Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF)

• Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO)

• Powszechny Związek Pocztowy (UPU)

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD)

• Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO)

• Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU)

• Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA)

• Światowa Organizacja Handlu (WTO)

• Układ Ogólny o Taryfach Celnych i Handlu (GATT)

6. KARTA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

wielostronna umowa międzynarodowa powołująca do życia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych (stąd nazywa się ją czasem Konstytucją ONZ).

W karcie nie ma pojęcia konflikt międzynarodowy, gdyż zakłada się, że do niego nigdy nie dojdzie. ONZ ma zapobiegać konfliktom.

Fazy konfliktów:

• Sytuacja - wzrastać zaczyna napięcie między państwami

• Spór - zdefiniowany przez MTS w 1950 jako stan między państwami, które zwerbalizowały sprzeczne interesy

• Kryzys - zerwanie stosunków między państwami, np. dyplomatycznych

• Konfrontacja - Użycie siły militarnej

• Załatwienie -zakończenie konfliktu bez likwidacji przyczyny

• Rozwiązanie - zakończenie konfliktu z likwidacją źródła sporu

Wojna o Falklandy z 1982 - ONZ nie uznał sytuacji za spór, dlatego stały członek RB nie musiał wstrzymać głosu.

Akcja pokojowa - Rozdział 7 KNZ, czyli użycie siły militarnej (powietrznej, morskiej lub lądowej) wobec agresora. W całej historii zostały przeprowadzone tylko dwie akcje pokojowe:

• 1950 - 53 w Korei - wojna tocząca się na terytorium Półwyspu Koreańskiego między komunistycznymi siłami KRLD (północnokoreańskimi) i wspierającymi je wojskami ChRL, a siłami ONZ (głównie amerykańskimi) wspierającymi wojska Republiki Korei (południowokoreańskie). Do ONZ wpłynęły dwie identyczne skargi dotyczące przekroczenia granicy. W odpowiedzi na agresję Rada Bezpieczeństwa ONZ uchwaliła 27 czerwca wysłanie do Korei sił międzynarodowych. ZSRR oficjalnie zbojkotował obrady, co umożliwiło przegłosowanie wniosku wobec niewykorzystania przysługującego ZSRR w Radzie Bezpieczeństwa ONZ prawa weta. Wojskami wysłanymi przez ONZ dowodził gen. Douglas MacArthur. Proponowane przez organizacje pokojowe rozwiązania sporu kończyły się fiaskiem W lipcu 1951 r. rozpoczęła się pierwsza tura rokowań pokojowych. Wybór Eisenhowera i zmęczenie społeczeństwa amerykańskiego wojną, a z drugiej strony śmierć Stalina i walka o schedę po nim oraz brak znaczących efektów działań militarnych po obu stronach zmusiły wreszcie obie strony konfliktu 27 lipca 1953 w Panmundżomie do podpisania rozejmu i ustanowienia strefy demarkacyjnej (po 2 km na północ i południe, zatem szerokość tej strefy wynosi 4 km) dzielącej półwysep na dotychczasowej linii frontu. Nad przestrzeganiem rozejmu czuwali inspektorzy sił rozjemczych (Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych) rozmieszczeni po obu stronach tej linii, na północy Polacy oraz Czesi i Słowacy, a na południu Szwajcarzy i Szwedzi.

• 1991 agresja Iraku na Kuwejt - inaczej: I wojna w Zatoce Perskiej rozpoczęta zbrojnym najazdem Iraku na Kuwejt 2 sierpnia 1990. Rada Bezpieczeństwa ONZ nałożyła 6 stycznia embargo na handel z Irakiem, wprowadzające zakaz importu irackiej ropy. ONZ potępiło agresję jako bezprawną. 29 listopada 1990 Rada Bezpieczeństwa ONZ nakazała bezwarunkowe wycofanie się wojsk irackich z terenu Kuwejtu, ustanawiając ultimatum na dzień 15 stycznia 1991 roku. Spośród stałych członków Rady jedynie Chińska Republika Ludowa wstrzymała się od głosu. Przeciwko rezolucji zagłosowały Kuba oraz Jemen. 13 stycznia Irak odrzucił zaproponowany przez ONZ plan pokojowy. Pod przewodnictwem USA powstała koalicja państw, która z upoważnienia Rady Bezpieczeństwa podjęła operację "Pustynna Burza". Wyznaczono Irakowi termin wycofania się z Kuwejtu (15 stycznia 1991). Wobec niewypełnienia warunków ultimatum USA rozpoczęło działania zbrojne, trwające od 17 stycznia do 28 lutego (atak lądowy nastąpił 25 lutego - zakończone bezwarunkową akceptacją przez Irak rezolucji ONZ, kiedy Husajn 3 marca przystał na rozejm. Całość operacji miała odbyć się pod sztandarem ONZ. Przeprowadzono dwie akcje: pierwsza miała kryptonim "Pustynna Tarcza" (od 7 sierpnia 1990 - miała to być ochrona zagrożonej przez Saddama Husajna Arabii Saudyjskiej). ONZ po licznych ostrzeżeniach wobec Iraku postawiła ultimatum wycofania się wojsk irackich z Kuwejtu do 15 stycznia 1991. Po upływie terminu ultimatum rozpoczęła się operacja wojskowa - "Pustynna Burza" (od 17 stycznia 1991) oraz jej dalsza część "Pustynny Miecz". 3 marca Saddam Husajn przyjął warunki rozejmu. Irak po przegranej spotkał się z wieloma sankcjami nałożonymi przez ONZ, boleśnie odczuwanymi przez Irakijczyków przez długi czas.

Operacja pokojowa - Pojęcie nie zostało zdefiniowane w KNZ. Zostało ono wymuszone przez współczesne czasy. Najczęściej jako operacje pokojowe określa się przedsięwzięcia podejmowane przez Narody Zjednoczone dla utrzymania lub przywrócenia pokoju i bezpieczeństwa na obszarze konfliktów międzynarodowych. Podstawą prawną do przeprowadzania operacji pokojowych są Art. 29 i 37 KNZ. Cechy operacji pokojowych:

• Zgoda stron na których terenie ma się odbyć operacja

• Bezstronność

• Niewykorzystywanie siły z wyjątkiem obrony własnej

Przykładami pierwszych operacji pokojowych ONZ były:

• Palestyna (1948) - UNTSO Organizacja Nadzorująca Rozejm Narodów Zjednoczonych Formalnie powstało w wyniku upoważnienia nadanego przez Rezolucję nr 50 z dnia 29 maja 1948 roku. Do jego zadań należało nadzorowanie warunków zawieszenia broni w wojnie izraelsko-arabskiej w Palestynie.

• Indiach i Pakistanie (1949) - UNMOGIP Grupa Obserwatorów Wojskowych ONZ

• Iraku i Kuwejcie (1991) - UNIKOM Misja Obserwacyjna ONZ

• Rwandzie (1993) - UNAMIR Misja Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy Rwandzie Została ustanowiona rezolucją 872 Zadaniem UNAMIR było: nadzorowanie zawieszenia broni podpisanego w Aruszy 4 sierpnia 1993 roku, zapewnienie bezpieczeństwa w Kigali, utworzenie strefy zdemilitaryzowanej oraz ograniczenie przemytu broni. W czasie operacji dochodzi do ludobójstwa mieszkańców przy pasywnej postawie oddziałów UNAMIR ( prawo ONZ zakazywało im użycia siły)

Dotychczasowa rola “błękitnych hełmów” określana mianem peace keeping (utrzymywanie pokoju) nie zawsze była efektywna, wielokrotnie, wobec braku aktywnych działań i autorytetu, strony konfliktu powracały do działań zbrojnych. Od wielu lat trwa dyskusja nad reformą tego systemu.

Misje pokojowe - „Wyewoluowały” z operacji pokojowych. W założeniach ONZ, siły pokojowe stanowią - dla państw w nich uczestniczących - nieprzymusowy instrument kontroli konfliktów zbrojnych. Po wydarzeniach w Ruandzie i Srebrenicy ( Bośnia i Hercegowina) w połowie lat 90. zmieniono zasady dotyczące wykorzystania broni, było można ją stosować w obronie własnej i ludności cywilnej. Przykłady misji pokojowych:

• Somalia 1992 - UNOSOM I - Przywrócić Nadzieję misja tzw. „czynienia pokoju” (peacemaking). Bezpośrednia przyczyna: wybuch wojny domowej w Somalii. Skutkiem walk był wybuch klęski głodu, potęgowanej przez niemożliwość udzielenia pomocy przez Czerwony Krzyż. Pomimo wynegocjowanego zawieszenia broni (30 maja 1992), pomoc humanitarna była w większości przejmowana przez somalijskie gangi.

