3. Od II połowy XIX w. do 1918 roku.

Wzrosła znacznie liczba wydawanych spisów bibliograficznych. Nastapiło zróżnicowanie ich rodzajów i metod opracowania. Powiększyło się grono autorów tych prac:

Najwybitniejsze osiągnięcia tego okresu :

-Monumentalna retrospektywna bibliografia narodowa-bibliografia polska- opracowana przez Karola Eistreichera w latach 1862-67

K.Eistreicher pragnął dać świadectwo dorobku kulturalnego narodu oraz tworzyć podławe do prac badawczych w rożnych dziedzinach wiedzy. Rozszerzył zakres przygotowywanego dzieła na całe piśmiennictwo polskie. Wykorzystał drukowane źródła bibliograficzne, katalogi księgarskie, materiały rękopiśmienne, katalogi wielkich bibliotek Lwowa, Warszawy oraz Krakowa, aby zgromadzić jak największą liczbę opisów bibliograficznych.

W latach 1872-1882 ukazała się część pierwsza dzieła Bibliografia polska XIX stulecia- objęła spis druków od 1800-1880.

Tytuł zamieszczony na karcie tytułowej zeszytu pierwszego:

-Bibliografia polska.12 0000 druków. Cz. I:stulecie XIX. Katalog 50000 druków polskich lub Polski dotyczących od roku 1800, ułożony abecadłowo wg autorów i przedmiotów, z wyrażeniem cen księgarskich.

Część ta składała się z 7 tomów. W latach 1882-90 ukazały się kolejne 4 tomy drugiej części,które podawały zestawienie chronologiczne 158 tys. druków polskich i Polski w czasach najdawniejszych do 1889 włącznie.

Bibliografia ogólno bieżąca jako drugie ważne wydarzenie w tym okresie dzięki niej wzrosła produkcja wydawnicza. Autor Władysław Wisłocki „Przewodnik Bibliograficzny. Miesięcznik dla wydawców, księgarzy, antykwarzów jako też czytających i kupujących książki”.

„Przewodnik” dawał stosunkowo dokładną i kompletną rejestrację bieżącej polskiej produkcji wydawniczej. Po śmierci Wisłowskiego pismo prowadzili różni redaktorzy. Ostatni przed I wojną światową pełny rocznik „Przewodnika Bibliograficznego” ukazał się w 1913 roku. Następne zeszyty do czerwca 1914 włącznie wyszły w Warszawie pt. „Przewodnik Bibliograficzny. Miesięczny krytyczno-informacyjny”. Kontynuacją stał się miesięcznik „Bibliografia polska”. Wydany w Krakowie przez Jana Czubka.

„Przewodnik Bibliograficzny” był najważniejszym, ale nie jedynym w tym okresie czasopismem podającym bieżąca bibliografie ogólną.

Inne nowości wydawnicze:

-„Wiadomości Bibliograficzne Warszawskie. Miesięcznik dla czytających i kupujących książki pisma” pod red. Teodora Paprockiego

-„Książka. Miesięcznik poświecony krytyce i bibliografii polskiej” wyd. przez N. Wende.

-„Przegląd Bibliograficzny Ksiegarnii Gebethnera i Wolffa w Wa-wie. Miesięcznik dla czytającej publiczności”

Wraz z rozwojem wydawnictw potrzebne stały się zestawienie tytułów czasopism.

Pierwszy Wykaz pism periodycznych polskich wydanych w krajów i zagranicą w r. 1863 ukazał się w tymże roku w Lipsku nakładem formy F. Abrockhausa.

Pierwszą bibliografię czasopism zestawił K. Estreicher - Spis alfabetyczny czasopism i pism zbiorowych od najdawniejszych czasów - Z wielkiej bibliografii polskiej XIX stulecia.

