CHÓD PRAWIDŁOWY

• Chód jest to seria cyklicznych, zmiennych ruchów kończyn i tułowia, powodujących w rezultacie przesuwanie się środka ciężkości ciała w przestrzeni

• Chód jest to skrajnie złożony proces, podczas którego włączają się kolejno poszczególne części ciała w sposób automatyczny i zgrany

• Chód jest to rytmiczne gubienie i odzyskiwanie równowagi w zmieniających się na przemian fazach wychodu i podporu !!!

TERMINY ZWIĄZANE Z CHODEM:

• Cykl chodu

• Fazy chodu:

1. faza podporu - zaczyna się w momencie zetknięcia pięty z podłożem, a kończy w chwili

oderwania palucha od podłoża tej samej kończyny.

Dzieli się na składowe:

- kontakt pięty z podłożem

- stopa płasko

- pełne obciążenie

- propulsja, czyli przetaczanie

2 - faza przenoszenia - zaczyna się w momencie oderwania palucha od podłoża, a kończy

w chwili zetknięcia pięty z podłożem, tej samej kończyny.

Składa się z podfaz:

- przyspieszenia

- przenoszenia właściwego

- hamowania

3 - faza podwójnego podporu lub faza lotu podczas biegu

Podczas normalnego chodu (ok. 90 kroków/min.) sytuacja wygląda następująco:

- faza podporu zajmuje 60% czasu

- faza przenoszenia zajmuje 40% czasu całego cyklu chodu

WYZNACZNIKI CHODU PRAWIDŁOWEGO:

I wyznacznik - skręt miednicy w płaszczyźnie poziomej - w chwili wysunięcia się nogi wykrocznej do przodu miednica podąża za tym ruchem i wysuwa swą wykroczną stronę nieco do przodu i ok. 4 do tyłu czyli razem 8. Ruch odbywa się w obu biodrach. Wskutek ruchu miednicy udo nogi wykrocznej ustawia się w rotacji na zewnątrz względem miednicy, udo nogi podpierającej w rotacji do wewnątrz. Skręcanie się miednicy wydłuża krok.

II wyznacznik - pochylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej równocześnie z uniesieniem nogi. W chwili rozpoczęcia wykroku miednica po stronie wykrocznej nieco się obniża, na skutek czego po stronie podporu powstaje względne przywiedzenie, a po stronie wykroku względnego odwiedzenie rąk. Opadanie miednicy po stronie wykrocznej zmusza kolano do zgięcia aby uchronić stopę przed zaczepieniem palcami o podłogę. Dzięki pochyleniu miednicy unoszenie się środka ciężkości zostaje zredukowane o połowę.

III wyznacznik - zgięcie w kolanie w fazie podporu. W fazie podporu, gdy stopa spotyka się z podłożem, kolano jest wyprostowane. Zaraz potem zgina się ono do kąta 15°, aż stopa przyłoży się podeszwą do podłogi, po czym zaraz po okresie pełnego obciążenia stopy następuje znów jego całkowity wyprost. Zgięcie kolana, w chwili gdy masa ciała przenosi się do przodu ponad nogą podpierającą, redukuje wysokość unoszenia środka ciężkości ciała. Wygładza to linię przebiegu środka ciężkości.

IV wyznacznik - ruchy stopy i stawu skokowo - goleniowego. Gdy pięta nogi wykrocznej styka się z podłogą, stopa jest uniesiona grzbietowo, zaraz potem zgina się podeszwowo, przykłada do podłogi i ustala. Goleń wraz z kostkami zakreśla łuk ponad piętą. Następuje moment pełnego obciążenia stopy, pod koniec którego zaczyna się unosić pięta. Ruch odbywa się wokół osi obrotu, mieszczącej się na przodostopiu.

V wyznacznik - ruch kolana. Kolano zgina się zaraz po styku pięty z podłogą, gdy kostki unoszą się, zataczając łuk ponad stępem i po raz drugi gdy pięta zaczyna unosić się do odbicia.

