Metodologia badań społecznych
NAUKI SPOŁECZNE:
Metodologia – (methodologia) jest to nauka o metodach badań naukowych, ich skuteczności i wartości poznawczej.
Nauki o społeczeństwie:
Społeczeństwo (societas) nazwa zbioru np. ludzi spajanych przez nieprzypadkowy system powiązań i kulturę.
Nauki społeczne :
Socjologia- ogół rozumowań na temat społeczeństwa
Politologia- ogół rozumowań na temat spraw obywatelskich
Antropologia kultury/Antropologia społeczna
Kultura( coleo, colere, cultum). Nadawanie światu sensu, wdrażanie w życie i pielęgnowanie tego co cenne, dla czyjegoś rozwoju lub przekształcenie życiowego środowiska( świata lub jego obwód) w celu nadania mu wartości.
Cywilizacja ( civis- obywatel, civilis obywatelski) etap rozwoju kultury w, którym podstawowe potrzeby życiowe człowieka ze spojono dzięki czemu obywatele mają czas wolny, pozwalający na jej utrwalenie i doskonalenie( uprawiane filozofii, rozwijanie postaw i instytucji politycznych, nauki, sztuki i technologii).
Etnografia- opis ludu, dyscyplina szczegółowa( Grafia- rysować /pisać, Etnos – lud)
Etnologia- dyscyplina ogólna, teoretyczna
KLASYCZNE SZKOŁY ANTROPOLOGICZNO- SOCJOLOGICZNE
Ewolucjonizm (J. Frazer)- Ewolucjonizm w naukach społecznych i historii, zwany także ewolucjonizmem kulturowym lub ewolucjonizmem kulturowo-społecznym – zbiór teorii opisujących ewolucję społeczeństwa, które przechodzi przez poszczególne etapy podczas rozwoju społecznego. Ewolucjonizm jest jedną z najstarszych teorii w socjologii i antropologii kulturowej i w swojej klasycznej postaci został sformułowany (i dominował w całej nauce) w XIX wieku.
Funkcjonalizm ( B.Malinowski)- Funkcjonalizm to jeden z głównych kierunków teoretycznych antropologii i socjologii, powstały w 1920 roku. Dąży wyjaśnienia faktów, zjawisk, jak również procesów społecznych poprzez ustalenie funkcji jaką pełnią one w społeczeństwie. Za prekursorów tej orientacji uważa się polskiego badacza działającego na emigracji, Bronisława Malinowskiego oraz brytyjskiego antropologa Alfreda Radcliffe-Browna.
Strukturalizm ( C. Levi- Strauss)- Strukturalizm (z łac. structura) - to nazwa różnych kierunków, występujących we współczesnych dyscyplinach naukowych zajmujących się analizą struktury badanych zjawisk, a nie ich genezą czy funkcją.
Fenomenologia (ogół badań o zjawiskach)-
Badacze gabinetowi i terenowi
J. Frazer- (ur. 1 stycznia 1854 w Glasgow, zm. 7 maja 1941) – sir, szkocki antropolog społeczny, filolog i historyk religii. Wywarł znaczny wpływ na wczesne etapy współczesnych studiów nad mitologią i porównywaniem religii. Model ewolucji kulturowej ludzkości autorstwa Frazera opiera się w znacznej mierze na wcześniejszych modelach stworzonych przez Johna HYPERLINK "http://pl.wikipedia.org/wiki/John_Lubbock"Lubbocka, Edwarda Burnetta Tylora i przede wszystkim Lewisa Henry'ego Morgana. Składa się on z trzech stadiów ewolucyjnych, przy czym każde stadium charakteryzuje się osobliwym sytemem wierzeń i odpowiadającym mu poziomem cywilizacyjnym.
