SZYIZM
Ugrupowanie mniejszościowe
Zrodzony w pierwszym okresie islamu wśród plemion arabskich.
Ich powstanie wiąże się ze sporem o to, kto ma sprawować władzę.
Na początku działali tylko wśród społeczności arabskiej, później rozszerzyli swoje działania i wyszli poza krąg arabów.
W Szyizmie ukształtował się odrębny system prawa, charakterystyczne cechy kultu(pielgrzymka do własnych miejsc świętych), pojawia się wyodrębniona klasa społeczna przypominająca duchowieństwo.
Szyici twierdzili, że Mahomet oficjalnie przekazał Alemu władzę nad gminą muzułmańską.
Największym szyickim świętem jest rocznica śmierci (w dniu Asura) Al-Husayna , który był nazwany „panem męczenników”
Nazwa SZYIZM - Plemienne idee arabskie wiążące prawo do zwierzchności z przynależnością do danego rodu. Zgodnie z tą tradycją najbliżsi krewni Mahometa uważali, że tylko on może sprawować władzę. Tych najbliższych krewnych określa się mianem ahl, część tego rodu stanowią Alidzi, czyli potomkowie Alego. Wszyscy Ci, którzy popierają ideę władzy Alego określani są mianem Ali, czyli stronnictwo alego i stą też nazwa szyici i szyizm.
Rafidyci - skrajne ugrupowanie szyickie.
Fitna - walki wewnętrzne pomiędzy arystokracją mekkańską, a nową arystokracją muzułmańską.
I etap rozwoju ideologii szyckiej
zrodziła się dynastia szyickich władców określanych mianem imamów, a nie kalifów!
Brak oficjalnego uznania i represje przyczyniły się do utajnienia działalności imamów i ich zwolenników.
Represje ze strony władz kalifackich doprowadziły do narodzenia szyickiej martylologi.
Tajność działań doprowadziła do rozwoju ezoteryzmu oraz koncepcji taqiyyi
II etap rozwoju ideologii szyckiej
Rozpoczął się po ustaleniu i zamknięciu geneaologi imamów
Doprowadził do pogłębienia ezoteryzmu, powstania klasy pośredników między nieobecnym ostatnim imamem, a ludźmi
W trakcie rozwoju szyizmu doszło do wielu sporów między różnymi ugrupowaniami w kwestii liczby imamów i charakteru ich związków z ludźmi.
III imam - Al- Husayn
Młodszy syn Alego
Podjął walkę z Umajjadami ( po śmierci Mu'awiyi)
Zostaje pozbawiony wszelkiego poparcia, kiedy przywódcy proszyiccy zostają aresztowani, a Al.-Kufa przechodzi na stronę wroga (z przymusu)
10.10.680r -wielka rzeź, ogólnie patologia. Al- Husayn i jego rodzina zostali zaatakowani. Oszczędzono tylko kobiety i dzieci. Po tym wydarzeniu głowę Al-Husayna zawieziono do Al-Kufy,a później do Damaszki i tam ją pogrzebali. W późniejszych wiekach wywieziono ją do Egiptu.
IV imam - Ali Zayn al-Abidin
Nieletni syn poprzednika
Nie odegrał większej roli politycznej
Pozostawił po sobie zbiór pobożnych modlitw
Ogólnie przynudzał
V imam - Muhhammad al.-Baqir
Syn poprzednika
Interesował się nauką
Jak poprzednik - żaden z niego imam.
VI imam - Ga far as-Sadiq
Upadek Umajjadów
Przejęcie władzy przez Abbasydów
Zmiana polityki szyitów (coś zaczyna się dziać!)
Zaczął tworzyć szyicką teorię prawa, co za tym idzie podstawy imamickiego rozumienia islamu
Szkoła dżafarycka - szkoła prawa
Zrodziła się koncepcja linii imamów
Jego śmierć sprawiła, że powstało 6 koncepcji dot. tego, kto ma być jego dziedzicem
Ugrupowanie, które wyznawało jego syna - czyści ismalitowie
Nawusiyya - uważa, że Ga far nie umarł i kiedyś wróci
Mubarakiya - uważali, że następcą Ga fara będzie syn Ismaila
Aftahiyya - prawowitym dziedzicem jest Abd Allah al. Aftaha
Po śmierci Abd Allah al. Aftaha większość uznała za następcę - MUSĘ
Sumaytiyya - Muhhamad Ibn Ga far na przywódcę!