Inaczej mówiąc, kolano zgina się zawsze wtedy, gdy funkcjonalna długość kończyny zwiększa się wskutek unoszenia kostek. Ruchy kolana i kostek są sprzężone. Zgięcie kolana amortyzuje funkcjonalne wydłużenie, które spowodowałoby niekorzystne zwiększenie amplitudy ruchu środka ciężkości w górę i w dół. Środek ciężkości porusza się po sinusoidzie, zarówno na boki jak i w przód i w tył.

VI wyznacznik - ruchy boczne miednicy. Naprzemienne przekładanie masy ciała z jednej nogi na drugą powoduje naprzemienne przesuwanie się miednicy na boki w płaszczyźnie poziomej. Ten boczny ruch miednicy łączy się z poprzednimi ruchami.

VII wyznacznik - izometryczny - równa długość kroku obu kończyn; odmianą jest chód izometryczny, polega na tym że pacjent chód do przodu wykonuje tylko nogą zdrową, następuje skracanie długości chodu.

CHROMANIE - skrócenie czasu podparcia kończyną chorą, wydłużenie czasu przenoszenia kończyną chorą, a kończyną zdrową odwrotnie - wydłużenie czasu podparcia, skrócenie czasu przenoszenia zdrowej kończyny.

VIII wyznacznik - izochroniczny - jednakowy czas obciążenia w fazie podporu

IX wyznacznik - izotoniczny - współpraca kończyn dolnych z ruchami tułowia i ruchami kończyn górnych; wysunięcie prawej kończyny dolnej w przód powoduje wysunięcie lewej kończyny górnej w przód i odwrotnie z lewa kończyną dolną.

ANALIZA

KINEMATYCZNA DYNAMICZNA

• określa wartości zakresu ruchu określa zaangażowanie

w stawach w cyklu chodu w poszczególnych grup mięśni

poszczególnych jego fazach i w cyklu chodu w poszczególnych

podfazach jego fazach i podfazach

• określa wzajemne położenie

poszczególnych części kończyn

dolnych względem siebie,

niezależnie od sił, które to

ustawienie powodują

• dotyczy sytuacji, w której

kończyny dolne przemieszczają

się w płaszczyźnie strzałkowej

podczas marszu człowieka zdrowego

ANALIZA KINEMATYCZNA - ZAKRESY W CZASIE CHODU: !!!

wyprost w stawie biodrowym : 20°

zgięcie w stawie biodrowym : 25°

zgięcie w stawie kolanowym : 60°

zgięcie podeszwowe i grzbietowe

w stawie skokowym : od 15° do 20°

ANALIZA DYNAMICZNA CHODU:

Jakie mięśnie biorą udział w poszczególnych fazach chodu? (Zembaty tom II) !!!

CHÓD PATOLOGICZNY

Najczęstsze przyczyny chodu patologicznego:

• ból

• zmniejszenie siły mięśni

• zaburzenia napięcia mięśniowego

• ograniczenie ruchomości w stawach

• skrócenia kończyn - skrócenia 3 do 5cm nie powodują zmian w chodzie, bo są kompensowane pochyleniem miednicy w płaszczyźnie czołowej; skrócenia powyżej 5cm powodują że pacjent chodzi na przodostopiu i palcach (końska kończyna) lub chodzą z ugiętym stawem kolanowym zdrowej kończyny

• zaburzenia koordynacji

• zaburzenia równowagi

• inne

RODZAJE CHODU PATOLOGICZNEGO :

• Przesady fizjologiczne:

- kołyszący - nadmierne lecz w granicach fizjologii kołysanie biodrami, występuje

najczęściej u kobiet

- marynarski - charakterystyczny z uwagi na szeroko rozstawione stopy, chód na szerokiej

podstawie; charakterystyczny dla pracujących na ruchomych platformach

- majestatyczny - ze spowolnionym cyklem chodu z uwagi na fizjologicznie mniejszy

tonus mięśniowy

- sztywny - przy zwiększonym fizjologicznie tonusie mięśniowym

- drobnym krokiem - zazwyczaj u osób z krótkimi kończynami

• Patologie:

