TEORIA POLITYKI ĆWICZENIA

Teoria to usystematyzowany formalnie i treściowo zbiór twierdzeń o rzeczywistości sformułowanych w postaci zdań warunkowych będących jednocześnie zdaniami ściśle ogólnymi.

Nauka to rodzaj aktywności ludzkiej mającej na celu poznanie rzeczywistości bądź fragmentu tej rzeczywistości.

1. Nauka jako uczenie się.

2. Nauka jako poznanie rzeczywistości, opisywanie.

3. Nauka to przekazywanie wiedzy.

Naukoznawstwo to nauka o naukach.

Metoda naukowa to taka metoda, która jest powtarzalna przy zachowaniu wszystkich warunków.

Metoda badawcza to świadome badanie rzeczywistości.

Kryteria naukowości:

1. Intersubiektywnej komunikalności twierdzeń

2. Intersubiektywnej kontrolowalności (sprawdzalności) twierdzeń

3. Niesprzecznego usystematyzowania twierdzeń

Kryteria metody naukowej:

1. Poznanie obiektywne - bez uprzedzeń indywidualnych.

2. Poznanie krytyczne - mocno uzasadnione

3. Poznanie relatywistyczne - odwołane w przypadku poznania dowodów przeciwnych.

Polityka - sztuka rządzenia.

Władza to system stosunków społecznych zachodzących pomiędzy poszczególnymi podmiotami polegający na możliwości stosowania zgodnego z prawem przymusu zinstytucjonalizowanego.

Władać - czymś

Sprawować władzę - tylko nad ludźmi.

Władza polityczna ma miejsce w polu polityki

Władza rodzicielska poza miejscem polityki

Funkcje nauki:

1. Funkcja opisowa (deskryptywna) - stwierdzić stan istniejący i opisać go, bądź stwierdzić, że taki stan nie istnieje.

2. Funkcja wyjaśniająca (eksplanacyjna) - odpowiedź na pytanie dlaczego? - związki przyczynowo - skutkowe.

3. Funkcja instrumentalna - jakie podjąć działania, jakich użyć środków?

4. Funkcja prognostyczna - przewidujemy jak dane zjawisko będzie wyglądało w przyszłości.

Polityka to sztuka działania, zmiany rzeczywistości mające na celu zdobycie, utrzymanie lub poszerzenie władzy.

Przedmiot nauki o polityce wg Groszyka można nazwać mianem:

1. Minimalistycznego - nauka o polityce to nauka o państwie

2. Pośredniego - nauka o polityce ma badać przejawy władzy we wszystkich postaciach

3. Maksymalistycznego - nauka o polityce to nauka o wszelkiej władzy

Według ekspertów UNESCO nauka o polityce powinna zajmować się:

1. Teoria polityczna

1. Teoria polityczna

2. Historia myśli politycznej

2. Instytucje polityczne

1. Konstytucja

2. Władza centralna

3. Władza regionalna i lokalna

4. Administracja publiczna

5. Funkcje ekonomiczne i społeczne rządu

6. Instytucje polityczne porównawcze

3. Partie, grupy i opinia publiczna

1. Partie polityczne

2. Grupy i stowarzyszenia

3. Udział obywateli w zarządzaniu

4. Opinia publiczna

4. Stosunki międzynarodowe

1. Polityka międzynarodowa

2. Organizacja międzynarodowa

3. Prawo międzynarodowe.

Proces polityczny jest to przebieg regularnie po sobie następujących faktów politycznych pozostających ze sobą w związku przyczynowo - skutkowym.

Fakt polityczny to przejaw procesów politycznych związany z walką o zdobycie władzy państwowej, stanowiący część życia społecznego i występujący wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z organizacją społeczeństwa i sprawowaniem władzy oraz zorganizowaniem i sterowaniem procesami społecznymi.

METODY BADAWCZE

Metoda to sposób postępowania mający charakter trwały.

Metoda naukowa to taka metoda, która jest powtarzalna przy zachowaniu wszystkich warunków.

Metoda badawcza to świadome badanie rzeczywistości.

1. Metoda analizy systemowej - twórca D. Easton - Metoda ta bada zależności pomiędzy systemem, a jego otoczeniem przyjmując założenie, iż system oddziaływuje na otoczenie, a otoczenie działa na system.

2. Metoda porównawcza (komparystyczna) - najstarsza i najprostsza. Porównujemy i opisujemy co najmniej dwa stanowiska ( odpowiedni dobór porównywanych stanowisk, zjawisk)

3. Metoda decyzyjna - USA - metoda, która rozwija się i ma najszersze zastosowanie. Badamy zjawisko poprzez pryzmat wydanych decyzji.

