Rozmaryn lekarski - Rosmarinus officinalis (Labiatae).
Opis.
Bylina dorastająca do 2 m wys., pięknie pachnąca; łodyga drewniejąca, pokryta spękanym korkiem, silnie rozgałęziona, sztywna i stojąca lub wiotka i zwisła; liście wąskie, długie, grubawe, pokryte drobnymi włoskami, z wierzchu ciemnozielone, od spodu srebrne, po środku blaszki widać rynienkę, od spodu w tym samym miejscu podłużne uwypuklenie - wiązka przewodząca główna; kwiaty niebieskofioletowe; kielich 5-ząbkowy; korona 2-wargowa, owłosiona; pręcików 2; słupek 1: owoc - rozłupnia. Roślina uprawiana w ogródkach (w okresie wegetacji) i w doniczkach w mieszkaniach. Lubi glebę wilgotną, żyzną (najlepiej kompostową zmieszaną z torfem i glebą liściastą w równych częściach i z domieszką grubszego piasku), przepuszczalną i przewietrzaną; niedopuszczalne jest przesuszenie rośliny, bo to powoduje opadnięcie liści i wyginięcie rośliny; co 1-2 tygodnie roślinę trzeba zasilać nawozami - Florovit, Flora, Azofoska. Rozmnaża się przez sadzonkowanie (5-10 cm gałązki włożyć do wody, gdy puszczą korzonki - po ok. 2 tygodniach - posadzić do wilgotnej gleby; nie wystawiać od razu na słońce!). Roślinę trzymać w miejscu dobrze nasłonecznionym i w dni upalne zraszać.
Surowiec.
Surowcem jest ziele (liść) rozmarynu - Herba (Folium) Rosmarini (FP I, II, III, IV, nie jest proponowana do V), które można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich. Susz przechowywać w szczelnych pojemnikach!.
Skład chemiczny.
Rozmarynu zawiera olejek eteryczny - do 3%, a w nim cyneol, kamforę, pinen, linalol, borneol, kamfen, felandren; alkaloid - rozmarynecynę, gorycz - karnozol - 1,2%, kwasy: rozmarynowy - do 0,3%, oleanolowy, ursolowy - ok. 3%, bursztynowy; flawonoidy, saponiny, garbniki.
Działanie.
Rozmaryn działa silnie żółciopędnie, rozkurczowo, hipotensyjnie, uspokajająco, nasennie, rozgrzewające, napotnie, przeciwrobaczo, moczopędnie, wiatropędnie, odkażająco, wykrztuśnie, wzmacniająco, pobudza oddech i serce. Zastosowany miejscowo działa drażniąco, wywołuje zaczerwienienie, łagodzi bóle.
Wskazania:
brak żółci, brak apetytu, skurcze jelit, żołądka, dróg żółciowych, bóle wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego, jajników i gardła, stany zapalne gardła, zaparcia, kamica żółciowa, zastoje żółci, po wycięciu pęcherzyka żółciowego, niewydolność wątroby, zaburzenia trawienne, nudności, nieżyt jelit i żołądka, upławy, skąpe krwawienia miesiączkowe połączone z bólami, zapalenie przydatków, stany zapalne jąder, prostaty; wyczerpanie nerwowe, lęki, bezsenność, wewnętrzny niepokój, stres, zimne, sine ręce, bladość, przeziębienie, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, kaszel, katar, choroby zakaźne (grypa, świnka, angina, odra, ospa), reumatyzm, nadciśnienie, zawroty głowy, szum w uszach, chwilowe zaciemnienia w oczach, uderzenia krwi do głowy po schylaniu się, zmarznięcie, skąpomocz, gorączka, osłabienie serca, utrudnione oddychanie, schorzenia skórne.
Zewnętrznie:
do wcierań, kąpieli, okładów, przemywań, płukanek; mięśnio-, stawo- i nerwobóle, ropnie, trądziki, owrzodzenia, wągry, łojotok, potówki, mokre wypryski, opryszczki, przetłuszczające się włosy z tłustym łupieżem, stany zapalne narządów płciowych, jamy ustnej i gardła, nadmierna potliwość.
Napar: 2 łyżki ziela lub liści zalać 400 ml wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić, pić 3-4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 15-20 kg - 25 ml, 25-30 kg - 40 ml, 35-40 kg - 50 ml, 3 razy dz.
Nalewka rozmarynowa (rozmarynówka) - Tinctura Rosmarini: 1 szkl. ziela (liści) zalać 400 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml lub 2-3 razy dz. po 10 ml. Dzieci ważące: 15-20 kg - 1 ml, 25-30 kg - 1,5-2 ml, 35-40 kg - 2,5-3 ml, 3 razy dz. Nalewkę można używać do wcierań i przemywań.