W latach 1882-1884 „ Wiadomości Bibliograficzne Warszawskie” podjęły próby opracowania bieżącej bibliografii zawartości czasopism. Publikowały one zestawione przez Teodora Paprockiego bibliografię zawartości prasy za okresy miesięczne. Następnie Bibliografię Czasopism Krajowych za okresy roczne:1885-1886.

Przegląd Literacki - 1896-99 redagowany przez Kazimierza Bartosiewicza ogłaszał bieżącą Bibliografię Czasopism polskich, uwzględniając beletrystykę, historię literatury, biografistykę, rozprawy treści naukowej i społecznej.

Oprócz wyżej wymienionych bibliografię, powstały także bibliografię specjalne, zaczęto coraz częściej opracowywać bibliografie dziedzin i zagadnień obejmujących nie tylko książki, ale też artykuły i rozprawy z czasopism.

Obok bibliografii retrospektywnych zaczęły powstawać bibliografię bieżące publikowane w czasopismach specjalistycznych.

Pierwszą taką próbą byłą opracowane przez Władysława Wisłockiego Bibliografią z zakresu historii literatury i oświaty w Polsce z r. 1877 -78.

Niezwykle ważnym problemem w Bibliografii było ustalenie autorstwa dzieł ogłaszanych pod pseudonimami lub kryptonimami, dlatego zaczęły powstawać pod koniec XIX wieku spisy pseudonimów. Pierwszy Wykaz pseudonimów używany przez autorów polskich ogłosił w 1881 w Kłosach Edward Minkowiecki.

W okresie pozytywizmu powstała bibliografia selekcyjna opatrzona adnotacjami treściowymi, która miała przyczynić się do poszerzania kręgu. Korzystających z książki i ułatwić mniej wyrobionemu czytelnikowi właściwy wybór lektury.

4. Okres od 1918 do 1944 roku.

W 1928 roku powstałą Biblioteka Narodowa w Warszawie a także biblioteki szkół wyższych, których liczba znacznie wzrosła, stały się ważnymi warsztatami, prac bibliotecznych i bibliograficznych.

Narodową Bibliografię retrospektywną kontynuował Stanisław Estreicher w III części Bibliografii polskiej. Obejmowała ona w układzie abecadłowym druki od XV do XVIII wieku.

W latach 1920 -1921 bibliografia ukazała się w postaci roczników, w latach 1922-23 nie została opublikowana. Od 1924 roku „Przewodnik” ukazywał się systematycznie jako miesięcznik.

Był on nakładem zakładu Narodowego Imienia Ossolińskich. Wraz z powstaniem „ Urzędowego Wykazu Druku” Ossolineum wycofało się z finansowania pisma. Wtedy Wisłocki zaczął wydawać III serie „Przewodnika Bibliograficznego” pod patronatem Związku Księgarzy Polskich.

W 1928 roku zaczął ukazywać się „Urzędowy Wykaz Druków Wydanych w Rzeczpospolitej Polsce i Druków Polski lub Polski Dotyczących Wydanych Zagranicą”

Od 1930 roku wydawane było jako tygodnik pod zmienionym tytułem „ Urzędowy Wykaz Druków Wydawanych w Rzeczpospolitej Polsce” - który zawierał druki zwarte. Po za tym uzupełniały go dodatki miesięczne „ Wykaz Druków Polski lub Polski Dotyczących Wydanych Zagranicą” oraz „ Urzędowy Wykaz Czasopism Wydanych w Rzeczpospolitej Polskiej”, od 1931 pt.;” Urzędowy Wykaz Czasopism Nowych, Znowionych i Zawieszonych, Wydanych w Rzeczpospolitej Polskiej.”

Oprócz tych rejestracji, ukazywały się czasopisma informacyjno- bibliograficzne, które przedstawiały bieżące bibliografię nowości wydawniczych, np. Nowa książka. 10 zeszytów rocznie poświęconych krytyce literackiej i naukowej oraz bibliografii pod redakcją Stanisława Lama.

