Rozdział IV. Istnienie moralnego prawa naturalnego.
Prawo naturalne oznacza na podstawowych imperatywach oparty zbiór norm kategorialnych obiektywnych i absolutnych (czyli podstawowych i niezmiennych), które uzdalniają podmioty rozumne do spełniania aktów wewnętrznie dobrych, a unikania wewnętrznie złych.
Podstawowe imperatywy. Chodzi tu głownie i imperatyw „czyn to, co moralnie dobre, a unikaj tego, co moralnie złe”.
Zbiór norm kategorialnych. Normy-reguły postępowania, które wyrażają nakaz bądź zakaz. normy wchodzące w skład prawa naturalnego stanowią rzeczywiste, jednoznacznie określone reguły praktycznego postępowania moralnego . Przykładowym zestawem takich norm może być Dekalog.
Obiektywnych- istniejących niezależnie od aktów poznawczych ludzkiego intelektu.
Powszechnych i niezmiennych-prawno naturalne znane jest wszystkim ludziom-powszechne. Niezmiennych- zachowuje tożsamość treści niezależnie od przeżyć jednostki, określonych czynników społeczno-kulturowych. Niezależność tego prawa od pratwórczego stanowienia autorytetu społecznego jakim jest władza państwowa lub grupa społeczna określająca w danym społeczeństwie obowiązujące ustawy i zwyczaje. Tu ukazuje się różnica między chrześcijańskim a pozytywistycznym pojmowaniem prawa. Pozytywizm wszelkie prawo uzależnia od stanowienia autorytetu społecznego.
Uzdalnianie podmiotów rozumnych do spełniania aktów wewnętrznie dobrych i unikania wewnętrznie złych.-Poza granicami prawa moralnego leży dziedzina aktów molarnie obojętnych. Akty wewnętrznie dobre lub wewnętrznie złe mają właściwą sobie treść dobra lub zła. Czerpią ja że zgodności lub niezgodności z odpowiednimi absolutnymi wartościami moralnymi. Oznacza to styczność prawa naturalnego że światem wartości. Świat absolutnych imperatywów prawa naturalnego i świat absolutnych wartości moralnej pozostają we wzajemnej zależności. Prawno naturalne mieści się w ramach świata wartości. .
W wieku XX pojawiła się koncepcja prawa naturalnego o zmiennej wartości . Najpierw na gruncie filozofii pozachrześcijańskiej, zwłaszcza w neokantyzmie, później na gruncie samej filozofii chrześcijańskiej. Fakt ten zatarł granice pomiędzy zwolennikami istnienia prawa naturalnego i przeciwnikami prawa naturalnego. Zwolennicy prawa naturalnego o zmiennej treści założyli , że dla zachowania idei prawa naturalnego wystarczy przyjąć tylko pewne niezmienne elementy. Są one bądź natury formalnej ( np. prawo jako idealny wzór i inspiracja urzeczywistnienia doskonałego porządku społecznego) bądź natury treściowej( np. podporządkowanie Bogu, szacunek człowieka, rozwój kultury). Natomiast pozostałym normom postępowania należy przyznać charakter względny i zależny od rozumu i woli człowieka oraz całokształtu wpływających na niego czynników. W ten sposób według autorów koncepcja prawa natury dałaby się pogodzić z idea ewolucji moralności. Również po stronie zwolenników prawa naturalnego znalazły się teorie, które zacieśniają niezmienne normy tylko do najogólniejszych zasad . Tym interpretacją prawa naturalnego przeciwstawiają się następujące tezy doktryny chrześcijańskiej:
prawo naturalne jest prawem we właściwym tego słowa znaczeniu. Normom wchodzącym w skład prawa naturalnego przysługuje moc imperatywna, dzięki której sprawiają one w poszczególnych osobach odpowiednie moralne powinności bądź uprawnienia. Prawo naturalne jest prawem powszechnym i niezmiennym , czyli absolutnym i z tego tytułu jest określane jako „prawo naturalne”
cechy powszechności i niezmienności przysługują nie tylko najogólniejszym zasadom bądź formalnym elementom prawa naturalnego, ale również normom określonym szczegółowo. . Dzięki temu prawo naturalne stanowi one ogólne i rzeczywiste prawidła praktycznego postępowania moralnego. Można powiedzieć, że koncepcja prawa naturalnego o zmiennej treści w każdej swej postaci jest w gruncie rzeczy tylko utajonym relatywizmem., teściowo nie do pogodzenia z autentyczną teoria prawa naturalnego.
Imperatywność prawa naturalnego jest wcześniejsza i niezależna od prawotwórczych aktów władzy państwowej, społecznych zwyczaj ów i instytucji, wymogów kultury czy wpływów środowiska (czynniki takie zwykło się określać terminem „stanowienie pozytywne”). moralne prawo naturalne obejmuje zbiór norm tkwiących w naturze człowieka. Z uwagi na o stanowi ono porządek moralny dany człowiekowi, którego człowiek nie tworzy , ale tylko go odkrywa i odczytuje. Prawo naturalne jest wyryte w naturze człowieka.
TEZA: istnieje we właściwym tego słowa znaczeniu rozumiane prawo naturalne, obiektywne i absolutne, stanowiące (łącznie z absolutnymi wartościami) podstawę porządku moralnego.
Uzasadnienie:
wstępnym krokiem na tej drodze jest sporządzenie listy elementarnych, najbardziej typowych imperatywów molarnych . Na wymienienie zasługują przede wszystkim: nakaz oddawania czci Bogu lub bóstwom, okazywanie szacunku dla rodziców , nakaz przestrzegania wymogów sprawiedliwości, mówienie prawdy itp. z drugiej trony: zakaz obrazy boga czy bóstw, nieuszanowania rodziców, pogwałcenia praw drugiego człowieka. dopuszczenia się zdrady i kłamstwa. Za przykład tego rodzaju norm imperatywnych mogą posłużyć nakazy Dekalogu np. „nie zabijaj”, „nie kradnij”, „nie cudzołóż” itp.
podstawowym dowodem na to, że zdania te maja charakter imperatywny jest zjawisko winy, czyli poczucie odpowiedzialności za zło molarne, występujące powszechnie w świadomości molarnej ludzkości w związku z wykroczeniem przeciwko którejś z wymienionych norm. Ponadto łączy się z tym zazwyczaj świadomość sankcji grożącej ze strony boga czy bóstwa. Normy te zwierają w swej treści odpowiedni nakaz, powinność moralna, konieczność, czyli obowiązek takiego właśnie działania.
Normy te są także normami powszechnymi nie niezmiennymi, czyli absolutnymi. Odtwarzają one stan świadomości moralnej całej ludzkości w czasie i przestrzeni. Wszystkie wymienione normy imperatywne występują u wszystkich społeczeństw wymienione imperatywy molarne są niezależne w swej imperatywnej treści od subiektywnych przeżyć, emocji czy potrzeb poszczególnych jednostek, ale także od historycznych układów, czynników społeczno-kulturowych , a szczególnie do stanowienia autorytetu społecznego. Przeciwko indywidualnemu stanowieniu tych norm świadczy i to, że często nakazują one rzeczy trudne, wymagające ofiar że strony człowieka, od których poszczególne jednostki chętnie by się uchyliły, gdyby moc obowiązujących norm zależała od nich samych. Natomiast przeciwko społecznej genezie tych norm, przemawia fakt, że rozciągają się one często na dziedzinę czysto wewnętrznych aktów człowieka, do której działalność społecznych autorytetów nie sięga.
Normy prawa naturalnego stanowią fundamentalną strukturę ładu moralnego.