Alkoholmel Rosmarini: do 100 ml nalewki rozmarynowej wlać 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce.
Olej rozmarynowy - Oleum Rosmarini: 1 szkl, suchego lub świeżego ziela (liści) rozmarynu zalać 200 ml oleju sojowego lub słonecznikowego o temp. 60 C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1-3 łyżki jako dobry środek żółciopędny, żółciotwórczy, regulujący wypróżnienia, trawienie, pobudzający apetyt i rozkurczowy. Stosować też do wcierań przeciwbólowych i rozgrzewających w chorobach układu oddechowego, zakaźnych, po zmarznięciu, przy zmęczeniu, osłabieniu i złym samopoczuciu wetrzeć olej rozmarynowy w szyję, plecy, klatkę piersiową, brzuch, stopy i położyć się do łóżka, wypić napar rozmarynowy lub z innych ziół, zależnie od potrzeby). Wielce dobroczynnie na organizm chorego działa ulatniający się olejek eteryczny zawarty w nalewce lub oleju rozmarynowym. Polecam także rozpylać nalewkę rozmarynową w pomieszczeniu w którym leży chory (np. na pyłkowice, nieżyt oskrzeli, grypę, przeziębienie). Skuteczne jest również palenie suchego ziela na talerzyku w pomieszczeniu pacjenta w wyniku czego wydziela się leczniczy dym o miłym zapachu. Rozmarynu nie lubią komary i mole, ale przyciąga on koty i psy(nie podawać tej rośliny zwierzętom bo jest dla nich trująca!).
Rp. Ziele rozmarynu - 2 cz.
Liść mięty - 1 cz.
Owoc anyżu mielony - 1 cz.
Korzeń omanu - 1 cz.
Liść szałwi - 1 cz.
Kwiat rumianku - 1 cz.
Ziele majeranku - 1 cz.
Ziele tymianku - 1 cz.
Igliwie lub gałązki sosny, świerku, jodły lub modrzewia - 1 cz.
Zioła starannie wymieszać. Są bardzo wartościowe. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzątku; parzyć 20 minut; przecedzić. Pić jak napar rozmarynowy.
Wskazania: nieżyt krtani, oskrzeli, kaszel, zapalenie płuc, katar, utrudnione oddychanie, chrypka, ból gardła, pyłkowica, krztusiec, przeziębienie, choroby zakaźne, gorączka, bezsenność, wyczerpanie nerwowe, osłabienie, wewnętrzny niepokój, zaburzenia trawienia, zapalenie pęcherza moczowego, miedniczek nerkowych, pęcherzyka żółciowego, wątroby, żołądka i jelit, biegunka.
Powyższą mieszankę ziołowa warto użyć do wypełnienia płóciennego worka, który następnie należy zaszyć. Tak zrobioną poduszeczkę ziołową polecam osobom cierpiącym na schorzenia układu oddechowego i bezsenność. Pomocne są dla dzieci i osób starszych. Wielkość poduszeczki ziołowej powinna być taka, aby można było na niej wygodnie spać, np. 50 cm X 70 cm.
Tę mieszankę ziołową polecam też użyć do sporządzenia oleju ziołowego (1 szkl. mieszanki zalać 200 ml oleju sojowego lub słonecznikowego o temp. 60 C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować; stosować do wcierań leczniczych podobnie jak olej rozmarynowy oraz doustnie, w schorzeniach układu pokarmowego, oddechowego i moczowego), nalewki ziołowej (1 szkl, mieszanki zalać 500 ml wina lub wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować; zażywać 4-6 razy dz. po pół łyżeczki lub po łyżeczce w mleku z miodem; nalewkę tę można także wymieszać z miodem w proporcji 1:1 i zażywać 4 razy dz. po 2 łyżeczki; używać do wcierań w całe ciało, do rozpylania w pomieszczeniu chorego oraz przemywania skóry łojotokowej, z pryszczami, wągrami, bladej, z owrzodzeniami i opryszczkami) i octu ziołowego (pół szkl. mieszanki zalać 200 ml octu spożywczego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować; stosować do wcierań leczniczych, przemywań schorzałych miejsc, płukania włosów i jamy ustnej - 1 łyżka octu na 1 szkl. wody).
Ocet, nalewkę (wino) i olej z powyższej mieszanki oraz z samego rozmarynu stosować jak dobrą przyprawę do mięs, zup, sosów, marynat, sałatek, galaret i in. Zapaloną mieszanką kadzić pomieszczenie chorego.