• Somalia 1993 - UNOSOM II Operacja miała być przedłużeniem operacji UNOSOM I, w wyniku której udało się częściowo ustabilizować sytuację w Somalii. W jej toku doszło do walk pomiędzy somalijskimi gangami, a wojskami ONZ. Zakończona porażką. ostatnie siły ONZ opuściły Somalię 2 marca 1995. Po wyjeździe sił pokojowych kraj pogrążył się w wojnie domowej, która trwa do dziś.

• Kambodża 1993 - UNTAC Tymczasowa Administracja Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kambodży stanowiona na mocy rezolucji 745. Mandat UNTAC obejmował działania w dziedzinie praw człowieka, zorganizowanie i przeprowadzenie wyborów, utrzymanie porządku i bezpieczeństwa, powrót uchodźców i odbudowa infrastruktury w Kambodży. Przykład misji wielofunkcyjnej

• Etiopia 2000 - UNMEE Misja Organizacji Narodów Zjednoczonych Etiopii i Erytrei Misja została powołana w celu monitorowania przestrzegania zawieszenia broni między oboma krajami. Misja wielofunkcyjna

Reformy ONZ

W raporcie dotyczącym zmian mających wzmocnić Organizację zawarł ogólne wytyczne reform:

• skupienie całej aktywności na priorytetowych zadaniach;

• alokacja zasobów zgodnie z tymi zadaniami;

• Organizacja odpowiadająca na potrzeby państw członkowskich;

• rozwijanie współpracy pomiędzy poszczególnymi członkami NZ;

• Organizacja i jej ludzie: inwestycja w doskonałość;

Reorganizacja Rady Bezpieczeństwa
Dzięki pracy Grupy Roboczej zmieniono niektóre procedury dotyczące metody pracy Rady:
dopuszczono do prac Rady innych członków NZ,
zwiększono ilość konsultacji i spotkań zwłaszcza z przedstawicielami państw, których siły zbrojne biorą udział w operacjach NZ.

Reorganizacja Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych.
Przyczyną konieczności przeprowadzenia reformy Zgromadzenia jest spadek jego roli i znaczenia w strukturze ONZ. W chwili obecnej Zgromadzenie prowadzi prace nad nierzadko małoważnymi a często pokrywającymi się problemami. Podstawowym krokiem jest wybór Prezydenta Zgromadzenia Ogólnego oraz przewodniczących komitetów z 3 - miesięcznym wyprzedzeniem umożliwiając im pełny wgląd w problematykę, jaka będzie poruszana na kolejnej sesji Zgromadzenia. Dąży się do precyzyjnego określenia zakresu i rangi spraw poruszanych podczas sesji Zgromadzenia w celu wyeliminowania nieistotnych problemów skupiając uwagę na sprawach kluczowych dla NZ jak choćby ustalenie budżetu.

Reorganizacja Rady Społeczno-Gospodarczej.
Głównym problemem dotykającym pracę Rady Społeczno-Ekonomicznej jest zbytnio rozbudowana struktura oraz chaos kompetencyjny panujący w podległych jej komisjach. Nadrzędnym celem Rady jest tworzenie światowego ładu i porządku w problematyce społeczno-ekonomicznej. W celu sprawnego wykonywania zadań powierzonych temu organowi zacieśniono współpracę Rady z innymi instytucjami międzynarodowymi takimi jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Bank Światowy. Skupiono się również na rozgraniczeniu kompetencji i unormowaniu współpracy z komisjami Zgromadzenia Ogólnego NZ. Określono, iż działania Zgromadzenia i jego ciał pomocniczych w zakresie polityki społeczno-ekonomicznej mają wspierać prace Rady.

Reforma Operacji Pokojowych.

Dostrzegając problematykę Sekretarz Generalny w raporcie z 1997 roku wskazał dwa najistotniejsze problemy związane z operacjami tj. brak zdolności szybkiego reagowania i brak płynności finansowej. W przypadku operacji pokojowych zamiast gruntownych reform potrzebna jest ścisła współpraca krajów członkowskich. Sekretarz postulował powstanie sztabu szybkiego reagowania mającego oceniać sytuację, planować działania oraz sił zbrojnych szybkiego reagowania, pozostających w gotowości do zadań. Kolejna postulowana zmiana dotyczyć miała zacieśnienia współpracy wywiadów państw członkowskich.
W 2000 r. podczas Panelu NZ ds. operacji pokojowych przedstawiono raport „Brahimi Report” wskazujący na brak zorganizowania i współdziałania podczas podjętej wspólnie operacji. Dzięki raportowi autorstwa Lakhdara Brahimiego Zgromadzenie Ogólne NZ zaaprobowało zwiększenie o 50% ilości personelu w Departamencie Operacji Pokojowych oraz przyznało środki pieniężne na dofinansowanie dwóch Baz Logistycznych NZ.

BEZIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE


Bezpieczeństwo - stan bądź proces, gwarantujący istnienie podmiotu oraz możliwość jego rozwoju. Stan braku zagrożenia. Bezpieczeństwo międzynarodowe to stan braku groźby napaści militarnej lub presji zewnętrznej, włączając w to jej pozamilitarne formy (presję gospodarczą, ekonomiczną, kulturalną). Dotychczasowe koncepcje bezpieczeństwa międzynarodowego opierały się m.in. na modelach: izolacjonizmu, neutralności, równowagi sił, odstraszania, bezpieczeństwa zbiorowego. Dwustronne sojusze są zastępowane systemami bezpieczeństwa subregionalnego, regionalnego i próbą stworzenia systemu uniwersalnego.

Typologia bezpieczeństwa:

• podmiotowe,. gdy pytamy o bezpieczeństwo uczestników stosunków międzynarodowych;

• przedmiotowe, gdy pytamy o treść bezpieczeństwa, środki i sposoby kształtowania pewności stanu posiadania (w tym tożsamości) uczestników stosunków międzynarodowych i ich szans (swobód) rozwojowych;

• bezpieczeństwo polityczne,

• bezpieczeństwo militarne,

• bezpieczeństwo ekonomiczne (dzielone na: surowcowe, energetyczne, żywnościowe, socjalne, finansowe, technologiczne itp.),

• bezpieczeństwo kulturowe,

• bezpieczeństwo humanitarne,

• bezpieczeństwo ekologiczne,

• bezpieczeństwo ideologiczne itp.

Na podstawie kryterium kształtu systemu bezpieczeństwa międzynarodowego:

• system równowagi sił

• system blokowy (sojusze),

• system bezpieczeństwa kooperatywnego,

• system bezpieczeństwa zbiorowego (regionalnego, uniwersalnego)

Pokojowe rozwiązywanie sporów

Dzieli się na dyplomatyczne i sądowe

 Dyplomatyczne - państwa uczestniczące w sporze zachowują dla siebie aż do ostatniej fazy trwania sporu możliwość podjęcia ostatecznej decyzji.

1. rokowania, negocjacje - najczęściej stosowane. Jest to załatwienie sporu między stronami (państwami) i państwa podczas rokowań starają się usunąć różnicę zdań w drodze wymiany poglądów w celu osiągnięcia porozumienia. - Przeważnie kończą się kompromisem. Jedną z form rokowań są konsultacje, które odbywają się na żądanie jednej ze stron, gdy zajdzie taka potrzeba.

2. Dobre usługi - procedura pomocnicza ułatwiająca rokowania, zachęcająca strony, by zaczęły ze sobą rozmawiać. Państwo, które udziela dobrych usług doprowadza strony do stołu obrad, jest pośrednikiem w rozmowach, ale samo nie bierze udziału w rokowaniach.

3. Mediacja - pośrednictwo - ma te same zasady, co dobre usługi, lecz mediator bierze udział w rokowaniach, kieruje nimi i daje propozycję jak załatwić spór, a także może przejąć inicjatywę we własne ręce za zgodą stron.

4. Komisje badań - zwołuje się ja, gdy w rokowaniach między stronami powstaje różnica zdań co do stanu faktycznego. Strony powołują komisję badań w celu wyjaśnienia kwestii spornej, jednak komisja nie czyni wskazówek jak rozwiązać spór.

5. Koncyliacja - pojednawcza - jednym z zadań jest ustalenie stanu faktycznego, opracowuje ona propozycję pokojowego załatwienia sporu. Została zawarta w wielu umowach po II wojnie. Organ koncyliacyjny może oprzeć swoje wnioski na zasadzie słuszności.

 Środki sądowe - obejmują postępowanie przed specjalnymi organami sądownictwa międzynarodowego, lub sądami polubownymi. Decyzje dla stron są wiążące.

