Metodologia- iść wzdłuż drogi badawczej. Pozwala aby osiągnąć cel. Składa się z dwóch słów połączonych w jedno. Logos nauka o metodach badawczych.

Metoda badawcza- należy rozumieć koncepcje zabiegów instrumentalnych, teoretycznych najogólniej biorąc postępowania badawczego prowadzącego do osiągnięcia celu.

Techniki badawcze –zbiór czynności który każdy badacz musi wykonać w określonej kolejności aby osi aby osiągnąć celu.

Narzędzia- odpowiednie wytwory materialne , które pozwolą zebrać informację przydatne do osiągnięcia celu.

Zbiór czynności , które należy wykonać- ten zbiór czynności, które badacz ma wykonać w określonej czynności – struktura procesu badawczego.

Struktura Procesu

Co składa się na strukturę procesu badawczego- następujące czynności w określonej czynności:

1. Określenie problematyki i zakres badan

2. Określić cele badan

3. Sformułować zbiór pytań na które będziemy szukać odpowiedzi w procesie badawczym (problemy badawcze)

4. Określić hipotezę do przyjętych problemów

5. Wyodrębnić zmienne

6. Dopisać wskaźniki do zmiennych

7. Do tego dobierać odpowiednie narzędzia , metody i technikę

8. Badania próbne ( badania wstępne)

9. Przeprowadzamy badania właściwe

10. Dokonujemy pomiarów zmienności zmiennej zależnej a często zmiennej niezależnej

11. Zbiór wartości opisać ( wyniki uzyskane z pomiarów)

12. Dokonać weryfikacji i hipotez ( testowanie hipotez)

13. Wyciągnie wniosku i dokonać zakończenia

14. Naświetlić (nakreślić) dalszy ciąg badan .

Ad 1.Na efektywność procesu kształcenia składają się cele , metody kształcenia

Ad 2.

Cel badawczy- osiągnięcie danego rezultatu, który chce osiągnąć ostateczny rezultat

Cel badawczy chcemy poznać dane zjawisko. Poznać- opisać. Przewidzieć jak zachowa się w przyszłości . Wyjaśnić to zjawisko.

Cel teoretyczny- trzeba określić model, opracowujemy model pewnego zjawiska, którego będziemy weryfikować.

Cel praktyczny- opracować praktyczne zalecenia- dyrektywy związane z badanym zjawiskiem.

Problemy badawcze, hipotezy, zmienne

Po określeniu celów badan aby można było prowadzić badania należy sformułować pytania na które będziemy szukać odpowiedzi w procesie badawczym. Ten zbiór pytań na które odpowiedzi uzyskamy tylko i wyłącznie poprzez badanie nazywać będziemy problemami badawczymi. Oznacza to ,że każdy problem badawczy, nie na każde pytanie jest problemem.

Pseudo problemy- wśród tych problemów istnieją także , takie które nie niosą do nauki albo też wnoszą rzeczy nieistotne , takie problemy będziemy nazywali pseudo problemami.

Czy wszystkie problemy mają jednakowy charakter? Nie, istnieją problemy różniące się między sobą.

Problemy ogólne

Problemy szczegółowe musza wychodzić z problemu ogólnego. Odpowiedzi na pytania szczegółowe nie znajdziemy, a na problemy ogólne znajdziemy odpowiedź. Bezpośrednio na problemy ogólne odpowiedzi się nie uzyska. Dopiero uzyskanie odpowiedzi z problemów szczegółowych da nam w syntezie odpowiedź na problem ogólny. Np.

Jakie czynniki wpływają na osiągnięcia szkolne ucznia?

Czy metody nauczania wpływają na osiągnięcia szkolne ucznia?

Podział problemu ze względu na formę gramatyczno-logiczna?

Ten podział możemy przypisać filozofowi Kazimierzowi Ajdzikiewiczowi.

Problemy typu alternatywnego w postaci pytań dopełnieniem.

