Rasy hodowane w Polsce
Konie czystej krwi arabskiej (skrót rasowy oo) [kł: 148/151; okp. 180/181; onp. 18,4/19,4; m.c. 380-450]
Araby zostały wyhodowane na Półwyspie Arabskim. Polska hodowla koni czystej krwi arabskiej jest jedną z najlepszych na świecie. Konie tej rasy charakteryzują się dobrym wykorzystaniem paszy, dużą odpornością na trudne warunki utrzymania, wytrzymałością i szybkością w biegu. Wyróżniające je cechy to: harmonijna budowa ciała, elegancja ruchu, żywy lecz łagodny temperament, sucha i mocna konstytucja oraz prawidłowe mocne kopyta. Wysokość w kłębie dorosłych koni wynosi 145-160 cm. Jest to rasa późno dojrzewająca (5-6 lat) długowieczna (rozpłodowo użytkowane są ponad 25 lat). Konie czystej krwi arabskiej są sprawdzane pod kątem dzielności na torze wyścigowym, w gonitwach płaskich. Najważniejszą gonitwą są Derby. Konie tej rasy można znaleźć w państwowych stadninach koni Janów Podlaski i Michałów, w Stadzie ogierów Białka oraz w licznych stadninach należących do hodowców prywatnych.
Konie pełnej krwi angielskiej (skrót rasowy xx) [kł: 159/161; okp: 179/183; onp: 19,5-20,5; m.c. 510/560]
Folbluty wyhodowane zostały Anglii w wyniku krzyżowania miejscowych klaczy z ogierami orientalnymi, arabskimi i berberyjskimi. Jest to rasa najstarsza, najbardziej skonsolidowana, dla której główną próbą selekcyjną są wyścigi płaskie. Jest to obecnie najszybsza rasa koni na świecie. Konie te użytkowane są także w najtrudniejszej z dyscyplin jeździeckich-wszechstronnym konkursie konia wierzchowego (WKKW). Wysokość w kłębie wynosi 160-170 cm, długa szyja, wyraźny kłąb, skośna łopatka oraz długi i suche kończyny. Konie pełnej krwi angielskiej to rasa wcześnie dojrzewająca, wymagająca intensywnego ruchu. Hoduje się je także dla polepszania i uszlachetniania innych ras. Znajdują się w czterech stadninach państwowych (Golejewko, Iwno, Kozienice, Krasne) oraz u hodowców prywatnych.
Rasa małopolska (skrót rasowy m) [kł: do 165; okp. 190; onp. 20-21; m.c. 500]
Wyhodowana została w oparciu o angloaraby. Konie tej rasy osiągają wysokość w kłębie 155-165 cm klacze i 160-170 cm ogiery. Masa ciała wynosi 450-600 kg. Wyróżnić można kilka typów lokalnych (konie kieleckie, lubelskie, sądeckie). Spadek pogłowia koni rasy małopolskich doprowadził do wpisania jej na listę ras zagrożonych. Pozwala to hodowcom uzyskać dotacje ze środków Unii Europejskiej. Ośrodki hodowlane koni tej rasy to stadniny koni w Białce, Kalnikowie, Galewicach, Janowie Podlaskim, Prudniku.
Rasa wielkopolska (skrót rasowy wlkp) [kł: 157/159, okp: 189/190; onp: 20/21; m.c. 540/570]
Uformowała się na Azie koni poznańskich, trakeńskich i wschodniopruskich oraz hanowerskich. Celem hodowli koni wielkopolskich jest uzyskanie konia sportowego, przeznaczonego głównie do koków i ujeżdżenia, a także do powożenia. Masa ciała dorosłych osobników wynosi 500-600 kg. Młode ogiery wielkopolskie są uznawane na podstawie 100 dniowego testu lub tzw. Alternatywnych prób dzielności w czterech dyscyplinach: skokach przez przeszkody, ujeżdżeniu, WKKW lub powożeniu zaprzęgami jednokonnymi. Klacze mogą być poddawane stacjonarnej lub polowej próbie wierzchowej, jak również polowej próbie zaprzęgowej. W Polsce wiodącą rolę w hodowli tej rasy odgrywa Stadnina Koni w Liskach oraz hodowcy prywatni.
