OBIEG KRWI

SERCE CZŁOWIEKA PRZETŁACZA KREW PRZEZ UKŁAD PŁUCNY,GDZIE ULEGA ONA UTLENOWANIU,A NASTĘPNIE TŁOCZY JĄ DO „DUŻEGO ZBIORNIKA", W KTÓRYM ULEGA ODTLENOWANIU

Człowiek, podobnie jak większość owodniowców, ma dwa obiegi krwi oraz czterojamowe serce, w którym nie dochodzi do mieszania się krwi wracającej z płuc, z krwią wracającą z dużego obiegu (zapewnia to całkowita przegroda międzykomorowa). Pozwala na zwiększenie tempa pracy i podniesienie ciśnień w układzie krążenia - którego celem jest zwiększenie prędkości przepływu krwi, a więc wzrost wydajności transportowej systemu.

SERCE

SERCE ZAWIESZONE JEST NA WIELKICH NACZYNIACH KRWIONOŚNYCH

Ten mięśniowy narząd leży w śródpiersiu na wysokości IV-VIII kręgu piersiowego. Oprócz naczyń krwionośnych, również przepona utrzymuje serce w odpowiednim położeniu

W tej naszej najważniejszej pompie ssąco -tłoczącej wyróżnia się m.in.:

1. Podstawę - zwróconą ku górze i w prawo.

2. Wierzchołek - zakończony koniuszkiem utworzonym przez lewą komorę.

Do prawego przedsionka uchodzą:

- od góry - żyła główna górna i od dołu - żyła główna dolna . Poza tym w pobliżu ujścia tej ostatniej położone jest ujście zatoki wieńcowej, która zbiera krew z większości żył krążenia wieńcowego.

- W tylnej ścianie lewego przedsionka znajdują swe ujście żyły płucne (cztery). Wymienione do tej pory naczynia uchodzą do serca otworami pozbawionymi zastawek.

- Z komory prawej wychodzi tzw. pień płucny, który rozgałęzia się na dwie tętnice płucne. Z komory lewej -jej górnej przedniej części wychodzi aorta.

ZASTAWKI

W SERCU ZNAJDUJĄ SIĘ ZASTAWKI ZAPOBIEGAJĄCE COFANIU SIĘ KRWI

a) w prawym otworze przedsionkowo-komorowym - zastawka trójdzielna,

b )w lewym otworze przedsionkowo-komorowym - zastawka dwudzielna,

c) w obu otworach komorowo-tętniczych znajdują się tzw. zastawki półksiężycowate (każda zbudowana z trzech płatków).

U ujścia żył do przedsionków nie ma żadnych zastawek

SERCE

Ściana serca zbudowana jest z trzech warstw. Licząc od wewnątrz, są to:

- wsierdzie,

- śródsierdzie (mięsień sercowy)

- osierdzie (błona surowicza)

Wsierdzie

Wsierdzie tworzy najbardziej wewnętrzną warstwę, składającą się ze śródbłonka, leżącego na cienkiej błonie łącznotkankowej (w niej znajdują się zakończenia nerwowe, układu przewodzącego oraz naczynia włosowate). Wyściela ono wszystkie jamy serca, a poza tym stanowi główną część zastawek

Mięsień sercowy

Składa się z części przedsionkowej i komorowej. Ściany przedsionków są cienkie - mają średnio ok. 2-3 mm. Ściany komór są grubsze i prawej sięga 5 mm, lewej zaś dochodzi do 12-15 mm

Podstawowym rytmem naszego serca jest tzw. hemodynamiczny cykl pracy. Składają się nań trzy zasadnicze fazy:

- Skurcz przedsionków

- Skurcz komór

- Spoczynek(tzw.faza rozkurczowa)

PRACA SERCA

Skurcz przedsionków trwa zaledwie 0,11 s. W tym czasie krew przetłaczana jest z obu przedsionków do obu komór jednocześnie. Przyczyną utrzymywania otwarcia zastawek przedsionkowo-komorowych i przetłaczania krwi do komór jest niewielkie nadciśnienie w przedsionkach, wytworzone w wyniku skurczu ich ścian (ok. 4—5 mm Hg). Całkowicie wypełnione krwią komory zawierają łącznie 180-200 ml krwi. Oczywiście zastawki komorowo-tętnicze są nadal zamknięte, ponieważ ciśnienie w sercu jest niższe niż w tętnicach głównych.

