10 ZASAD RACJONALNEGO ODŻYWIANIA
Babette Pluim, dyrektor medyczny Royal Netherlands Lawn Tennis Association
Wielu tenisistów nie szczędzi czasu i wysiłku aby znaleźć idealną dla siebie dietę, która przyczyni się do poprawy formy sportowej i da im przewagę nad konkurentami. Niestety nie ma jakiegoś jednego cudownego rodzaju posiłku. Najlepiej stosować różnorodną i zrównoważoną dietę zawierającą wszystkie podstawowe składniki odżywcze w wystarczającej ilości. Posiłek tenisisty może być różny w zależności od takich czynników, jak: czas pozostający do rozpoczęcia meczu, poziom sprawności, warunki pogodowe, ciężar ciała lub nawet nawierzchnia kortu.
PRZED MECZEM
Jedz dużo węglowodanów.
Podczas krótkotrwałych intensywnych ćwiczeń (wysiłków), węglowodany są dla ciała najłatwiej dostępnym (najszybszym) źródłem energii. Wątroba, gdzie węglowodany są magazynowane w formie glikogenu, ma zapas energii wystarczający na jedną godzinę gry. Jednak stosowanie przed meczem diety bogatej w węglowodany może niemal podwoić pojemność zasobów energetycznych. Przynajmniej 55% pożywienia powinny stanowić węglowodany takie, jak chleb, makaron, ziemniaki, ryż, fasola i owoce.
Dbaj o niski poziom tłuszczów w swojej diecie.
Tłuszcze powinny stanowić nie więcej niż 30% całkowitego dziennego zapotrzebowania energetycznego. Ponieważ przeciętna dieta w krajach zachodnich zawiera od 35 do 40% tłuszczów, sportowcy powinni ograniczyć ich ilość w posiłkach przed i po meczach. Należy jeść chudą szynkę, drób, cielęcinę zamiast tłustych mięs takich, jak kiełbaski czy bekon. Należy trzymać się trzech zrównoważonych posiłków w ciągu dnia i unikać dojadania orzeszkami ziemnymi lub chipsami ziemniaczanymi. Stosuj raczej margarynę niż masło także do gotowania. Unikaj również sosów oraz tłuszczów własnych (powstających np. podczas pieczenia kurczaka).
Funkcja protein.
Funkcja protein polega na wzmocnieniu i odnowie tenisisty po wysiłku. Jako źródło energii białka są wykorzystywane jedynie wtedy, gdy ilość dostarczanych węglowodanów jest niewystarczająca. Zatem podawanie węglowodanów w nieco większej ilości niż białka jest niezbędne dla uzyskania optymalnej sprawności. Dla zaspokojenia potrzeb białkowych powinno wystarczyć uwzględnienie w diecie produktów takich, jak: mięso, ryby, jajka, mleko, ziarna zbóż i ziemniaki.
Dane dotyczące witamin.
Witaminy są niezbędnymi składnikami, które zapoczątkowują reakcje biochemiczne w organizmie. Chociaż niewystarczający poziom witamin ma negatywny wpływ na sprawność fizyczną, to nie jest prawdą, że zwiększona ich ilość spowoduje dodatkowe podwyższenie sprawności. Należy unikać niedoborów witamin spożywając urozmaicone posiłki, zawierające składniki odżywcze z czterech podstawowych grup żywności. Stosowanie preparatów witaminowych zawierających nie więcej niż 50% zalecanego dziennego zapotrzebowania nie stwarza niebezpieczeństwa przedawkowania i można polecić zwłaszcza tym zawodnikom, których dieta nie jest w pełni zrównoważona, np. wegetarianom.
Zaspokajaj potrzeby w zakresie minerałów.
Tenisiści potrzebują wielu różnorodnych składników mineralnych, w tym sodu (zawartego np. w soli kuchennej), potasu (ziemniaki, warzywa i owoce) i wapnia (produkty mleczne). Niedobory tych składników zdarzają się jednak rzadko i nie powinny stanowić problemu. Inaczej przedstawia się sytuacja w przypadku żelaza, które spełnia zasadniczą rolę w transporcie tlenu - jego poziom może niebezpiecznie spadać w okresach długich i intensywnych treningów. Witamina C zwiększa przyswajanie żelaza przez organizm, warto zatem wypić szklankę soku owocowego do każdego posiłku.
PODCZAS MECZU
Co należy pić?
Należy stosować różne rodzaje napojów w zależności od długości i intensywności wysiłku fizycznego. Np. podczas meczu tenisowego trwającego krócej niż dwie godziny, uzupełnianie strat wody jest ważniejsze niż dostarczanie węglowodanów. Zamiast czystej wody można poradzić stosowanie napoju hipotonicznego, ponieważ w drugiej fazie meczu zapasy glikogenu mogą być znacznie obniżone. Dłuższe mecze wymagają zazwyczaj dostarczania większej ilości węglowodanów, co można zapewnić poprzez picie napojów izotonicznych (zawierających ok. 7% cukrów).
Co należy jeść?
Jedzenie w trakcie trwania wysiłku (meczu tenisowego) rzadko ma natychmiastowy wpływ na poprawę sprawności fizycznej. Proces trawienia takich produktów jak banany może trwać nawet do czterech godzin, a batony czekoladowe zawierają głównie tłuszcze, zatem ani jednych ani drugich specjalnie polecać nie można. Jeżeli odczuwasz na korcie głód zjedz lekko strawne ciastka ( herbatniki, biszkopty, „be be”, „Leibnitz”) lub wysokoenergetyczne batony - jedne i drugie dostarczą organizmowi węglowodanów, w stosunkowo krótkim czasie. Najbardziej skutecznym środkiem uzupełniania strat węglowodanów są napoje izotoniczne.
Nie zażywaj tabletek zawierających sól.
Utrata soli w wyniku pocenia się podczas meczu nie powinna stanowić problemu a dodanie szczypty soli do posiłku powinno aż nadto zaspokoić potrzeby związane z przygotowaniem do dużego wysiłku. Unikaj stosowania tabletek z solą, ponieważ rezultat takiego postępowania będzie zbliżony do picia wody morskiej w gorący dzień!
PO MECZU
Uzupełnij węglowodany.
Przyswajanie węglowodanów jest najbardziej efektywne w ciągu pierwszych dwóch godzin po zakończeniu wysiłku. Nie należy zatem zbyt długo czekać po meczu z rozpoczęciem uzupełniania rezerw energetycznych. Warto zjeść niewielki, lekkostrawny posiłek krótko po grze, ewentualnie po pewnym czasie zjeść drugi , odpowiednio mniejszy.
Uzupełnij straty płynów.
Tenisista może stracić podczas meczu, w zależności od pogody i własnej sprawności fizycznej, do 5 litrów płynów. Utrata płynów w ilości odpowiadającej 2% ciężaru ciała powoduje obniżenie sprawności fizycznej. W ekstremalnych przypadkach w wyniku skumulowania się odwodnienia organizmu trwającego przez dwa do trzech dni, mogą wystąpić kurcze mięśni i udar słoneczny. Odpowiednie uzupełnianie strat płynów ma podstawowe znaczenie i powinno mieć miejsce w trakcie trwania meczu (treningu) i po jego zakończeniu.