Sądy można podzielić na:

• rozjemcze - arbitraż

• stałe

1. Arbitraż - rozjemstwo - załatwienie sporu pomiędzy państwami za pomocą orzeczenia wydanego przez jeden lub więcej arbitrów wybranych przez strony. (swobodny wybór sędziów)

2. Arbitraż fakultatywny - oddanie sporu pod arbitraż, który wymaga zgody obu stron.

3. Arbitraż obligatoryjny - obowiązkowy - strony zgadzają się, że na żądanie jednej ze stron spór oddany będzie pod arbitraż

4. A. fakultatywny, zorganizowany - istnieje stały sąd rozjemczy

5. A. fakultatywny, niezorganizowany - strony wybierają arbitrów dla poszczególnych sporów, orzeczenie arbitrów jest wiążące.

 Sposoby wyznaczania składu osobowego sądów rozjemczych:

1. system Europejski -przekazanie sporu do rozstrzygnięcia szefowi wybranego trzeciego państwa

2. amerykański - oddanie sporu do rozstrzygnięcia komisji mieszanej 5-cio lub 3 osobowej. 3-osobowa - 2 osoby delegowane przez państwa uczestniczące w sporze, a trzecia osoba, to superarbiter.

Jesień Ludów

Termin określający wydarzenia, które przypadły pod koniec 1989 roku w Europie Środkowo-Wschodniej, związane z obaleniem ustroju komunistycznego w krajach tej części świata. Jesień Narodów zamknęła kilkuletni proces rozpadu porządku jałtańskiego w Europie Środkowo-Wschodniej, zaś ogół przemian do 1991 roku spowodował przede wszystkim odsunięcie partii komunistycznych od władzy w krajach znajdujących się w strefie wpływów ZSRR. Geneza wydarzeń Jesieni Ludów sięga początku lat 80. - narodzin Solidarności w Polsce, nasilaniu się ruchów opozycyjnych, pierwszych prób reform w krajach socjalistycznych, w tym pieriestrojki i głasnosti w ZSRR. Rozmowy Okrągłego Stołu w Polsce i sukces opozycji w wyborach parlamentarnych z 1989 roku stały się sygnałem do podobnych przemian w pozostałych krajach socjalistycznych Europy Środkowo-Wschodniej, przede wszystkim na Węgrzech, w Czechosłowacji, NRD, Bułgarii, Rumunii, Albanii.

Przebieg

U źródeł demokratycznych przemian 1989 leżały wcześniejsze zrywy wolnościowe w krajach „demokracji ludowej“. Ich charakter sięgał od demonstracji i strajków po wielotygodniowe zbrojne konflikty. Do najbardziej znanych zrywów wolnościowych należały chronologicznie: Czerwiec 1953, Poznański Czerwiec 56, Powstanie węgierskie 1956, Praska wiosna, Marzec 1968, Grudzień 1970, Czerwiec 1976, Sierpień 1980. Ich wynikiem była stopniowa erozja systemu dominacji ZSRR nad swoimi państwami satelickimi w Europie Wschodniej. 23 sierpnia 1989 dwa miliony mieszkańców Litwy, Łotwy i Estonii utworzyły w rocznicę podpisania Paktu Ribbentrop-Mołotow tzw. bałtycki łańcuch w proteście przeciwko dominacji sowieckiej. Równolegle, setki obywateli NRD codziennie uciekały do sąsiedniej RFN, Wkrótce potem podział Niemiec na NRD i RFN - za zgodą czterech państw, pomiędzy które podzielono po wojnie strefy okupacyjne Niemiec wyrażoną na konferencji "dwa plus cztery" 12 stycznia 1990 - przestał obowiązywać i 3 października 1990 dokonało się zjednoczenie Niemiec. ZSRR upadł dopiero w 1991 r., jednak już wcześniej nie był w stanie zapobiec rozpadowi swojego imperium. Najszybciej ze struktury państwa sowieckiego wyłamała się Litwa. wkrótce potem Łotwa (walki uliczne w Rydze) i Estonia, potem dalsze byłe republiki. Pośrednim skutkiem Jesieni Ludów był też rozpad Jugosławii,

ZJEDNOCZENIE NIEMIEC

Początkowo dwa państwa funkcjonowały za pomocą układów normalizacyjnych a także układzie o statusie Berlina Zachodniego. Oba układy pozwoliły na częściową stabilizacje w państwach. Z czasem zostały przyjęte przez NATO. Wybuch Jesieni Ludów destabilizuje oba państwa wewnętrznie, co w ostateczności popchnęło Niemcy do zjednoczenia. W powszechnym użyciu jest słowo zjednoczenie jednakże z oceny prawnej była to inkorporacja. Ogromne różnice np. gospodarcze między RFN i NRD wymusiły stworzeni planu mającego wyrównać je. Powstał plan 10-cio punktowy.

ROZPAD JUGOSŁAWII

PRZYCZYNY:

• Kwestie religijne

• Kwestie językowe

• Tradycje narodowotwórcze

• Rozbieżne interpretacje historyczne

• Konflikt- rywalizacja na linii Serbia- Chorwacja

W Jugosławii władze przejmuje Tito wspomagany przez Komunistyczną Partię Jugosławii. Chcąc wprowadzać własną wizję komunizmu, całkowicie odcina się od ZSRR i Stalina. Pomimo wprowadzenia własnych zasad jego sposób prowadzenia polityki na terenach Jugosławii jest bardzo podobny do Stalina. Jego śmierć w maju 1980 pogrążyła kraj w narodowościowym, politycznym i ekonomicznym kryzysie. Rosły nacjonalistyczne i etniczne napięcia, z którymi następcy prezydenta nie potrafili sobie poradzić.

W 25.06.1991 Słowenia i Chorwacja ogłaszają niepodległość i secesje ( odłączenie od Jugosławii). Serbia staje w opozycji do niepodległych republik i wkracza na tereny Słowenii. Po 3 tyg. walk musi wycofać wojska ponieważ nie ma żadnego pretekstu narodowościowego aby pozostawić tam swoje oddziały.

W Chorwacji dwa okręgi autonomiczne zamieszkujące przez Serbów próbują przyłączyć się do Serbii. Chorwaci podejmują decyzje o przeprowadzeniu czystek etnicznych na tych terenach. Powoduje to wzrost uchodźców a tym samym ostateczne wygnanie Serbów z tych terenów. ONZ wysyła na miejsce swoje oddziały w celu ustabilizowania sytuacji.

8.09.1991 Macedonia ogłasza niepodległość. Ma problemy z mniejszością Albańską na południu. A także konflikt z Grecją dotyczący uznania nazwy ( Republika Macedonii)

Bośnia i Hercegowina przeprowadzają referendum, które zostało zbojkotowane przez Serbów. Serbowie na terenach BiH stanowili 30% ludności, wyniki referendum( za ogłoszeniem niepodległości). 5 kwietnia 1992 roku Bośnia i Hercegowina ogłosiła niepodległość. Bardzo szybko, bo już w kwietniu, została uznana przez wspólnotę międzynarodową za niepodległe państwo. Szybko rozpoczyna się otwarta wojna. 27 kwietnia 1992 proklamowana została nowa Jugosławia złożona z Serbii i Czarnogóry. W maju RB ONZ nałożyła na nową Jugosławię bardzo surowe sankcje, które w następnych latach uległy zaostrzeniu. W maju 1993 roku utworzono pięć tzw. „stref bezpieczeństwa”: Srebrenicę, Sarajewo, Żepę, Gorażde i Bijać. W każdej z nich rozmieszczono siły pokojowe ONZ, których mandat nie przewidywał użycia broni w celu obrony stref. Brak zgody na użycie broni okazał się najtragiczniejszy w skutkach w Srebrenicy, gdzie miała miejsce największa masakra po II Wojnie Światowej. W połowie 1995 sytuacja Serbów zaczęła się radykalnie pogarszać. Zakończenie wojny w Bośni i Hercegowinie przyspieszyła tragedia w Srebrenicy. Po zajęciu enklawy przez Serbów, 21 lipca w Londynie spotkali się przedstawiciele społeczności międzynarodowej i zdecydowali m.in. o użyciu siły powietrznej w celu zakończenia serbskiej ofensywy w kraju. Od 1 do 21 listopada trwała konferencja pokojowa w Dayton, na której prezydenci Bośni, Serbii i Chorwacji oraz reprezentanci społeczności międzynarodowej prowadzili rozmowy mające na celu ustalenie warunków pokoju a także zadecydowanie o przyszłości BiH. Podpisane w grudniu 1995 roku porozumienie pokojowe zakończyło trwającą 3,5 roku wojnę.