Wszystkie problemy, które zaczynają się od partykuły „czy” będziemy nazywać problemami alternatywnymi np.\Czy alkoholizm może wpłynąć na rozwój dziecka? Czy Ziemia krąży wokół Księżyca?

Mamy problemy typu pytań dopełnienia. : Jak, W jakim zakresie, Na ile, Dlaczego itp.

Ze względu na związki jakie wyróżniamy w problemach badawczych to są to problemy typu istotnościowego i zależnościowego. Np. Czy czas poświęcony na naukę jest istotnym czynnikiem wpływającym na efekt nauczania? -istotnościowe.

Zależnościowe: Na ile zwiększeniu czasu na naukę wpływa na uzyskane oceny.

Istotnościowe- to pytania i zależność.

Hipoteza

Jeśli formułujemy pytanie problemowe to staramy się przewidzieć jakie odpowiedzi możemy uzyskać w procesie badawczy. Spośród wielu odpowiedzi zawsze wybieramy ta jedna jedyna która jest najbardziej prawdopodobną odpowiedzią na pytanie problemowe nazywać będziemy hipotezą .

Jakie warunki musi spełniać prawdziwe sformułowanie hipotez:

1. Adekwatne odpowiedzi na pytanie zawarte w problemie

2. Hipoteza nie może być zbyt zgeneralizowana (nie może być ogólna)

3. Hipotez musi być sprawdzalna

4. Hipoteza nie może rozszerzać problemu badawczego i nie może go zawężać.

Zmienna

Cechy, które występuj w problemach badawczych nazywać będziemy zmiennymi pod warunkiem że wzajemnie pomagają one , wartości np. płeć, grupa krwi, kolor włosów.

Jeżeli zmienna przyjmuje dwie wartości będziemy ją nazywać zmienną dychotomiczną. Jeżeli posiada wiele wartości nazywamy ją wielowartościową. W badaniach pedagogicznych często zmienną wielowartościową doprowadzamy do dwóch wartości taką zmienną nazywamy zdychotomizowaną.

W metodologii ważny jest podział na zmienne zależne i zmienne niezależne.

Zmienne zależne- jest to zmienna , którą badacz aktualnie bada

Zmienne niezależne- jest to zmienna, która wpływa na zmienność zmiennej zależnej.

Np. Czy alkoholizm rodziców wpływa sprzyja na alkoholizm dziecka? Dzieci z. zależna badany alkoholizm rodziców- zmienna niezależna.

Te zmienne , które wpływają na zmienność – zmiennych zależnych to zmienne ważne istotne

Zmienne	Niezależne	Zależne
Ważne	Zakłócaj ące	Jakościowe ilościowe
Uboczne	Okazjonalne	Nominalne porządkowe
Głowne	Uniwersalne	Stosunkowe
Pośredniczące		Interwsłowe

Te zmienne , które wywołują zmienność zmiennych zależnych to zmienne główne.

Te które słabiej wywołują zmienność zmiennych zależnych to zmienne uboczne.

Takie zmienne, które występują na umyśle badacza to zmienne pośredniczące z definicji Heliodora Muszyńskiego.

Zmienne uniwersalne- są to zmienne które stale przeszkadzają w badaniach naukowych i te zmienne należy usunąć z problemu badawczego.

Zmienne zakłócające- istnieje zbiór zmiennych niezależnych, które przeszkadzają w oddziaływaniu zmiennych ważnych na zależne.

Zmienne okazjonalne- zmienne, które sporadycznie występują w procesie badawczym np. Ręka mnie boli

Biorąc pod uwagę opis wyniku pomiaru zmiennych zależnych można wyróżnić jakościowe i ilościowe.

Zmienne jakościowe- zmienne, którym wartością nie da się przypisać liczby (płeć)

Zmienne ilościowe, zmienna , której nie da się przypisać liczbę .

Zmienna porządkowa- zmienna, która występuje w obiektach badanych ale w różnych natężeniach, nie ma jednostki i zera bezwzględnego (motywy, oceny)

Zmienna interwałowa- zmienna , której można przypisać jednostkę miary, ale nie ma ona zera bezwzględnego (temperatura Celsjusza)

Zmienna stosunkowa- zmienna, która wszystko ma ( skala Kelwina) zero bezwzględne, miary, wysokość, masa.

