MIT WEDŁUG ELIADEGO
Mit jako prawydarzenie
Mit opowiada jakąś historię sakralną, prawydarzenie, które dokonało się na początku czasu.
Postacie mitu nie są ludźmi lecz bogami lub bohaterami kultury - dlatego ich czyny stanowią jakąś tajemnicę, misterium. Mit zatem jest objawieniem, ponieważ odkrywa przed człowiekiem jakąś tajemnicę. Opowiada o tym co się stało w innym czasie lub na początku czasu, co było na początku
Mit a ontologia
Mit jest prawdą absolutną - mit obwieszcze prawydarzenie i wtedy staje się niepodważalną prawdą; dlatego też posiada status ontologiczny: mówi o rzeczywistościach, o tym co się rzeczywiści stało.
Eliade rozumie rzeczywistość, jako to, co stanowi rzeczywisty byt sfera sacrum jest rzeczywista.
Sfera świecka świecka nie ma udziału w bycie, ponieważ to co świeckie, nie zostało ontologicznie ustanowione przez mit, nie ma swojego mitycznego wzorca. Inaczej: wszystko co zostało ustanowione przez mit przynależy do sfery sakralnej, jest aktem rzeczywistym, np. praca na roli, jako obrzęd ustanowiony przez bogów. Jednak istnieje też praca na roli nie będąca obrzędem, lecz źródłem zysków ekonomicznych (patrz: Unia Europejska). To świadczy o desakralizacji społeczeństwa.
Żaden bóg, żaden heros kulturowy nie objawił nigdy aktu świeckiego. Wszystko, czego dokonali bogowie lub przodkowie (a więc wszystko, co jest treścią mitów) przynależy do sfery sacrum, ma udział w bycie. Analogicznie, to co ludzie robią bez mitycznego wzorca przynależy do sfery świeckiej.
Mit objawia sakralność absolutną, bo mówi o działalności bogów, ich ingerencji w świat świecki. To wkroczenie sacrum w świat , o jakim opowiada mit, ustanawia świat jako coś rzeczywistego. Mit wyjaśnia, dlaczego i jak doszło do istnienia czegoś w świecie (jak powstala wyspa, gatunek rośliny, obyczaj). Samo opowiadanie jest aktualizacją mitu i wkroczeniem sfery sacrum w świat. Dlatego też w niektórych kulturach mity są opowiadane w czasach szczególnej obrzędowości.
Zasadnicza funkcja mitu polega na ustalaniu wzorców wszelkich obrzędów i znaczących czynności ludzkich: odżywiania się, seksualnych zachowań, pracy, nauki, itp. Czlowiek naśladuje wzorcowe gesty bogów, powtarza ich czyny, czy chodzi o zwykłą funkcję fizjologiczną, jak odżywianie się, czy też o działalność społeczną, ekonomiczną, kulturową, wojskową, itp.
To wierne powtarzanie boskich wzorców ma podwójny rezultat:
Człowiek, naśladując bogów, utrzymuje się w sferze sacrum, czyli w rzeczywistości
Świat uświęca się dzięki nieustannemu reaktualizowaniu wzroców gestów boskich. Religijna postawa ludzi przyczynia się do podtrzymania świętości miejsca.
Reaktualizowanie mitów - przyczyny i konsekwencje
Człowiek religijny przyjmuje na siebie człowieczeństwo, które ma wzorzec ponadludzki, transcendentny. Uważa siebie za c zł o w i e k a n a - p r a w dę , bo naśladuje bogów, herosów kulturowych lub mitycznych przodków.. Człowiek religijny n i e j e s t d a n y : on t w o r z y sam siebie, zbliżając się do wzorców boskich. Wzorce owe, jak powiedzieliśmy, przechowywane są przez mity, przez dzieje boskich czynów — gesta deorum.
C zł o w i e k i e m p r a w d z i w y m staje się naś ladują c bogów.
