Anna Kosińska, Anna Polak, Dorota Żiżka „Uczę metoda ośrodków pracy”
1. ZAJĘCIA WSTĘPNE
Zajęcia wstępne stanowią pierwszy etap dziennego ośrodka pracy. Realizowane są na nich treści programowe różnych przedmiotów. Czas ich trwania uzależniony jest od: możliwości uczniów i stopnia nabycia wprawy w wykonywaniu czynności na tym etapie. Ich przebieg powinien przebiegać w miarę szybko. Orientacyjnie w kl. 1 zajęcia te trwają- 45 min., w kl. 2- 30 min., w kl.3- 15min.
Cele ogólne zajęć : stworzenie dogodnych warunków pracy, odpowiedniej atmosfery i przygotowanie uczniów do pracy
Cele szczegółowe:
- rozładowanie napięć psych. uczniów, uspokojenie nadpobudliwych, uaktywnianie apatycznych
- pogłębianie rozwoju dziecka, usprawnianie fizyczne
- wyrabianie umiejętności obserwacji otaczającego środowiska i zmian w nim zachodzących
- kształtowanie pojęć związanych z pogodą, jej zmianami, pojęć czasowych i przestrzennych
- wyrabianie nawyków i umiejętności korzystnych z punktu widzenia rewalidacji, np. wyrabianie nawyków związanych z higieną i samoobsługą
Zajęcia wstępne obejmują następujące czynności:
1. Zajęcia porządkowe ( powitanie z dziećmi, lista obecności, ustalenie daty)
2. Obserwacje zmian przyrodniczych i analizę stanu pogody- prowadzenie kalendarza pogody
3. Ćwiczenia ruchowe związane z tematyką dnia, gry i zabawy ruchowe ze śpiewem i muzyką.
4. Ustalenie celu i tematu zajęć.
Ad.1
Zajęcia rozpoczynamy od powitania - może przyjąć różne formy:
- miłe powitanie nauczyciela, dzieci podaja sobie dłonie
- wesoła piosenka związana z tematyką ośrodka lub krótki wiersz
( Wprowadzenie miłej atmosfery, podkreślenie radości ze spotkania w tym dniu).
Po powitaniu rozpoczynamy zajęcia porządkowe. Pozwalają na właściwe przygotowanie uczniów do pracy. Ważna jest rola dyżurnych:
- nabywają sprawności w wykonywaniu prac porządkowych w klasie ( ścieranie tablicy, podlewanie kwiatów, przygotowanie przyborów szkolnych)
- wdrażanie do obowiązkowego i dokładnego wykonywania tych prac
Kolejnym elementem zajęć porządkowych jest ustalenie obecności. Ma to na celu wdrażanie do obowiązkowości, punktualności oraz samokontroli. Lista obecności dostosowana do zakresu pojęć czasowych i realizowanej tematyki.
W kl. 1- lista tygodniowa, zaznaczanie obecności za pomocą emblematów ilustrujących bliskie dla dziecka przedmioty- zabawki, zwierzątka, można wykorzystać również zdjęcia . Obecność może być zaznaczona kolorowym kółkiem, kwadratem, niebieski kolor może oznaczać obecność, czerwony- nieobecność, zielony- spóźnienie. Dziecko rozpoznaje się na zdjęciu i zaznacza obecność danym kolorem. Pod koniec roku szkolnego obok emblematów lub zdjęć pojawia się także etykietka z imieniem dziecka. Pod koniec tygodnia analizujemy liczbę dni obecności i nieobecności dziecka. Możemy wówczas wprowadzić porównywanie liczby obecnych do nieobecnych za pomocą znaków <, >, =.
W drugim semestrze kl. 2 można wprowadzić miesięczną listę obecności( uczniowie poznają nazwy miesięcy). Uczniowie mogą podpisywać się imieniem i nazwiskiem.
W kl. 3 można wprowadzić zeszyt obecności. (data, imię, nazwisko, na pierwszej stronie- alfabetyczna lista uczniów danej klasy).
W k. 4 - zeszyt może prowadzić dyżurny, zgłasza je później nauczycielowi.