Rasa śląska (skrót rasowy śl) [kł: 165; okp: 205; onp: 23/24]
Powstała w wyniku krzyżowania klaczy szlachetnych z terenu Śląska z ogierami oldenburskimi i wschodniofryzyjskimi. Celem hodowlanym, obok zachowania pewnej liczby klaczy w czystości rasy, jest uzyskanie konia sportowego do powożenia i ujeżdżenia, przede wszystkim poprzez dolew pełnej krwi angielskiej. Jako rasa szybko rosnąca i wcześ nie dojrzewająca mają duże wymagania paszowe. Wysokość w kłębie 158-165 cm, masa ciała 600-800 kg.
Konie szlachetne półkrwi (skrót rasowy sp)
Jako rasa uznawane są od ponad 20 lat. Rasa ta powstała na bazie klaczy wielkopolskich, małopolskich oraz klaczy pochodzenia zagranicznego z ogierami zagranicznych ras półkrwi. Koń ten hodowany jest przede wszystkim do ujeżdżenia i skoków przez przeszkody.Hodowla prowadzona jest przez stadniny: Nowielice, Moszna, Ochaby, Pępowo, Prudnik, Racot.
Polskie konie zimnokrwiste (z)
Powstały przy udziale importowanych z Europy Zachodniej koni ardeńskich, szwedzkich i francuskich, belgijskich, jak również bulonów i bretonów. Powstały wtedy lokalne typy koni: lidzbarskie, łowickie, sztumskie, sokólskie, kopczyki podlaskie używane przez rolników do prac na roli. Obecnie konie te stanowią bazę do produkcji koni rzeźnych, głównie na rynek włoski, a część ich używana jest nadal do ciężkih prac polowych. Charakteryzują się bardzo dobrym umięśnieniem i masą ciała 700-800 kg.
Koniki polskie (kn) [kł: 133/134; okp: 163/168; onp: 17/18]
Jedna z najstarszych polskich ras. Przodkiem koników polskich jest tarpan. Charakteryzuje je mocna budowa ciała, myszata maść z ciemną pręgą przez grzbiet i pręgowanie na kończynach. Są odporne na warunki środowiskowe. W Polsce są hodowane w dwojaki sposób. Jednym z nich jest utrzymanie niewielkiej liczby koników w ich środowisku naturalnym i hodowla ta nazywana jest rezerwatową. W hodowli stajennej są utrzymywane jak inne rasy koni. Mogą być wykorzystywane gospodarstwach agroturystycznych, hipoterapii i rekreacji. Masa ciała 300-450 kg, wysokość w kłębie 130-145 cm
Konie huculskie (hc)
Wywodzą się z terenów Karpat Wschodnich oraz Bukowiny. Te prymitywne, górskie konie sprawdzają się jako zwierzęta juczne, mogą spełniać rolę wierzchowców. Obecnie są wykorzystywane w gospodarstwach agroturystycznych, jako konie rekreacyjne oraz do hipoterapii. Masa ciała 350-400 kg, wysokość w kłębie 130-150 cm. Hodowla zachowawcza jest prowadzona w dwóch stadninach państwowych: w Gładyszowie i w Odrzechowej.
Kuce i małe konie
Konie tej grupy późno zawitały do naszego kraju. Wykorzystywane są głównie do nauki jazdy konnej przez dzieci i młodzież, jak również w sporcie jeździeckim. Od lat 90-tych organizowane są oficjalne Mistrzostwa Polski Pony i Małych Koni.