Bibliografie retrospektywne:

- Bibliografia bibliografii polskiej (Lwów 1921), opracował Wiktor Hahn,

- Literatura polska od początku do powstania styczniowego. Książka podręczna informacyjna dla studiujących naukowe dzieje rozwoju piśmiennictwa polskiego (Warszawa 1917 -21) III tomowe kompendium historycznoliterackie - Gabriel Korbut ; lub II rozszerzone wydanie Literatura polska od początków do wojny światowej ( Warszawa 1929-31) - IV tomy.

- Literatura mieszczańska w Polsce XVII wieku monografia bibliograficzna - (Lwów 1925) - Karol Badecki,

- Bibliografia pamiętników polskich i polski dotyczących. Druki i rękopisy - (Warszawa 1928)- Edward Maliszewski,

- Materiały do bibliografii druków socjalistycznych na ziemiach polski w latach 1899 -1918 - ( Warszawa 1935) Żana Kormanowa,

Oprócz bibliografii retrospektywnych rozwijały się bibliografię bieżące poszczególnych dyscyplin, publikowane w czasopismach specjalistycznych.

S. Vrtel - Wierczyński próbował zorganizować pracę nad bieżącą bibliografią literacką rejestrującą utwory literackie. Zajął się on także zestawieniem bibliografii za rok 1919 i 1922.

W wyniku trudności finansowych z przygotowywanych roczników ukazał się tylko druk pt.: Bibliografia literatury polskiej za rok 1919.

W latach 1926 - 1933 bibliografię selekcyjną ograniczono do książek zakresu nauki o literaturze w ważniejszych artykułów z czasopism - publikował Piotr Grzegorczyk w „Ruchu Literackim”

Zaczęły ukazywać się bieżące bibliografię bibliografii i bibliofilstwa, pt.; „ Bibliografia bibliofilstwa i bibliografii polskiej” ( 1914- 20) - opracowane przez W.T. Wisłocki.

Po za tym wyraźnie wzrosła liczba bibliografii osobowych ( podmiotowych i przedmiotowych)

Spośród nich wyróżniły się:

- Karol Esreicher. Bibliografia prac jego i literatury o nim ( Warszawa 1928) - Świerkowski

- Bibliografia prac Aleksandra Brucknera (Lwów 1928) - Wisłocki

Pośród wyżej wymienionych bibliografii specjalnych rozwijała się nadal bibliografia oświatowa - selekcyjna i adnotowana. Miały one zaspokoić potrzeby bibliotek powszechnych i szerokiego kręgu ich czytelników np.; Bibliografia retrospektywna Książka w bibliotece ( Warszawa 1934) i jej kontynuacja Przewodnik literacki i naukowy 1933- 1935 (Warszawa 1937) - opracowane pod redakcją W. Dąbrowskiej przez zespół Poradni Bibliotecznej Warszawskiego Koła Związku Bibliotekarzy Polskich.

5. Okres po 1944 roku.

Zadania bibliografii jako narzędzie organizacji nauki oraz pomocy w przekazywaniu osiągnięć teoretycznych oraz jako środek upowszechniania kultury wzrosło w okresie Polski Ludowej

Opracowanie spisów bibliograficznych przejęły instytucje państwowe: biblioteki naukowe i powszechne oraz placówki naukowe.

Instytut Bibliograficzny przy Bibliotece Narodowej jako centralna instytucja w dziedzinie bibliografii rozszerzył swoją działalność działalność w skali krajowej. Podjął opracowywanie bibliografii narodowej bieżącej i retrospektywnej pierwszej z połowy XXw. Oraz innego rodzajów spisów bibliograficznych.

W 1950 roku ostał stworzony Centralny Instytut Dokumentacji Naukowo Techniczne, w celu rozwijania i koordynacji prac bibliograficznych. Przekształcony następnie w Centralny Instytut Informacji Naukowo-Technicznej i Ekonomicznej. Szeroką działalność działalność tej dziedzinie Instytut Badań Literackich stworzony w 1948 roku a od 1953r. PAN (Państwowa Akademia Nauk).