Wskaźniki- muszą być namacalne, mierzalne. Wskaźnikiem W u badanego zjawiska Z będziemy nazywać takie zjawisko , którego wystąpienie pozwoli nam stwierdzić z całą pewnością lub z wysokim prawdopodobieństwem , że zjawisko zaszło Z (WZWZ)

Wyróżniamy wskaźniki:

-empiryczne

-definiujące

- inferencyjne (wynika coś z czegoś)

Empiryczne- rozumiemy taką cechę czyli zmienną, która występuje w relacji empirycznej z cechą badaną ( obserwowalną wskaźnik empiryczny jest mierzalny, a zmienna w relacji empirycznej jest obserwowalna np. Liczba godzin opuszczonych nieusprawiedliwionych jest wskaźnikiem podejścia ucznia do danego przedmiotu)

Definiujący- rozumiemy taką cechę, która ma relacje tożsamości z cechą badaną.

Inferencyjny- jeżeli pomiędzy wskaźnikiem i cechą badaną zachodzi relacja wskaźnika to wskaźnik będziemy nazywać wskaźnikiem inferencyjnym np. liczba pozytywnych odpowiedzi na badaniu testowym – jest wskaźnikiem wiedzy badanego z danego przedmiotu a liczbą błędnych odpowiedzi lub braku jest wskaźnikiem niewiedzy.

Metody Badan wg. Brzezińskiego i Gniteckiego

1. Eksperyment pedagogiczny

2. Metoda ex post facto ( metoda po zajściu faktu)

3. Korelacyjno –regresyjna

Wg Pilch- Baumann

1. Eksperyment pedagogiczny

2. Metoda indywidualnych przypadków

3. Monografia pedagogiczna

4. Diagnostyczna

Wg Łobocki- Okoń

1. Obserwacja

2. Eksperyment pedagogiczny

3. Diagnoza

4. Metoda indywidualnych przypadków

5. Monografia

6. Metoda testowa

Obserwacja- zbieranie informacji na temat badanego zjawiska w naturalnym środowisku, aby obserwacja była wzięta jako metoda badawcza musi spełniać warunki:

-celowa

-obiektywna

-wnikliwa

- dogłębna

Celowa: Co chce osiągnąć

Obiektywna: Wynik obserwacji nie zależą od osoby badanej. Każdy badacz ma podejście subiektywne.

Wnikliwa: obserwacja powinna obejmować wszystkie zagadnienia dotyczące badanego zjawiska.

Dogłębna ( wyczerpująca)- wszystkie zagadnienia zostały ujęte poprawnie tak aby żadne nie zostały zbadane. Muszą być zbadane.

Techniki obserwacji

-indywidualna

-zbiorowa

Obserwacja:

-ciągła

-próbek czasowych

Narzędzia badawcze:-a) dziennik obserwacji

-b) arkusz obserwacji

Ad a

Jeżeli zaszło jakieś zjawisko to opisujemy wszystko własnymi słowami dokładnie np. Antek pobił Leszka to piszemy o której to się stało, skutki , itp.

Ad b

Na zawarte pytanie należy odpowiedzieć . W większości są to pytania skategoryzowane

3-tak ,ale 1-nie, ale

4-zawsze tak, 2-jest obojętny 0-zawsze nic

Eksperyment

Należy rozumieć badanie oczywistości pedagogicznej przy czym wprowadzenie czynnika zewnętrznego i obserwowanie jakie zmiany wprowadził w badanym zjawisku.

Jakie warunki musi spełniać badanie abyśmy mogli je uznać za badanie eksperymentalne:

1. Badacz musi mieć możliwość manipulowania co najmniej jedną niezależną główną

2. Badacz powinien zmiennie niezależne uboczne utrzymać na stałym poziomie

3. Badacz powinien minimalizować wpływ zmiennych zakłócających na zmienną badaną.

4. Badacz musi mieć możliwość pomiaru zmienności zmiennej zależnej.

Semi eksperymentu czyli pół eksperymentu- jeżeli punkt1 i 4 jest zrealizowany.