BUKSZYNA- zapalenie okostnej nadpecia, powodowane zbyt intensywna praca koni2-3 letnich, noga ma ksztalt butelkowaty
OPOJE- nalewy powodowane zapaleniem torebek stawowych i pocewek miesniowych, także nadmierna produkcja galaretowatego plynu smarujacego staw, swiadcza o sklonnosci do limfatycznosci, po rozchodzeniu znikaja, ale potem wracaja
SZPAT (włogacizna)- narost nasady kosci nadpecia po wew str na skutek zapalenia, nastepnie rozrost glowy kosci rysikowej i calego stawu skokowego, ostatecznie zrosniecie wszytstkich kosci stawu i usztywnienie konczyny, objawem jest kulawizna, początkowo koń ją rozchodzi, ale im jest starszy tym gorzej zgina nogę. Czasem prowadzi do tzw. koguciego chodu.
SZPAT KRWAWY- duży krwiak spowodowany pęknięciem naczyń krwionośnych na skutek przeciążenia pracą. Jest to najpoważniejszy skutek zapalenia okostnej i w rezultacie prowadzi do usztywnienia kończyny. Wada ta dyskwalifikuje konia z hodowli.
SPLINT- rodzaj nakostaniaka, powst wskutek stanu zapalnego wiezadla i okostnej pom nadpeciem a wew koscia rysikowa
ZAJĘCZAK- narosl kostna na stawie skokowym, powoduje nieprawidlowe wygiecie linii stwu, kulawizna, dyskwalifikacja
PIPAK- obrzmienie guza kosci pietowej na skutek urazu mech, szpeci
PUSZKA KOPYTOWA- jest wytworem rogowym skory wlasciwej. Sklada się z: podeszwy (wytwor tworzywa podeszwy), sciany (tworzywa sciany) i strzalki (tworzywa opuszki palcowej). Elementy budowy: krawędzi koronowej, rowka koronowego, warstwy listewkowej, podeszwy rogowej, listków rogowych ściany wsporowej, grzebienia strzałki. Wenatrz: kosc kopytowa z koronowa pol stawemk, trzeszczka kopytowa z kaletka podtrzeszczkowa, sciegno miesnia zginacza placow glebokiego oraz jego pochewka.
Karta ogiera/klaczy - jest to podstawowa postać prowadzenia ksiąg stadnych. Wystawia ją OZHK dla licencjonowanych klaczy i ogierów. Zawiera następujące informacje o koniu: pochodzenie, data i miejsce urodzenia, umaszczenia + odmiany, ocenę bonitacyjną, karierę hodowlaną i użytkową, wyniki prób dzielności.
Świadectwo pokrycia klaczy - wystawia opiekun ogiera po pierwszym skoku, część A użytkownik ogiera po sezonie daje do ZHK, część B (poświadczenie urodzenia źrebięcia) wypełnia pracownik ZHK.
Dowód urodzenia źrebięcia - wystawia ZHK na podstawie poświadczenia urodzenia źrebięcia. Sporządza się przed odsadzeniem dla potomstwa ogierów uznanych, zawiera imię źrebięcia.
Zezwolenie na dalszy odchów ogiera (świadectwo ochronne) - wystawiające rocznym ogierom rokującym nadzieje hodowlane.
Świadectwo uznania ogiera - wystawiane przez ZHK na przeglądach kwalifikacyjnych ogierów 2,5 letnich, upoważnia do rozpłodowego użytkowania ogiera.
Świadectwo wpisu do ksiąg - wystawiane przez ZHK na wniosek wlasciciela na podstawie ksiąg hodowlanych. Potwierdza wartość hodowlaną zwierzęcia.
Dziennik prób i stanowień - rejestr codziennego próbowania klaczy i daty pokryć.
Rejestr źrebiąt - rejestr źr. urodzonych w stadninie wg kolejności urodzeń. Zawiera nazwę, rodowód, wymiary, masę ciała i dalsze losy konia.