- koszący - u osób po udarach mózgu z porażeniem nerwu strzałkowego (opadająca stopa)

oraz niepełnym zgięciem w stawie kolanowym, chory przenosi chorą kończynę

dolną ruchem obwodzenia

- móżdżkowy - inaczej chód „człowieka pijanego”, na skutek uszkodzenia robaka móżdżku

trudności z utrzymaniem chodu prostoliniowego i równowagi

- tylnosznurowy - „tylnopowrózkowy” , przy uszkodzeniu sznurów tylnych rdzenia

kręgowego odpowiedzialnych m.in. za przewodnictwo czucia głębokiego tj.

czucia ruchu. Pacjent nie czuje że wykonał ruch kończynami dolnymi i musi stale

kontrolować wzrokiem umiejscowienie i ruch swoich kończyn dolnych

- królewski - występujący przy porażeniu lub osłabieniu siły mięśni prostujących stawy

biodrowe, w związku z tym rzut środka ciężkości ciała musi być przeniesiony do

tyłu, poza oś stawów biodrowych, ażeby nie dopuścić do niekontrolowanego

zgięcia się ich

- parkinsonowski - ściśle związany z chorobą Parkinsona, objawia się m.in. starczą,

zgarbioną sylwetką, chory chodzi na lekko ugiętych stawach kolanowych i

biodrowych

- brodzący - przy opadającej stopie, kiedy podczas chodu trzeba kompensacyjnie wysoko

unosić kolano, ażeby nie zaczepić stopą o podłoże, pozostawienie tej stopy na

podłożu odbywa się „z palców” zamiast „z pięty”, tak jak podczas chodzenia

(brodzenia) w płytkiej wodzie

- spastyczny - charakterystyczny u osób z występującym porażeniem typu spastycznego

kończyn dolnych

- kaczkowaty - przy porażeniu mięśni pośladkowych (głównie średnich), gdzie podczas fazy

przenoszenia miednica nadmiernie opada po tej stronie, określa się to mianem

objawu Trendelenburga; następuje jednocześnie samoistna kompensacja poprzez

pochylenie tułowia w stronę przeciwną do opadającej miednicy, nosząca nazwę

objawu Duchne'a (objaw szkodliwy dla kręgosłupa)

NAUKA CHODU:

• Pionizacja - jest pierwszym elementem przygotowującym pacjenta do nauki chodzenia, szczególnie po długotrwałym przebywaniu w pozycji leżącej.

Pionizację dzielimy na:

- w łóżku (bierna i czynna)

- przyłóżkowa:

1- coś pod głowę

2- coś pod tułów

3- siad prosty w łóżku

4- siad ze zwieszonymi nogami lub siad na krześle

5- stanie

- na stole pionizacyjnym:

- stosuje się u pacjentów długoleżących;

- mierzymy ciśnienie i tętno

- objawy ortostatyczne czyli nietolerancja pionizacji: blednięcie, zimny pot,

zawroty głowy

- w pierwszym dniu pionizacji na stole kąt nachylenia do 30° i nie powinna

trwać dłużej niż 5 minut

- godzina pionizacji na stole ustawionym pod kątem 80° świadczy o tym, że

układ krążenia jest już przystosowany do pionizacji

- można zacząć naukę chodu na stole pionizacyjnym przez podanie

pacjentowi kul, ucząc go podparcia kończynami górnymi lub uczymy

ćwiczeniami równoważnymi sterowanymi górą,też na stole, np. rzucanie

piłki pacjentowi

- te parametry są dla osób, które będą chodzić, a np. tetraplegicy nie będą

chodzić i powinni być pionizowani codziennie

• Ćwiczenia równoważne:

- właściwą naukę chodu zaczyna się od ćwiczeń równoważnych w barierkach - stwarzają

one pacjentowi poczucie bezpieczeństwa i komfortu psychicznego, w barierkach

uczymy chodem czterotaktowym naprzemiennym

- w pierwszym etapie są to ćwiczenia równoważne sterowane:

- dołem - oparte głównie o balans miednicy oraz wymachy i przenosy

kończyn dolnych

- górą - oparte na balansie tułowia oraz na wymachach i przenosach kończyn

Górnych

- elementem stwierdzającym uzyskanie właściwej równowagi jest tzw. test wagowy,

polegający na postawieniu pacjenta na dwóch wagach, nawet łazienkowych, jedna noga

na jednej wadze, jeśli wagi się zrównoważą tzn. że uzyskaliśmy właściwą równowagę

CHÓD W BARIERKACH:

• Prowadzi się go w najbardziej optymalnych dla danego pacjenta sposobem, jednak zawsze powinien to być prawidłowy stereotyp chodu, najwłaściwszym stereotypem jest chód czterotaktowy

• Po opuszczeniu barierek można wprowadzić podpórki, balkoniki - element pośredni

• Dalsza nauka chodzenia to już wprowadzenie nowych, trudniejszych elementów, takich jak:

- wydłużanie dystansów do pokonania

- podłoże o zmiennej twardości

- pokonywanie różnicy poziomów

- pokonywanie schodów w górę i w dół, podczas wchodzenia obowiązuje zasada rozpoczynania kończyną dolną zdrową, bądź lepszą funkcjonalnie, podczas gdy druga kończyna dolna może być tylko dostawiana; podczas schodzenia - odwrotnie.

APROKSYMACJA - docisk z jednoczesną stabilizacją

ASEKURACJA:

Chory podczas nauki chodzenia zawsze powinien być asekurowany:

• czynnie - bezpośredni kontakt z chorym, polegający na ciągłym podtrzymywaniu go

podczas nauki chodzenia

• biernie - asekurujący porusza się za chorym, lekko z tyłu od strony słabszej

funkcjonalnie, kontakt bezpośredni następuje w razie potrzeby

Podczas wchodzenia po schodach asekurujący znajduje się z tyłu poniżej chorego; podczas schodzenia - poniżej i z przodu.

Asekuracja ta polega na bezpiecznym sprowadzeniu chorego na podłoże w razie upadku, a nie na podtrzymywaniu chorego „na siłę” w pionie

NAUKA PADANIA:

Prowadzona tylko u osób młodych, trwale niepełnosprawnych, mogących amortyzować

upadek za pomocą kończyn górnych.

• opad o prostym tułowiu na ścianę, na kończyny górne, z niewielkim początkowo odchyleniem od pionu - stopniowo kąt odchylenia zwiększa się odsuwając pacjenta od ściany przy której ćwiczy

• upadek na kilka warstw materacy gimnastycznych na kończyny górne

• upadek w przód na pojedynczy materac

• upadek w przód na twarde podłoże

• upadki ze zmianą kierunku ciała w trakcie wykonywania tej czynności

• upadki z wyborem przez fizjoterapeutę momentu utraty równowagi w wiadomym kierunku

• upadki niespodziewane w niewiadomym kierunku

RODZAJE CHODZENIA O KULACH:

• chód czterotaktowy: - naprzemienny - prawa kula i lewa noga i odwrotnie

- dostawny - prawa kula, prawa noga dostawiana,

lewa kula i lewa noga dostawiana

• chód trzytaktowy

• chód dwutaktowy: - naprzemienny - jednoczesne postawienie prawej kuli z prawą

nogą, następnie lewą kulę jednocześnie z lewą nogą

- synchroniczny - stawiamy dwie kule jednocześnie z nogą

chorą, dostawiamy nogę zdrową

- kangurowy - dwie kule razem do przodu, następnie dwie nogi

razem do przodu

Zawsze uczymy pacjenta dwóch rodzajów chodu, żeby nie dochodziło do przemęczenia.

1

---