Slajd 1 :PeRSePOLIS
Slajd 2 :Lokalizacja
Persepolis (współcześnie Takht-e Jamshid) znajduje się w południowo - zachodnim Iranie, na terenie prowincji Fars u stóp góry Kuh-e Rahmat. Nazwa pochodzi z języka greckiego i dosłownie oznacza „niszczyciel miast”.
Jego budowa została rozpoczęta w 515 r. p. n. e. przez Dariusza Wielkiego.
Slajd 3: Plan Założenia
Slajd 4 Apadana
Z polecenia Dariusza wybudowany został na trzech różnych poziomach wysoki taras ( o powierzchni ok. 13 ha), na którym następnie zostały wzniesione poszczególne budynki kompleksu
Jako pierwsza została wzniesiona Apadana, której budowę zakończono około 490 r. p. n. e. Jest to kwadratowe pomieszczenie otoczone z trzech stron kolumnowym portykiem, w którym król udzielał audiencji.
Slajd 5
Strop apadany podtrzymywany był przez 36 kolumn rozmieszczonych w 6 rzędach i zwieńczonych podwójnymi protomami byków. Górne partie ceglanych ścian zdobiły malowidła i terakotowe kafelki z przedstawieniami lwów, byków, motywów roślinnych. Pozostałości barwników znaleziono również na bazach niektórych kolumn
Slajd 6 :Klatki Schodowe
Na podium na którym wzniesiono pomieszczenia apadany prowadziły dwie podwójne klatki schodowe - jedna od strony północnej i druga od strony wschodniej. Obie klatki schodowe były bogato zdobione przedstawieniami reliefowymi, a między ramionami schodów przedstawiono strażników stojących przed inskrypcją wyrytą na kamiennej płycie.
Przedstawieniem zdobiącym i jednocześnie zamykającym trójkątne przedstawienia klatek schodowych jest symboliczne ukazanie lwa atakującego byka.
Wschodnia klatka schodowa zachowała się lepiej od północnej, a jej południowe skrzydło zdobione jest przedstawieniami delegacji narodów zamieszkujących tereny imperium perskiego, niosących dary swojemu królowi. Każde kolejne przedstawienie poprzedzone jest przedstawieniem urzędnika w stroju perskim, i oddzielone od następnego drzewem.
Slajd 7 :
przedstawienia strażników perskich i suzjańskich
Ukazane są delegacje 23 satrapii:
Slajd 8:
- Etiopczycy - są przedstawieni jako postacie o mocno kręconych włosach, niosą ze sobą naczynie i prowadzą okapi
- Drangianie - przedstawieni są z włócznią, tarczą i bykiem o długich rogach
Slajd 9:
- Arabowie - dromader i tkaniny
- Hindusi - małpa, naczynia, siekiery
Slajd 10 :
- Kapadojczycy - koń i ubrania
- Mieszkańcy Ariany - wielbłąd, skóry i naczynia
Slajd 11:
- Gandaryjczycy - byk, włócznia, tarcza
- Baktryjczycy - wielbłąd i dzbany
Slajd 12:
- Scytowie - bransolety, ubrania i konie
- Mieszkańcy Jonii - baran, misy, tkaniny
Slajd 13:
- Babilończycy - garbaty byk, ubrania, naczynia
- Licyjczycy/ Syryjczycy - naczynia, bransolety, dwukonny rydwan
Slajd 14:
- Suzjańczycy - dwa lwiątka, lwica, dzbany z uchwytami w kształcie ptasich łbów i sztylety
Dariusz nie zdołał ukończyć jej budowy.
Slajd 15 :Taczara
Pałac Dariusza znajdujący się na południe od Apadany.
Główna sala z 12 kolumnami otoczona jest od wschodu i zachodu wąskimi pomieszczeniami, natomiast od północy zespołem symetrycznie rozmieszczonych pokoi.
Jako jeden z pierwszych budynków powstałych na terenie tarasu, była wykonana z niezwykłą dokładnością i starannością.
Slajd 16 i 17:
Początkowo na platformę pałacu prowadziły schody znajdujące się w jej południowym boku, następnie w czasach Artaxerxesa III dobudowano kolejną klatkę schodową na zachodnim boku.
Slajd 18:
Wszystkie kamienne odrzwia zdobiły reliefy. W południowym wejściu relief przedstawia króla w towarzystwie dwóch sług. Przejścia z zachodnich i wschodnich pomieszczeń do głównego hallu taczary zdobiły przedstawienia herosa walczącego z monstrum, lwem i bykiem.