Skurcz komór

Trwa około 0,3 s. Rozpoczyna się skurczem mięsistych ścian obu komór, co prowadzi do wzrostu ciśnienia krwi w tych jamach

Skutki są następujące:

A) Zamknięcie zastawek przedsionkowo-komorowych (zamykane są, jak wszystkie zastawki, samoczynnie przez napór krwi);

B) Rosnące lawinowo napięcie mięśnia sercowego komór podnosi ciśnienie krwi, mimo iż ich objętość się nie zmienia. Ten etap skurczu komór jest porównywalny do skurczu izometrycznego mięśnia

C) W momencie gdy ciśnienie krwi w komorach wyrówna się z ciśnieniem w tętnicach głównych, obie zastawki komorowo-tętnicze otwierają się;

D) Rozpoczyna się szybkie skracanie włókien mięśniowych, prowadzące do zmniejszenia objętości komór - krew wtłaczana jest do aorty (utlenowana z lewej komory) i do pnia płucnego (odtlenowana) z prawej komory. Ten etap skurczu komór można śmiało porównać do skurczu izotonicznego mięśnia.

E)Spoczynek (czasem nazywany fazą rozkurczową). W tym czasie (średnio ok. 0,4 s) serce odpoczywa, a wszystkie jego części są rozluźnione.

SERCE

Krew napływa żyłami głównymi: górną i dolną (odtlenowana - do prawego przedsionka) oraz żyłami płucnymi: prawą i lewą (utlenowana - do lewego przedsionka).

Zastawki przedsionkowo-komorowe pozostają otwarte, więc krew wlewa się zarówno do przedsionków, jak i do komór. Zastawki komorowo-tętnicze są zamknięte, gdyż ciśnienie w sercu jest zbyt niskie (ich otwarcie doprowadziłoby do cofnięcia się krwi z tętnic do serca).

Pod koniec tej fazy wszystkie jamy serca są wypełnione w jednakowym stopniu krwią. Ciśnienia panujące w układzie żylnym są niskie - rzędu 25 mmHg, a pod koniec fazy spoczynku, w pobliżu ujść żył głównych do przedsionków, ciśnienia te spadają prawie do zera mmHg

Obie komory mają taką samą pojemność i jednorazowo wypompowują ok. 75 ml krwi każda. Ilość krwi przepompowana w czasie pojedynczego skurczu to objętość wyrzutowa.Należy pamiętać, że w każdej z komór zalega około 50ml. 50ml+75ml =125ml i tj frakcja wyrzutowa, określająca dobra funkcje skurczową lewej komory

Objętości komór muszą więc być takie same, ale wytwarzane ciśnienia są odmienne.

Dlaczego tak się dzieje?

Otóż lewa komora wtłacza krew do dużego obiegu (dużego zbiornika), którego pojemność, długość naczyń i opory naczyniowe są znacznie większe niż obiegu małego (płucnego). Pojemność minutowa serca-jest to ilość krwi tłoczona przez jedna z komór serca w ciągu minuty i wynosi ona około 90ml/sek.tj.(5,4I/min). Ściana lewej komory serca człowieka ma grubość ok. 12 mm i ta część serca może wytwarzać ciśnienia skurczowe rzędu 120 mmHg (w czasie wysiłku i snu paradoksalnego wartość ta może przekroczyć 200 mmHg). Ściana komory prawej w przeciętnych warunkach wytwarza ciśnienia niższe (ok. 25 mmHg, przy grubości ściany 5-7 mm;

CIŚNIENIE KRWI

PARCIE WYWIERANE PRZEZ KREW NA WEWNĘTRZNE ŚCIANY NACZYŃ KRWIONOŚNYCH TO CIŚNIENIE KRWI

W czasie skurczu komór ciśnienie krwi w tętnicach rośnie, a podczas rozkurczu spada.