4. Metoda behawioralna - zawsze tam, kiedy badamy zachowanie przy pomocy narzędzi znanych z socjologii (ankiety, sondy, sondaże, wywiady, teoria gier)

5. Metoda ilościowa - wszędzie tam, gdzie opisujemy zjawisko za pomocą danych liczbowych.

6. Metoda empiryczna - Henryk Groszyk zaproponował jak te metodę dostosować do nauk społecznych.

System to zbiór elementów.

System polityczny sensu largo to idee i wartości polityczne, organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju i organizujące to życie oraz normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei i wartości politycznych oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacji i instytucji politycznych.

System polityczny sensu stricto to ogół organów państwowych, a także partii politycznych, organizacji społecznych oraz grup formalnych i nieformalnych, uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa, jak również ich wzajemne stosunki, tworzące funkcjonalną całość.

DETERMINANTY POLITYKI

Ideologia jest to usystematyzowany zespół poglądów (idei), który jest wyrazem interesów jakiejś grupy społecznej, stanowiąc zespół dyrektyw do działania lub też formułowania programu konkretnych działań, zmierzających do utrwalenia lub zmiany danych stosunków społecznych.

Program polityczny jest konkretyzacja ideologii, jest wyrazem grupy społecznej, jest bieżącym wyrazem ideologii. W skład programu politycznego wchodzi: bieżący stosunek partii do ustroju państwa, spraw publicznych, do organizacji życia w państwie. Programy są formułowane przez partie i organizacje polityczne. Mogą mieć wymiar szerszy.

Doktryna polityczna przenosi ideologię do konkretnych warunków historycznych. Jest to zbiór poglądów określających przebieg i cel działań wyraźnie oznaczonych w czasie i przestrzeni. Jest najczęściej kojarzona z określonymi myślicielami.

Polityka a ideologia:

1. Może być jedna ideologia realizowana w państwie, państwo ma charakter ideologiczny (państwo totalitarne)

2. Państwo demokratyczne nieidealizowane, które to w państwie w zależności od warunków wyboru jest realizowany program, ale te programy są zmieniane. W państwie demokratycznym jest alternacja władzy ( po władzy lewicy przychodzi władza prawicy, wymiana władzy, zmiana programu). W państwie demokratycznym nie ma dominującej ideologii, jest pluralizm.

Ekonomika to całokształt stosunków produkcji w państwie. Ekonomia wpływa na politykę w państwie.

Polityka a ekonomika:

1. Prymat ekonomiki nad polityką - ekonomika ustala, determinuje politykę, jest nad polityką ( liberalizm)

2. Prymat polityki nad ekonomiką - sytuacja, kiedy to państwo jako organ władzy prowadziło działalność gospodarczą i ingerowało w procesy produkcji ( socjalizm)

3. Względna zależność - państwo ustala pewne reguły, ale nie ingeruje, chyba że naruszone jest prawo. (demokracja)

Prawo to ogół ustanowionych lub usankcjonowanych przez państwo reguł i norm postępowania, których stosowanie zagwarantowane jest przymusem państwowym.

Polityka a prawo:

1. Prymat prawa nad polityką - państwo prawa to państwo, w którym rządzi prawo, to każde państwo demokratyczne.

2. Prymat polityki nad prawem - polityka rządzi prawem w państwie socjalistycznym.

3. Absolutna władza polityczna - państwa absolutne - prawem był kaprys władcy, król stanowił prawo.

Polityka a moralność.

Stanowiska dotyczące wzajemnych stosunków:

1. Amoralistyczne - zakładające odmienność, rozgraniczenie polityki i moralności, nie nakładanie się na siebie.

2. Moralistyczne - zakładające jedność polityki i moralności. Polityka musi być moralna.

3. Makiawelistyczna - cel uświęca środki, można czynić wszystko nawet niemoralnie, aby osiągnąć cel.

4. Realizm polityczny - w sytuacjach konfliktowych kierowanie się zasada mniejszego zła. W niemoralności nie można posuwać się zbyt daleko, nie zawsze do końca trzeba być moralnym.

Kultura polityczna to całokształt wartości, norm i reguł zachowania, utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział w działaniach politycznych.

Typy kultury politycznej wg Almond i Verba:

1. Parafialna - charakteryzuje się całkowitym brakiem zainteresowania polityką, brakiem świadomości i uczestnictwa w systemie politycznym. Jest to kultura plemion afrykańskich.