Slajd 19 :Skarbiec
Jest to zespół sal kolumnowych powstały w sąsiedztwie sali tronowej - tzw. sali stu kolumn, ulegał wielokrotnym przebudowom.
Przechowywano w nim broń i drogocenne przedmioty, będące głównie darami pochodzącymi z poszczególnych prowincji imperium przysyłanymi z okazji święta Nowego Roku na dowód lojalności wobec władcy.
Slajd 20 :
Na terenie Skarbca znaleziono słynne przedstawienie Dariusza udzielającego audiencji.
Slajd 21 : Brama Xerxesa
Tzw. Brama Wszystkich Narodów powstała w sąsiedztwie Apadany od jej północnej strony.
Budynek składa się z jednego przestronnego pomieszczenia którego dach był wsparty na 4 kolumnach.
Slajd 22:
3 monumentalne wejścia były strzeżone przez olbrzymie posągi skrzydlatych byków z ludzką twarzą.
Slajd 23 :Pałac Xerxesa
Pałac Xerxesa ma plan wzorowany na planie pałacu Dariusza ma również zbliżone do Apadany dekoracje z wyjątkiem dwóch dużych inskrypcji przy wschodnim i zachodnim wejściu.
Slajd 24:
Hadisz został zbudowany na południowy - wschód od apadany. Prowadziły do niego dwie monumentalne klatki schodowe, z których wychodziło się na duży dziedziniec przed pałacem.
Slajd 25:
Na kamiennych framugach głównych przejść umieszczono przedstawienia króla w towarzystwie służby pałacowej i gwardzistów.
Slajd 26: Harem Xerxesa
Budynek zyskał określenie „harem” ze względu na obecność szeregu identycznych małych, pozbawionych okien, pomieszczeń w zachodnim skrzydle
Centralną część budynku stanowi kolumnowy hall z otaczającym go portykiem, otwartym na przylegający od strony północnej dziedziniec.
Slajd 27:
Zdjęcia przedstawiają wygląd haremu i jego głównego hallu tuż po odsłonięciu
Slajd 28:
Framugi pomieszczeń otaczających portyk oraz drzwi głównego hallu zdobią reliefy przedstawiające władcę i dworzan.
Slajd 29 : Sala stu kolumn
Sala tronowa, inaczej sala stu kolumn. Swoją nazwę zawdzięcza dziesięciu rzędom po dziesięć kolumn.
Jej budowa została rozpoczęta przez Xerxesa a zakończona przez Króla Królów Artaxerxesa I. Inaczej zwana jest salą tronową.
Jest to duże kwadratowe pomieszczenie, którego ściany zdobione są kamiennymi niszami, a każdą ścianę przecinają dwa przejścia do wąskich pokoi - każde zdobione reliefami.
Slajd 30:
Na południu na framugach widnieją przedstawienia siedzącego na tronie, pod baldachimem, króla w towarzystwie sługi. Król i sługa stoją na wysokiej platformie, niesionej przez przedstawicieli podbitych narodów. Północne framugi zdobione są u góry przedstawieniem władcy udzielającego audiencji, na centralnym reliefie schodów apadany.
Slajd 31:
Przejścia strony wschodniej i zachodniej zdobią przedstawienia walczącego królewskiego herosa ze zwierzętami fantastycznymi i realnymi.
Slajd 32 :Tripylon
Swoją nazwę zawdzięcza trzem wejściom.
Zdaniem niektórych uczonych stanowi on przejście między zabudowaniami o charakterze publicznym a zabudowaniami prywatnymi.
Slajd 33:
Do kwadratowego hallu wiodło szerokie wejście z czterema kolumnami. We wschodniej ścianie hallu znajdowało się przejście do wąskiego pomieszczenia i na przylegające od wschodniej strony schody. Od strony południowej budynek był otoczony podobnym jak na północy portykiem, a od zachodniej szeregiem pomieszczeń mieszkalnych.
Slajd 34:
Trzy główne wejścia zdobią kamienne reliefy. Na północy i południu przedstawiono króla wychodzącego z hallu w towarzystwie służących. Reliefy obu framugach drzwi ukazano władcę prawdopodobnie w towarzystwie następcy tronu.
Slajd 35 :Okolice królewskiego miasta
Przez blisko 100 lat tereny wokół Persepolis i samo miasto były intensywnie badane, jednak okres achemenidzki pozostawał słabo rozpoznany.
