ROZDZIAŁ III

GEST, CZYLI CIAŁO, KTÓRE MÓWI

-gest istniał od zawsze

- początki gestu w cywilizacji europejskiej sięgają antyku (wg współczesnych badaczy)

-starozytni wnieśli do kultury gestu przestrzeń, określony obszar , na którym dokonywane są akty komunikacyjne , a więc miejsca kontaktów i debat ( agora, forum, teatr i trybunał, gimnasium i palestra) była to przestrzeń ,,dospołeczna” - czynnik stymulujący komunikację gestyczną

- antyk przekazał kulturze chrześcijańskiej abstrakcyjne nazewnictwo gestu ( po łacinie gestus oznacza w szerokim znaczeniu poruszenia lub postawę ciała , w sensie bardziej szczegółowym - poruszanie członków , przede wszystkim rąk

- znaczenie słowa ,,gest” na przestrzeni czasu i również w zależności od miejsca ulegało zróżnicowaniu i uszczegółowieniu

- najistotniejszą kwestią w praktyce i teorii komunikacji gestycznej stał się rozwój retoryki ( epoka starożytnego Rzymu)

- podstawowe części retoryki : inventio, disciplo, elocutio, memoriał, pronunciatio, actio

- słowo actio kładzie nacisk na kwestię gestycznego ,,wykonania” ( wg Cycerona powinna starać się ukazywać poruszenia duszy) ,

-pronunciatio podkresla aspekt wokalny

- Rzymianie rozwinęli pojecie gestu retorycznego, odróżniając go od gestu naśladowczego( pojawiającego się na scenie teatralnej

- Kwintylian odkrył ,że istnieje prawie tyle gestów ile jest słów ( funkcja paralingwistyczna gestu)

-Kwintylian dostrzegł funkcję syntaktyczną gestów tych, które przynależą do przysłówków, zaimków wskazujących , przymiotników

- średniowiecze zostało nazwane przez niektórych badaczy cywilizacją gestu (np. akt poddania się wasala władzy pana feudalnego: schylenie głowy, włożenie rąk w dłonie pana; wręczenie kluczy miasta w ceremoniale uroczystego wjazdu)

- gest jest zespolony ze słowem ( np. gest modlitewny: wypowiadane słowa, odpowiednia pozycja ciała, gest złożonych rąk)

- ciało stało się symbolicznym miejscem , które zdolne jest obrazować we wszelkich możliwych formach ludzką egzystencję

- komunikacja gestyczna stwarzała sut genesis konieczność bezpośredniego kontaktu nadawcy i odbiorcy, synchronizację porozumienia , wzajemnej obserwacji, patrzenia, czasem dotykania

- gest stwarzał swojego rodzaju socjalizację

- podporządkowano gest słowu żywemu

- z czasem zaczęto pojmować ciało jako czynnik stymulujący grzech ( średniowiecze)

- komunikacji gestycznej towarzyszyła refleksja teoretyczna, zmierzająca do definiowania tego zjawiska ( starożytny Rzym, Średniowiecze)

- gest jest ruchem i przedstawieniem członków ciała przystosowanych do wszelkich działań i zachowań ( definicja, która przyjęła się na stałe i powtarzana była w pismach autorów XII i XIII stulecia)

- figuratio - w trakcie wykonywania gestykulacji i w jej efekcie gest jest zdolny wyrazić i wywołać poruszenie duszy, gdyż gest jest znakiem, sygnałem tj. słowo figuratio denotuje wartość symboliczną gestu i podkreśla jej podstawowe znaczenie)

- komunikacja gestyczna powstała w ścisłych związkach z konkretną sytuacją obyczajowo- społeczną wyłanianą przez kolejne okresy historyczne i przez nią była w znacznym stopniu wyznaczana

- od XII wieku wyłania się stopniowo w Europie zachodniej zachowanie kurtuazyjne , dobre maniery, określane francuskim terminem ,, civilite”

- w 1530 roku ukazał się traktat Erazma w Rotterdamu De civilitate morum puerilium ( model zachowań)