Można wykorzystać to do badania prawidłowości pracy systemu krążenia. U młodego, dorosłego człowieka ciśnienie mierzone za pomocą sfigmomanometru na tętnicy ramieniowej wynosi 120/80 mmHg

Szczególnie niebezpieczne jest stałe utrzymywanie się wysokiego ciśnienia rozkurczowego (powyżej 95 mmHg). Oznacza to bowiem, że opór naczyniowy małych tętnic i tętniczek jest zbyt duży, co nadmiernie obciąża mięsień sercowy. Stan taki nazywamy nadciśnieniem tętniczym

RZUT MINUTOWY SERCA

Jeśli zsumujesz czas trwania poszczególnych faz cyklu pracy, to otrzymasz 0,83 s. W czasie jednej minuty będą więc 72 uderzenia serca (72 cykle hemodynamiczne, bo 60 sekund podzielić przez 0,83). Mnożąc liczbę cykli przez objętość wyrzutową, otrzymujemy rzut minutowy serca ( 72 X 140 ml). Wielkość ta znacznie przekracza objętość całej krwi, co oznacza, że w ciągu jednej minuty nasze serce z łatwością przepompowuje całą krew.

Dla określenia wydolności układu krążenia stosuje się też wskaźnik sercowy (WS) -jest to stosunek rzutu minutowego serca do powierzchni ciała: rzut minutowy (w litrach/minutę) WS= powierzchnia ciała (w m2)

W spoczynku wartość ta wynosi ok. 3,5 l/m2/min, natomiast w czasie wysiłku może wzrosnąć do prawie 23 l/m2/min. Wskaźnik ten pozwala porównać wydolność serca osób różniących się wielkością. Duża osoba ma, co prawda, więcej krwi i większy rzut minutowy niż mała, ale powierzchnia jej ciała także jest większa. Oznacza to, że serce osoby słusznej postury ma większą powierzchnię do obsłużenia i wcale nie musi być wydajniejsze

SERCE

SKURCZE WSZYSTKICH CZĘŚCI SERCA SĄ ZSYNCHRONIZOWANE l MAJĄ CHARAKTER FALOWY

Spektakularną cechą mięśnia sercowego jest jego zdolność do samodzielnego wytwarzania stanów czynnych (pobudzeń, których skutkiem są skurcze). Oznacza to, że po przecięciu wszystkich połączeń nerwowych narząd ten i tak będzie się regularnie kurczył. Nie oznacza to natomiast, że można sobie poprzecinać nerwy dochodzące do serca bez szkody dla siebie.

Serca wszystkich kręgowców, a więc i człowieka posiadają układ rozrusznikowo-przewodzący. Jest on integralną częścią mięśnia sercowego i posiada zdolność do:

A) Generowania (wytwarzania) stanów pobudzenia (stanów czynnych) bez jakichkolwiek bodźców z zewnątrz;

B) Przewodzenia tych stanów, czyli rozprowadzania na wszystkie części serca.

Żeby całość była lepiej zrozumiana, określmy skutek działania układu przewodzącego. Jest nim opisany skurcz przedsionków, potem komór, a po krótkiej pauzie (odpoczynku) ponownie skurcz przedsionków itd.

BARDZO WAŻNA JEST KOLEJNOŚĆ I CZAS SKURCZU POSZCZEGÓLNYCH CZĘŚCI ORAZ CZAS ODPOCZYNKU

Ze względu na stosunkowo duże rozmiary ciała organizm człowieka musiał wykształcić wysoko sprawny system krążenia. Wymagał on od samego początku mechanizmu pozwalającego na wytwarzanie samoistnych skurczów mięśnia sercowego. Takie proste rozwiązanie zapewnia działanie pompy bez względu na sytuację zewnętrzną. Widać to jeszcze u dzisiejszych bezżuchwowców - ich serce nie jest unerwione i działa tylko, dlatego, że ma rozrusznik. O znaczeniu tej części serca świadczy fakt, że zasadnicze cechy konstrukcyjne układu przewodzącego nie uległy zmianie przez setki milionów lat. Podstawową cegiełką budulcową w układzie jest włókno Purkinjego. W istocie jest to nieco zmodyfikowane (przekształcone) włókno mięśniowe poprzecznie prążkowane typu sercowego. Od przeciętnego włókna różni się tym, że ma mniej miofibryli i nie posiada kanałów T.