Badacz manipulując zmiennymi niezależnymi może wyróżnić następujące rodzaje badan eksperymentalnych:

1. Eksperyment jednoczynnikow- manipuluje jedną zmienną niezależną główną, która wpływa na jedną zmienną zależną.

2. Eksperyment wieloczynnikowy- manipuluje wieloma zmiennymi niezależnymi które wpływają

3. Eksperyment jednowieloczynnikowy- manipuluje jedną zmienną niezależną , która wpływa na wiele zmiennych niezależnych

4. Eksperyment wielowieloczynnikowy- manipuluje wieloma zmiennymi niezależnymi, które wpływają na wiele zmiennych zależnych

4 techniki eksperymentu klasycznego

Eksperyment klasyczny- eksperyment do którego wybiera się( dobiera się ) całe próby badawcze. W odróżnieniu od eksperymentu randomizowanego ( losowego) w którym do badań w sposób losowy wybiera się obiekty do badań w których następnie dzieli się losowo próby badawcze i losowo przydziela się czynnik eksperymentalny do jednej z prób badawczych.

Eksperyment naturalny i eksperyment laboratoryjny.

Eksperyment naturalny przeprowadza się w środowisku naturalnym.

Eksperyment laboratoryjny- badania przeprowadza się w ściśle wykonanym środowisku np. szpitale, więzienie.

Wśród eksperymentu klasycznego najczęściej wyróżnia się techniki badawcze:

1. Technikę z jedną próbą badawczą :

- z pomiarem początkowym

-bez pomiaru początkowego

2. Technikę dwóch prób równoległych:

-z pomiarem początkowym

- bez pomiaru początkowego

3. Technikę czterech prób równoległych ( Technika Solomona)

4. Technikę prób krzyżowych.

W technice z jedną próbą badawczą przed wprowadzeniem czynnika eksperymentalnego należy dokonać pomiaru badanej cechy. Wynik tego pomiaru oznaczamy Y_P po dokonaniu pomiaru badanej cechy przed wprowadzeniem czynnika eksperymentalnego

Y_p-x-Y_k

Y_k>Y_p- to jest rzecz względna

Czynnik eksperymentalny którym badacz ma prawo manipulować

Po przeprowadzeniu manipulowania wywołał

Y_max- wartość maksymalna

k=Y_k÷ Y_max*100%

Bez pomiaru początkowego określ cele operacyjne Y_max

Technika dwóch prób równoległych- zgodnie z nazwą w technice tej wybieramy dwie próby badawcze. Należy przed wprowadzeniem czynnika eksperymentalnego dokonać pomiaru badanej cechy.

1. Y_p1-x-Y_k1

2. Y_p2---Y_k2

Czynnik eksperymentalny wprowadzony do próby nieco słabszej

Y_k2=Y_p2

Y_k1>Y_p1

Y_k1>Y_k2

Po wprowadzeniu czynnika eksperymentalnego należy dokonać pomiaru badanej cechy po zakończeniu badania.

Technika z dwoma próbami równoległymi bez pomiaru początkowego

1. X-----------Y_k1

2. Y_k2

Y_k1>Y_k2

Technika czterech prób badawczych ( technika Salomona): w dwóch pierwszych Salomon dokonał pomiaru początkowego , a w dwóch nie wprowadził pomiaru. Do pierwszej i trzeciej wprowadził czynnik eksperymentalny, a do drugiej i czwartej nie wprowadził czynnika eksperymentalnego.