- wraz z niebywałym rozkwitem w XVII stuleciu wiedzy fizjonomicznej pojawia się zainteresowanie psychofizyczną ekspresją ciała ( również w malarstwie; ekspresja)

- sztuka oratorska ( rozwijana przez jezuitów, prawników, mówców parlamentarnych, teatr klasyczny)

- refleksja nad sztuką aktorską ( ekspresją twarzy i gestu , nad konwencjami teatralnymi , oraz związkiem pomiedzy sceną teatralną a malarstwem)

-począwszy od XVII wieku rozwija się myśl , dotycząca gestu jako znaku oraz języka gestów jako języka naturalnego, uniwersalnego i pierwotnego całej ludzkości ( idee tę sforuował Giovanni Bonifaccio w dziele L'arte de cenni 1616)

- człowiek bez wypowiadania słów , a za pomocą znaków może być dobrze rozumiany

- w wieku XVII ukształtowało się przekonanie ,że gesty były językiem wstępnym i uniwersalnym ludzkości, poprzedzającym uformowanie się nie tylko języków narodowych lecz może również i pisma

-w XVII wieku istniał kierunek refleksji o geście oratorskim ( tendencje normatywne określające dobrą i złą gestykulację mówcy)

- John Bulwer był przeciwnikiem gestów naturalnych , uważał je za niegodne wykształconego mówcy w swoim dziele Chirologia or the natura Language of the Hand (…) Chironomia or the Art. of Manuel Rhetoric omawia gesty, głównie porusznia rąk ; zdaniem Anne- Marie Lecoq teorię te można ująć w trzech punktach:

1. Zasada decorum- gest powinien korespondować ze stylem przemówienia i z rodzajem audytorium

2. Zasada ,,złotego środka” . Mówca powinien unikać zachowań ekstremalnych tj. gestykulacja plebejska oraz gesty dworaków i dam dworu

3. Należy zachować osobowość oratora. Jego natura zmienia się wraz z wiekiem i nie powinna być tłumiona , ponieważ stwarza to gesty afektowane i sztuczne

- Bulwer zaleca dobrą znajomość cichej mowy własnego ciała ( pomaga to w opanowaniu i stosownemu uregulowaniu gestykulacji mówcy)

- Montaigne w swoich Próbach w spontanicznych gestach dostrzega znaki ukazujące namiętność duszy

- w XVIII wieku rozpatrywano filozofię i praktykę komunikacji gestycznej na płaszczyźnie relacji pomiędzy naturą a cywilizacją , człowiekiem i zwierzęciem, rozumem i impulsem , pochodzeniem języków i pism

-gest był wielokrotnie omawiany w artykułach Encyklopedii Diderota i d'Alemberta ( jego wyobrażenie znalazło się również na rycinie umieszczonej na karcie tytułowej Encyklopedii, przedstawia drzewo genealogiczne , którego korzenie to ,,intelekt” i ,,rozsądek” pień zaś uformowany został przez Logikę, Gramatykę i Znaki. Ze znaku wyrastają dwie główne gałęzie: z jednej strony owal ,czyli medalion, na którym wskazano ,,Litery” które prowadzą ku Hieroglifom i Herbom. Druga główna gałąź ukazuje Gest, z którego wyrastają Pantomima i Deklamacja)

- gest na drzeworycie encyklopedii otrzymał definicję: ,,zewnętrzny” ruch ciała i twarzy, jeden z przejawów uczuć, jakie człowiek otrzymał od Natury. Gest jest i będzie zawsze językiem wszystkich nacji. Można go dostrzec w każdym klimacie. Sens głosu , wszelkie , poruszenia twarzy i ciała stały się przejawem emocji człowieka , stały się językiem pierwotnym początków świata”

- koncepcja języka w epoce oświecenia zaważyła na narodzinach semitologii i antropologii gestu w myśli XIX wiecznej