Konferencja pokojowa w Dayton

Porozumienie pokojowe zawarte 21 listopada 1995 roku w Dayton, Ohio, a podpisane 14 grudnia 1995 roku w Paryżu . W rozmowach brali udział prezydenci Serbii - Slobodan Milosevic, Chorwacji - Franjo Tudnam i Bośni - Alija Izetbegovic, a także liczni obserwatorzy i reprezentanci społeczności międzynarodowej. Stworzono wspólny wieloetniczny rząd, ustalono obecny system polityczny kraju oraz zapowiedziano wolne wybory. Bośnię i Hercegowinę podzielono na Federację Muzułmańsko-Chorwacką i Republikę Serbską, przy czym zachowano jej międzynarodowe granice. Ustalono, że zawieszenie broni, które rozpoczęło się 5 października 1995 roku będzie trwało nadal. Nadzór nad wdrażaniem wojskowych elementów porozumienia sprawować miał IFOR (Implementation Force) - wielonarodowe siły pokojowe pod dowództwem NATO. Miały one zastąpić dotychczas przebywające w Bośni oddziały UNPROFOR.

• lutego 2003 w miejsce Jugosławii powstało nowe państwo - Serbia i Czarnogóra, które istniało do 3 czerwca 2006, kiedy to kraj podzielono na 2 państwa: Czarnogóra i Serbia

KOSOWO

Kolejnym punktem zapalnym okazało się zamieszkane przez Albańczyków Kosowo, w którym w 1999 doszło do walk serbskich sił zbrojnych z albańskim separatystami z UÇK(Armia Wyzwolenia Kosowa). W marcu 1999 rozpoczęły się naloty sił NATO na Serbię, wskutek których doszło do przejęcia kontroli w Kosowie przez międzynarodowe siły pokojowe. Nastąpiło wycofanie się oddziałów serbskich z Kosowa i utworzono w nim międzynarodowy protektorat. Kosowo ogłosiło swoją niepodległość 17 lutego 2008 jako Republika Kosowa. Pomimo tego część państw uważa, że z prawnego punktu widzenia Kosowo nadal wchodzi w skład Serbii.Od 1999 Kosowo znajduje się pod międzynarodową administracją pod auspicjami ONZ (na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244, stwierdzającej we wstępie, że Kosowo jest częścią Serbii do czasu ustaleń finalnych jego statusu).. Prowincją obecnie zarządza Tymczasowa Misja Administracyjna Narodów Zjednoczonych w Kosowie UNMIK i władze Republiki Kosowa, z wyszczególnieniem kompetencji zarezerwowanych UNMIK-owi. Bezpieczeństwo ma zapewnić misja KFOR, podległa NATO.

Od początku swojej misji ONZ zapewniło istnienie i działanie instytucji zgromadzenia narodowego, rządu oraz prezydenta. Kwestie bezpieczeństwa, ustawodawstwa i spraw zagranicznych podlegają UNMIK. Wybory członków Zgromadzenia Narodowego Kosowa miały miejsce w październiku 2001. Część państw uznaje, że zgodnie z prawem międzynarodowym Kosowo nie miało prawa jednostronnie proklamować niepodległości, zatem de iure pozostaje częścią Serbii inne są przeciwne tej decyzji. Na mocy decyzji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 8 października 2008, podjętej wskutek zabiegów Serbii, zgodność z prawem międzynarodowym jednostronnej decyzji niepodległości Kosowa zbada Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze. Trybunał został poproszony o wyrażenie jedynie "opinii doradczej", 22 lipca 2010 Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości uznał, że deklaracja niepodległości Kosowa z 2008 roku nie narusza prawa międzynarodowego. Państwa formalnie uznające niepodległość Kosowa - 75 państw (stan z 4 lutego 2011) oraz Republika Chińska (Tajwan). 17 lutego 2008 Republika Kosowa ogłosiła jednostronnie niepodległość od Serbii. Nowe państwo zostało uznane przez Stany Zjednoczone i przeważającą większość państw członkowskich Unii Europejskiej oraz NATO.

WSPÓŁPRACA I BEZPIECZEŃSTWO W EUROPIE

Główne zagrożenia i wyzwania:

• Zimna wojna: ukierunkowanie USA i państw zachodnioeuropejskich na politykę bezpieczeństwa która miałaby doprowadzać do uniknięcia konfliktu zbrojnego z ZSRR.

• Pokój zachować poprzez współpracę (plan Schumana).

• Własna dyplomacja i potencjał wojskowy.

• Po 89r - zagrożenie militarne ze strony bloku wschodniego przestało istnieć. Nasiliły się natomiast zagrożenia transnarodowe (terroryzm),

• destabilizacja polityczna i ekonomiczna związana z transformacją na wschodzie.

• migracje,

• przestępczość zorganizowana, handel bronią, terroryzm.

System zagrożeń:

• tradycyjne związane z istnieniem pokaźnych arsenałów broni różnego typu

• konflikty regionalne,

• transnarodowe (terroryzm, przestępczość zorganizowana)

• destabilizacja ekonomiczna i polityczna we wschodniej Europie, migracje, wzrost nacjonalizmów

• potrzeba zaadaptowania instytucji zachodnich do nowej sytuacji międzynarodowej

• wyzwania związane z interweniowaniem na zewnątrz,

Powody współpracy:

• Zagrażające bezpieczeństwu metody działalności przestępczej

• Szybkie reagowanie w razie zagrożenia

• Zagrożenie terrorystyczne

Pokój po wojnie miała zapewnić współpraca międzypaństwowa. Uchwalono rezolucje Vandenberga. Była to rezolucja zgłoszona przez republikańskiego senatora Arthura Vandenberga i uchwalona przez Senat USA 11 czerwca 1948 roku, upoważniająca i zachęcająca rząd amerykański do uczestnictwa w "regionalnych i innych zbiorowych porozumieniach" o wzajemnym bezpieczeństwie zgodnie z artykułem 51 Karty Narodów Zjednoczonych mówiącym o prawie do indywidualnej i zbiorowej samoobrony. Rezolucja Vandenberga była kolejnym, obok doktryny Trumana z marca 1947 roku, dowodem na zerwanie USA z izolacjonizmem i umożliwiła podpisanie 4 kwietnia 1949 roku Traktatu Północnoatlantyckiego tworzącego sojusz NATO, a także zawarcie przez USA innych sojuszy regionalnych. W odpowiedzi na rezolucje w Europie podpisano Traktat z Dunkierki, podpisany 4 marca 1947 r. we francuskim mieście Dunkierka przez Francję i Wielką Brytanię, noszący nazwę Traktat o sojuszu i wzajemnej pomocy, który był pierwszym po wojnie paktem o bezpieczeństwie. Dotyczył wspólnej obrony obu państw. W styczniu 1949 roku został rozszerzony o kraje Beneluksu. Traktat został podpisany na 50 lat.

Rozpoczęcie współpracy gospodarczej z Niemcami jako pomysł Schumana oraz włączenie ich do struktur NATO. EWO, to organizacja mająca powstać na mocy traktatu zawartego 27 maja 1952 przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy. Traktat nie został ratyfikowany przez Zgromadzenie Narodowe Francji, które 30 sierpnia 1954 postanowiło usunąć go z porządku obrad. W związku z tym układ nigdy nie wszedł w życie. Traktat przewidywał zrzeczenie się przez państwa-sygnatariuszy części suwerenności w zakresie obrony i przekazanie tych kompetencji ponadnarodowym organom: Komisariatowi EWO, Radzie EWO i Zgromadzeniu Parlamentarnemu EWO posiadającemu uprawnienia kontrolne.

Unia Zachodnioeuropejska, UZE początkowo Unia Zachodnia, organizacja utworzona na podstawie zmodyfikowanego przez Układy paryskie w 1954, Traktatu brukselskiego z 17 marca 1948 o współpracy ekonomicznej, społecznej, kulturalnej oraz wspólnej samoobronie. Jej główne cele to: współpraca gospodarcza, polityczna, kulturalna, a także zapewnienie bezpieczeństwa zbiorowego. Powstanie UZE związane było z fiaskiem powołania do życia Europejskiej Wspólnoty Obronnej. Do pierwszych członków: Belgii, Holandii, Francji, Luksemburga i Wielkiej Brytanii dołączyły w 1955 RFN i Włochy, w 1990 - Hiszpania i Portugalia, 1991 - Grecja. Członkami stowarzyszonymi z organizacją są: Czechy, Polska, Islandia, Norwegia, Turcja i Węgry. Główne zadanie UZE to zapewnienie bezpieczeństwa państwom członkowskim - w praktyce realizowało je NATO, a UZE nie miała zdolności obronnych. Dopiero lata 80. i 90. XX w. przyniosły próbę wzmocnienia roli organizacji poprzez włączenie jej w system wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Zdecydowano m.in. o zwiększaniu zdolności operacyjnych UZE tak, aby mogła ona funkcjonować z użyciem sił zbrojnych poza obszarem państw członkowskich, np. w celu niesienia pomocy humanitarnej lub dla utrzymania bądź przywracania pokoju. Traktat z Maastricht włączył UZE w system Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa z zadaniem realizacji celów służących obronności UE. Rada UE w porozumieniu z instytucjami UZE może podejmować decyzje o wspólnych akcjach. W odpowiedzi na powstanie UZE ZSRR powołuje Układ Warszawski w 1955. Jego powstanie dzieli świat militarnie na dwie strefy.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali - funkcjonująca w latach 1952-2002 międzynarodowa organizacja gospodarcza, której powstanie zapoczątkowało integrację gospodarczą Europy. Obecnie jej kompetencje posiada Unia Europejska. Miała działać na rzecz pokoju poprzez współprace gospodarczą. Wspólnota została powołana w Traktacie Paryskim, (18 kwietnia 1951) podpisanym przez 6 państw Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy;

1984 Francja i Niemcy podpisują układ o swobodnym przepływie osób przez granice.

1986 JAE zapewniający wspólny rynek także dążący do działania na rzecz pokoju poprzez zacieśnianie współpracy międzypaństwowej.

Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI) - powstała w latach 80. w ramach UZE koncepcja polityki bezpieczeństwa . W 1991 podczas szczytu NATO w Rzymie przedstawiono propozycję włączenia przyszłej ESDI w struktury Sojuszu, jako jego europejski filar.

Doktryny stosowana przez USA:

• Zmasowanego odwetu

• Elastycznego reagowania

• Tarcza i miecz - mieczem miało być USA(broń jądrowa) tarczą Europa ( broń konwencjonalna)

Wystąpienie Francji ze struktur militarnych NATO

Traktat z Maastricht 1991 - rozpada się porządek bipolarny świata. Pojawiają się coraz większe problemy związane z dziedziną obrony UE. Kto ma za nią odpowiadać? Powstaje II filar Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa, która w pewnym stopniu odpowiadała za ochronę UE.

Deklaracja petersberska, dokument podpisany w 1992 na zamku w Petersbergu koło Bonn przez państwa członkowskie Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE). Zakłada, że jednostki wojskowe państw członkowskich pod auspicjami UZE dodatkowo do funkcji obronnych będą mogły być wykorzystywane w misjach humanitarnych, operacjach utrzymywania pokoju oraz jako siły bojowe w sytuacjach kryzysowych, w tym w operacjach przywracania pokoju. Uważa się, iż porozumienie to było kolejnym krokiem prowadzącym w przyszłości do przekształcenia UZE w zbrojne ramię UE i włączenia jej w struktury Unii Europejskiej.

Traktat z Amsterdamu 1997 - przenosi działalność niektóre działania z III filaru do II. Utworzenie urzędu Wysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

TREVI (terroryzm, radykalizm, ekstremizm, przemoc międzynarodowa) - wewnętrzna grupa ds. bezpieczeństwa utworzona przez Radę Europejską w Luksemburgu w 1975 roku. Stała się ona pierwszym sygnałem współpracy ministrów spraw wewnętrznych i sprawiedliwości krajów Wspólnoty Europejskiej w zakresie polityki bezpieczeństwa i podwaliny powstałego później Traktatu Amsterdamskiego (1997) trzeciego filaru Unii Europejskiej. Miała wspomóc współprace między policją z krajów członkowskich.

NATO staje się filarem bezpieczeństwa w UE.

Eurokorpus- wspólna jednostka wojskowa szybkiego reagowania powołana przez Francję, Niemcy, Belgię, Hiszpanię i Luksemburg. Posiada wspólnych dowódców i kwaterę główną w Strasburgu. Utworzona w 1992 przez Niemcy i Francję, aby zainspirować tożsamość obronną UE.

Reforma NATO:

• Powstanie NATO 1949

• Deklaracja Londyńska w 1990 dotycząca zmniejszenia roi broni jądrowej, zmiany organizacyjnej, utworzenie wielonarodowych sił szybkiego reagowania

• reformy w 1991 po rozpadzie ZSRR, dotyczące działań w stosunku do krajów wschodnich, poszerzenie kompetencji. ART. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, który zobowiązuje do udzielenia pomocy wszelkimi środkami państwa członkowskie.

• 1992 spotkanie Ministrów obrony opracowania planu dotyczącego wprowadzenia akcji ratowniczych i misji pokojowych typu peacekeeping. Uzyskanie wsparcia KBWE.

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE NA OBSZARZE PORADZIECKIM

Przyczyny rozpadu ZSRR:

• Słabość gospodarcza kraju

• Niski poziom życia

• Zadłużenia i inflacja

• Niewydolność systemu

• Kryzys ideologii

• Wojna w Afganistanie (trwała 10 lat)

• Jawność wprowadzająca chaos

• Słabość partii i brak zaufania do niej

• Wyścig zbrojeń

• Zjednoczenie Niemiec

• Jesień ludów

• Działania odśrodkowe w poszczególnych republikach ZSRR

Działania odśrodkowe w republikach:

1. Deklaracje suwerenności w 1988

2. Deklaracje o języku narodowym w 1989

3. Deklaracje niepodległości, rozpoczęło się od republik bałkańskich w 1990

30.12.1991 Rada ZSRR oficjalnie ogłasza decyzje o rozpadzie Republik Radzieckich. Kazachstan jako ostatni ogłasza niepodległość.

Wspólnota Niepodległych Państw - regionalne ugrupowanie integracyjne utworzone na mocy układu białowieskiego z 8 grudnia 1991 roku. Zrzesza większość byłych republik Związku Radzieckiego. Zajmuje się m.in. współpracą polityczną, gospodarczą i problemami bezpieczeństwa międzynarodowego. WNP powstała na mocy tzw. układu białowieskiego z 8 grudnia 1991 r. podpisanego przez prezydentów Rosji Borysa Jelcyna i Ukrainy Leonida Krawczuka, i Przewodniczącego Rady Najwyższej Białorusi Stanisława Szuszkiewicza, jako alternatywa ustrojowa dla byłych republik ZSRR, pragnących zrzucić radzieckie zwierzchnictwo Kremla (jako ośrodka władzy nadrzędnej) bez narażenia się na zarzut separatyzmu i idących za tym potencjalnych konsekwencji. WNP obejmowała wówczas jedynie trzy kraje słowiańskie: Rosję, Ukrainę i Białoruś. Na mocy protokołu z Ałma Aty z 21 grudnia 1991 do organizacji przystąpiło kolejnych osiem republik rozwiązanego ZSRR: Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan, Armenia i Azerbejdżan. 22 października 1993 akces do WNP zgłosiła Gruzja, po tym jak obalony został rząd Zwiada Gamsachurdii, a prezydentem Gruzji został Edward Szewardnadze. Od tego czasu wspólnota liczyła 12 członków. W lutym 2006 Gruzja wystąpiła z Rady Ministrów Obrony WNP ze stwierdzeniem "Gruzja obrała kurs na członkostwo w NATO i nie może być członkiem dwóch struktur militarnych jednocześnie". 12 sierpnia 2008 prezydent Gruzji Micheil Saakaszwili ogłosił, że jego kraj występuje ze Wspólnoty Niepodległych Państw, 14 sierpnia gruziński parlament jednomyślnie przyjął odpowiednią uchwałę w tej sprawie. 18 sierpnia 2008 Ministerstwo Spraw Zagranicznych Gruzji poinformowało Sekretariat Wykonawczy WNP o wystąpieniu Gruzji ze wspólnoty. Decyzja weszła w życie po upływie roku, 18 sierpnia 2009 i od tego czasu do WNP należy znowu 11 państw.

Członkami założycielami WNP są trzy kraje (Białoruś, Rosja i Ukraina), które podpisały porozumienie białowieskie o likwidacji ZSRR w grudniu 1991 roku. Członkostwo zwyczajne posiada obecnie jedenaście krajów: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Ukraina i Uzbekistan. Turkmenistan był członkiem zwyczajnym do 2005 roku, od tego czasu posiada status członka stowarzyszonego. Z państw byłego ZSRR trzy republiki nadbałtyckie - Litwa, Łotwa i Estonia nie wstąpiły do WNP i ze względu na swoje członkostwo w NATO oraz Unii Europejskiej. Jest mało prawdopodobne aby zdecydowały się wstąpić do WNP w przyszłości. Specjalny status w WNP posiadają także Ukraina i Turkmenistan, które jako jedyne dwa państwa członkowskie nie ratyfikowały Statutu WNP, co sprawia, że od samego początku de iure nie są członkami Wspólnoty.