1. Y_p1---X---Y_k1

2. Y_p2---------Y_k2

3. X----Y_k3

4. X----Y_k4

Y_p1=Y_p2

Y_k1>Y_p1

Y_k1>Y_k2

Y_k3>Y_k4

Y_k1=Y_k3

Y_k2=Y_k4

Technika prób krzyżowych dobiera się na dwie próby badawcze

1. Y_p1-----X-------Y_k1-------------Y_k1’

2. Y_p2----Y_k2------X---------------Y_k2’

Y_k1>Y_k2

Y_k2’>Y_k1’

Narzędzia w eksperymencie klasycznym, pedagogicznym :

To ten wykres nie umiem go w Wordzie ja nie mam wykres

System Blooma wyróżnia 6 kategorii:

1. Wiadomości ( umiejętności)

2. Rozumienie ( umiejętności) 1+2= umiejętności

3. Zastosowanie

4. Analiza

5. Synteza

6. Ocena (ewaluacja)

Zwracamy uwagę szczególną na trzy pierwsze kategorie ( wiadomości, rozumienie i zastosowanie)

Kategorie zadań

1. Zadania przypomnienia( zadania o wiadomości)

- zadania przypomnienia

- zadania z uzupełnieniem

b) Zadania wyższej kategorii:

- pojedynczego wyboru

Metoda EX POST FACTO

Jest to metoda, gdzie bada zjawiska, które zaszły. W metodzie tej nie można stosować eksperymentu, dlatego ,że nie możemy wprowadzić czynnika eksperymentalnego.

Co można badać tą metodą :

Metody tej nie można stosować, ponieważ nie możemy naruszyć praw i własnego sumienia. Są to zjawiska, które już trwają czyli już są. Metoda ta pozwala znaleźć czynniki czyli zmienne niezależne, które mogą wywołać zmienność zmiennej badanej. Np. Prostytucja, Narkomania, Agresja, Alkoholizm

Na czym polega ta metoda:

1. Należy określić podmiot i zakres badań

2. Należy określić cele badań

3. Należy określić zbiór pytań na które będziemy szukać odpowiedzi w procesie badawczy, (określić problemy badawcze)

4. Określamy zbiór czynników czyli zmiennych niezależnych , które mogą mieć wpływ na badaną zmienną zależną

5. Z owego zbioru zmiennych niezależnych wybieramy jedną , która wraz ze zmienną zależną dychotomizujemy ( wyodrębniamy 2 kategorie)

6. Dychotomizując zmienną niezależną jak i zmienną zależną badaną grupę podzieliliśmy na 4 podgrupy tj. przedstawiono w tabeli 1

Tabela 1

Rozkład badań w metodzie EX POST FACTO

Zmienna zależna Zmienna niezależna	Wartości maksymalne	Wartości minimalne	Razem
Występują	a	b	a+b
Nie występują	c	d	c+d
Razem	a+c	b+d	N=a+b+c+d

Razem	a+c	b+d	N=a+b+c+d

1. Stawiamy pytania czy zmienna niezależna wpływa na zmienną zależną , odpowiedź w metodzie EX POST FACTO – należy sądzić, że pomiędzy zmienną niezależną i zmienną zależną nie ma istotnego związku. Stwierdzenie tego można zbadać obliczając wartość funkcji X²

X²= N(a·d-b·c)² podzielić (a+b)·(a+c)·(b+d)·(c+d)

N- to liczba badanych obiektów

a,b,c,d- są liczbami podgrup badanych ze względu na przyjęte kategorie

Obliczoną wartość X² porównujemy następnie z wartością krytyczną

X²(α, V)

V w metodzie EX POST FACTO oznacza liczbę niezależnych związków jakie występują pomiędzy obiektami badanymi.

V=1

Α- jest poziomem istotności, który określa wartość błędu wiarygodności wniosków badań

α= 0,05 na poziomie 5%mamy prawo sądzić że w 5% wniosek jest fałszywy

α=0,05=3,84

α=0,01 na poziomie1% mamy prawo sądzić że w 1% wniosek jest fałszywy

Zmienna zależna Zmienna niezależna	Max	Mini	Razem
występuje	35	19	56
Nie występuje	11	28	39
razem	46	47	93

Wartość krytyczna funkcji X² odczytujemy z tablic na poziomie wartości α przy V stopniu swobody.