B. Malinowski (ur. 7 kwietnia 1884 w Krakowie, zm. 16 maja 1942 w New Haven) – polski antropolog społeczny i ekonomiczny, podróżnik, a także etnolog, religioznawca i socjolog. Stworzył on podstawy teorii funkcjonalistycznej oraz tzw. brytyjskiej antropologii społecznej. Wprowadził nowy styl pracy terenowej, którym było długotrwałe i głębokie zetknięcie z badaną społecznością. W okresie od czerwca 1915 do maja 1916 roku i od października 1917 do października 1918 roku prowadził badania na Wyspach HYPERLINK "http://pl.wikipedia.org/wiki/Wyspy_Trobrianda"Trobriandzkich, które zaowocowały wieloma pracami teoretycznymi, m.in. Argonauci Zachodniego Pacyfiku oraz Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji.
C. Levi- Strauss-(ur. 28 listopada 1908 w Brukseli, zm. 30 października 2009 w Paryżu) – francuski antropolog. Twórca strukturalizmu w antropologii kulturowej.
Jan Stanisław Bystroń (ur. 20 października 1892 w Krakowie, zm. 18 listopada 1964 w Warszawie) – etnograf i socjolog, profesor uniwersytetów w Poznaniu, Krakowie i Warszawie, członek Polskiej Akademii Nauk. W swych badaniach koncentrował się na kulturze polskiej, folklorze i twórczości ludowej. Uważał, że badania etnograficzne powinno się prowadzić w ograniczonym czasie i miejscu. W pracy Wstęp do ludoznawstwa polskiego (1926) określił zagadnienia etnografii, jej stosunek do innych nauk oraz podał systematykę dotyczącą grup zawodowych i etnicznych. Analizując dzieła literatury staropolskiej przedstawił panoramę życia towarzyskiego, rodzinnego, politycznego i wojskowego Polski XVI, XVII i XVIII wieku (Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI-XVIII, 1933, 2 tomy). Zajmował się koncepcjami socjologii polskiej do początków XX wieku. Jako pierwszy w Polsce uznał komizm za zjawisko socjologiczne.
Émile Durkheim (ur. 15 kwietnia 1858, zm. 15 listopada 1917) – francuski filozof, socjolog i pedagog. Był profesorem w Bordeaux, gdzie w 1895 roku objął pierwszą w Europie katedrę socjologii, od 1902 roku wykładał na Sorbonie. Socjologia w ujęciu Durkheima to najważniejsza i najbardziej podstawowa spośród nauk społecznych. Rzeczywistość społeczna jest rzeczywistością sui generis (swoistą). Jest ona zewnętrzna w stosunku do jednostki. Jest zawsze przez jednostkę zastana, a jednostka przyswaja ją w procesie socjalizacji. Społeczeństwa nie należy traktować jako sumy jednostek (realizm socjologiczny).Kluczowym elementem badań socjologicznych są fakty społeczne. Socjolog powinien traktować je "jak rzeczy", czyli odrzucić wszelkie założenia i uprzedzenia na ich temat, stanąć "na zewnątrz" badanych zjawisk. Fakty społeczne stanowią odrębną klasę zjawisk, która w tylko niewielkim stopniu może być wyjaśniana przez odwołanie się do innych, pozaspołecznych klas zjawisk. W społeczeństwie zachodzą bowiem zjawiska jakościowo odrębne od tych, które charakteryzują świadomości indywidualne; nie mogą być zatem z nich wywodzone ani do nich redukowane.