2. Poddańcza - charakteryzuje się postawą podporządkowania się decyzjom politycznym. Jest to kultura społeczeństw o kształtującym się dopiero systemie politycznym, bądź dla systemów autokratycznych.

3. Uczestnicząca ( partycypacyjna) - charakteryzuje się czynnym zainteresowaniem i uczestnictwem w procesach politycznych. Jest to kultura społeczeństw o ukształtowanych i demokratycznych systemach politycznych.

DECYZJE POLITYCZNE

Decyzja sensu largo to nielosowy wybór działania lub zaniechania (Pietraś)

Decyzja sensu stricto to nielosowy wybór działania. ( Chmaj, Żmigrodzki)

Niedecyzja to nielosowy wybór zaniechania.

Decyzja polityczna to nielosowy wybór działania lub zaniechania politycznego dokonywany przez ośrodek decyzyjny na gruncie polityki.

Elementy decyzji:

- procesowy - nielosowy wybór potraktowany jako akt społeczny wynikający z analizy rzeczywistości

- podmiotowy - ośrodek decyzyjny danego społeczeństwa

- przedmiotowy - pole polityki

- wykonawczy - działanie lub zaniechanie

Cechy dobrej decyzji:

- istnienie decydenta

- stopień poinformowania ośrodka decyzyjnego

- nastawienie na osiągnięcie więcej niż jednego celu

- wielowymiarowość - jeden cel można osiągnąć różnymi metodami

- wieloetapowość urzeczywistniania - wieloetapowe wprowadzanie w życie decyzji politycznych

Niedecyzje

W zależności od momentu, w którym nastąpi zaniechanie taki jest rodzaj niedecyzji:

1. Niedecyzja kunktatorska - oznacza taktyczne zaniechanie podjęcia decyzji.

2. Niedecyzja neglekcyjna, niedbała - polega na tym, że ośrodek decyzyjny nie widzi problemu.

3. Niedecyzja omisyjna - strategiczne zaniechanie (konwersja) podjęcia decyzji.

4. Niedecyzja remisyjna - nie ma określonego stanu pożądanego.

5. Niedecyzja symboliczna - polityk wie jaki jest stan pożądany, ale nie określa środków do jego uzyskania ( metody sprzeczne z ideologią)

6. Niedecyzja optatywna - decyzja jest gotowa zablokowana w fazie wyjścia (brak implementacji decyzji - decydent rozmyślił się z realizacji decyzji)

KLASYFIKACJA DECYZJI:

1. Ranga i charakter czasowy.

- decyzje strategiczne - perspektywiczne

- decyzje taktyczne - bieżące

- decyzje operatywne - doraźne w sprawach mało istotnych

2. Wiedza dostępna decydentowi.

- decyzje podejmowane w warunkach pewności

- decyzje podejmowane w warunkach niepewności

- decyzje podejmowane w warunkach ryzyka

3. Adresat.

- decyzje ogólnospołeczne

- decyzje partykularne - do wybranej grupy

- decyzje indywidualne

4. Szczebel wydawania decyzji

- decyzje międzynarodowe

- decyzje narodowe

- decyzje lokalne

5. Stopień doskonałości:

( optymalizacja decyzji - wybór najlepszej z możliwych decyzji)

- decyzje całościowo optymalizowane

- decyzje częściowo optymalizowane

- decyzje zadawalające (ale nie optymalizowane)

- decyzje niezadawalające

- decyzje nietrafne (błąd polityczny)

6. Związek pomiędzy potrzebami społeczeństwa a możliwościami decydentów

- decyzje przyczynowe

- decyzje celowościowe

7. Stopień wiedzy dostępnej decydentowi oraz zamiar realizacji decyzji

- decyzje realne

- decyzje symboliczne

- decyzje pozorne

- decyzje nonsensowne

PROCES DECYZYJNY - jest to całokształt działań prowadzonych od chwili zaistnienie problemu decyzyjnego do momentu wprowadzenia decyzji w życie.