Jeżeli X²≥X²(α,V) X² obliczone jest większe lub równe od wartości krytycznej mamy prawo sądzić, że zmienna niezależna wpływa na zmienność zmiennej zależnej, w przypadku gdy X² jest mniejsze od wartości krytycznej należy przyjąć ,ze zmienna niezależna nie wywołuje zmienności zmiennej niezależnej

Zadanie

Zbadaj na poziomie istotności α=0,05, czyli alkoholizm rodziców wpływa na nadużywanie alkoholu przez ich dzieci. Na podstawie danych zawartych w tabeli 2 gdzie zmienną niezależną jest alkoholizm dzieci, a zmienną zależną jest nadużywanie alkoholu przez dzieci. Stawiamy więc hipotezy Alkoholizm, rodzice nie wpływa na nadużywanie alkoholu przez ich dzieci, aby odpowiedzieć na hipotezę obliczamy wartości funkcji X²i porównujemy z wartością krytyczną.

Tabela 2

X²=93· (35·28-19·11) ² podzielić 54·47·46·39=55283013 podzielić4553172=12,14

12,14>3,84

Alkohol rodziców wpływa na nadużywanie alkoholu przez ich dzieci, bo zmienna niezależna wpływa na zmienność zmiennej zależnej.

Metoda korelacyjna

Korelacja- szukanie związków między cechami

Metoda Spearmana i Kendelle

Szukanie związków między cechami ( co najmniej 2) Najprostszymi wzorami określającymi związki korelacji są wzory Spermane i Kendale’a. Mają one postać

r_s= 1- 6·N/E(r_1i-r_2i)² podzielone przez N(N²₁-1)

r_2i- ranga i- tego obiektu w pierwszym uporządkowaniu

r_2i- ranga i- tego obiektu w drugim uporządkowaniu

N- liczba badanych obiektów

-1≤r_s≤+1

Wyjaśnienie pojęcia „rangi obiektów”

Przez rangę będziemy rozumieli wśród obiektów znajdują się takie, których natężenie badanej cechy jest największe i takie których natężenie badanej jest najmniejsze. Przypisując tym samym odpowiednie liczby zgodnie z wartością badanej cechy dajemy im odpowiednią rangę. Tym samym zauważamy, że ranga obiektu w badaniach jest niczym innym tylko liczbą wskazującą miejsce obiektu w uporządkowanym zbiorze. Ze względu na stopie natężenia badanej cechy.

r_k=4-Z podzielone przez N(N-1), gdzie Z= N podzielone przez Z·k₁

r_k-współczynnik korel. Wg Kendale’a -1≤r_k≤+1

N- liczba badanych obiektów

K₁- liczba obiektów , których rangi w odpowiednich uporządkowanych są jednocześnie większe od rangi i-tego obiektu

Współczynnik korelacji wg. Spearmana wolno liczyć gdy pomiędzy dwoma badanymi cechami zachodzi związek liczbowy tzn. zwiększenie jednej cechy powoduje zwiększenie drugiej cechy i na te cechy nie działają czynniki trzecie to należy obliczyć współczynnik korelacji wg. K, gdyż ten współczynnik uwzględnia działanie czynników trzeci na dwie badane. Współczynnik korelacji wg. K przyjmuje wartości mniejsze od współczynnika korelacji wg.S

Oblicz wartość współczynnika korelacji pomiędzy ocenami uczniów z matematyki i fizyki wg. Danych zawartych w tabeli w której zawarto rangi wybranych losowo uczniów z wyżej wymienionych przedmiotów

Rozkład rang uczniów z mat. i fizyki.