WIEDZA POTOCZNA I NAUKOWA
| WIEDZA POTOCZNA | WIEDZA NAUKOWA |
|---|---|
| Wiedza zindywidualizowana, subiektywna różna od doświadczeń | Jednolita, systematyczna. Sądy należą do tzw. Korpusu wiedzy w danym momencie uznawane są za prawdziwe, zmierzające do obiektywizacji. |
| Konkretna i praktyczna. Ludzie posługują się nią w życiu społecznym. Zawiera( na ogół) sądy jednostkowe, uogólnienia sprawdzane są do pewnych klas zachowań człowieka, stosowane do określonych sytuacji | Abstrakcyjna. Sądy zawarte w niej nie są jednostkowe lecz ogólne. Odnoszą się do zbiorów ludzi i mają charakter generalizacji historycznych lub praw naukowych. |
| Język- wiedza potoczna operuje językiem potocznym. Jest to język mało precyzyjny(niejednoznaczny) nie jest wolny od ocen, posiada komponenty emocjonalne | Postulat języka wolnego od ocen. Język „treści pojęciowych” |
| Nie jest systematyczna. Wiedza pełna wewnętrznych sprzeczności, mało spójna, a w związku z tym sądy jej są wewnętrzne sprzeczne i nie spójne | Immanentną cechą nauki jest systematyczność jej wiedzy. Jest uporządkowana, koherentna, dąży do eliminacji sprzeczności. |
| Nie wymaga uzasadnienia- działa na zasadzie pewnej oczywistości. Punkt naszych doświadczeń | Empiryczne uzasadnienie sądów są sprawą zasadniczą. Uzasadnienie musi być uzasadnieniem intersubiektywnym, procedura badawcza jawna, określony stopień pewności i generalizacji sądów. Metodologia. |
TYPOLOGIA BADAŃ
Eksploracyjne- celem jest sformułowanie problemu badawczego
Weryfikacyjne- celem jest szukanie odpowiedzi potwierdzonej hipotezy
Falsyfikacyjne- celem jest obalenie hipotezy badawczej
Diagnostyczne- celem jest zaliczenie zjawisk do kategorii teoretycznych.
Odkrywcze- pozwalają odkryć nowe nieopisane zjawiska i twierdzenia
Opisowe- celem jest opisanie zjawisk
Eksplanacyjne- celem jest wyjaśnienie jakiś zjawisk( dlatego występują, jakie czynniki nimi rządzą)
Z intencją sprawczą- wnioski nie wykraczają poza objęte badaniami przypadki, jedynie je relacjonują.
Zmierzające do generalizacji- wnioski z nich wykraczają poza bezpośrednie objęte badaniem przypadki
Prognostyczne- celem jest przewidywanie przyszłych zdarzeń, z intencją pragmatyczną.
Nie wysuwające prognoz- mówią o stanie aktualnym
Ewaluacyjne- oceniające
Deskryptywne- opisowe
Jakościowe i ilościowe istotny jest jakościowy lub ilościowy sposób uzasadniania twierdzeń
Teoretyczne- dedukcyjne wyrastają z hipotez
Aplikacyjne- kierowane są na praktyczne działanie.
SPORZĄDZANIE KWESTIONARIUSZA ANKIETY/WYWIADU
KWESTIONARIUSZ:
-kwestionariusz ankiety (dla kogoś)
-kwestionariusz wywiadu(dla siebie)
1. Temat
2. Cel
3. Zakres:
Populacja(wiek )
Terytorium
4. zasada doboru próby badawczej ( grupa do jakiej kierujemy badanie)
5. forma pomiaru zjawiska( skala,miernik)
6. hipotezy, które poddajemy weryfikacji
ANKIETA/WYWIAD
- Wstęp
Temat badania
Informacja o instytucji badania
Wyjaśnienie celu badania
Zachęta do wypełnienia ankiety
Instrukcja
Pytania ( otwarte, zamknięte, półotwarte, filtrujące)
Metryczka (pytanie dotyczące przynależności demograficzno-społecznej)
1.pytania otwarte
2.pytania zamknięte
3.pytania półotwarte
4.pytania filtrujące
-logiczny ciąg pytan
-bloki tematyczne
-pytania ogólne i szczegółowe
-trudniejsze pytania w srodku kwestionariusza
-powtórzenie pytan kontrolnych
-pytania muszą byc zrozumiale
-pytanie powinno się odnosic tylko do jednej kwestii
-pytania nie powinny sugerowac odpowiedzi
-pytania muszą byc jednoznczne