Skupienia krótkich i rozgałęzionych włókien tworzą w ścianach mięśnia sercowego przestrzenne sieci, zwane węzłami. Takie twory występują na styku wszystkich części serca. Grupy włókien Purkinjego ulegają jednocześnie depolaryzacji regularnie jak w zegarku, i to bez przyczyny zewnętrznej. Impulsy generowane przez rozrusznik łatwo pobudzają normalne włókna mięśniowe do skurczu. Rozprowadzanie pobudzenia jest w syn-cytium mięśniowym jest sprawą prostą, ponieważ zachowuje się ono jakby było pojedynczą komórką

Kluczem do zrozumienia tego procesu są koneksony - specjalne kanały jonowe we wstawkach, które minimalizują opory elektryczne złączy komórkowych niemal do zera. Dlatego teoretycznie pobudzenie pojedynczego włókna ma szansę doprowadzić do skurczu całego mięśnia sercowego (trwałoby to jednak zbyt wolno).

Samodzielne pobudzenia powstają we wszystkich częściach układu rozrusznikowego, ale najczęściej w węźle zatokowo-przedsionkowym. Z fizyki jest wiadomo, że rytm będzie nadawany przez ten ośrodek, który pracuje z największą częstotliwością. Dlatego węzeł zatokowo-przedsionkowy nazwano pierwszorzędowym ośrodkiem automatyzmu serca Węzeł przedsionkowo-komorowy (ośrodek drugorzędowy) i pęczek Hisa działają w wolniejszym rytmie i ich znaczenie jest pomocnicze.

Całość działa następująco - najpierw wzbudza się węzeł zatokowo-przedsionkowy (powoduje to skurcz przedsionków), potem pobudzenie dość wolno dociera do węzła przedsionkowo-komorowego i stamtąd przekazywane jest na włókna pęczka Hisa. Jego zakończenia rozgałęziają się na obie komory w okolicach koniuszka serca. Powoduje to jednoczesny skurcz komór właśnie od strony koniuszka i pozwala skutecznie wtłoczyć krew do układu tętniczego.

Upośledzenie pracy rozrusznika może doprowadzić do ostrej niewydolności serca i śmierci - ratunkiem w takich sytuacjach staje się często wszczepienie sztucznego rozrusznika. Jego działanie sprowadza się także do generowania z określoną częstotliwością impulsów elektrycznych pobudzających skurcze mięśnia sercowego.

WYTWARZANIE SIŁY SKURCZU MIĘŚNIA SERCOWEGO MA NIEMAL TAKI SAM CHARAKTER JAK W MIĘŚNIU SZKIELETOWYM

Polega ono na skracaniu włókien mięśniowych, które zmniejszają objętość jam serca.

Normalne, „robocze" włókna wykazują następujące cechy:

- A) Stały potencjał spoczynkowy;

- B) Szybkie narastanie potencjału czynnościowego (co daje szybki skurcz);

- C) Posiadają kanaliki T i dlatego kurczą się szybciej niż włókna Purkinjego;

- D) Wykazują dłuższy okres refrakcji niż włókna Purkinjego

Aktywacja miofibryli zaczyna się w momencie gwałtownego zwiększenia stężenia jonów Ca2+ w sarkoplazmie. Jony te prowadzą do skurczu sarkomerów, a co za tym idzie, do skurczu miofibryli, a dalej włókien mięśniowych i całego mięśnia sercowego. Wiadomo, że siła skurczu włókna zależy proporcjonalnie od wielkości różnicy stężeń tego jonu pomiędzy cytoplazmą a „magazynem". Pobudzone elektrycznie przez rozrusznik i/lub OUN włókno mięśniowe zamienia sygnał elektryczny na pracę mechaniczną.