Księga ewidencyjna - rejestr koni z ich karierą hodowlaną
Świadectwo pochodzenia konia (stud book certificate) dokument międzynarodowy wydawany przez PZHK koniom eksportowanym.
Księgi stadne - prowadzone przez PZHK oraz OZHK, dzielą się na: wstępne (wpisuje się ogiery po rodzicach wpisanych do ksiąg i klacze mające przynajmniej ojca w księdze, jeśli matka nie jest wpisana klacz musi uzyskać co najmniej 70 pkt. bonitacyjnych w tym 13 za typ). główne (wpisuje się ogiery po rodzicach wpisanych do ksiąg głównych oraz klacze po ojcu z księgi głównej a matce przynajmniej wstępnej. Księgi stadne dla koni xx, oo, xxoo, - prowadzone przez PTWK wg odrębnych przepisów.
Paszport- wydawany przez podmioty prowadzace ksiegi stadne, zawiera: dane o wlascicielu, opis identyfikacyjny (nr identyfik konia, nazwa, plec, masc, rassa, rodzice, data i miejsce ur, hodowca, certyfikat), adnotacje o pzeprowadzonych idntyfikacjach, adnotacje o szczepieniach p grypie i inn, zaswiadczenie o bad klinicznym przeprowadzonym przez lek wet do 48h przed transportemmiedzynarodowym, wyniki testow lab dot chorob zakaznych, adnotacje o leczeniu i czy zwierze kierowane na rzez ma być przeznacone do konsumpcji czy nie.
linia męska - wszystkie ogiery pochodzące od założyciela linii lub jego męskich potomków
linia żeńska - wszystkie klacze pochodzące od założycielki linii lub jej żeńskich potomków
hodowla na linię - jest odmianą kojarzenia krewniaczego, ma ona za zadanie zwiększyć udział genów wybitnego przodka - założyciela linii. Jeśli osobniki z danej linii zachowują cechy założyciela mówi się o linii rzeczywistej, jednak w większości wypadków linia traci odrębność po 5-6 pokoleniach i mówimy wtedy o linii formalnej.
i obwodu klatki piersiowej = ob. klatki pierś x 100% / wys. w kłębie <wierz108-115%, poś-rob 120, c.poc-125-130%>
i kościstości = ob. nadpęcia x 100% / wys. w kłębie <w 12-12,5%, wsz uż 12,5-13,5%, zaprz 14-15>
i długości tułowia = dł. skośna x 100% . wys. w kłębie <źre80%, dor100%, zaprz 102%>
i wysokości w krzyżu = wys. w krzyżu x 100% / wys. w kłębie <100%, w99, z 102%>
i głębokości = głęb. klatki piersiowej x 100% / wys. w kłębie <gor46-48%, zimn48-50%>
i eurysomii = ob. klatki piersiowej x 100% / skośna dł. tułowia. <szl105-114%, poc 115%>
i masywnosci= ciezar ciala/wys w klebie <pow3>
Cel i zasady organizacji wyścigów płaskich dla XX i OO
Podstawowym miernikiem, klasyfikującym konia do hodowli, powinna być jego wartość użytkowa, sprawdzana poprzez próby dzielności odpowiednie dla danego typu użytkowego i rasy.