Konsekwencje imitatio dei
Tego rodzaju imitatio dei nakłada niekiedy na ludzi pierwotnych bardzo poważną odpowiedzialność. Pewne krwawe ofiary znajdują uzasadnienie w praakcie boskim: in illo tempore bóg zabił potwora morskiego i poćwiartował jego ciało, aby uczynić zeń kosmos. Człowiek powtarza tę krwawą ofiarę, niekiedy nawet ofiarę z człowieka, gdy ma zbudować wieś,świątynię, czy choćby dom.
Poniżej inny przykład Eliadego, który może przydać się w czasie egzaminu:
Czym mogą być konsekwencje imitatio dei, wynika dosyć jasno z mitologii i obrzędów ludów pierwotnych. Przykład: zgodnie z mitami paleorolnikow człowiek stał się tym, czym jest dzisiaj — istotąśmiertelną, zróżnicowaną pod względem płci i skazaną na pracę — w rezultacie prazbrodni; przed epoką mityczną istota boska, często kobieta lub dziewczyna, niekiedy dziecko lub mężczyzna — poświęca się, aby z ciała owej ofiary mogły wyrosnąć bulwy lub drzewa owocowe. To pierwsze zabójstwo odmieniło w sposób zasadniczy modus ludzkiego istnienia. Ofiara złożona z istoty boskiej, zapoczątkowała zarówno konieczność odżywiania się, jak nieuchronność śmierci i w konsekwencji — seksualność, jedyny sposób zdolny zapewnićżyciu ciągłość. Realizacja: Dla wszystkich ludów paleorolniczych ważne jest zwłaszcza to, aby okresowo odwoływaćsię do prawydarzenia, które było podstawą aktualnej ludzkiej kondycji. Wspomnienie reaktualizowane poprzez obrzędy (przez powtarzanie prazabójstwa) odgrywa zasadniczą rolę: nie wolno zapomnieć o tym, co się stało in illo tempore. Prawdziwym grzechem jest zapominanie: dziewczyna, która w czasie swej pierwszej miesiączki pozostaje przez trzy dni w ciemnej chacie nie odzywając się słowem do nikogo, czyni tak, gdyż zabita mityczna dziewczyna przeistoczywszy się w księżyc pozostawała przez trzy dni w ciemnościach; jeśli miesiączkująca dziewczyna sprzeniewierzy się milczeniu i odezwie się, dopuszcza się winy, jaką jest zapomnienie prawydarzenia. Nie chodzi o pamięć jednostkową: liczy się wyłącznie upamiętnianie wydarzenia mitycznego.
Powyzej mit opisany bardzo szczegółowo, a poniżej bardziej zwięzły opis mitu (wg opracowania z zeszlego roku):
Mit to opowieść, która wydarzyła się in illo tempore (w owym czasie), o tym, co bogowie, bądź też inni ludzkie istoty uczyniły na początku czasu. Raz opowiedziany mit staje się prawdą apodyktyczną, absolutną. Obwieszcza wystąpienie nowej sytuacji „kosmicznej” bądź prawy darzenie, które dokonało się na początku czasu. Mit jest opowieścią o dziele stworzenia, o tym jak coś powstało, jak zaczęło być. Z tego względu mit związany jest z ontologią, mówi o tym co się rzeczywiście wydarzyło.
Mity opowiadają o tym czego dokonali bogowie lub przodkowie, zatem wszelka działalność twórcza, o której opowiadają mity, należy do sfery sacrum i ma udział w bycie. Z kolei to co wykonują ludzie z własnej inicjatywy bez wzorca mitycznego przynależy do sfery świeckiej.
Mit opowiadając o twórczej aktywności bogów, odsłania sakralność ich dzieł a tym samym jest sakralnością absolutną. ( u niektórych prymitywnych ludów mity można recytować jedynie w obrzędowo bogatszej porze roku).
Funkcją mitu jest ustalenie wzorców wszelkich obrzędów i wszelkich znaczących czynności ludzkich, takich jak np.: odżywianie, praca. Człowiek naśladuje gesty, powtarza czyny bogów (czynności tj: odżywianie, a także działalność kulturalna czy ekonomiczna).
Powstawanie wzorów boskich:
Człowiek naśladując bogów utrzymuje się w sferze sacrum, czyli w rzeczywistości
Świat uświęcany jest poprzez nieustanne reaktualizowanie wzorcowych gestów boskich.