WYSOKIE WYMAGANIA SUROWCOWE l ENERGETYCZNE SERCA ZASPOKAJANE SĄ PRZEZ KRĄŻENIE WIEŃCOWE

W warunkach fizjologicznych metabolizm serca jest wyłącznie tlenowy. Jednocześnie zapotrzebowanie energetyczne i obciążenia są tak duże, że trzeba było wykształcić specjalny system zaopatrujący serce w tlen i surowce paliwowe (glukoza i wolne kwasy tłuszczowe)

Od aorty odchodzą tętnice wieńcowe oplatające całe serce. Rozgałęzienia tych naczyń przechodzą w nieprawdopodobnie rozbudowaną sieć naczyń włosowatych. Niewydolność tej części serca prowadzi do niedotlenienia mięśnia sercowego.

PRAKTYCZNYM SPOSOBEM NA REJESTRACJĘ CZYNNOŚCI ELEKTRYCZNEJ SERCA JEST ELEKTROKARDIOGRAFIA

definicja EKG Metoda ta pozwala na uzyskiwanie elektrokardiogramów (potocznie EKG) - obrazów depolaryzacji i repolaryzacji serca, uzyskiwanych przez pomiary elektryczne na powierzchni ciała (to definicja EKG). EKG dostarcza istotnych informacji o czynnościach bioelektrycznych serca, natomiast prawie nic nie mówi o procesach mechanicznych, np. o sile skurczu, objętości wyrzutowej itd.

Depolaryzacja serca zaczyna się oczywiście w węźle zatokowo-przedsionkowym (odbiciem tego jest załamek P). Następnie linia elektrokardiogramu staje się izoelektryczna (płaska i wyzerowana), ponieważ w tym czasie impuls biegnie tylko w rozruszniku i aparatura go nie mierzy. Załamek Q oznacza depolaryzację węzła przedsionkowo-komorowego. Wywołana przez niego aktywizacja skurczowa komór daje skok potencjału, widoczny jako załamek R. Repolaryzacja w komorach doprowadza linię elektrokardiogramu ponownie do izoelektryczności (załamek S). Jednak grubość, a więc i pojemność elektryczna komór jest odmienna i w czasie repolaryzacji pojawia się niewielka różnica potencjałów, obserwowana jako załamek T

Tony serca

PRACY SERCA TOWARZYSZĄ CHARAKTERYSTYCZNE TONY

Wyróżnia się dwa główne, rytmicznie powtarzające się, tony serca:

- pierwszy - niezbyt głośny, towarzyszący zamykaniu zastawek przedsionkowo-komorowych we wczesnej fazie skurczu komór;

- drugi - głośniejszy dźwięk, wywołany uderzeniem krwi w zamykające się zastawki półksiężycowate, w trakcie rozkurczania komór.

Szmery

Jeśli są, w pracy serca słychać miękkie, syczące dźwięki, nazywane szmerami serca (np. przy niedomykalności zastawek).

Prawo Starlinga

REGULACJA SIŁY SKURCZU SERCA JEST NIEZWYKLE SKOMPLIKOWANA Zacznijmy od tego, że siła skurczu mięśnia sercowego jest wprost proporcjonalna do długości spoczynkowej włókien -jest to prawo serca Starlinga

Jeśli więc serce będzie nadmiernie obciążane np..w czasie wysiłku to nie będzie dochodziło do prawidłowego rozciągnięcia włókien w spoczynku pomiędzy kolejnymi skurczami (zbyt krótki okres spoczynku), to prowadzi do zmniejszenia siły skurczu i zmniejszenie rzutu minutowego. Żeby to wyrównać, organ ten jeszcze bardziej przyspiesza pracę, co dalej pogarsza stopień rozciągnięcia włókien. Stan ten nie może trwać wiecznie i w pewnym momencie trzeba przerwać wysiłek. Kłopot polega na tym, że stres wywołuje podobne i (co gorsza) długotrwałe skutki. Natomiast przerwanie stresu to duży problem. Najlepszym sposobem jest sport lub rekreacja ruchowa, ponieważ pozwala „rozładować" człowieka w sposób naturalny. Wydaje się, że najlepsze są tutaj dyscypliny takie jak pływanie, bieganie czy jazda na rowerze.