- gest stał się tematem wieku dzieł

- Mailery pisał o języku gestów u Indian amerykańskich

- Paweł Szczaniecki napisał gest modlitewny w późnym średniowieczu

- Maria Bogucka napisała Gest w kulturze szlacheckiej

- Teresa Michałowska napisała studium Między słowem mówionym a pisanym

- Paweł Zumthor rozumie gest jako wykonanie (performance) , umieszcza gest w obszarze oralności, w obszarze słowa żywego ( komunikatywne możliwości gestu)

- niektóre gesty coś znaczą , inne wskazują jakieś intencje nadawcy, niektóre stają się wyreżyserowaniem ciała inne dublują słowa

- Genevieve Galami- Griaule wyodrębnia dwa przeciwstawne rodzaje gestu: gest opisujący ( mimetyczny) i gest społeczny ( konwencjonalny)

- kościół odegrał istotną rolę w edukacji wizualno-audytywnej społeczeństwa ( kierował swoje słowa do wszystkich stanów , do kobiet, dzieci i młodzieży)

- intonacja głosu a zwłaszcza gestykulacja były nieodłącznym składnikiem kazań wygłaszanych na podniesieniu ( ułatwiało to zgromadzonym obserwację postawy, ubioru, mimiki i gestów kaznodziei)

- szlachta w czasie czytania ewangelii wyjmowała szablę ( gotowość do obrony wiary)

- w czasie podniesienia ludzie klękali oraz bili się w policzki)

- na zachodzie Europy osoba władcy była głównym ośrodkiem zainteresowania a zarazem najważniejszym nadawcą informacji przekazywanych rzeszą dworzan ( obserwowano uważnie każdy gest władcy)

-gestem porozumiewała się cała polska szlachta

- posługiwano się gestem przy przywitaniu, pożegnaniu( ruchy rąk, schylenie całego ciała, podejmowanie pod kolana , zamiatanie czapką murawy lub podłogi przed przybyłym gościem; gdy mężczyźni są równi stanem całują się w ramię; niższy w hierarchii upada do nóg wyższego, całuje stopy , czy podejmuje kolana) , w sejmie, przy biesiadnym stole( czasie toastów trzeba było wstawać i siadać), w życiu publiczno-towarzyskim

-jeszcze w renesansie składanie pocałunków uważano za zwyczaj plebejski

-pod wpływem obyczajów wschodnich pocałunek stał się nieodzownym elementem kontaktów towarzyskich i rodzinnych ( ucałowanie nóg rodzicom było obowiązkiem dzieci bez względu an ich wiek)

- znajomość i umiejętność posługiwania się gestykulacją w sposób właściwy stanowiła swoistą wiedzę, której mistrzami byli jezuici

- godność szlachcica była zarazem godnością Rzeczypospolitej

- sprawujący poselstwo musieli patrzeć przed siebie, oczy mieć podniesione na osobe której oddają poselstwo , nie spoglądając przy tym an lewo i prawo nie ruszając się , nie wolno im było ruszać nadmiernie dłońmi oraz nie pociągać brody, musieli powstrzymywać się od kaszlu i smarkania, drapania się po głowie i w innych miejscach ; nie dłubać w nosie i uszach

- zadowolenie manifestowano podkreślając wąsy

- niezadowolenie przygryzając wąsy

-na znak gniewu ciskano czapki o ziemię

- gdy znajdowano się przy stole aby wyrazić dezaprobatę krojono nożem obrus przed sobą

- z czasem gest nabierał autonomicznego charakteru

- rozbijano kielichy na własnej głowie po toaście na znak ,że nikt inny nie jest godzien z nich pić

- gest znalazł swoje miejsce również w literaturze ( gest bohatera stanowił motyw narracji)

- gest mimetyczny - posługujący się formami czasownikowymi odzwierciadlającymi dynamizm postaci i jej cechy osobowe

- zwroty deiktyczne- bezpośrednio wskazują przedmiot , o którym mowa ( partykuły wzmacniające oraz zaimki wskazujące)

-mimika- sztuka naśladowania ( inna stosowano w tragedii inna w komedii)

- dane dyscypliny również mają specyficzne ruchy ciała (np. szermierka )

---