Typy wiedzy ludzkiej
- potoczna (zdroworozsądkowa), - artysytczno-literacka, - naukowa, - racjonalna (spekulatywna), - irracjonalna (pozarozumowa).
Funkcje wiedzy ludzkiej
- opisowa (jak jest?), - wyjaśniająca (eksplanacyjna) (dlaczego jest tak, a tak?), - planistyczna, prognostyczna (co będzie gdy?), - ekspresyjna.
Przekazywanie wiedzy
Zdania jednostkowe - nic z nich nie wynika. Zdania ogólne - z nich można już coś wywnioskować.
Ontologiczne i teriopoznawcze podstawy wiedzy ludzkiej.
Założenia ontologiczne świata: - materializm ontologiczny, - idealizm ontolo., - dualizm ontolo.
Założenia ontologiczne: - świat jest dualny, materialno-duchowy, - świat jest materialny, - świat u swoich podstaw jest duchowy(idealista ontologiczny, spirytualista), - świat jest zmienny.
Czy świat jest zmienny: a)teleologizm - Bóg tworząc świat zaplanował wszystko, wyznaczył światu cele, które musi spełnić, b)determinizm - wszelkie zmiany w świecie mają swoje przyczyny, c)indeterminizm - świat zmienia się, ale zmienia się chaotycznie, nieprawidłowo.
Ontologiczne założenia nauki
1)Nauka jest zdolna badać świat materialny i wytwory kultury nastawione na interpretację. 2)Zakłada zmienność i determinizm naukowy. 3)Zakłada prawidłową powtarzalność uwarunkowań przyczynowo-skutkowych i funkcjonalnych.
Teriopoznawcze założenia nauki
Władze poznawcze człowieka - zmysłowe (obserwacje, eksperyment, pomiar), - umysłowe (rozumowanie: dedukcyjne, indukcyjne, analiza, synteza, analogia, statystyczne).
Poznawalne jest to co oddziaływuje na nasze zmysły.
Języki naturalne a sformalizowane
1)Przyczyny nieporozumień w j. naturalnych: wieloznaczność, nieostrość, okazjonalność, potencjalny i aktualny sens wyrażeń, dosłowne i niedosłowne użycie terminów. 2)Języki sformalizowane (logika, matematyka, język programów informatycznych), a)budowa języka sformalizowanego: - terminy pierwotne, - terminy wtórne, - reguły ich definiowania, - aksjomaty (reguły konstruujące świat), - reguły wnioskowaniaq dedukcyjnego, - reguły odniesień przedmiotowych (dla logiki i matematyki kategorie teriopoznawcze). 3)Stopnie języka: a)język przedmiotowy - język I stopnia (mówi o rzeczywistości), b) język drugiego stopnia (metajęzyk) - wypowiedzi o języku.
DEFINICJE
Definicja realna jest zdaniem podającym taką charakterystykę przedmiotu lub przedmiotów, którą można tym i tylko przedmiotom przypisać.
Definicja nominalna jest wyrażeniem podającym informacje o znaczeniu jakiegoś słowa lub słów.
Typy definicji
Definicja sprawozdawcza wskazuje jakie znaczenie dotychczas miał wyraz definiowany w pewnym języku. Def. ta składa sprawozdanie z tego, jak pewna grupa ludzi posługuje lub posługiwała się pewnym wyrazem czy wyrażeniem.
Definicja projektująca ustala znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość w projektowanym sposobie mówienia. Przez def. projektującą ustala się regułę znaczeniową, co do tego, jakie danemu słowu czy zespołowi słów ma być w przyszłości nadane znaczenie.
Def. projektująca jest def. konstrukcyjną, jeżeli ustala znaczenie jakiegoś wyrazu na przyszłość, nie licząc się z dotychczasowym znaczeniem tego wyrazu, jeżeli takie posiadał.
Def. projektująca jest def. regulującą, jeśli ustala na przyszłość wyraźne znaczenie pewnego wyrazu, licząc się jednak z dotychczasowym niedostatecznie określonym znaczeniem tego wyrazu.
Podział ze względu na budowę: a)def. przez postulaty (kontekstowa), b)def. równościowe - klasyczne, - nieklasyczne
Budowa: definiendum (wyraz definiowany) łącznik definiens (część definiująca).
Błędy w definiowaniu
Ignotum per ignotum - nieznane przez nieznane, Idem per idem - to samo przez to samo.
Def. za szeroka - zakres definiensa obejmuje przedmioty nie należące do zakresu definiendum.
Def. za wąśka - zakres definiensa nie obejmuje wszystkich przedmiotów należących do zakresu definiendum.
PYTANIA I ODPOWIEDZI
Pytanie = partykuła pytajna + osnowa pytania
Podział pytań ze względu na prawdziwość założenia (osnowę) - dobrze i źle postawione.
Podział ze względu na formę odpowiedzi (partykułę) - do rozstrzygnięcia, do uzupełnienia.
Odpowiedzi: a)właściwe - niewłaściwe, b)całkowite - częściowe, c)prawdziwe - fałszywe (dorzeczne - niedorzeczne), d)wprost - niewprost.
Zdaniem w sensie lobicznym są sądy, tzn. takie zdania, w których coś stwierdzamy na tak lub nie, czyli te zdania które w sensie gramatycznym nazywa się oznajmiającymi. Pozostałe nie są zdaniami w sensie logicznym.
NAUKA I JEJ KLASYFIKACJE
1)Wieloznaczność terminu nauka: a)rezultat poznania - wynik zawarty w książkach, b)rzemiosło - obserwacja, eksperyment, pomiar, zgromadzenie bazy danych, rozumowanie uogólniające: indukcja, analogia, statystyczne, rachunek prawdopodobieństwa, c)nauka jako instytucje życia publicznego - uniwersytety, instytuty badawcze, d)Polska Akademia Nauk z jej wew. Strukturą, e)stowarzyszenia naukowe - krajowe, międzynarodowe, f)forma świadomości społecznej - popularyzacja nauki dla jej praktycznego wykorzystania, kształcenie, g)element sił wytwórczych społeczeństwa.
2)Podział a klasyfikacja (klasyfikacja to podział wielopoziomowy).
3)Klasyfikacje stosowane w nauce: a)wg. przedmiotu badań, b)wg. metod budowania i uzasadniania twierdzeń naukowych (kryterium metodologiczne), c)wg. celów stawianych nauce: teoretyczne-praktyczne (stosowane), inżynieryjne.