Poziomy procesu decyzyjnego:

- racjonalnym - analiza sytuacji decyzyjnej, celów i możliwości

- emocjonalnym - ośrodek decyzyjny podlega stresowi i frustracji

- społecznym - kształt i treść decyzji jest przedmiotem walki politycznej wszelkich grup społecznych dążących do zaspokojenia swoich potrzeb i interesów

- organizacyjnym - otoczenie ośrodka podejmowania decyzji politycznych

Zakłócenia procesów politycznych:

- rozbieżność formy i treści w przebiegu procesu

- podporządkowanie decydentowi instytucji

- sztuczne kreowanie decyzji

- zakłócenia w procesie zbierania informacji

- podejmowanie decyzji zgodnie z wolą części społeczeństwa bez względu na to, czy ta część społeczeństwa jest zdolna do wyartykułowania potrzeb i interesów społeczeństwa jako całości.

Pietraś - fazy procesu decyzyjnego:

1. powstanie problemu oraz uświadomienie sobie tego problemu przez ośrodek decyzyjny

2. podjęcie ogólnej decyzji proceduralne (czy zająć się tym problemem)

3. podjecie konkretnej decyzji proceduralnej ( czy w tej sprawie należy zadecydować natychmiast)

4. podjecie decyzji merytorycznej o charakterze teleologicznym ( jakie cele działania)

5. podjęcie decyzji merytorycznej o charakterze metodologicznym (jakimi metodami te cele osiągnąć)

6. implementacja decyzji

OŚRODEK DECYZYJNY - to mechanizm podejmowania decyzji politycznych będący elementem systemu politycznego państwa lub elementem międzynarodowych struktur decyzyjnych.

Ośrodek decyzyjny może być otwarty lub zamknięty.

Otwarcie ośrodka decyzyjnego wpływa na stabilności systemu politycznego i jego zdolności adaptacyjne.

Zamknięcie ośrodku decyzyjnego powoduje nieefektywność działania:

1. Nieefektywność aksjologiczna (maskowanie braku demokracji)

2. Nieefektywność społeczna (brak reprezentacji intencji społecznej)

3. Nieefektywność ekonomiczna (wyższe koszty wykonania decyzji)

4. Nieefektywność polityczna (skłonność do decyzji symbolicznych)

PODZIAŁ OŚRODKÓW DECYZYJNYCH:

1. poziom decyzyjny

- narodowe

- międzynarodowe

2. wg miejsca w systemie:

- ośrodki będące organami państwa

- ośrodki nie będące organami państwa

- ośrodki nieformalne

- frakcje polityczne

3. wg ich trwałości

- ośrodki istniejące stale

- ośrodki powoływane doraźnie, ad hoc

4. wg skłonności do ryzyka

- ośrodki ze stałą tendencją do podejmowania działań i decyzji ryzykownych

- ośrodki powstrzymujące się od podejmowania działań ryzykownych

5. wg struktury wewnętrznej

- ośrodki zorganizowane hierarchicznie

- ośrodki zorganizowane niehierarchicznie

SYTUACJA DECYZYJNA - to system zmiennych niezależnych skłaniających decydenta do podjęcia działań.

PODZIAŁ SYTUACJI DECYZYJNYCH ( Pietraś):

1.rzeczywiste (istniejące realnie) i wyobrażone przez decydentów ( będące odbiciem sytuacji w świadomości decydentów)

2. wewnętrzne ( w granicach państwa) i zewnętrzne ( poza granicami państwa)

3. normalne ( decydent ma dużo czasu i informacji przy podejmowaniu decyzji) i kryzysowe (decydent działa w sytuacji stresu ze względu na wysokie ryzyko decyzyjne i brak czasu na przemyślenia)

Implementacja decyzji politycznych to proces urzeczywistnienia ( wprowadzenia w życie) tej decyzji za pomocą określonych metod i środków.

Warunki skutecznej implementacji:

1. oparcie programu na podbudowie teorii wiążącej zmiany w zachowaniach grup docelowych z osiąganiem pożądanego, końcowego stanu rzeczy (modelu państwa)

2. zawarcie w programie działań jednoznacznych dyrektyw i struktur procesu realizacyjnego, w celu maksymalizacji prawdopodobieństwa, iż grupy docelowe będą zachowywać się w pożądany sposób

3. posiadanie przez liderów agend, wdrażających program w życie, a także to, aby liderzy mieli konieczne umiejętności kierownicze i byli wierni celom statutowym (programowi)

4. wspomaganie programu przez zorganizowane grupy interesu (lobby) i legislatorów w przeciągu całego procesu realizacji programu

5. niepodważanie względnego prymatu celów statutowych w sposób istotny, w sytuacji gdy pojawiają się skonfliktowane ze sobą programy działań na niwie publicznej lub zmiany warunków społeczno - ekonomicznych.