Wybitnym badaczem tego okresu zarówno w samym mieście jak i w jego okolicach był William Sumner, który od połowy lat 60 XX wieku prowadził systematyczne badania terenu doliny rzeki Kur.
Wówczas wyróżnił 6 faz protohistorycznych.
Slajd 36 :
Warstwa achemenidzka (VII) jest najtrudniejsza do rozpoznania z dwóch powodów:
Jest to pierwsza warstwa historyczna, ale chronologia dla niej jest niezbyt precyzyjna
Jest reprezentowana przez liczne telle z fragmentami ceramiki i inne ślady ludzkiej działalności.
Sumner zaproponował chronologię dla okresu achemenidzkiego w oparciu o zdefiniowaną chronologię warstwy VI (koniec 2 - początek 1 tysiąclecia)
Przypuszczał on, że faza VI koresponduje ze wzrostem pasterskiego trybu życia i przybyciem na te tereny nowych populacji, prawdopodobnie mówiących po irańsku, które wymieszały się z lokalną społecznością Anszanu. Przybyłe społeczności były potem określane mianem Persów i dały początek Achemenidom
Slajd 37:
Warstwa VII poprzedzona jest całkowitym zanikiem ceramiki malowanej i zastąpieniem jej przez nie ornamentowaną, co w niektórych miejscach przetrwało do okresu panowania Seleucydów i Partów.
W trakcie swoich podróży Sumner zidentyfikował 24 stanowiska okresu achemenidzkiego, później dołączając do tego jeszcze prace irygacyjne i brukowane drogi uzyskując liczbę 39 stanowisk, by następnie zaliczyć jeszcze odkryte pozostałości architektoniczne i inne ślady ludzkiej działalności (bazy kolumn, kamieniołomy) i uzyskać ostateczną liczbę 42 stanowisk.
Slajd 38:
Telle z okresu achemenidzkiego mają z reguły mniej niż 1ha powierzchni i nie więcej niż 2 m wysokości, z 6 wyjątkami. Spośród 6 znaczących, 2 większe leżą w bliskim sąsiedztwie Persepolis: stanowisko W w odległości mniejszej niż 1 km, zajmujące powierzchnię 25 ha; i stanowisko Firuzi (Firuz?) oddalone od Persepolis o 4km, zajmujące powierzchnię 600 ha i będące zbiorem 12 telli z których tylko z paru brakuje materiału ceramicznego.
Grupą zamieszkującą Firuzi byli prawdopodobnie Matezzish, według inskrypcji z tabliczek fortyfikacji Persepolis określających je jako znaczące centrum. Jest bardzo prawdopodobne że było to centrum administracyjne ale również i miasto, gdzie mieszkali budowniczowie, skrybowie i służba.
Na kilku stanowiskach doliny i paru wyniesieniach u podnóży gór nie ma w ogóle znalezisk pozostałości ceramicznych i są one datowane na okres achemenidzki na podstawie znalezisk elementów architektonicznych charakterystycznych dla tych czasów lub na podstawie śladów obróbki i wydobycia kamienia.
Slajd 39:
W innych wypadkach, zwłaszcza w stanowiskach u podnóży gór gdzie znaleziono fragmenty baz i kapiteli kolumn, zwykle nie ukończonych, mogą być dowodami na poszczególne fazy obróbki kamienia, między ich wydobyciem a pałacami Persepolis lub innymi stanowiskami. Prawdopodobnie tego typu punktami są stanowiska: E, F, G, J, P, T, U i V. Wydaje się, że te pozostałości są faktycznie achemenidzkie, a nie ich naśladownictwami, jak ma to miejsce w późniejszych okresach np. Akhur-i Rustam (5 km na wschód od Persepolis) czy w Qadamgah (50 km dalej na południe).
Slajd 40: Zróżnicowanie aktywności ludzkiej w regionie
Pamiętając o niepewnej chronologii stanowisk można je podzielić na te będące punktami osadniczymi i te nie posiadające żadnych śladów aktywności osadniczej.
Wokół Persepolis wyróżniono 3 rejony aktywności osadniczej:
Strefa królewska - obejmuje pałace Persepolis, miasto Matezzish i stanowisko W
Strefa wysokich urzędników państwa - znajduje się w odległości 15 - 20 km od Persepolis
Strefa zewnętrzna - związana z była z dużymi mobilnymi grupami ludzkimi