REGULACJA PRACY SERCA

REGULACJA PRACY SERCA ODBYWA SIĘ NA DRODZE NERWOWEJ I/LUB CHEMICZNEJ

1. Na drodze nerwowej można szybko i bezpośrednio zwiększyć lub zmniejszyć rzut minutowy w szerokim zakresie:

A) Przyspieszenie pracy serca polega na pobudzaniu węzła zatokowo-przedsionkowego impulsami pobudzającymi o większej częstotliwości niż te, które generuje rozrusznik. Oddziaływanie odbywa się za pomocą ośrodka przyspieszającego pracę serca, Z niego wybiegają impulsy, które w zakończeniach neuronów zazwojowych nerwów współczulnych powodują wydzielanie noradrenaliny (NA). Związek ten doprowadza do powstania stanów czynnych we włóknach mięśniowych.

Wzrost stężenia NA powoduje w sercu wzrost:

a) częstotliwości skurczów - nazywa to się dodatnim efektem chronotropowym (serce skraca czas trwania wszystkich faz skurczu);

b) szybkości przewodzenia pobudzenia w samym sercu - nazywa to się efektem dromotropowym + (serce skraca czas niezbędny do rozprowadzenia stanu czynnego);

c) kurczliwości mięśnia sercowego - nazywa to się (+) efektem inotropowym (włókna mięśniowe są bardziej podatne na impulsy skurczowe, bardziej się skracają, a skutkiem jest wzrost objętości)

B) Zwalnianie pracy serca polega na bodźcowaniu rozrusznika impulsami hamującymi o malej częstotliwości. Centrum

sterującym jest tutaj ośrodek zwalniający pracę serca, zlokalizowany w rdzeniu przedłużonym.

Jest on częścią przywspółczulnego układu nerwowego i wysyła impulsy, które w neuronach zazwojowych nerwu błędnego powodują wydzielanie acetylocholiny. Związek ten działa na serce hamująco:

Chrono-, dromo-, inotropowo ujemnie.

W ten sposób ośrodkowy układ nerwowy utrzymuje optymalne tempo przepływu krwi przez serce - jest ono bilansem pobudzania i hamowania. Nie oznacza to wcale, że są to wszystkie możliwości oddziaływania na pracę serca i całego układu krążenia.

2. Na drodze humoralnej (chemicznej) także można sterować tymi procesami. Pewne substancje zmieniają kurczliwość serca

Można je, więc określić jako środki inotropowe. Należą do nich substancje wywołujące dodatni i ujemny efekt inotropowy.

A)adrenalina i noradrenalina (A i NA).

b) w każdym włóknie sercowym (i nie tylko tam) jednym z produktów przemian nukleotydów adeninowych jest inozyna. Normalnie całość tej substancji jest usuwana przez krążenie wieńcowe. Jeżeli jest ono niewydolne (choroba wieńcowa), to nadmiar inozyny oddziałuje inotropowo ( + ) - w sytuacji nadciśnienia tętniczego takie niepotrzebne „podkręcanie" może być niebezpieczne.

Medycyna zna środki egzogenne (nie syntetyzowane w organizmie), które wywołują (+) efekt inotropowy. Należą do nich znane glikozydy nasercowe: digitalina i strofantyna. Podobny efekt można uzyskać, podając alkaloidy, takie jak kofeina czy teina.

Ujemny efekt inotropowy można osiągnąć, działając na serce wspomnianą już acetylocholiną. Podobny skutek wywiera adenozyna ( jest produktem przemian nukleotydów purynowych). Związek ten normalnie jest „zabierany" przez krążenie wieńcowe, ale jeśli jest ono niewydolne, gromadzi się w sercu. Osłabia tam siłę skurczu tak, że może u nadciśnieniowców wywołać zawał. Sam zawał jest spowodowany martwicą tej części serca, która jest słabo zaopatrywana w tlen przez odpowiednią tętnicę wieńcową.