REWOLUCJE:

1. Rewolucja róż - pokojowe protesty, które w listopadzie 2003 doprowadziły w Gruzji do ustąpienia prezydenta Eduarda Szewardnadze i zastąpienia go przez prozachodniego reformatora Michaiła Saakaszwilego. Wybory parlamentarne, które odbyły się w Gruzji 2 listopada, zakończyły się według exit polls zwycięstwem opozycji, jednak rząd ogłosił zupełnie inne wyniki. Raport OBWE wskazywał również na liczne nieprawidłowości w trakcie przeprowadzania wyborów, takie jak tolerowanie przez władze ataków chuligańskich, próby zastraszania oraz manipulacje listą uprawnionych do głosowania^[2]. Gdy fałszerstwo stało się oczywiste, opozycja wezwała Gruzinów do kampanii obywatelskiego nieposłuszeństwa. połowie listopada na ulice Tbilisi, a wkrótce potem wszystkich gruzińskich miast, wyszły masowe demonstracje. Sytuacja osiągnęła punkt kulminacyjny 22 listopada, gdy protestujący uniemożliwili przeprowadzanie inauguracyjnej sesji nowego parlamentu, wdzierając się do parlamentu uzbrojeni w róże. Po rozmowach z amerykańskim sekretarzem spraw zagranicznych Colinem Powellem oraz rosyjskim ministrem Igorem Iwanowem, postanowił spotkać się z przywódcami opozycji Saakaszwilim i Zurabem Żwanią 23 listopada (w dniu św. Jerzego) i podjął decyzję o dobrowolnym ustąpieniu, unikając ewentualnego rozlewu krwi. Decyzja ta przywitana została powszechnym entuzjazmem. Tymczasowym prezydentem została przewodnicząca parlamentu Nino Burdżanadze, zanim w wyborach 4 stycznia 2004 wybrany został Michaił Saakaszwili. Wynik wyborów parlamentarnych został anulowany przez sąd najwyższy 26 listopada, nowe wybory 28 marca 2004 zakończyły się zwycięstwem partii Saakaszwilego.6 maja 2004 w epilogu rewolucji róż mieszkańcy Adżarii obalili Asłana Abaszydze i przywrócili suwerenność Gruzji na jej terytorium.

2. Pomarańczowa rewolucja - wydarzenia, które miały miejsce na Ukrainie od 21 listopada 2004 roku do 23 stycznia 2005, czyli od zakończenia drugiej tury wyborów prezydenckich, w których zmierzyli się kandydat obozu władzy, ówcześnie urzędujący premier Wiktor Janukowycz oraz kandydat opozycyjnej Naszej Ukrainy, były premier Wiktor Juszczenko, do czasu złożenia przysięgi prezydenckiej przez Wiktora Juszczenkę. Bezpośrednim efektem pomarańczowej rewolucji była zmiana na scenie politycznej Ukrainy. W wyniku powtórzonej drugiej tury wyborów prezydentem został Wiktor Juszczenko, a w nowo powołanym rządzie premierem została Julia Tymoszenko. Z czasem jednak tzw. "pomarańczowa koalicja" zaczęła tracić początkową siłę i spójność. Wzajemne oskarżenia rzucane przez prezydenta i premiera (wielokrotnie oskarżali się o korupcję oraz współpracę ze zwolennikami starego reżimu) spowodowały odwołanie Tymoszenko z urzędu i zastąpienie jej na tym stanowisku przez Jurija Jechanurowa. Koalicja wyborcza Blok Julii Tymoszenko przeszła wówczas do opozycji w stosunku do otoczenia prezydenta. Pomarańczowa rewolucja zapobiegła ewolucji systemu politycznego Ukrainy w kierunku autokratycznym - zachowany został pluralizm polityczny oraz zwiększył się zakres wolności mediów. Jednocześnie, na skutek braku wymiany elit, nie przeprowadzono rewolucyjnych zmian w funkcjonowaniu państwa ukraińskiego. W następnych latach doszło wręcz do pogłębienia symbiozy polityki i wielkiego biznesu, zaniechano reform gospodarczych, nie doszło również do przełomu w procesie zbliżenia Ukrainy do UE.

3. Tulipanowa rewolucja w Kirgistanie - wydarzenia z marca 2005, które nastąpiły w wyniku protestu kirgiskiej opozycji. Jej liderzy, wywodzący się spośród odsuniętych w poprzednich latach współpracowników prezydenta Askara Akajewa, domagali się jego ustąpienia i unieważnienia wyborów parlamentarnych z 27 lutego i 13 marca. Ich żądania były poparte opinią OBWE, która uznała, że wybory nie spełniały demokratycznych standardów. Skutkiem rewolucji było obalenie prezydenta Askara Akajewa. Jego następcą został Kurmanbek Bakijew.

KONFILKTY NA TERENACH WNP:

1. Naddniestrze - Po rozwiązaniu ZSRR Mołdawia ogłosiła w sierpniu 1991 niepodległość, stając się w grudniu członkiem Wspólnoty Niepodległych Państw, podobnie jak większość byłych republik radzieckich. Tendencje do unifikacji z Rumunią, choć nie odniosły skutku, doprowadziły do secesji terenów położonych na lewym brzegu Dniestru zamieszkanych w dużej mierze przez ludność rosyjską i ukraińską. Efektem secesji była proklamacja Mołdawskiej Republiki Naddniestrza. Kiszyniów podjął w 1992 próbę zbrojnego ustanowienia władzy w Naddniestrzu, jednak bezskutecznie. Kluczową rolę odegrała w tym konflikcie rosyjska 14 armia; rosyjskie siły zbrojne stacjonują w tym regionie do dziś. Od czasu zakończenia walk toczony jest proces zmierzający do pokojowego rozwiązania problemu Mołdawii Naddniestrzańskiej, funkcjonującej jako niezależne państwo, nieuznawanej jednak na arenie międzynarodowej przez żadne państwo na świecie (nawet Rosję). Od 1991 r. Mołdawska Republika Naddniestrza jest zatem de facto niezależną republiką, nieuznawaną jednak na arenie międzynarodowej. W styczniu 2011 r. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie rozpoczęła sondowanie stron ws. rozpoczęcia wielostronnych rozmów pokojowych w formule 3+2 (OBWE, Rosja, Ukraina i jako obserwatorzy Unia Europejska i Stany Zjednoczone)

2. Abchazja -  Abchazja jest terytorium w północno-zachodniej Gruzji. Napięcia między Abchazami a Gruzinami wybuchły po raz pierwszy w lipcu 1989 roku, kiedy kilkanaście osób zginęło w zamieszkach wywołanych otworzeniem w Suchumi oddziału uniwersytetu w Tbilisi. 25 sierpnia 1990 roku Abchaska Rada Najwyższa ogłosiła suwerenność Abchazji. W 1992 roku do Abchazji wprowadzono gruzińską Gwardię Narodową pod pretekstem ścigania zwolenników obalonego prezydenta Gamsachurdii i ochrony linii kolejowej, co zapoczątkowało wybuch regularnych walk. W lipcu 1992 Abchazja proklamowała niepodległość, co było przyczyną dwuletniej krwawej wojny z Gruzją. W 1994 podpisano w Moskwie porozumienie, które znacznie rozszerzyło zakres autonomii abchaskiej w ramach państwa gruzińskiego. Na jego mocy z mandatu ONZ w Abchazji stacjonują Kolektywne Siły Pokojowe (złożone wyłącznie z żołnierzy rosyjskich).

3. Osetia południowa - Zgodnie z prawem międzynarodowym Osetia Południowa stanowi integralną część Gruzji. W 1991 lokalne władze utworzyły Republikę Południowej Osetii, która ogłosiła niepodległość, chcąc uniezależnić się od Gruzji i połączyć z sąsiednią Osetią Północną. Republika ta jest de facto niepodległa, stanowi państwo nieuznawane pozostające w silnej zależności od Rosji. Jej niepodległość uznają jedynie Rosja, Nikaragua, Wenezuela, Nauru oraz Abchazja i Naddniestrze. Najcięższe walki toczyły się 1991. Gruzja zablokowała drogi prowadzące do Cchinwali uniemożliwiając dostawy żywności i zaopatrzenia oraz wstrzymała dostawy energii elektrycznej, Osetyjczycy blokowali w odwecie wsie zamieszkane przez Gruzinów. Po obu stronach doszło do aktów przemocy. Konflikt ostatecznie zakończono 25 czerwca 1992 porozumieniem w Dagomysie - podpisanym przez prezydenta Federacji Rosyjskiej Borysa Jelcyna i Gruzji Eduarda Szewardnadzego. a mocy postanowień z Dagomysu, w Osetii Południowej zaczęły stacjonować siły pokojowe złożone z batalionów: osetyńskiego, rosyjskiego i gruzińskiego. Ich rozmieszczenie pokrywało się niemal z tym, w jakim zastał siły osetyńskie i gruzińskie rozejm.

