6. Zasady resocjalizacji.
Zasady resocjalizacji zmierzają do osiągnięcia optymalnego rozwoju społeczno-moralnego jednostki dewiacyjnej i do najlepszego dostosowania jej do życia społecznego.
Zasady resocjalizacji wg Lipkowskiego:
A/ Zasada systematyczności - podkreśla konieczność planowego i konsekwentnego i systematycznego realizowania założeń wychowania; proces resocjalizacji jest często długotrwały i musi być realizowany w planowanych etapach.
B/ Zasada akceptacji - uznanie jednostki z odchyleniami od normy za jednostkę mającą prawo do szczególnej opieki i pomocy; jest to uznanie dziecka nie za „gorsze”, ale zasługujące na szczególną pomoc; implikuje to działania naprawcze.
C/ Zasada pomocy - pomoc w rozwoju jednostce niedostosowanej (niezdolnej samodzielnie osiągnąć pełni rozwoju społeczno-moralnego); ważne są tu dwa elementy:
gotowość i umiejętność udzielania pomocy ze strony wychowawcy,
gotowość przyjęcia tej pomocy przez wychowanka.
Pomoc wychowawcy powinna wynikać z troski o dziecko. Istotne jest dokładne poznanie potrzeb dziecka i dostosowanie do nich działań wychowawczych, a także wytworzenie u wychowanka zrozumienia potrzeby pomocy i gotowości jej przyjęcia. Zasada ta odnosi się zarówno do pobytu dziecka w szkole czy zakładzie jak i do pomocy postpenitencjarnej (kuratorzy sądowi, opiekunowie społeczni, organizacje społeczne).
D/ Zasada indywidualizacji - konieczne jest poparcie jej głęboką i dokładną diagnozą wykolejenia; realizacja jej następuje w bezpośrednim kontakcie z dzieckiem, w rozmowach indywidualnych, indywidualnej pomocy w nauce, w udzielaniu wskazań i porad w sprawach osobistych wychowanka, w ułatwianiu mu kontaktów z kolegami, nauczycielami i rodziną; duże znaczenie ma stosowanie jej w organizacji życia wychowanka w zakładzie, we właściwym doborze grupy, zespołu, w ukierunkowaniu w zajęciach pozalekcyjnych.
E/ Zasada kształtowania perspektyw - bardzo ważne są tzw. perspektywy bliskie („dnia bieżącego”), ponieważ dla jednostki niedostosowanej przyszłość jest bardzo odległa. W związku z tym wszelkie uwagi i upomnienia wychowawcy trafiają w próżnię. Ważne jest zmotywowanie dziecka do tego, aby znalazło sobie jakiś cel w życiu (aby odczuwało radość życia aktualnie przeżywanego i aby z zainteresowaniem czekało na to, co dziś jeszcze ma się przydarzy, do czego trzeba się przygotować).
F/ Zasada współpracy ze środowiskiem - dziecko społecznie niedostosowane charakteryzuje się przede wszystkim trudnościami w kontaktach społecznych i we współżyciu społecznym. Podstawą jest wiec wrobienie gotowości i umiejętności dostosowania się do zasad współżycie społecznego. Ważny jest w tym wypadku zarówno interes jednostki niedostosowanej społecznie, jak i środowiska, (głównie rodzinnego, które cierpi na skutek złego zachowania się dziecka).
Zasady wg Czapówa i Jedlewskiego
A/ Zasady ogólne:
reedukacji - nakazuje dobór środków wychowawczych inspirujących procesy uczenia się eliminujące postawy skłaniające do dewiatywnych reakcji negatywnych (względnie trwałych, negatywnych stosunków do otoczenia społecznego),
wszechstronnego rozwoju osobowości - efektem jest wszechstronny rozwój wychowanka, a równocześnie ukierunkowanie tego rozwoju, dzięki inspirowaniu twórczości,
traktowania penitencjarnego - upoważnia do pewnej kontroli nad wychowankiem, a także uwzględnia fakt, iż osoby popełniające przestępstwa są potępiane przez znaczną część społeczeństwa.
B/ Zasady dotyczące strategii wychowania resocjalizującego:
oddziaływania etiotropowe - usuwanie przyczyn (czynników) procesu uczenia się i wzmacniania niepożądanych postaw oraz w miarę możliwości ich usuwanie,
działania ergotropowe - wytwarzanie motywacyjnych nawyków konkurencyjnych w stosunku do nawyków skłaniających do reakcji negatywnych (ukierunkowanie na zachowania pozytywne i akceptowane); odwołanie się wychowawcy do zainteresowań, wiadomości, umiejętności, uzdolnień wychowanka w celu wywołania u niego względnie stałej tendencji dążeniowej zakładającej reagowanie pozytywnie na określone społeczne oczekiwania,
działanie semiotropowe - podtrzymywanie i wzmacnianie zachowań pozytywnych.
C/ Zasady dotyczące procedury wychowania resocjalizującego:
akceptowania - akceptacja przez wychowawcę wychowanka takim, jakim jest, bez względu na to, jak bardzo dezaprobuje jego czyny; traktowanie kar i krytyki tak samo jak innych środków resocjalizujących (ze względu na ich celowość i efektywność), ocena natomiast jako element diagnozy,
respektowania - liczenie się z wychowankiem jako osobą, która musi odegrać zasadniczą rolę w przemianach składających się na proces resocjalizacji; wychowawca jest inspiratorem procesu samowychowania,
perspektywicznej opieki - konieczność liczenia się z potrzebami wychowanka oraz zaspokajania ich w toku działań resocjalizujących; uwzględnienie nie tylko potrzeb aktualnych, ale również potrzeb rozwojowych,
wymagań - liczenie się z interesami ludzi, wśród których wychowanek żyje i żyć będzie w przyszłości.
2