Nietrzymanie moczu
artykuł dr. n. med. Pawła Domańskiego
Pod pojęciem "nietrzymanie moczu"
rozumiemy bezwiedne (niezależne od naszej woli)
wyciekanie moczu przez cewkę o takiej częstości i w takiej ilości,
że staje się to istotnym problemem zdrowotnym lub społecznym.
Przebieg kliniczny chorób układu moczowego jest bardzo zróżnicowany. Niektóre z tych schorzeń, nawet o niepomyślnym rokowaniu, w początkowym okresie mogą nie dawać żadnych dolegliwości. Innym z kolei towarzyszą silne bóle "nie do zniesienia", jak to się dzieje np. w kamicy nerkowej. Ustępują one zazwyczaj w pierwszych godzinach leczenia i mogą już nigdy więcej nie nawracać. Natomiast niektóre objawy utrzymują się przez wiele miesięcy lub nawet lat, co znacznie utrudnia codzienne życie, tak zawodowe, jak i prywatne. Do tych ostatnich niewątpliwie należy zaliczyć nietrzymanie moczu.
Płeć, wiek i choroby
Nietrzymanie moczu stwierdza się dwukrotnie częściej u kobiet. Dane statystyczne z oddziałów oraz poradni ginekologicznych i urologicznych wykazują, że objaw ten występuje u około 25-30% pacjentek po 45. roku życia. Należy zaznaczyć, że pewna liczba chorych nigdy nie zgłasza się do lekarza.
Znanymi czynnikami ryzyka jest więc płeć, wiek, a także (chociaż nie w pełni udokumentowanymi) zakażenia układu moczowego, menopauza, brak aktywności fizycznej po porodach, zabiegi operacyjne układu moczowo-płciowego, niektóre choroby (np. przerost gruczołu krokowego, zapalenia pochwy, udar mózgu, stwardnienie rozsiane, cukrzyca, niewydolność krążenia), alkoholizm oraz pewne leki.
Nietrzymanie moczu można podzielić na kilka rodzajów: tzn. niestabilność wypieracza (niestabilny pęcherz, pęcherz spastyczny, czyli o wzmożonym napięciu), wysiłkowe nietrzymanie moczu (niewydolność zwieracza), nietrzymanie ze stałym wypływem z przepełnionego pęcherza (arefleksja wypieracza, pęcherz atoniczny), nietrzymanie czynnościowe oraz jatrogenne (wywołane przekonaniem o chorobie pęcherza).
Dlaczego chorujesz?
Najczęstszą przyczyną nietrzymania moczu (około 70% przypadków) jest niestabilność wypieracza, która polega na występowaniu mimowolnych skurczów pęcherza, niekiedy na tyle silnych, że wywołują niekontrolowany wyciek moczu. W wysiłkowym nietrzymaniu moczu mamy do czynienia z osłabieniem zwieraczy, mięśni dna miednicy lub nadmierną ruchomością szyi pęcherza. Bezwiedne oddawanie moczu wiąże się ściśle z wysiłkami fizycznymi, kaszlem, kichaniem, gwałtownymi ruchami lub śmiechem. Dla nietrzymania czynnościowego typowa jest niemożność zdążenia na czas do toalety. W większości przypadków nie stwierdza się natomiast żadnych zmian patologicznych w obrębie układu moczowego. Ten typ zaburzeń występuje głównie u osób w starszym wieku. Najczęstszą przyczyną tzw. jatrogennego nietrzymania moczu jest długie unieruchomienie pacjenta oraz przyjmowanie niektórych leków (przeciwpsychotycznych, uspokajających, nasennych, antydepresyjnych, moczopędnych oraz tzw. alfa-adrenolitycznych, stosowanych np. w nadciśnieniu tętniczym). Należy zaznaczyć, że wymienione tu klasyczne powody nietrzymania moczu w postaci "czystej" występują stosunkowo rzadko. Zazwyczaj mają one charakter mieszany i u jednej osoby mamy do czynienia z co najmniej dwoma typami nietrzymania moczu.
Idź do lekarza i zrób badania
W każdym przypadku pojawienia się początkowych objawów pacjent powinien zasięgnąć porady urologa i neurologa, a kobiety również ginekologa. Dokładnie zebrane wywiady, badanie lekarskie oraz uzyskane wyniki badań dodatkowych (m.in. badanie ogólne i posiew moczu, stężenie kreatyniny i mocznika w surowicy krwi, USG oraz badanie urodynamiczne i radiologiczne) pozwalają niemal u wszystkich ustalić przyczynę nietrzymania moczu i zastosować właściwe leczenie. Polega ono na systematycznym wykonywaniu ćwiczeń, których celem jest wzmocnienie mięśni dna miednicy, przestrzeganiu właściwego oddawania moczu w ciągu doby, leczeniu farmakologicznym oraz (w przypadku niepowodzeń postępowania zachowawczego) operacyjnym.
Jeśli masz kłopoty
Podstawowe zasady właściwego oddawania moczu dla osób z nietrzymaniem moczu:
Zaraz po nocnym wypoczynku należy całkowicie opróżnić pęcherz.
Zaplanować i ściśle przestrzegać oddawania moczu w godzinach, na które przypada moczenie bezwiedne (niejako wyprzedzając czas mimowolnego moczenia). Na przykład jeśli moczenie występuje co 3 godziny, to mocz należy oddawać właśnie co 3 godziny, nie czekając na pojawienie się parcia na mocz, nawet gdyby ilość moczu była niewielka.
Należy systematycznie prowadzić dzienniczek samokontroli, notując godziny oddawania moczu oraz przypadki moczenia mimowolnego.
O czym trzeba pamiętać?
Leczenie farmakologiczne musi być stosowane według zaleceń specjalisty. Nie należy przyjmować specyfików, które np. pomogły innej osobie. W każdym bowiem przypadku leki są odpowiednio dobierane dopiero po dokładnym ustaleniu przyczyny nietrzymania moczu.
Jeśli leczenie zachowawcze nie przyniosło oczekiwanych efektów, przeprowadza się zabiegi operacyjne polegające m.in. na wykonaniu plastyki krocza, pochwy lub cewki moczowej oraz (u mężczyzn) częściowej albo całkowitej resekcji gruczołu krokowego, w przypadku jego przerostu.
Należy podkreślić, że leczenie osób z nietrzymaniem moczu jest długotrwałe, musi być prowadzone systematycznie i nierzadko wymaga współpracy kilku specjalistów. U zdecydowanej większości uzyskuje się całkowite ustąpienie dolegliwości lub wybitne ich zmniejszenie, co pozwala przywrócić chorym komfort życia pacjentów.
Bywa jednak i tak, że mimo leczenia nietrzymanie moczu trwa dalej. Wtedy pacjentom zaleca się stosowanie specjalnych pieluchomajtek Tena i Seni albo produktów Conveen: cewników zewnętrznych dla kobiet i mężczyzn oraz worków do zbiórki moczu.