Sprawiedliwość społeczna

• Przez sprawiedliwość rozumie się więc najczęściej właściwość czyjegoś postępowania polegającą na równym traktowaniu podmiotów znajdujących się w jednakowej sytuacji / lub noszących jednakowe cechy. W tym znaczeniu można mówić o sprawiedliwości jako o zjawisku o etycznym głównie charakterze

Sprawiedliwość można łączyć z zagadnieniami prawnymi

• sprawiedliwość prawa polegającą na jednakowym traktowaniu jednakowych podmiotów — powinno być gwarantowane w procesie prawotwórstwa

• sprawiedliwe stosowanie prawa tj. jednakowe traktowanie jednakowych podmiotów przez organy władzy publicznej, wówczas gdy podejmują wobec nich decyzje konkretne i indywidualne

• sprawiedliwość jako właściwość wyrokowania polegającą na wydawaniu przez sądy orzeczeń zgodnych z normami prawa.

Zasady sprawiedliwości społecznej i ich afiliacje doktrynalne (związek z doktrynami)

• Równość możliwości nazywana także zasadą równych szans - to naczelna zasada liberalizmu, w której najczęściej chodzi o likwidacje barier we wchodzeniu na wszelkie rynki, co względnie łatwo odnieść do rynków ekonomicznych, nieco trudniej do rynków politycznych, a jeszcze trudniej do sfery społeczno - kulturowej . Chodzi o zapewnienie jednostce możliwości samorozwoju, co odnosić się może nie tylko do redystrybucji, ale i zmian w statusie, a więc zapewnienia otwartości dla innej rasy czy mniejszości. Zasada równości szans nie gwarantuje równości rezultatów, a nawet jej nie zakłada, odwrotnie - prowadzi do tego, że inne nierówności nadal się utrzymują, ale już uprawomocnione, bo uprzednio zapewniły każdemu równy start

• Równość rezultatów - jest to zasada dobrze znana z socjalistycznej gospodarki centralnie planowanej, kiedy to funkcjonowała pod nazwą „urawniłowki”, a jej treść dobrze oddawało powiedzenie „czy się stoi czy się leży X tysięcy się należy". Zrównanie wszystkich.
  „Wypłaty" według tej zasady są niezależne od wkładu, ale broniono jej przy pomocy takiego argumentu, iż wkład jest realizowany kolektywnie, a jego doniosłość wynika z kolektywnej strategii państwa partyjnego, to również wypłaty powinny być realizowane kolektywnie.

• Zasada zaspokajania potrzeb podstawowych (zasada minimalnych potrzeb życiowych). Na niej opierają się normy prawne państwa welfare state (państwa opiekuńczego). Państwa socjaldemokratyczne: Dania, Szwecja, Finlandia, Norwegia. Powołują się na nią partie socjaldemokratyczne. Karol Marks pisał o przyszłej organizacji społeczeństwa zbudowanej na zasadzie „każdemu według potrzeb”, ale współczesny sens tej zasady jest odmienny, bo rozumiana jest ona zwykłe jako minimum życiowe, a nie swojego rodzaju maksimum, jaką wyrażał Marksowski slogan.

• Zasada merytokracji - stosowanie tej zasady polega na tym, że wysokość wypłaty jest ściśle uzależniona od wkładu, na przykład wysiłku w pracy, umiejętności, inteligencji. Do zasad merytokratycznych zalicza się też często zasadę : każdemu wedle stanowiska. Idea merytokracji jest uzupełnieniem idei równych szans, której zwolennicy uważają, że wystarczy zapewnienie wszystkim równości startu, bo dalej obowiązuje zasada merytokratycznej proporcjonalności.

• Zasadą udziałów (uprawnień) - chodzi o oczekiwanie otrzymywania jakichś dóbr, do których jednostka czy grupa nabyła kiedyś uprawnienie w sposób prawomocny, w sposób formalny lub też na mocy tradycji. W ramach tego myślenia nierówności są stanem naturalnym, a nawet pożądanym. Sprzyjają formowaniu się hierarchii, co dla konserwatystów jest rozwiązaniem dobrym, bo sprzyjającym utrzymaniu ograniczonej wspólnoty.

Wizje sprawiedliwości społecznej

Hobbes - wzajemne korzyści dla obywatela i państwa.

John Rawles - sprawiedliwość jest bezstronna. Jeśli państwo jest sprawiedliwe, to sprawiedliwość jednostek jest bez znaczenia. Dobro ogólne jest poza dobrem jednostki.

Karol Marks - zagwarantowanie jednostkom równego statusu.

10

---