Instytut wydzielił specjalne pracownie bibliograficzne:

-Pracownia Bibliografii Staropolskiej( do 1968 roku przez Alodię Kawecką-Gryczową)

-Pracownia Bibliografii Literackiej Bieżącej (do 1963r.) Stefan Vrtel-Wierczyński., a następnie Pracownia Edytorska i Dokumentacji Literatury

XIXw.

-Pracownia Dokumentacji Literatury XXw.

W wyniku nowej organizacji bibliografii wzrosła liczba wykonanych i opublikowanych spisów bibliograficznych przewyższająca znacznie cały dorobek bibliografii do 1950r. Znacznemu rozszerzeniu uległ zasięg spisów bibliograficznych.

Nastąpiło dalsze ujednolicenie zasad opisu zasadniczego do czego przyczynił się Instytut Bibliograficzny oraz publikowane normy bibliograficzne.

Powstały nowe formy bibliografii adnotowanych.

W bibliografiach starych druków przyjął się ogólny rozbudowany schemat opisu bibliograficznego.

Druki XV-XVIIIw: Karol Estreicher Wnuk-dalsze prace nad częścią III Bibliografii polskiej Estreicherów. Wydał w 1951 pierwszy zeszyt tomu 34: Z-Załuski.

W XIXw.- rozpoczęte zostało opracowanie nowego wydania(pod kierunkiem Estreichera)

Bibliografii polskiej XIXw., które scala i uzupełnia materiały dotyczące tego stulecia znajdujące się w częściach pierwszej i drugiej Bibliografii polskiej oraz w Bibliografii polskiej XIX stulecia .Lata 1881-1900. W druku ukazało się jedenaście tomów A-I.

W 1950r. Instytut Bibliograficzny podjął prace nad bibliografią wydawnictw samoistnych za lata 1901-1950. W 1975r. ukazał się pierwszy tom od A-J spisu Polonica zagraniczne. Bibliografia za okres od września 1939 do 1955r

1970-Bibliografia zawartych druków konspiracyjnych wydanych pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945 r.oprac. W.Chojanckiego. Zestawienia bibliografii retrospektywnej tytułów czasopism podjęła się Pracownia Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego XIX i XX wiek PAN.

-Bibliografia prasy polskiej 1661-1831- oprac.J.Łojka(wa-wa1965)

-Bibligrafia prasy polskiej 1832-1864- oprac.B Korczak

-Bibliografia prasy polskiej 1944-1948.Prasa krajowa-oprac. J. Myśliński.

Biblioteka Narodowa zorganizowała prace nad Centralnym katalogiem czasopism polskich i obcych znajdujących się w bibliotekach polskich. Wydane zotały Centralny katalog polskiej pracy konspiracyjnej 1939-1945. Oprac. Przez L.Dobroszyckiego przy współudziale W. Kiedrzyńskiej oraz Centralny katalog polskich czasopism wojskowych-oprac. R.Hancko i Z.Rutkowski.

Bibliografie poloników zagranicznych:

-Bibliography of Books In polis hor Relating to Poland Published Outside Poland since September 1 st 1939 -J. Zabielski

- Bibliografia prac naukowych w językach obcych ogłoszonych poza krajem przez uczonych polskich - M. Danielewiczowa, J. Nowakowa,

- La Polonia In Italia. Saggio bibliografico - Maria i Marina Bersano Begey

Trudności związane z gromadzeniem druków i trudności poligraficzne sprawiły że bieżące bibliografię ogólną zaczętą wydawać w 1946 przez Związek Księgarzy i Polskiej Towarzystwo Wydawców Książek Biblioteki Narodowej.

Przewodnik bibliograficzny w 1947 roku ukazuje się regularnie jako tygodnik. „Przewodnik bibliograficzny. Urzędowy wykaz druków wydanych w Rzeczpospolitej polskiej od 1953 roku Urzędowy wykaz druków wydanych w Polskiej Rzeczpospolite Ludowej”. Uzupełnieniem przewodnika bibliograficznego jest „Bibliografia zawartości czasopism”, „Bibliografia czasopism i wydawnictw zbiorowych” oraz ”Polonica zagraniczne.