3. Na serce można także oddziaływać pośrednio:

- Wazopresyna

- renina - enzym, który w osoczu aktywizuje angiotensynę.

- serotonina - hormon tkankowy wydzielany lokalnie przez niektóre komórki

SERCE

SERCE JEST TAKŻE GRUCZOŁEM DOKREWNYM

Ściany jego przedsionków wydzielają bowiem hormon natriuretyczny (atriopopeptynę, peptyd przedsionkowy). Ten sprytny mechanizm chroni mięsień przedsionków przed nadmiernym rozciąganiem, spowodowanym zbyt dużą objętością krwi (ciśnienie siłą rzeczy wówczas jest także za wysokie)

ANP

Ogólny skutek jest taki, że ciśnienie krwi maleje zmniejsza się więc nadmierne rozciąganie ścian przedsionków.

PRZEPŁYW KRWI

REGULACJA TEMPA PRZEPŁYWU KRWI ODBYWA SIĘ RÓWNIEŻ PRZY UDZIALE OŚRODKA NACZYNIOWO-RUCHOWEGO

Na pracę całego układu krążenia wywiera wpływ nie tylko pompa, ale także sieć rur naczyniowych, w których krąży krew.

Organizm może w dość prosty sposób zmieniać opór naczyniowy w różnych częściach układu krwionośnego mięśnie gładkie ścian małych letniczek mogą się kurczyć, zmniejszając w ten sposób przekrój tych naczyń. Maleje wówczas przepływ krwi ze zbiornika tętniczego do żylnego, natomiast ciśnienie tętnicze rośnie.

Jeśli zachodzi potrzeba zmniejszenia tego ciśnienia, to po prostu rozluźnia się mięśnie omawianych naczyń. Skutkiem jest oczywiście pewien spadek oporu naczyniowego, wzrost przepływu ze zbiornika tętniczego do żylnego i spadek ciśnienia krwi. Ponadto żyły mają znacznie większą elastyczność niż tętnice, mogą się więc dość znacznie rozciągać- efektem jest zwiększenie objętości zbiornika żylnego. że skurcz ścian tętniczek kontrolowany jest przez czynniki humoralne ( angiotensyna, serotonina) lub nerwowe. Sterowanie nerwowe odbywa się za pomocą ośrodka naczyniowo-ruchowego, zlokalizowanego w tworze siatkowatym rdzenia przedłużonego

Naczynia krwionośne

Ściany tętnic i żył są zbudowane z trzech warstw:

- zewnętrznej, łącznotkankowej zwanej przydanką,

- środkowej, utworzonej z mięśni gładkich i włókien sprężystych o układzie okrężnym, oraz wewnętrznej, składającej się z warstwy włókien kolagenowych i sprężystych

- śródbłonka.

Do tętnic wyrzucana jest z serca krew pod dużym ciśnieniem, podlegającym cyklicznym zmianom (około 120 mm Hg w chwili skurczu komór i około 70 mm Hg w momencie ich rozkurczu). Dlatego ściany tętnic są grube i elastyczne. W żyłach płynie krew pod niewielkim ciśnieniem, stąd ich ściany są wiotkie i cienkie (zawierają małą ilość włókien sprężystych i mięśniówki). W świetle żył znajdują się zastawki zapobiegające cofaniu wolno płynącej krwi. Naczynia włosowate, inaczej włośniczki, są zbudowane ze śródbłonka spoczywającego na błonie podstawnej. Taka budowa jest przystosowana do sprawnej wymiany substancji między krwią a tkankami. W sieci włośniczek występują naczynia włosowate tętnicze i żylne

Ciśnienie krwi w naczyniach

Ciśnienie krwi w tętnicach zależy od fazy pracy serca. Podczas skurczu komór ciśnienie tętnicze ma największą wartość i nazywa się ciśnieniem tętniczym skurczowym, a w rozkurczu jest najniższe i zwie się ciśnieniem tętniczym rozkurczowym.