1.Gonitwy plaskie
2.płotowe
3.przeszkodowe
Do treningu kwalifikowane są 1,5 roczne konie XX i 2,5 lenie konie OO. Startują w wieku 2 i 3 lat XX oraz 3 i 4 W gonitwach płaskich konie XX biegną pod wagą 52 - 62 kg . Konie OO niosą 58 - 62 kg . Liczby te zmieniają się w zależności od wieku koni 2 - 4 lata, dystansu gonitwy, (od 1000 do pow. 3000 m) i miesiąca treningu. 2 i 3 pod 64-71 kg. Nadwag lub ulga zaleza od wieku, plci, klasy jezdzca, wygranych g. plaskich.Selekcja nastepuje w systemie grupowym. Najpierw do najnizszej, po wygraniu coraz wyzej. 2 i3 daja wylacznie swiadectwo wytrzymalosci i predyspozycji skokowych. KONIE PÓŁKRWI - trening w wieku 2,5 letnie, startują w wieku 3 i 4 lat, biegają pod wagą52-62k
Złe nawyki wynikają najczęściej ze złego obchodzenia się z końmi, rzadziej z wrodzonych cech usposobienia. Ze złego obchodzenia wynika często np. wierzganie lub kąsanie, obrona przed nakładaniem kantara lub niepodawanie nogi przy podkuwaniu. Z wrodzonych wad charakteru można wymienić złośliwości-podstępne kąsanie, kopanie, usiłowanie zrzucenia jeźdźca, odmowa ciągnięciapłochliwosc, rozsypywanie obroku, gryzienie wlasnej skory na bokach. Nałogi są to wytworzone odruchy warunkowe, niekorzystne z punktu widzenia użytkownika np. łykawość i takanie. Występują one najczęściej u koni mało pracujących, narażonych na nudę w zamkniętym pomieszczeniu stajennym. Narowy są niebezpieczne i szkodliwe dla konia i człowieka, natomiast nałogi szkodzą tylko koniowi.
Test 100 dniowy ogierów półkrwi
Zakłady treningowe działają przy dwóch stadach ogierów: w Bogusławicach i Białym Borze. Przeprowadzany jest w nich 100 dniowy trening 3 i 4 letnich ogierów rasy półkrwi zakończony próbą dzielności. Jest to tzw. stacjonarna próba wierzchowa. Na końcowy wynik próby dzielności składają się oceny wystawiane przez komisję, kierownika ZT oraz obcych jeźdźców. Wynik przedstawiany jest w formie indeksu wartości użytkowej. Ogier, który zda z wynikiem pozytywnym próbę dzielności zostaje wpisany do księgi hodowlanej i otrzymuje pozwolenie na krycie. Po 100 dniowym treningu konie przechodzą ocenę:
Na trójkącie
Chodów pod jeźdźcem w zastępie
Skoków luzem
Skoków pod jeźdźcem
Wytrzymałości
Przydatności do ujeżdżenia (ocena jeżdżca)
Przydatności do skoków (ocena jeżdżca)
Drugim sposobem sprawdzenia wartości konia jest test wierzchowo-zaprzęgowy obejmujący 35 dni treningu pod siodłem i 65 dni treningu w zaprzęgu. Użytkowość oceniana jest na podstawie wyników:
Prezentacji na trójkącie
Prezentacji chodów pod jeźdźcem w zastępie
Próby na czworoboku w zaprzęgu jednokonnym
Próby wytrzymałości w zaprzęgu maratonowym
Próby uciągu
Następnie przeprowadzana jest ocena powrotu tętna i liczby oddechów do normy w godzinę po zakończeniu prób.
Dyscypliny olimpijskie
Ujeżdżenie
Celem klasycznego ujeżdżenia jest harmonijny rozwój naturalnych możliwości i zdolności konia. Koń i jeździec powinni tworzyć obraz elegancji i harmonii, płynności ruchów i energii, równowagi i spokoju oraz wzajemnego zrozumienia. Ujeżdżenie wymaga od konia dobrego ruchu i charakteru, a od jeźdźca wiele cierpliwości, wytrwałości oraz dużych umiejętności jeździeckich. Znajomość podstaw ujeżdżenia jest warunkiem osiągania dobrych wyników w pozostałych dyscyplinach. Konkursy ujeżdżenia rozgrywane są na czworoboku 20x60 lub 20x40. Czworobok oznaczony jest literkami i ogrodzony szrankami. Jeździec prezentuje ruchy i figury określone programem. Jakość programu oceniana jest przez 3 lub 5 sędziów w skali od 0 do 10. Oceny i uwagi sędziów są zapisywane na arkuszach. Ostateczny wynik podawany jest w procentach. Klasy konkursów to L, P, N, C, CC, CS. Program dowolny z muzyką to tzw. Kur. Strój zawodnika i rząd konia ściśle określają przepisy jeździeckie.