VII imam - Musa al-Kazim
Nie był uznawany przez szyitów, którzy opowiadali się za najstarszym synem Ga fara, ponieważ Musa al Kazim był berberskiej niewolnicy
VIII imam - Ali ar Rida
Kalif Al.- Ma'mum uznał go za swojego następcę, jednak synowie kalifa zbuntowali się. Kalif musiał odwiedzić ich, aby zażegnać spór. W drodze powrotnej Ali ar Rida zmarł w mieście Tus. Wokół jego grobu utworzono mauzoleum - jedno z ważniejszych miejsc pielgrzymowania szyitów.
IX imam - Muhhamad at-Taqi
Jego grób również jest miejscem do którego pielgrzymują szyici
X - XI imam - nic ciekawego
XII imam - Muhammad
Ostatni imam szyicki
Al.-Hasan nie pozostawił po sobie żadnego syna - i tu mamy okres niepewności al.-hayra
Powstawały różne grupy z różnymi koncepcjami na temat następcy Al.-Hasana. Największe uznanie zdobyła grupa, która uważała, że Al.-Hasan nie umarł bezpotomny. Uważali, że miał syna Muhammada. W obawie przed kalifami abasydzkimi Al.-Hasan ukrył syna. Po śmierci ojca Muhammad pozostał dalej w ukryciu.
Pojawiła się postać pośrednika między imamem, a wiernymi - SAFIR
Takich pośredników było czterech. Mówi się, że to właśnie ostatniemu z pośredników, imam Muhammad wysłał list, w którym stwierdził, że wycofuje się w okres pełnej nieobecności i zakazuje mianowania dalszych pełnomocników. Ta wielka nieobecność trwa po dziś dzień od 941 roku i nazwana jest - al.-gayba al.-kubra.
Alimami - uczeni, eksperci i interpretatorzy prawa i teologii. Zajmowali się miedzy innymi poborem podatków.
Szyizm w Libanie:
Dotarli pod koniec x wieku
Muhammad Ibn Makki … rozwinął nauki szkoły chilijskiej, uprawiał taqiyye, działał jako wybitny sędzia czterech szkół prawa sunnickiego w Damaszku
Libańscy szyici to METAWILE
Szyici w Iranie :
Okres safawidzki
Safawidzi byli największą dynastą szyicką
Założycielem bractwa safawidów był derwisz pochodzenia kurdyckiego
Szyici w Indiach:
Charakter epizodyczny, dynastie pojawiały się od czasu do czasu
UGRUPOWANIA SKRAJNE
Do najwcześniejszych nurtów ekstremistycznych zalicza się SABAIJĘ - idee, która na pewien czas upowszechniła się w otoczeniu Alego. Cechą charakterystyczną SABAII był szczególny stosunek do Alego - uznawanie go za Boga. Wiąże się z tym idea waqfu - negacji śmierci Alego
KAJSANICI
Ruch o celach politycznych
Strona religijna ich działalności wiązała się z wprowadzeniem rozbudowanej koncepcji mahdigo, w której to pojawiały się coraz to nowsze elementy
Dzięki nim nastąpił upadek dynastii Umajjadów
Uznawali za imamów tylko 4 osób - Alego i jego 3 synów
CHATTABICI
Twórcą był mieszkaniec Al. Kufy - największy eksternista - Abu al. hattaba
Uznawali szyickiego imama Ga fare za wcielenie Boga
Uznawali Abu Al. HAttabe za wysłannika Boga(tu Ga Fary)
ALAWICI / NUSAJRYCI
Główną siedzibą jest Syria
Najstarszą księgą jest gnostycka księga „ksiega cieni”
Ugrupowanie nusajryckie(alawickie) zawiera wiele elementow religijnych Bliskiego Wschodu, w tym crzescijanstwa i zoroastryzmu
Założyciel ugrupowania głosił teorię metempsychozy, twierdzil, ze dozwolone sa drobne grzeszne występki jak homoseksualizm mężczyzn
W alawiźmie Bóg nie ma konkretnego imienia
Dzieje ludzkości dzieli się na 7 er(str 314)
Świat alawicki był zawsze zhierarchizowany ; 7 hierarchii
Wg wierzeń alawitow, dusza umierającego wychodzi przez usta i przenosi się do innych stworzeń, ludzi, zwierząt, roślin. Dlatego obawiają się śmierci przez uduszenie, bo wtedy dusza nie może się wydostać
Dusza kobiety może wcielić się jedynie w dusze innej kobiety
Alawizm odrzuca tradycyjne prawo muzułmańskie; nie uznają zakazu picia alkoholu, modlitwa traci na znaczeniu, Koran jest boskiego pochodzenia,
Mubahla - specyficzne święto alawickie - upamiętnia dysputę Mahometa z chrześcijanami w Nagranie na temat boskości Chrystusa.