Na tym etapie kształtujemy pojęcia czasowe zgodnie z treściami programowymi.
Kl.1 - doba, dzień, noc, pory dnia, tydzień / ustalamy dzień tygodnia, np. wtorek
Kl.2 - miesiące, rok jako odcinek czasowy złożony z 12 miesięcy i 4 pór / , np. czwartek- marzec, później - 15 stycznia
Kl. 3-4 - utrwalenie pojęcia roku, miesiąca, tygodnia. / 15 stycznia 2010r.
LISTA OBECNOŚCI - PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ GFARICZNYCH
1. Tablica ze styropianu, różne etykietki wykonane przez uczniów( na nich uczniowie mogą zapisywać cyfry, inicjały, imię itp. - w zależności od umiejętności). Uczniowie powinni odpowiedzieć jak się czują- wykorzystanie kółek, rysują na nich jaki maja humor, podpisują się imieniem na odwrotnej stronie.
2. Przy omawianiu lektury „Lokomotywa”- wycinamy lokomotywę, na każdym wagonie dzień tygodnia, do wagoników doklejamy etykietki.
3. Lista związana ze Świętami Wielkanocnymi. Każdego dnia inna forma sprawdzenia obecności- wkładanie jajek z imieniem do koszyczka, przypinanie zajączków wielkanocnych itp.
4. Lista związana ze Świętami Bożego Narodzenia. Przypinanie świerków, przypinanie bombek, wycinanie gwiazdek i przypinanie ich itp.
5. Budowanie domku. Na każdy dzień tygodnia przewidziany jest inny element budowy.
6. Przy temacie poczta, każdy uczeń adresuje kopertę- każdego dnia wykonuje inny element.
7. Wiosna. Codziennie inny rodzaj kwiatków przygotowywany z papieru przez dzieci i wkładany do wazonu.
8. Przy temacie „ruch uliczny” . Z długiego paska kartonu wycinamy ulicę zaznaczając przejścia dla pieszych i linie przez środek jezdni, kolejno dokładamy elementy.
Ad. 2
Kolejnym ważnym elementem zajęć wstępnych jest obserwacja stanu pogody i zmian w przyrodzie, zgodnie ze zmieniającymi się porami roku.
Cele:
- rozbudzenie zainteresowań dzieci otoczeniem przyrodniczym i społecznym
- kształtowanie pojęć związanych z pogodą oraz pojęć czasowych przewidzianych w programie nauczania
- wdrażanie do umiejętnego wyrażania swoich spostrzeżeń w różnej formie ekspresji
Kl. 1- uczymy dziecko umiejętności przeprowadzania obserwacji otaczającej je rzeczywiści, wprowadzamy początkowo kalendarz dzienny, później 3 dniowy, tygodniowy. Kształtujemy pojęcia czasowe: dzisiaj, wczoraj, jutro, pojutrze, stosujemy proste etykiety symbolizujące określona pogodę. W kl.2, 3- zwracamy uwagę na charakterystyczne zmiany stanu pogody i ich wpływ na zachowanie ludzi, zwierząt i roślin, wprowadzamy miesięczny kalendarz pogody, w kl. 4- możemy wprowadzić symbole pogodowe stosowane z meteorologii. Oprócz ilustrowanego kalendarza układamy zdania na temat pogody, stosując różnorodne formy zapisu, np. Zdania obrazkowo- wyrazowe, proste rebusy, wybieranie właściwych zdań o pogodzie, uzupełnianie brakujących wyrazów w zdaniu.
Ad.3
Zajęcia ruchowe umożliwiają rozluźnienie u dzieci pobudzonych, a jednocześnie aktywizują dzieci apatyczne. Wpływają na sprawność fiz., rozwój umysłowy, kształtowanie woli, charakteru. Okazja do rozwijania inicjatywy, indywidualności i samodzielności.
Ad.4
Ustalenie celu i uświadomienie uczniom na czym będzie polegała ich praca w danym dniu. Dobrze postawiony cel -czynnik mobilizujący.