Prawidłowa amplituda ciśnienia wynosi 50mmHg

Ciśnienie krwi w miarę jej przepływu przez tętnice zmniejsza się bardzo powoli i dopiero w drobnych tętnicach, zwanych tętniczkami przedwłosowatymi, stawiającymi znaczny opór płynącej krwi następuje gwałtowny spadek ciśnienia do (40 mm Hg), a dalej w naczyniach włosowatych ciśnienie obniża się(25 mmHg

W krwiobiegu małym, gdzie naczynia włosowate mają szeroką średnicę i nie ma tętniczek przedwłosowatych o grubej mięśniówce, opór stawiany płynącej krwi jest około ośmiu razy mniejszy niż w krwiobiegu dużym.

Regulacja krążenia krwi w naczyniach

Średnica drobnych tętniczek jest regulowana na drodze nerwowej przez ośrodek naczyniowo-ruchowy za pośrednictwem nerwów oraz na drodze humoralnej przez ośrodki nerwowe wpływające na wydzielanie hormonów.

Ośrodek naczyniowo-ruchowy

Ośrodek naczyniowo-ruchowy znajduje się w rdzeniu przedłużonym.

Składa się on z części presyjnej i części depresyjnej. Pierwsza z nich powoduje utrzymanie mięśniówki naczyń krwionośnych w stałym skurczu. Działanie części depresyjnej dokonuje się głównie przez hamowanie części presyjnej i prowadzi do rozszerzania

Układ limfatyczny (chłonny)

Układ limfatyczny jest otwarty. Bierze on początek w przestrzeniach międzykomórkowych. Stąd bowiem cienkościenne naczynia limfatyczne zbierają płyn tkankowy, który się w nich gromadzi. Drobne naczynia limfatyczne łączą się w większe, a te po przejściu przez węzły chłonne odprowadzają limfę = chłonkę do pni chłonnych, które wpadają do głównych naczyń chłonnych: przewodu piersiowego i przewodu chłonnego prawego. Przewód piersiowy zbiera chłonkę z górnej lewej części ciała i całej strony dolnej, a przewód chłonny prawy — z prawej górnej strony ciała. Oba główne naczynia chłonne wpadają do dużych żył w pobliżu serca

Oprócz naczyń do układu limfatycznego zalicza się:

- węzły chłonne,

- grudki chłonne,

- migdałki

- grasicę.

Płyn tkankowy i limfa

Właściwe wewnętrzne środowisko organizmu stanowi płyn tkankowy powstający z produktów metabolizmu komórek i z przesączu płynu przez ściany naczyń włosowatych krwionośnych. Płyn tkankowy wypełnia przestrzenie międzykomórkowe, docierając do poszczególnych komórek i pełniąc funkcję pomostu między krwią a komórkami.Za jego pośrednictwem woda, sole mineralne, organiczne składniki odżywcze, tlen, ciała odpornościowe, enzymy i hormony przenikają z krwi do komórek. Z kolei azotowe produkty metabolizmu i CO2 odbywają drogę odwrotną i są zbierane przez krew. Płyn tkankowy po przedostaniu się do naczyń limfatycznych staje się limfą. Płynąc przez węzły chłonne, zabiera z nich limfocyty, a pozbywa się ciał obcych lub szkodliwych, które ulegają tu sfagocytowaniu. Ma to istotne znaczenie dla obronności organizmu, ponieważ bakterie, a na­wet komórki nowotworowe, zanim dostaną się z tkanek do krwi, zostają zatrzymane w węzłach chłonnych

Ta część limfy, która rozpoczyna swój bieg od jelita cienkiego uczestniczy w transporcie tłuszczów pokarmowych Płyn tkankowy ma skład zbliżony do osocza krwi, z tym że zawiera mniej białek, a ponieważ limfa to nie wchłonięty do naczyń krwionośnych płyn tkankowy, który z łatwością przenika przez cienkie i dobrze przepuszczalne naczynia chłonne, więc jej skład jest również zbliżony do osocza krwi

1

---