AHL-E HAQQ
Nazwa - „ludzie prawdy”
Do historiografii islamu ugrupowanie to weszło dzięki francuskiego podróżnikowi i pisarzowi
Ugrupowanie narodziło się w środowisku muzułmańskim
Religia synkretyczna- łączy wiele elementów z religii bliskowschodnich zsyntetyzowanych w jedno wyznanie
Synkretyzm doktryn polega na połączeniu wierzeń muzułmańskich, chrześcijańskich i religii wschodu starożytnego. Najwyraźniejsze są elementy indoirańskie, najważniejsze- muzułmańskie, szyickie
Kosmogoniczne wierzenia pełne są legend wywodzących się z tradycji Wschodu Starożytnego
JAZYDZI
religia synkretyczna założona w XII wieku przez szejka Adiego, wyznawana głównie przez Kurdów mieszkających na pograniczu Iraku (okolice Mosulu są ich największym skupiskiem), Iranu, Turcji, Syrii, Armenii oraz na emigracji (gł. Niemcy), według części religioznawców wywodząca się z nałożenia się powierzchownego szyizmu na zaratusztrianizm, łącząca elementy islamu, chrześcijaństwa nestoriańskiego[2], pierwotnych wierzeń indoirańskich i kurdyjskich oraz judaistycznych.
Społeczeństwo jazydzkie dzieli się na 3 kasty:
Szejchów
Pirsów
Mridów
Każda rodzina jest przypisana do określonej kasty. Każda rodzina Mrid przypisane ma również po jednej rodzinie z kasty Szejchów oraz Pirsów. Każda rodzina Pirs ma przypisane odpowiednio rodzinę Szejch oraz kilka rodzin Mrid.
Każda z kast dzieli się na podkasty. Jazydzi mogą żenić się / wychodzić za mąż tylko za członków własnej kasty. Karą za złamanie tej zasady jest wykluczenie ze społeczności.
ALEWICI
wyznawcy islamskiego systemu religijno-etycznego
W sferze religijnej ich wierzenia są mieszanką imamizmu i pierwotnego turkmeńskiego szamanizmu, a w sferzepolitycznej wspierają socjaldemokratów i pozostają silnie skłóceni z konserwatystami islamskimi.
Zamieszkują terenu Turcji
Etnicznie sąTurkami, Kurdami, Zaza, Turkmenami lub Azerami.
Podobnie jak u Druzów, nie można nawrócić się na alewizm - alewitą trzeba się urodzić. Dlatego zwolennicy filozofii alewickiej urodzeni jako niealewici tworzą odrębny bektaszyzm
ZAJDYCI.
Powstali w VIII wieku
W kwestiach teologicznych zajdyci należą do szkoły mutazylickiej, natomiast w kwestiach prawa islamskiego zbiliżeni są do szkoły hanafickiej z elementami szkoły szafi'ickiej oraz szyickiej szkoły dżafaryckiej.
Odrzucają wszelkie formy religijności zbliżone do sufich
Dżarudija (Abu'l Dżarud Zijad ibn Abi Zijad) - była najstarszą oraz najbardziej ortodoksyjną sektą zajdycką. Odrzucała towarzyszy proroka jako jego ewentualnych następców i kalifów. Twierdzili, że Mahomet zostawił jasne wskazówki, że to Ali powinien zostać jego następcą i imamem. Dość aktywni przez pierwsze dwa wieki Islamu, ale zaniknęli wchłonięci przez bardzo zbliżony imamizm
Sulajmanija (Sulajman ibn Jarir) - druga w kolejności powstania sekta, której wyznawcy uważali, że kwestia imamatu powinna być rozwiązana na zasadach dyskusji tzn. - dyskusja jest dopuszczalna, ale imamem i następcą proroka powinien zostać Ali i jego potomkowie.
