Zakład Japonistyki i Koreanistyki, WO, UW 2009/10 semestr zimowy
Prof. dr hab. Ewa Pałasz-Rutkowska©
Dzieje Japonii (wykład I/10)
Okres Heian 平安 (794-1192) 3
Wojownicy. Rywalizacja o władzę rodów Taira (Heike) i Minamoto (Genji)
I. Wyksztłcanie się warstwy wojowników
1. Oddziały wojskowe strzegące majątków w sektorze prywatnym
- istnieją od IX w., rozwój w XI w. z powodu rywalizacji i ochrony drobnych posiadaczy
- powstają organizacje militarne, „ugrupowania wojowników” (bushidan), na których czele stał najsilniejszy, zdolny do zapewnienia największych korzyści wojownik (bushi 武士)
- zależności rodowe przekształcają się w związki wasalne
2. Konieczność stworzenia oddziałów wojskowych pilnujących sektora państwowego
- niepokój w kraju od początku XI w.: korupcja, bezprawie, akty przemocy w stolicy, ataki piratów na Morzu Wewnętrznym i na wybrzeżach Kiusiu, walki między klasztorami buddyjskimi; protesty chłopów przeciwko wyzyskowi urzędników lokalnych
- urzędnicy lokalni zostają na prowincji i dla dalszych korzyści wchodzą w związki z arystokracją lokalną, występując przeciw władzy centralnej
3. wojownicy wyodrębniają się jako warstwa społeczna
- wpływ na życie stolicy: niezbędni dla utrzymania spokoju, dla dworu cesarskiego, jako ochrona ex-cesarzy i arystokracji
II. Terminologia i hierarchia
1. Termin: samurai 侍, saburau候・侍ふ, strzec, czuwać, służyć (panu);
2. bushi 武士: zbrojny; buke 武家 wojownik, bujin武人 człowiek zbrojny
Hierarchia podstawowa bushi:
a. tsuwamono兵 zbrojny, „urodzony”, rycerz = samurai
- z rodu o długoletniej tradycji wojskowej
- posiada nazwisko: często pochodzenie od bocznych linii wielkich rodów lub nawet rodu cesarskiego (stąd: Taira, Minamoto)
- jego ród od pokoleń kultywuje tradycje militarne (duma rodowa i pamięć o przodkach)
- atrybutem pozycji społecznej „posiadłość podstawowa, główna” honryō, którą zarządzał (na ziemiach państwowych lub w shōenie); jest urzędnikiem w prowincji, powiecie lub dobrach prywatnych: zbiera podatki, organizuje i nadzoruje prace polowe, oraz liczne obowiązki policyjno- porządkowe, pełni straż w rezydencji gubernatora, zabudowaniach urzędowych, itp., ochrona transportów ryżu, popisy zręczności i in.;
b. rōtō 郎等służebny, wasal; nie posiada honryō
III. XI/XII w. największe rody wojskowe (wywodzą się od synów, wnuków cesarskich):
1. Minamoto 源 (Genji 源氏, linia Seiwa-Genji); pół-wschód J.; związki z Fujiwarami
Prof. Ewa Pałasz-Rutkowska© Dzieje Japonii cz. I wykład 10 2009/10 semestr zimowy
2. Taira 平 (Heike 平家, Heishi 平氏), centralnych i zachodnich; związany z ex-cesarzami
3. Ich interesy kolidują na terenie stolicy, dochodzi do konfliktu i starć zbrojnych.
4. Pierwsze starcie: zamieszki ery Hōgen (Hōgen-no ran), 1156 r.
- przyczyna: rywalizacja o następstwo tronu między frakcją cesarza Goshirakawy (1155-58) a frakcją ex-cesarza Sutoku (1123-1141)
- Tairowie i Minamotowie walczą po obu stronach; wygrała frakcja Goshirakawy, którego wspierali m.in.: Minamoto Yoshitomo (1121-1159) i Taira Kiyomori 平清盛 (1118-1181),
5. Zamieszki ery Heiji (Heiji no ran) 1159 r. - Yoshitomo wystąpił zbrojnie przeciw Kiyomoriemu; tragiczny koniec, Yoshitomo zginął wraz z niemal wszystkimi męskimi przedstawicielami rodu Minamoto, ale ocaleli trzej jego synowie, wśród nich najstarszy Yoritomo (1147-1199).
- triumf Kiyomoriego, umacnia pozycję dzięki silnej armii;
IV. Wojny Minamotów z Tairami (Gempei sōran 源平争乱1180-1185) - walki objęły cały kraj
1. Taira Kiyomori umacnia pozycję: w 1167 r. - tytuł wielkiego ministra; jego córka żoną cesarza i ich syn zostaje 78. cesarzem Antoku (1180-85); Kiyomori próbuje robić czystki na dworze - konflikt z Goshirakawą i jego synem Mochihito - ten wydaje edykt do Minamotów dot. zniszczenia Tairów
2. Minamoto-no Yoritomo 源頼朝 (1147-1199) - zemsta za śmierć ojca Yoshitomo i innych z rodu oraz tragiczną przegraną Minamotów w Heiji-no ran, sam zesłany jako zakładnik do domu Hōjō Tokimasy北条時政, poślubia jego córkę, Masako 政子; zbiera armie, sam na czele tylko przez kilka miesięcy, potem tworzy strukturę rządów wojskowych w Kamakurze
3. Wojskami Minamotów dowodzą dwaj bracia Yoritomo:
- Yoshitsune (義経1159-1189) - szczególnie zasłużony; tragiczny bohater Japoniii
- Noriyori (1156-1193), kuzyn Yoshinaka - 1183 opanowuje stolicę, żądny władzy
4. Bitwa w Zatoce Dannoura 1185 - ostateczna rozgrywka, Tairowie pokonani, ginie też cesarz Antoku, Minamotowie zwycięzcami, Yoshitsune bohaterem - Yoritomo zazdrosny,
5. W 1192 r. Yoritomo uzyskał tytuł „wielkiego generała podbijającego barbarzyńców”
(seii taishōgun; w skr.: shōgun 将軍) i przejął władzę w kraju;
Koniec rządów arystokracji dworskiej i niemal całkowity upadek autorytetu władzy cesarza
2