4. Górski Karabach - to ormiańska enklawa będąca przedmiotem sporu pomiędzy Armenią a Azerbejdżanem. Obecnie obszar kontrolowany jest przez miejscowych Ormian wspieranych przez Republikę Armenii. Pod koniec lat 80. XX wieku, w obliczu zbliżającego się upadku ZSRR, w Karabachu odżyły nadzieje na zjednoczenie z resztą Armenii. 10 grudnia 1991 roku władze Górskiego Karabachu przeprowadziły referendum, w którym przygniatająca większość mieszkańców opowiedziała się za niezależnością. Azerska armia wkroczyła na teren Karabachu i przy wsparciu, w tym przy użyciu sprzętu stacjonującej na jej terenie Armii Radzieckiej, zdołała - w początkowym stadium działań zbrojnych - opanować znaczną cześć terytorium, jednak później została wyparta przez słabo uzbrojonych powstańców ormiańskich. 12 maja 1994 roku, gdy Ormianie kontrolowali już cały okręg autonomiczny, korytarz łączący go z Republiką Armenii oraz strefę bezpieczeństwa, podpisane zostało zawieszenie broni. Do dziś Republika Górskiego Karabachu jest de facto niepodległym państwem posiadającym demokratycznie wybrany rząd, wolnorynkową gospodarkę i wszystkie niezbędne atrybuty suwerenności. Nie jest jednak uznawana przez żadne państwo na świecie, nawet przez Armenię. Republika cieszy się jednak życzliwością władz Armenii.

5. Tadżykistan - 9 września 1991 roku ogłoszona została deklaracja niepodległości kraju. Wojna domowa w latach 1992-1997 na terytorium Tadżykistanu pomiędzy opozycją demokratyczną i islamską a władzami komunistycznymi. Do pierwszych demonstracji antyrządowych doszło jeszcze przed rozpadem ZSRR, m.in. w dniach 11 i 12 lutego 1990 w stołecznym Duszanbe. Nasilenie się procesów związanych z Jesienią Ludów i uzyskanie niepodległości sprzyjało wzrostowi niechęci społeczeństwa do władzy. Od marca do kwietnia 1992 miał miejsce szereg demonstracji antyrządowych oraz wieców poparcia dla prezydenta Rahmona Nabijewa. Utworzony przez niego batalion prezydencki został wysłany do walki z islamsko-demokratyczną opozycją, jednak przebieg walk okazał się niekorzystny dla komunistów. Władze zostały zmuszone do ewakuacji z Duszanbe, jednak przy pomocy Rosji i Uzbekistanu udało im się pokonać opozycję i powrócić do stolicy. 17 września 1994 podpisano obowiązujące od 20 września zawieszenie broni. Porozumienie przewidywało również organizację wyborów parlamentarnych i prezydenckich. W tych ostatnich, które przeprowadzono 6 listopada 1994, zwycięstwo odniósł Emomali Rahmon. Wynik został podważony przez siły opozycyjne, co spowodowało powrót do rozwiązania siłowego. Walki ostatecznie przerwano 27 czerwca 1997 roku, gdy w wyniku nacisków Rosji i Iranu podpisano w Moskwie porozumienie pokojowe.

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE W REGIONIE BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU

Deficyt bezpieczeństwa na bliskim wschodzie spowodowany był:

• problemy gospodarcze: region wyjątkowo biedny, państwo oparte na wydobywaniu i wysyłaniu ropy, sprzyja to rozwarstwieniom społecznym, nie występuje klasa średnia.

• przeludnienie: wysoki przyrost naturalny który związany jest z biedą, problem z wodą pitną,

• produkcja i handel narkotyków: głównie problem Afganistanu

• konflikty religijne: islam dzieli się na trzy odłamy, (szyici, sunnici, charydżyci )

• problem kurdyjski: największy naród pozbawiony państwa; są muzułmanami Turcja, Iran, Irak, Syria; żyją głównie na pograniczach tych państw

• terroryzm: Hesbolla, Al-Kaida, …; opiera się na nieomylności Koranu, 3 postulaty: wykluczenie wszystkich, którzy gwałcą prawa Koranu; wykluczyć wszystko co jest związane zachodem oraz stworzenie państwa.

• wyścig zbrojeń: 1988-2005 wydatki na zbrojenia: 62%, ambicją każdego przywódcy jest posiadanie jak najlepszej broni, Egipt, Syria, - > broń biologiczna; ambicje atomowe Iranu

WOJNY:

1. Arabsko - izraelskie - regionalny konflikt między Izraelem a krajami arabskimi i Palestyńczykami, trwa od lat 40. XX w. Główne zarzewie konfliktu bliskowschodniego. Jego źródła stanowią: utworzenie państwa Izrael na ziemiach arabskich i wywołane tym spory terytorialne, problem palestyński oraz walka o wpływy w regionie. Charakter ponadregionalny nadała mu ingerencja ZSRR i Stanów Zjednoczonych, stał się wówczas elementem zimnej wojny. Pierwsza wojna izraelsko-arabska (1948-1949) o kształt i granice Izraela oraz Palestyny zakończyła się klęską krajów arabskich (Arabii Saudyjskiej, Egiptu, Iraku, Libanu, Syrii i Transjordanii), które odmawiały uznania Izraela i sprzeciwiały się podziałowi Palestyny.
   Drugą wojnę w 1956 wywołało przejęcie władzy w Egipcie przez G. Nasera, który prowadził antyzachodnią politykę, a także zdecydował o nacjonalizacji Kanału Sueskiego (sueski kryzys). Uderzyło to w interesy Wielkiej Brytanii i Francji, które wraz z Izraelem zaatakowały Egipt, zajmując półwysep Synaj. Presja ZSRR i USA zmusiły Izrael do oddania Synaju, linii rozejmu strzegły Siły Zbrojne ONZ, Egipt zaś przyznał Izraelowi prawo żeglugi w obrębie Kanału Sueskiego.

Trzecia wojna, z 1967, zwana sześciodniową, została sprowokowana przez decyzję Nasera o wycofaniu wojsk ONZ rozgraniczających siły egipskie i izraelskie oraz uniemożliwieniu żeglugi Izraelowi. Atak wojsk izraelskich zakończył się pełnym sukcesem. Terytorium Izraela zostało powiększone o Synaj, Wzgórza Golan, Strefę Gazy, Cisjordanię i wschodnią Jerozolimę. Tereny te stanowiły strefy buforowe i były zasiedlane przez ludność żydowską. Pokojowe próby rozwiązania konfliktu wciąż nie zyskiwały akceptacji zainteresowanych stron.

Kolejna wojna wybuchła w dniu święta religijnego Yom Kippur w 1973 (wojna Yom Kippur). Egipt i Syria ponownie usiłowały odzyskać utracone ziemie. W wyniku wojny Syria odzyskała część Wzgórz Golan, a Doraźne Siły Zbrojne ONZ nadzorowały przyjęte zawieszenie broni. Przejawem zwrotu w polityce państw arabskich było posługiwanie się przez nie “bronią naftową”. Manipulowanie cenami tego surowca stanowiło przyczynę kryzysów naftowych, co negatywnie odbiło się na stanie gospodarki światowej. 1978 prozachodnia reorientacja Egiptu umożliwiła podjęcie przez to państwo roli mediatora w konflikcie. Układy izraelsko-egipskie wzmocniły dążenia Izraela, który w 1980 zaanektował całą Jerozolimę, w 1981 Wzgórza Golan, a w 1982 wkroczył do Libanu częściowo niszcząc bazy palestyńskie. W 1987 na ziemiach okupowanych przez Izrael wybuchło powstanie palestyńskie - intifada. Międzynarodowe wysiłki zmierzające do uregulowania sytuacji w regionie nie przyniosły efektów. 2000 rozpoczęła się tzw. II intifada.