PRACA POZNAWCZA - OBSERWACJA, KOJARZENIE
Jest to kolejny etap metody ośrodków pracy, który ma na celu poznawanie nowego materiału.
Obserwacja- celowe, planowe i świadome spostrzeganie przedmiotów i zjawisk. Możemy podzielić ją na : bezpośrednia i pośrednią, dowolną i kierowaną, planowana i przypadkową.
U dzieci z n.i najbardziej wskazana jest obserwacja bezpośrednia, ze względu na zaburzenia spostrzegania. Obserwacja bezpośrednia polega na poznaniu przedmiotu w warunkach naturalnych9 klasa, ogród, biblioteka- w zależności o czym mówimy)
Obserwacje zaczynamy od spostrzeżeń dowolnych. Nauczyciel za pomocą odpowiednich środków sprawdza, co uczniowie wiedzą o danym zjawisku, przedmiocie. Błędne pojęcia prostuje i „naprawia”. Ukierunkowuje obserwację, w której zwraca uwagę na cechy istotne, charakterystyczne dla przedmiotu poznania, potrzebne do ukształtowania i opanowania określonego pojęcia, a cechy mało istotne pomija. Prowadzenie bezpośredniej obserwacji odbywa się podczas wycieczek. Należy zwracać uwagę nie tylko na aspekty kształcące, ale i wychowawcze, takie jak: bezpieczeństwo, kultura zachowania w miejscach publicznych, przestrzeganie poleceń, odpowiednie przygotowanie uczniów do wycieczki (ubiór, jedzenie). Na zakończenie obserwacji nauczyciel powinien powtórzyć z uczniami. Zgromadzone wiadomości i zebrać w miarę możliwości okazy i materiały do dalszej pracy w klasie. Obserwacja ściśle łączy się z kolejnym etapem pracy poznawczej- kojarzeniem. Etap obserwacji ma dostarczyć potrzebna ilość materiału do stworzenia systemu wiedzy o danym zjawisku, a etap kojarzenia ma te wiedzę zweryfikować, połączyć w logiczna całość i powiązać z materiałem poprzednio opracowanym w zwarty system. Cel kojarzenia: Uświadomienie uczniom rozmaitego rodzaju związków i zależności między faktami, skutkami i przyczynami. W nauczaniu metoda ośrodków pracy dużą rolę odgrywa obserwacja pośrednia, czyli poznanie przez filmy, obrazy, książki, dokumenty.
EKSPRESJA
Ekspresja - wyrażanie przeżyć lub zastosowanie wiadomości uczniów powstałych w wyniku wielozmysłowej obserwacji, w różnych formach działania. W jej czasie nauczyciel stwarza różne sytuacje wyzwalające ich aktywność, kontrolując jednocześnie zdobyte przez uczniów wiadomości i umiejętności. Jeżeli uczniowie potrafią skorzystać z wiedzy to znaczy, że zrozumieli omawiany temat.
Wyróżniamy następujące rodzaje ekspresji:
- praktyczną (czynności samoobsługowe, przygotowywanie posiłków porządkowanie, hodowanie roślin, zwierząt, zbieranie owoców i warzyw, modelowanie, konstruowanie)
- plastyczną (rysunek, malowanie, różnymi technikami, wydzieranki, wycinanki)
- ruchową (ćwiczenia ruchowe, zabawy, gry, inscenizacje)
- muzyczną (śpiewanie, piosenek, ich inscenizacja, zabawy rytmiczne)
- werbalną (wypowiedzi ustne- czytanie, recytowanie wierszy, pisanie zdań, opowiadań, rozwiązywanie zadań matematycznych).
W czasie ekspresji uczeń poznaje własne zdolności, predyspozycje, trudności i braki, dlatego przy doborze zadań należy brać pod uwagę możliwości uczniów. Ma ona duże walory terapeutyczne. Sprzyja rozwojowi sprawności fiz. i manualnej, rozwija aktywność i samodzielność, uczy wytrwałości, stwarza wiele okazji do usprawniania i korygowania zaburzonych funkcji psych., kształtowania odpowiednich postaw społecznych.