Skoki przez przeszkody
Jest to najchętniej uprawiana, oglądana i pokazywana w telewizji dyscyplina jeździecka. Konkursy rozgrywa się na ogrodzonej przestrzeni zwanej parkurem, na którym jest kilkanaście różnego typu przeszkód. Jeździec powinien pokonywać przeszkody w odpowiedniej kolejności, chyba że konkurs jest rozgrywany np. na zasadach konkursu z wyboru trasy lub przeszkód. Konkursy skoków dzielimy na trzy kategorie:
Konkurs zwykły-najmniejsza liczba punktów i najkrótszy czas przebiegu
Konkurs dokładności-najmniejsza liczba punktów, w przypadku jednakowej liczby punktów przeprowadzona zostaje rozgrywka
Konkurs szybkości-błędy przelicza się na karne sekundy i dodaje je do czasu uzyskanego podczas przebiegu
Punkty karne uzyskuje zawodnik za zrzutkę, nieposłuszeństwo i przekroczenie normy czasu. Za drugie nieposłuszeństwo konia, upadek jeźdźca lub konia, pomylenie trasy oraz wyjazd poza szranki jest eliminacja z konkursu. Klasy konkursów to LL, L, P, N, C, CC różniące się pomiędzy sobą wysokością ( w klasie LL-do 90 cm, następnie w każdej klasie o 10 cm wyżej), liczbą przeszkód, rodzajem oraz trudnością w ich ustawieniu i tempem przejazdu. Do startu w każdej klasie koń musi mieć wiek określony w przepisach. Rodzaje przeszkód: stacjonata, okser, dubelbar, tripelbar, bramka, mur, rów z wodą.
Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego
Jest to konkurs kompleksowo sprawdzający umiejętności koni i jeźdźca. WKKW rozgrywany jest w ciągu trzech dni:
I dzień-konkurs ujeżdżenia
II dzień-próba terenowa (bieg przełajowy w urozmaiconym terenie i ze stałymi, często naturalnymi przeszkodami, które należy wykonać w określonym limicie czasu)
- odcinek A i C - drogi i ścieżki (odcinek A przygotowuje konia do wysiłku, odcinek C doprowada go do uspokojenia po mocno obciążającym odcinku steepla)
- odcinek B - bieg z przeszkodami (steepl), na płaskim terenie są ustawione hyrdy
- odcinek D - bieg terenowy z przeszkodami (cross)
III dzień-konkurs skoków na parkurze, nie wyżej niż 120 cm.
Przed ujeżdżeniem i po próbie terenowej specjalna komisja dokonuje przeglądu koni i ich kwalifikacji do startu w kolejnym etapie. Punkty karne są sumowane ze wszystkich prób, wygrywa ta para koń-jeździec, która zgromadzi ich jak najmniej. Strój zawodnika także określają przepisy jeździeckie.
Dyscypliny nieolimijskie
Rajdy długodystansowe - rozgrywane w ciągu 1-2 dni na dystansie 40 - 160 km z wyjątkiem klasy L. Wszystkie rozgrywane są na czas. Warunkiem zakończenia przebiegu jest pozytywny wynik kontroli weterynaryjnej.
Woltyżerka - jest to wykonywanie ćwiczeń gimnastycznych na galopującym koniu, mające na celu wyrobienie u ćwiczącego pewności siebie, gibkości, i równowagi. Rozgrywane śa konkursy indywidualne, par, zespołowe. W skład zespołu wchodzi 8 zawodników, lonżujący i koń. Program obejmuje ćwiczenia obowiązkowe 6 oraz dowolne. Ocena w skali od 0 do10pkt. Warunkiem zaliczenia ćwiczenia jest utrzymanie pozycji przez 3 foule.