2. I wojna w Zatoce Perskiej - konflikt wojenny rozpoczęty zbrojnym najazdem Iraku na Kuwejt 2 sierpnia 1990 roku i zakończony pokonaniem Iraku przez międzynarodową koalicję wiosną 1991 roku. Po wojnie z Iranem (1980-1988) gospodarka Iraku poważnie ucierpiała. Jednym z głównych powodów agresji Iraku na Kuwejt była również kwestia dostępu do kuwejckich złóż ropy naftowej, które są po Arabii Saudyjskiej największymi złożami tego surowca na świecie. Husajn wykorzystał fakt, że na arenie międzynarodowej nastąpiły znaczące zmiany (upadek ZSRR, zjednoczenie Niemiec). 6 sierpnia Rada Bezpieczeństwa ONZ nałożyła rezolucję nr 661, która zakazywała handlu z Irakiem, a także zawieszono połączenia lotnicze i zamrożono aktywa irackiego rządu za granicą. Powołano też specjalną komisję nadzorująca sankcję. Całość operacji odbyła się pod sztandarem ONZ. Przeprowadzono dwie akcje: pierwsza miała kryptonim "Pustynna Tarcza" ONZ po licznych ostrzeżeniach wobec Iraku postawiła ultimatum wycofania się wojsk irackich z Kuwejtu do 15 stycznia 1991. Po upływie terminu ultimatum rozpoczęła się operacja wojskowa - "Pustynna Burza" (od 17 stycznia 1991) oraz jej dalsza część "Pustynny Miecz". 29 listopada 1990 Rada Bezpieczeństwa ONZ nakazała bezwarunkowe wycofanie się wojsk irackich z terenu Kuwejtu, ustanawiając ultimatum na dzień 15 stycznia 1991 roku. Spośród stałych członków Rady jedynie Chińska Republika Ludowa wstrzymała się od głosu. Przeciwko rezolucji zagłosowały Kuba oraz Jemen. 13 stycznia Irak odrzucił zaproponowany przez ONZ plan pokojowy. Wobec niewypełnienia warunków ultimatum USA rozpoczęło działania zbrojne, trwające od 17 stycznia do 28 lutego. Atak lądowy nastąpił 25 lutego - zakończone bezwarunkową akceptacją przez Irak rezolucji ONZ, kiedy Husajn 3 marca przystał na rozejm.

Palestyński problem

Palestyński problem, jeden z najpoważniejszych problemów międzynarodowych po II wojnie światowej związany z podzieleniem w 1948 Palestyny między narody palestyński i żydowski. Utworzenie Izraela, do którego napływała tłumnie ludność żydowska z całego świata zrodziło arabsko-izraelski konflikt trwający do czasów obecnych, w którym dwa narody roszczą sobie prawa do tego samego terytorium. W efekcie kilku wojen pomiędzy krajami arabskimi a Izraelem, całkowicie zlikwidowana została Palestyna, z blisko 4 mln Palestyńczyków ponad połowa stała się uchodźcami. Mimo apeli ONZ, nacisku społeczności międzynarodowej polityka Izraela była jednoznaczna, a rozwiązanie problemu mogło tylko polegać na asymilacji Palestyńczyków w ramach innych narodów arabskich. Palestyńczycy jednak podjęli walkę, palestyński ruch wyzwoleńczy wykorzystując wszystkie dostępne środki, łącznie z terroryzmem. Wydzielone obozy uchodźców stały się problemem dla innych krajów, stały się bowiem obozami szkoleniowymi dla bojowników palestyńskich, co z kolei owocowało agresją Izraela. Na czele ruchu wyzwolenia stanął J. Arafat przewodniczący OWP. Palestyńczycy stali się także elementem polityki antyizraelskiej państw arabskich, a nawet jednym ze składników konfliktu Wschód zachód i rywalizacji mocarstw na Bliskim Wschodzie. Okupacja ziem arabskich przez Izrael zaowocowała u schyłku lat 80. intifadą, która, wraz z palestyńskimi akcjami terrorystycznymi, zmusiła Izrael do poszukiwania kompromisu.
W atmosferze rosnącego nacisku międzynarodowego Izrael i OWP zdecydowały się wejść na drogę dyplomatyczną w rozwiązywaniu bliskowschodniego konfliktu. Efektem było podpisanie w 1993 izraelsko-palestyńskiego porozumienia oraz utworzenie Autonomii Palestyńskiej, co nie stanowiło jednak ostatecznego rozwiązania problemu. Izrael nie godził się na wycofani osadnictwa żydowskiego z terenów palestyńskich, nie godził się również na powstanie suwerennej Palestyny. Konflikt interesów zaostrzały częste akcje terrorystyczne palestyńskich ekstremistów. W efekcie tych wydarzeń proces rozwikływania problemu palestyńskiego stanął w miejscu.

Liga Państw Arabskich

Organizacja międzynarodowa z siedzibą w Kairze. Założona w 1945 na konferencji państw arabskich w Kairze przez Egipt, Irak, Liban, Arabię Saudyjską, Syrię, Transjordan (od 1949 Jordan) i Jemen. Potem do organizacji dołączyły: Algeria (1962), Bahrajn (1971), Komory (1993), Dżibuti (1977), Kuwejt (1961), Libia (1953, wystąpiła z Ligi w 2002), Mauretania (1973), Maroko (1958), Oman (1971), Katar (1971), Somalia (1974), Południowy Jemen (1967), Sudan (1956), Tunezja (1958) i Zjednoczone Emiraty Arabskie (1971). W 1976 OWP została przyjęta. Członkostwo Egiptu zostało zawieszone w 1979 po tym jak kraj ten podpisał porozumienie pokojowe z Izraelem, w 1989 Egipt został ponownie przyjęty. Członkiem Ligi Państw Arabskich może stać się każde niepodległe państwo arabskie, które podpisze Pakt. Państwo kandydujące zobowiązane jest do złożenia podania w Sekretariacie Generalnym, natomiast decyzję o przyjęciu podejmuje Rada Ligii. Pakt Ligii Państw Arabskich przewiduje możliwość wykluczenia z organizacji np. Rada uczyniła to w stosunku do Egiptu w 1979 roku po podpisaniu przez premiera Anwara Sadata porozumienia z Izraelem w Camp David. Potraktowano to jako złamanie prawa narodu palestyńskiego do samostanowienia. Istnieje również możliwość wypowiedzenia przez państwo Paktu np. Libia uczyniła to dwukrotnie. Liga Państw Arabskich powstała w celu zacieśnienia współpracy politycznej, społecznej, ekonomicznej, edukacyjnej i kulturowej pomiędzy powstającymi po drugiej wojnie światowej nowymi państwami arabskimi. Przyświecała im także myśl zapewnienia równowagi politycznej (dominującą rolę miał wtedy Egipt) oraz stworzenie jednolitej siły przeciwstawnej do ruchów syjonistycznych.

Cele Ligi można podsumować następująco:

• zacieśnianie stosunków między państwami członkowskimi,

• koordynacja akcji politycznych prowadzących do ściślejszej współpracy,

• koordynacja działalności gospodarczej i kulturalnej na rzecz wszystkich Arabów.

Organy organizacji

• Rada Ligi - organ plenarny. Działa opierając się na Regulaminie uchwalonym 13 października 1951 r. Składa się z przedstawicieli wszystkich członków. W zależności od potrzeb zbiera się na szczeblu szefów państw, szefów rządów lub ministrów spraw zagranicznych. Każdy przedstawiciel dysponuje jednym głosem. Decyzje podejmowane są jednomyślnie, w zależności od omawianego problemu, zwykłą większością głosów, większością kwalifikowaną 2/3. Rada zbiera się dwa razy do roku (w marcu i wrześniu). Ma obecnie 16 Komitetów Wyspecjalizowanych. Za najważniejszy organ Rady uznaje się Komitet Polityczny powołany w 1946 r. Rada zatwierdza też projekt budżetu i ustala składki członkowskie poszczególnych państw.

• Rada Wspólnej Obrony - założona w 1950 r., po zawarciu umowy o Wspólnej Obronie i Współpracy Gospodarczej. Celem jej powołania była próba eliminacji błędów popełnionych przez kraje arabskie w zakresie współdziałania militarnego w wojnie z Izraelem w 1948 r. Składa się ona ministrów spraw zagranicznych i ministrów obrony państw członkowskich. Podlega jej stały Komitet Wojskowy, składający się z szefów sztabów armii państw arabskich. Decyzje podejmowane w tym organie większością dwóch trzecich głosów są obowiązkowe.

• Rada Gospodarcza - Jej utworzenie przewidywał Układ o Wspólnej Obronie i Współpracy Ekonomicznej z 13 kwietnia 1950 r., który wszedł w życie 22 sierpnia 1952 r. Do powołania i usamodzielnienia się Rady Gospodarczej doszło w 1959 r. Składa się z ministrów państw członkowskich, odpowiedzialnych za sprawy gospodarcze lub ich przedstawicieli. Jej zadaniem jest stymulacja międzynarodowej współpracy gospodarczej.

• Sekretariat Główny - kieruje działalnością bieżącą Ligi. Jest głównym organem administracyjnym i finansowym Ligi. Do 1979 r. mieścił się w Kairze, a następnie został przeniesiony do Tunisu. Od 1990 r. jego siedzibą jest ponownie Kair. W ramach Sekretariatu działa kilkanaście departamentów. Budżet tworzony jest ze składek członkowskich, którymi obciąża się państwo w zależności od ich liczby ludności oraz dochodów i możliwości ludności żyjącej w danym państwie.

---