51. Architektura modernizmu w Polsce

1 faza modernizmu 1900-50

2 faza modernizmu 1925-60

Neoromantyzm 1900-40

- kosmopolityczny

- wernakularny (styl zakopiański, dworkowy)

Klasycyzm porządkowy (neoklasycyzm) 1900-50

Klasycyzm bezporządkowy (półmodernizm) 1900-50

Wczesny modernizm 1910-40

Deutscher Werkbund 1905-30

Ekspresjonizm 1910-30

Kubizm 1910-20

Futuryzm 1910-20

Konstruktywizm 1920-35

Neoromantyzm - tradycyjna bryła, redukcja detalu architektonicznego np.:

- Dom Styków, Lwów, 1889

- kościół p.w. NMP, 1909-23, Oskar Sosnowski

Styl zakopiański - poszukiwania stylu narodowego, architektura drewniana na Podhalu np.:

- Koliba, Pod Jedlami, Zakopane, l. 90. XIX w., Stanisław Witkiewicz

- Chmielna 30, Warszawa, 1905-06, Jarosław Wojciechowski

Styl dworkowy - nawiązanie do dworu szlacheckiego, symetria, zakładanie miast-ogrodów, dążenie do modernizowania np.:

- dwór Dłużewskich, Długiew, 1901-02

- Moniuszki 10, Toruń, poł. l. 20. XX w.

- Urząd Stanu Cywilnego, Bydgoska, Toruń, poł. l. 20. XX w.

Neoklasycyzm, klasycyzm akademicki, porządkowy - narodowy tradycjonalizm, klasycyzm zawsze aktualną formą architektury, symetria, monumentalizm, reprezentacyjność, czystość stylowa, kolumnady, tympanony.

Główni przedstawiciele:

Paweł Więdziagolski. Budynki użyteczności publicznej, państwowe. Zaprojektował gmach Wolnej Wszechnicy w Warszawie i gmach Legii Akademickiej.

Marian Lalewicz. Zaprojektował Państwowy Gmach Rolny przy ul. Nowogrodzkiej w Warszawie, Państwowy Instytut Geologiczny, gmach dyrekcji PKP obok Dworca Wileńskiego w Warszawie. W swojej twórczości odwoływał się do spuścizny antycznej i klasycyzmu Akademii Petersburskiej.

Adolf Szyszko-Bohusz. Architekt i konserwator, przedstawiciel Akademii Petersburskiej. Nie był konserwatywny. Zaprojektował m.in.: budynek biurowy i mieszkalny PKO w Krakowie.

Inne przykłady neoklasycyzmu to: Sejm w Warszawie proj. Kazimierza Skórewicza i Ministerstwo Oświaty Z. Mączyńskiego.

Klasycyzm bezporządkowy (półmodernizm - szkoła warszawska) - Klasycystyczna bryła z kolumnami pozbawionymi kapiteli i baz. Redukcja detalu, gładkie elewacje, zmodernizowanie np.: Hala Stulecia we Wrocławiu proj. Maxa Berga. Termin szkoła warszawska odnosi się do całego kraju, odznacza się logicznym rozplanowaniem, pionowymi podziałami, brakiem detalu. Przykłady:

- Dom towarowy braci Jabłkowskich, Warszawa, 1913-14

- Teatr Polski, Warszawa, 1912

- Biblioteka Jagiellońska, Kraków, 1930-39

- Patria, Krynica, 1932-34

- Dyrekcja Lasów Państwowych, Toruń, 1929

Wczesny modernizm - redukcja detalu, funkcjonalizm np. biurowiec we Wrocławiu proj. Hansa Poelziga, kościół p.w. MN Zwycięskiej w Krakowie.

Ekspresjonizm - wyzwolenie z konwencji stylistycznych, architektura skrajnie różnorodna, zerwanie z detalem historycznym np. Wieża Górnośląska w Poznaniu proj. Hansa Poelziga (nie istnieje).

Szkoła krakowska - polska odmiana ekspresjonizmu, nie ma znaczenia terytorialnego. Od poł. lat. 20. przechodzi w Art Deco. Dekoracje kryształkowe np.:

- Szkoła Przemysłowa, Kraków, 1907-12

- kościół p.w. św. Rocha, Białystok, 1927-46, Oskar Sosnowski

Art Deco - rozwinięcie ekspresjonizmu, bardziej agresywny, zgeometryzowany, od 1925 r. np.:

- dom Profesorów, Kraków, 1930

- Komunalna Kasa Oszczędności, Kraków, 1935-36

Ekspresjonizm - nastawienie na formę

Funkcjonalizm - nastawienie na funkcję

Konstruktywizm - nastawienie na konstrukcję

---