Powożenie - obejmuje powożenie zaprzęgiem paro i czterokonnym. Zawody trwają 3 dni i obejmują 3 próby :
Prezentacja i ujeżdżanie - podczaj jej ocenia się wygląd zawodnika i luzaków, konie, uprząż, pojazd, ogólne wrażenie za całość zaprzęgu. Ujeżdżenie obejmuje figury: koła, wolty, zmiany chodów, cofanie i powożenie jedną ręką.
Próba terenowa (maraton) - jest sprawdzianem wytrzymałości i sprawności koni oraz umiejętności powożącego. Składa się z 5 odcinków : A - stęp, kłus 10km, B - stęp 1,2km, C - kłus 5km, D - stęp 1,2km, E - maraton 10km
Próba zręczności - jest rozgrywana w 3 dniu na przeszkodach w postaci ściętych stożków z plastykową kulką na wierzchu. Strącenie kulki traktowane jest jako błąd i karane 5 pkt. Karnymi. Front przeszkody jest o 20 -60 cm szerszy od rozstawu osi tylnych kół pojazdu. Konie w trakcie zawodów przechodzą kilkakrotną kontrolę wet.
Przykładowe dawki żywieniowe dla koni średniopracujących 550 i 650 kg Pasze średniej jakości w wersji z pastwiskiem i bez.
Owies 4 kg , Mieszanka 2 kg (owies, jęczmień, kukurydza, otręby pszenne, susz z zielonek ) , Siano 7 kg, marchew 5 kg . O ile to możliwe pastwisko jak najczęściej ! Do woli!
Mechanika kopyta
Gdy kopyto dotyka ziemi, następuje wstrząs na poziomie puszki kopytowej. Spowodowane nim wibracje są przenoszone przez płytki rogowe i tworzywo kopytowe, a tam w dużym stopniu absorbowane przez ,,układ hydrauliczny” składający się z niezliczonych małych naczynek krwionośnych. Tak więc wstrząs jako pierwsza przyjmuje podkowa lub podeszwa, o powierzchni około 50cm2, zaś falę uderzeniową pochłania system płytek, o łącznej powierzchni przekraczającej 5000cm2. W fazie podparcia, gdy staw pęcinowy jest opuszczony, pionowy nacisk wywierany ciężarem konia jest przeniesiony na przednią część kopyta, stanowiącą dwie trzecie jego obwodu. Strzałka gąbczasta zostaje ściśnięta, napiera na chrząstki po obu stronach, piętki się rozstępują, a strzałka wygina się i opuszcza. Gdy nacisk ustaje, piętki ponownie się schodzą dzięki elastyczności strzałki, chrząstek oraz samej puszki kopytowej na wysokości piętek. To ciągłe rozszerzanie i kurczenie strzałki gąbczastej oraz puszki kopytowej pozwala amortyzować wstrząsy, a ponadto wzmaga krążenie krwi w całej kończynie.
Pochodzenie
Konie zalicza się do klasy ssaków, gromady kopytnych, rzędu nieparzystokupytnych, rodziny koniowatyh, rodzaju koni, podrodziny koni właściwych.
Ewolucja koni przebiegała następująco:
era kezonoiczna (70 mln lat temu)
- eocen - pięciopalczasty Eohippus, małe zwierzę ssące, 25-51 cm wys w klebie, duzy palec(1) nie dotykal ziemi i był w zaniku. Z tylu 3 palce (2 w zaniku)
-oligocen- Mezohippus, 3placzaste konczyny, najsilniej rozwiniety palec srodkowy, dlugie koczyny, uformowane kopyta, zmiana uzebienia i ksztaltu zebow.
- miocen - od trójpalczastych Hipparion, od jednopalczastych Parahippus
- pliocen - jednopalczaste equuidy Plesippus i Equus stenomis.