uczniowie	A	B	C	D	E	F	G	H	I
Mat	4	8	2	7	1	6	3	10	5
fizyki	2	9	1	5	4	10	3	6	7

J- 9-8

Wg. Spearmane’a

Σ(r_1i-r_2i)=(4-2)²+(8-9)²+(2-1)²+(7-5)²+(1-4)²+(6-10)²+(3-3)²+(10-6)²+(5-7)²+(9-8)²= 2²+ +(-1) ²+(1)²+(2)²+(-3)²+(-4)²+(4)²+(-2)²+(1)²=4+1+1+4+9+16+16+4+1=56

r_s=1- 6·56 podzielone przez 10(10²-1)=1-336 /990=1-0,339=0,70

r=0- nie ma korelacji

0,1 ≤ r ≤ 0,3 – korelacja słaba

0,3 ≤ r ≤ 0,5 – korelacja przeciętna

0,5≤ r ≤ 0,7 – korelacja jest wysoka

0,7 ≤ r ≤ 0,9 – korelacja jest bardzo wysoka

0,9 ≤ r ≤ 1 – korelacja jest niemal pewna ( całkowita)

r=1 – korelacja jest pewna wysoka

Założenia teoretyczne metodologii

Metodologia- jest częścią filozofii, I. Kant: „ Każda nauka jest rozwinięta o ile ma rozwiniętą metodologię.

Wyróżniamy 4 podstawowe teorie:

1. Indukcjonalizm

2. Esencjonalizm

3. Hipotetyzm

4. Założenia pedagogiki klasycznej ( współczesnej pedagogiki pozytywnej)

Indukcjonalizm- zakłada, że cała wiedza pochodzi z doświadczenia. Podstawą budowania nauki są fakty empiryczne, które są jedynym kryterium słuszności teorii. Doświadczenie jest najbliższym źródłem pochodzenia faktu. Obserwacja jest naocznym stwierdzeniem jakie to fakty docierają do naszego mózgu. Zmysły nas mylić nie mogą- nasza wiedza jest pewna. Na podstawie faktów tworzymy teorię; na podstawie faktów możemy potwierdzić lub zaprzeczyć naszej teorii. Każda teoria niepotwierdzona przez fakty jest niezupełna. Nasz wiedza może być niepełna.

Podstawowym założeniem budowy teorii indukcjonalizmu jest indukcja.

1. Indukcja zupełna

2. Indukcja enumeryczna- indukcja liczbowa

3. Indukcja eliminacyjna- opiera się na pewnych założeniach, które podał J.S.Mill

- kanon zgodności( kanon jedynej zgodności)- polega on na tym, że jeśli z kilku zjawisk powtarza się jeden czynnik a pozostałe są różne, to ten jeden czynnik jest odpowiedzialny za zajście zjawiska, które badamy.

- kanon różnicy( kanon jedynej różnicy) – jeżeli jest kilka czynników , które są takie same a jedynym czynnikiem się różnią, to ten czynnik jest odpowiedzialny za zajście zjawiska, które badamy.

- kanon jednej jedynej zgodności i różnicy- gdy kanon jedynej zgodności nie starcza , ponieważ nie mamy pewności czy jeden czynnik jest jeden jedyny.

- kanon zmian towarzyszących- mówi i wyjaśnia, że jeżeli w danym zjawisku zamieniamy jeden czynnik, a to powoduje zmianę innego czynnika to mówimy że ten jest przyczyną zmiany drugiego. Zmiana jednego towarzyszy zmianie drugiego.

- kanon reszty- jeżeli wyjaśniamy jakieś zjawisko i szukamy czynniki powodujące zjawisko. Jeżeli wyszukane czynniki nie ujawniają zjawiska oznacza to ,że za zjawisko odpowiada inne czynniki (reszta)

Esencjonalizm- żeby zbudować wiedzę należy wyodrębnić wiele czynników na których zbudowana jest wiedza . Czynniki te tworzą esencję.

Hipotetyzm- w danych badaniach tworzymy hipotezę, którą sprawdzamy w oparciu o fakty , fakty dążą do obalenia hipotezy. Twierdzi, że wiedza jest nietrwała. Hipotetyzm zakłada zatem nietrwałość wiedzy. Fakty pozwolą odrzucić hipotezę, którą zakłada. Wiedza ma charakter skokowy.