Uznają pierwszych 5-ciu imamów (wliczając Alego), którzy jednak nie są postaciami nadprzyrodzonymi, a głównie przywódcami i zarządcami. Jako jedyni szyici tolerowali częściowo władzę pierwszych kalifów. Występowali w Jemenie i Persji. W latach 864/865 - 928 rządzili w Tabarestanie
Zanikają w wyniku presji wahabitów.
ISMAILICI
początki sięgają VIII wieku
Niegdyś ugrupowanie liczne i bardzo wpływowe. Obecnie jest ich ok. 20-22 mln., głównie w Indiach, Tadżykistanie i USA.
Współcześni ismailici dzielą się na 2 grupy:
tendencje platońskie i mistyczne, zwracające uwagę bardziej na treść Koranu niż na jego status i związane z nim zagadnienia metodologiczno-logiczne
ch celem było pogodzenie rozumu i wiary przy jednoczesnym zachowaniu ortodoksji dla dobra i jedności całego islamu
Na wzór Plotyna utworzyli też emanacyjną metafizykę: podstawową jednością jest Bóg, jego emanacją jest Jedność wtórna - rozum powszechny, z której wyłania się i w której skład wchodzi wielość rzeczy. Trzecia postać Jedności to "dusza świata", wywodząca z siebie dusze ludzkie i jako umysł czynny kształtująca bierną materię
DRUZOWIE
zawzięcie niepodległa grupa, skoncentrowana wLibanie, Jordanii, Syrii i Izraelu
zaczęła się w IX w., odrywając się od islamu.
Nazywają sami siebie — `Mowahhidoon` (liczba mnoga) lub też `Mowahhid` (liczba pojedyncza) — co oznacza „monoteistyczny". Generalnie są jednak znani jako Druzowie, od imienia ich teraz heretyckiego kapłana — Darazi.
Druzowie uważają `Qur`an` (Koran) za świętą księgę, jednak patrzą na nią jak na „zewnętrzną okładkę", zawierającą ukrytą, wewnętrzną, ezoteryczną wiadomość od Boga.
ich religijne teksty są znane jako `Kitab Al Hikma` czyli Księga Mądrości. Jest to kolekcja książek, z których często używane jest pierwsze sześć.
Druzowie są bardzo monoteistyczni, wierzą w jedynego Boga.
Druzowie uznają siedmiu głównych proroków, w tym Adama, Abrahama iJezusa
Druzowie wierzą w trans-migrację duszy: to znaczy, że po śmierci, dusza człowieka jest od razu reinkarnowana (w czasie i przestrzeni) i rodzi się w innym życiu
Poprzez kolejne reinkarnacje, duch w końcu jednoczy się z Kosmicznym Umysłem „al-aaqal al kulli". Kosmiczny Umysł jest uważany za Wolę Bożą. Właśnie z tego Kosmicznego Umysłu powstało uniwersum.
Ich koncepcja nieba i piekła jest bardzo duchowa. Niebo to ostateczne szczęście, gdzie dusza jednoczy się z Bogiem. Natomiast piekło to wieczne trwanie w rozpaczy i przerażeniu, dusza jest pozbawiona obecności Boga na wieczność.
Zwykli członkowie społeczności Druzów — `Jahill` (liczba pojedyncza) i `Juhaall` (liczba mnoga), nie mają normalnie dostępu do świętych pism. Uczestniczą tylko w pierwszej części świętych obrzędów. Pozostała część tych spotkań jest przeznaczona dla Szejków. Nie ma formalnego zakazu czytania ksiąg świętych — lecz kiedy dana osoba przeczyta te księgi w ten sposób uczy się prawdy o bogu i życiu, a także wielu ważnych religijnych obowiązków jakie się z tym wiążą — jeżeli nie będzie ich przestrzegać, to sąd nad jej duszą będzie surowszy niż nad ignorantem.
Druzowie nie uważają za istotne pięciu filarów islamu — recytację credo, odmawianie modlitwy pięć razy dziennie, dawanie pieniędzy dla biednych, post podczas Ramadanu i pielgrzymka do Mekki — tak więc nie są uważaniprzez wyznawców islamu za muzułman.
Ich liderzy są ascetami, nazywanymi `uqqal`. Uroczystości religijne odbywają się u Druzów w czwartki (Islam — piątek).
6