-pytanie powinny dawac mozliwosci udzielenia wyczerpującej odpowiedzi
Faza przygotowania badania
Faza terenowa
Faza opracowania wyników badań
Przygotowanie badania
-przygotowanie koncepcji badania
-przygotowanie techniki doboru zjawisk do badania
-przygotowanie techniki otrzymywania materiałów
-przygotowanie techniki opracowania materiałów
-sprawdzanie pytan ankiety/wywiadu
Koncepcja badania:
-problematyka-tematyka i zbiór pytan problemowych
-aparatura pojęciowa i terminologia
-przedmiot badań
-technika otrzymywania materiałów i źródła
-metoda badań oraz stopnia ich uzasadnienie
-sposób prezentacji przebiegu badania i jego rezultatów
-uzasadnienie wyboru danego zagadnienia do badania
Źródła:
-niestandaryzowane-oparte na obserwacji:techniki obserwacji niekontrolowanej
-oparte na procesie komunikowania się:
bezposredniego-techniki wywiadu swobodnego
posredniego-techniki otrzymywania wypowiedzi pisemnych niestandaryzowanych
-standaryzowane-oparte na obserwacji:techniki obserwacji kontrolowanej
-opartena procesie komunikowania się:
bezposredniego-wywiad kwestionariuszowy
posredniego-ankieta
Badanie:
-zbieranie materiałów
-krytyka,selekcja i wstępne opracowanie materiałów
-własciwe opracowanie materiałów
--przygotowanie elaboratu zawierającego opis przebiegu badania i udokumentowane wyniki
Problemy badan kwestionariuszowych:
Czynniki ujemnie wpływające na odpowiedz respondenta:
-nowa sytuacja społeczna
-drażliwa tematyka wywiadu
-niechęć aby sie wysilać
-obawa, że udzielanie wywiadu moze miec negatywne konsekwencje
-samopoczucie niekompetencji w danym temacie
-postrzeganie badacza jako sędziego
-chęć stworzenia autowizerunku-np.:pokazania się z jak najlepszej strony
Czynniki dodatnio wpływające na odpowiedzi respondentów:
-ciekawosc poznawcza
-szansa na własną ekspresję
-traktowanie wywiadu jako wyrobienie własnej osoby
-chęć wpływa na obszar ,którego dotyczy badanie
WYWIAD
1.Przemyslenie celu wywiadu
-celem wywiadu jest zdobycie informacji
-wyodrębnianie pytan, które mogą byc zrealizowane i opisywane z wykorzystaniem materiału z wywiadu swobodnego
2.Wybór rozmówców ,okreslenie czasu i miejsca wywiadu,okreslenie warunków
-wywiad nie powinien byc przeprowadzany w obecnosci osób trzecich
3.Ustalenie ogólnego toku wywiadu, czyli kolejnosc poruszanych zagadnien-w oparciu o kwestionariuszu
4.Okreslenie taktyki postepowania wobec respondentów
-jak zorganizowac spotkanie
-jak prowadzic wywiad
-jak stworzyc dobrą atmosfere
-jak zakonczyc wywiad
5.Przeprowadzenie wywiadu
-okreslenie celu rozmowy
-wyjasnienie celu wywiadu
-okreslenie czasu rozmowy
-wyjasnienie przyczyny zwrocenia się do tej wlasnie osoby
-zapewnienie o ochronie tresci rozmowy
-uprzedzenie, ze rozmowa jest rejestrowana
-nalezy zwracac uwage na normy panujace w danym srodowisku
-trzeba wiedziec od czego chce sie zacząć
-tematy i zagadnienia niewygodne umiescic w srodku wywiadu
-taktyka łączenia wątków
Rozwijanie tematu pojedynczego:
-zaczyna się od zadawania pytan wprowadzających do tematu
-najpierw zadaje się pytania ogolne a potem szczegółowe, co zmniejsza szansę sugestii, powinny byc to pytania otwarte,od ogółu do szczegółu
-motywowanie respondenta
-pytanie konczymy w momencie upewnienia się ze respondent nie ma juz w danym temacie nic do powiedzenia
Język wywiadu:
-zaplecze teoretyczne-bibliografia
-biblioteki
-internetowe katalogi czasopism:ebsco,acdemia.edu,google scholar,katalog biblioteki narodowej,buw.