Bibliografia”.

Wymienione cztery periodyki tworzą polską i bibliografię narodową.

W grupie bibliografii specjalnych rozwinęły się wszystkie rodzaje spisów bibliograficznych: bibliografie bibliografii, bibliografie dziedzin i zagadnień, bibliografie regionalne i lokalne, bibliografie osobowe i bibliografie poszczególnych czasopism. Informacje o spisach bibliograficznych rozszerzyły się Bibliografie bibliografij polskich -B.Hahna zostało dwukrotnie wznowione po wojnie i uzupełnione przez H. Sawoniak . On zaś opracował Bibliografie bibliografij polskich 1951-1960 -5600 nowych pozycji.

Instytut bibliograficzny zaczął wydawać uaktualnione wykazy bibliografii niepublikowanych odstępach kilkuletnich- ostatnie 5 wydanie L.Lechowa pt.Wykaz polskich bibliografii niepublikowanych(planowanych, opracowanych i ukończonych)

Od 1947 roku zaczęło się zaczęła się też ukazywać opracowywana przez Instytut Bibliograficzny bieżąca „Bibliografii i nauki o książce”

Instytut Badań Literackich PAN podjał opracowywanie wielu podstawowych bibliografii:

-XIX tomowa Bibliografia Literatury Polskiej „Nowy Korbut” redakcja Kazimierz Budzik

-Słownik współczesnych pisarzy polskich-kontynuacja

Bieżąca bibliografia literatury i nauki o literaturze oprac. Przez IBL i wydana w postaci rczników pt. ”Polska bibliografia literacka” Inicjator i red. S.Vrtl-Wierczyński.

Dziedzina filozofii-Bibliografia filozofii polskiej oprac. A.Kadler

Dziedzina teatrologi-Bibliografia dramatu polskiego oprac E.Heise i T. Sivert oraz Bibliografia tytułów, czasopism teatralnych- teatralnych.Strausa.

Dziedzina prasoznawstwa- Materiały do bibliografii dziennikarstwa i prasy w Polsce w latach 1944-54. Wybór- oprac. M.Bzowska i J.Krawczyńska oraz H. Poznańska.

Materiały bibliograficzne dotyczące wyróżnionych osób

-Drukarze dawnej polski od XV-XVIIw.- oprac. Alodia Kawecka-Gryczowa

-Obraz literatury polskiej XIX i XXw- red. Kazimierza Wyki i Henryka Markiewicz wg kryterium geograficzn-politycznego. Składa się z wybranych pisarzy bibliografi podmiotowej i przedmiotowej i obejmuje około XX tomów w sześciu seriach:

1. Literatura polska w okresie klasycyzmu i sentymentalizmu

2. Polska literatura romantyczna do roku 1830 i na wWielkiej Emigracji

3. Literatura krajowa w okresie romantyzmu 1831-1863

4. Literatura Polska w okresie realizmu i naturalizmu

5. Literatura okresu Młodej Polski

6. Literatura polska w okresie międzywojennym

W związku z rozwojem czytelnictwa zostaje rozbudowana bibliografia zalecająca Instytut Bibliograficzny oprac. Serie poradników bibliograficznych poswięconych twórczości i życiu pisarzy oraz wydawanie bibliografii bieżącej „ Literatura piękna. Adnotowany rocznik bibliograficzny”.

Bieżącą bibliografię zalecającą ogólna podaje dwutygodnik „ Nowe Książki. Przegląd literacki i naukowy” wydawany od 1949 roku przez „Książka i Wiedza” potniej przez „Komitet upowszechniania książki” a od 1958 roku przez „Wiedzę powszechną”. Recenzje książek znajdują się w układzie działowym pt. Przegląd nowości wydawniczych.

---