13. Sztuka wczesnochrześcijańska w Rawennie-architektura i mozaiki V-VI wieku.
w 402 r. do Rawenny przenosi się cesarz Honoriusz - rozpoczyna się okres świetności Rawenny (od V w. ważny ośrodek sztuki)
budownictwo ceglane - technika przejęta z Mediolanu
Kościół Santa Croce
bazylika transeptowa
obok samodzielne mauzoleum Galii Placydii
Mauzoleum Galii Placydii
424 r.
inaczej kościół św. Wawrzyńca
forma grobowca i kościoła
plan krzyża greckiego, jedno ramię nieco przedłużone
na skrzyżowaniu naw - kopuła, nawy kryte kolebką
z zewnątrz skromny wygląd; cegła, płaska artykulacja ścian; piękne, bogate wnętrze
kopuła ukryta w podwyższonym murze (obudowana)
zarówno sztuka chrześcijańska jak i schyłek sztuki antycznej
mozaiki:
w lunecie nad wejściem - Dobry Pasterz na tle pejzażu (forma nawiązuje do antycznej, stylizacja chrześcijańska); Chrystus (w typie hellenistycznym) siedzi w nieco skręconej pozycji, w ręce trzyma krzyż, drugą rękę wyciąga do owieczki
luneta - św. Wawrzyniec - niesie krzyż, na środku umieszczony ruszt; szaty w delikatnym ruchu, delikatna głębia - cechy antyczne
kolejne lunety - dwa jelenie pijące wodę, z ornamentem
kopuła - rozgwieżdżone niebo, z Crux Gemmata pośrodku; w narożach kopuły 4 ewangelistów
na lunetach kopuły - 8 apostołów (Piotr i Paweł - ściana wschodnia)
Bazylika San Giovanni (św. Jana Ewangelisty)
fund. Galii Placydii
cegła, dość surowa forma zewnętrzna
greckie proporcje - szeroka nawa główna; apsyda
od 493 Rawenna pod panowaniem Ostrogotów (Rawenna stolicą państwa Ostrogotów); Teodory Wielki fundatorem wielu budowli; Ostrogoci byli arianami
Mauzoleum Teodoryka Wielkiego w Rawennie
520-26
na wzór rzymski
wapienne ciosy bez zaprawy
2 kondygnacje
plan krzyża greckiego w parterze
na pierwszym piętrze wieloboczne pomieszczenie
kopułka na szczycie (lecz nie konstrukcyjna)
fryz ciągły z motywem celtycko-germańskim
Kościół San Apollinare Nuovo
493
fund. Teodoryka
kościół starszy od San Apollinare in Classe
detal architektoniczny grecki i syryjski
dodana później campanilla (dzwonnica)
bazylika 3-nawowa, beztranseptowa (cechy rzymskie)
kapitele importowane z Konstantynopola
wystrój mozaikowy pochodzący z czasów Justyniana późniejszy!:
jednolity ciąg mozaik biegnący wzdłuż ścian (pochodzący z ok. 550 r.)
poniżej okien - pochody Męczenników i Męczennic (Męczennicy wychodzą z pałacu Justyniana i idą w stronę tronującego Chrystusa; Męczennice wychodzą z portu In Classe i idą w kierunku Marii z Dzieciątkiem); postacie izokefaliczne; stylistyka bizantyńska
ponad oknami - Ciąg Chrystologiczny (ściana północna - życie i cuda; ściana południowa - męka i zmartwychwstanie); sceny ustawione wbrew narracji; stylistyka wczesnochrześcijańska
Baptysterium Ortodoksów
400-450
plan centralny, oktogonalny; ośmiobok z eksedrami
zbudowane przy katedrze katolickiej
surowa szata muru ceglanego; bogate wnętrze
pośrodku ośmioboczna piscine - basen
wnętrze podzielone na 3 strefy:
dół - 8 arkad z bogatą dekoracją
środek - strefa okienna - każda część składała się z 3 arkad ze stiukiem, większa środkowa arkada obejmująca okno; w płytkich aediculach postacie proroków w małych arkadach
kopuła - mozaika - część centralna - Chrzest Chrystusa w Jordanie, z ukazaniem personifikacji boga-rzeki; dookoła pas z przedstawieniem 12 apostołów w białych tunikach, kroczących w stronę głónego przedstawienia; niżej symboliczna kompozycja z 4 tronów (Etimasii) i 4 ołtarzy ustawionych na zmianę (na ołtarzach otwarte księgi 4 ewangelii)
Baptysterium Arian
493-526
podobne do baptysterium ortodoksów
plan ośmioboczny
w centrum Chrzest Chrystusa, niżej apostołowie idący w stronę tronu
inna stylistyka mozaik - jednolite złote tło, szaty mniej rozwiane, większa statyczność
San Vitale w Rawennie
jedyna budowla poza Konstantynopolem, która w pełni realizuje założenia Justyniańskie
nawiązanie do kościoła Sergiusza i Bachusa w Konstantynopolu
ukończenie budynku 546; 546-48 - mozaiki
plan centralny, oktogonalny; wnętrze otoczone wieńcem eksedr („płynąca przestrzeń”); na osi prezbiterium poprzedzone prostokątnym przęsłem, zakończone apsydą, flankowane okrągłymi pomieszczeniami z prostokątnymi aneksami
ceglana elewacja;
kopuła, od zewnątrz ukryta
eksedry dwukondygnacyjne - z emporami
mozaiki zachowane w przęśle prezbiterium i apsydzie:
na sklepieniu konchy apsydy - Chrystus „z dworem” (dwór niebiański) - Chrystus na błękitnym globie, w tle rajski pejzaż, obok niego 2 aniołów, św. Witalis i fundator kościoła Eklezjusz
na lewej ścianie apsydy - Justynian z dworem - pierwsze bizantyńskie przedstawienie cesarza (wzór dla późniejszych); Justynian z głową otoczoną nimbem, wokół niego 3 dostojników kościelnych, 3 dworzan, 5 żołnierzy; w ręku trzyma patenę; idea cezaropapizmu - podkreślana np. symbolem Chrystusa na tarczach żołnierzy
na prawej ścianie apsydy - Teodora z dworem - 2 dworzan i 7 dwórek; niesie w rękach kielich
cechy formalne przedstawień: hieratyzm, izokefalizm, gruby kontur, dekoracyjność, nasycone kolory, dominacja złota, szaty kształtują postać, typizacja twarzy, płaska plama barwna;
część prezbiterialna - lewa ściana - dwie sceny z życia Abrahama - ugoszczenie 3 aniołów przez Abrahama, ofiara Izaaka; powyżej 2 aniołów z krzyżem oraz prorocy - Jeremiasz i Mojżesz, wyżej ewangeliści Łukasz i Jan
część prezbiterialna - prawa ściana - ofiara Melchizedeka, ofiara Abla, powyżej 2 aniołów z krzyżem oraz Izajasz i Mojżesz, wyżej ewangeliści Mateusz i Marek
przedstawienia ofiar - nawiązania do eucharystii
sklepienie prezbiterium - baranek paschalny w wieńcu kwiatów trzymanym przez 4 anioły
łuk wejściowy - szereg 15 medalionów - głowa Chrystusa, 12 apostołów i 2 świętych
Kościół San Apollinare in Classe
ukończ. 549
wpływy bizantyńskie
3-nawowa bazylika
prezbiterium zamknięte wielobocznie, flankowane przez 2 pastoforia
otwarta więźba dachowa
proporcje greckie
mozaika w apsydzie - Przemienienie na górze Tabor