Plesippus - pierwsze formy jednopalczaste w Azji, Europie i Afryce, dały początek koniom właściwym, osłom, półosłom i zebrom.
czwartorzęd
- plejstocen - rodz Equus zróżnicował się na szereg E. caballus (koń właściwy) , E. hippotigris (zebry), E. asinus (osły) , E. hemionus (półosły )
Udomowienie koni rozpoczęło się od odławiania i wychowywania młodych źrebiąt. (5-6 tys lat temu)
Przodkowie koni
Przodkami współcześnie żyjących koni są koń Przewałskiego i tarpan, które zostały udomowione ok. 4500-5000 lat temu.
Koń Przewalskiego. Należy do rodziny koniowatych (Equidae). Występuje w małoliczebnych stadach na półpustynnych terenach Dżungarii i Mongolii. Został odkryty w roku 1879 przez ekspedycję naukową rosyjskiego uczonego Przewalskiego. Są to konie lekkie i niskie (masa ciała ogierów jest niższa niż 350 kg, a wysokość w kłębie dochodzi do 130 cm; klacze są jeszcze mniejsze). Mają dużą głowę z wypukłym grzbietem nosa, grubą szyję, krępy tułów i krótkie nogi o twardych kopytach. Na tylnych nogach nie występują kasztany. Ich grzywa jest krótka i stojąca, a ogon długi. Umaszczenie jest myszatobułane lub dzikobułane z ciemną pręgą przebiegającą przez grzbiet, lędźwie i zad. Zimą włosy są długie i gęste, a latem krótkie i gładkie.
Tarpan. Należy do rodziny koniowatych. Jest podobny do konia Przewalskiego. Występował na terenie Europy, przy czym najdłużej na Ukrainie, gdzie w roku 1880 padł ostatni osobnik tego gatunku. Oprócz tarpana stepowego występował też tarpan leśny. Żyjący jeszcze do końca XIX wieku w zwierzyńcu Zamoyskich koło Zamościa. Z przekrzyżowania osobników tarpana leśnego z końmi domowymi powstał konik polski. Tarpany były niewielkiego wzrostu (wysokość do 130 cm w kłębie), mialy niezbyt długą głowę z wysklepionym i szerokim czołem, krótkie i ostro zakończone uszy, krótką i grubą szyję, krępy tułów, suche, mocne i krótkie nogi z wysokimi kopytami. Grzywa i grzywka była krótka i stojąca. Umaszczenie było myszatobułane z czarną pręgą ciągnącą się od kłębu do nasady ogona. Obecnie trwają prace nad odtwoorzeniem tarpana, czym zajmuje się IGiHZ PAN w Jastrzębcu.
Różnice między uprzężą szorową i chomątową.
Czesc ciagnace na które kon napiera sa roznie skonstruowane:
Szor: kon napiera na elastyczny napiersnik, który obejmuje jego piers i pkt powyzej linii guzow barkowych, od gory jest podtrzymywany prze nakarcznik, łatwość dostosowania do różnej wielkości konia, łatwość konserwacji, nadaje się do wykonywania prac lżejszych wykonywanych w szybkim tempie.
Wyróżnia się w niej : pełną uprzęż tzw. Szor - (ma natylnik), półszor - on nie posiada natylnika, szleja - składa siez napierśnika i nakarcznika połączonych pierścieniem używana jest w zaprzęgach reprezentacyjnych.
Chomąto: kon naciska calym tuloweim na homato z podkladem zalozone na jego szyje, nadaje się lepiej do wykonywania prac ciężkich przez konia, stanowi pewniejsze oparcie dla konia gdyż dotyka większej powierzchni ciała konia, nie uciska stawu barkowego konia, nie utrudnia oddychania.
Wyróżniamy chomąto : krakowskie, śląskie, podlaskie, angielskie.
W uprzęży chomątowej elementem ciągnącym jest chomąto z podkładem i postronki, a w uprzęży szorowej napierśnik z postronkami.
1