Ekonomia- jest to nauka zajmująca się badaniem zachowania podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków , które mogą być w ogólny sposób zastosowane w sferze produkcji podziału wymiany i konsumpcji.

Podmioty gospodarcze:

1. Gospodarstwo domowe (konsument) - grupa ludzi wspólnie gospodarująca. Role : zarobić pieniądze, jak je odpowiednio wydać.

2. Przedsiębiorstwo. Role : podejmuje decyzje, co, ile i jak produkować by osiągnąć zysk, produkcja i sprzedaż towarów

3. Państwo. Role : stanowi prawo, posługuje się różnymi instrumentami ekonomii, np. podatki.

Zadania ekonomii :

1. Co produkować

2. Jak produkować

3. Dla kogo produkować

Podział ekonomii :

Mikroekonomia - patrzy na gospodarkę z punktu widzenia przedsiębiorców i konsumentów, z punktu widzenia maksymilizacji i korzyści.

Makroekonomia - patrzy na gospodarkę z punktu widzenia całości . Posługuje się w swych badaniach wielkimi argumentami ( dochód narodowy, wydatki na inwestycje, budżet państwa).

Fundusz walutowy i Bank światowy - możliwość porównania Polski do innych krajów

Dane statystyczne - szeregi czasowe i tzw. Dane przekrojowe.

kurs waluty

czas

Szeregi czasowe

Dane statystyczne można przedstawić w postaci tablic, lub wykresów.

Wartości absolutne zmiennej - są wyrażone w konkretnych jednostkach miary i bezpośrednio informują o poziomie tej zmiennej np. wysokość kursu dolara podany w złotówkach, wydobycie węgla w tonach.

Wartości względne zmiennej - informują o stosunku zmiany wartości absolutnej tej zmiennej do poziomu wartości absolutnej z ustalonego dowolnie tzw. Okresu bazowego [%], przyjmuje wartość stopy bezrobocia, zmian.

Np.

1. Styczeń 3,41

2. Kwiecień 3,24

absolutna wartość zmiany = 3,24 - 3,41 = - 0,17

stopa zmiany od stycznia do kwietnia = -0,17 / 3,41 = - 0,048 = - 5%

Wskaźnik - opisują wartości względne zmiennych ekonomicznych . Aby obliczyć wysokość wskaźnika, trzeba potraktować inny okres jako....( nie mogę rozczytać ) i ten inny okres przyjąć za stopę.

Np. :

I 3,46

II 3,49

III 4,05

4,05 / 3,46 * 100% = 117, 05

117,05 - 100 = 17,05 %

Wskaźnik jako średnie ważone :

Np.

Dobro	1980	1990	Wskaźnik
Ryby	4	5	200
Wino	5	15	300

Z 10 zł. Wydajemy 8 zł na rybę i 2 zł na wino

200*0,8 + 300*0,2 = 220

Siła nabywcza pieniądza - ilość dóbr, którą można przeciętnie za nią nabyć. Jeżeli spada to możemy kupić mniej towaru.

Modele ekonomiczne :

Model - uproszczony obraz rzeczywistego zjawiska.

Ekonomia pozytywna - stwierdza fakty

Ekonomia normatywna - ocenia fakty

Polityka gospodarcza - poglądy, oceny rozwoju gospodarki

Koszt elementarny (chyba ) - tzw. Koszty utraconych możliwości.

Rynek - forma poziomych więzi między różnymi podmiotami gospodarczymi i konsumenckimi , którzy próbują sprzedać i kupić towar.

Podaż - zaoferowane dobra przez producenta lub sprzedawcę na rynku

Popyt - zapotrzebowanie na dane dobro za które nabywca gotowy jest zapłacić ustaloną na rynku cenę dysponując do tego celu odpowiednią suma pieniędzy.

a)Popyt potencjalny - chęć posiadania

b)Popyt efektywny - wtedy, kiedy możemy coś kupić

Popyt na dany towar jest funkcją wielu zmiennych i zależy od :

• wysokości realnych dochodów

• poziomu ceny danego dobra

• poziomu dóbr substytucyjnych i komplementarnych

• oczekiwań zmian cen i dochodów

• indywidualne preferencje konsumenta

• liczba konsumentów

cena

popyt

cena

podaż

cena

popyt, podaż

popyt podaż cena równowagi

Elastyczność cenowa popytu - mierzona jest stosunkiem względnej zmiany popytu, lub względnej zmiany ceny

Ep = - ∆p/p = -∆c/c

∆p - przyrost popytu p - poprzedni popyt ∆c - przyrost ceny c - poprzednia cena

Ep>1 - popyt elastyczny ; Ep <1 popyt nieelastyczny ; Ep = 1 stały; Ep = 0 sztywny;

Dobra substytucyjne - dobra, które mogą się wzajemnie zastępować np. gaz benzyna, ropa.

Dobra komplementarne - są to dobra wzajemnie się uzupełniające, np. samochód i jego części, benzyna, cukier, kawa.

Celowa elastyczność podaży - mierzy się stosunkiem procentowej zmiany wielkości podaży do procentowej zmiany ceny.

Dochodowa elastyczność popytu - jak jest wrażliwy popyt przy zmianie dochodu. Stosunkowa zmiana popytu na dane dobro podzielone przez stosunkową zmianę dochodu.

Koszty własne przedsiębiorstwa - są to wydatki związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa:

• wydatki materialne (dochody materiałów, surowców)

• wydatki osobowe (wynagrodzenia za pracę)

• wydatki finansowe ( czynsze)

• Nadwyżka rocznych wpływów (utargów) nad kosztami własnymi produkcji nazywa się zyskiem bilansowym (księgowym) przedsiębiorstwa.( jest to zysk brutto przed opodatkowaniem).

Koszty - stałe zmienne przedsiębiorcze

Przedsiębiorstwa :

• małe, średnie, duże

• państwowe, prywatne, mieszane

• transportowe, usługowe

Akcja - udział w majątku danej firmy, zysk - dywidenda

• zwykła

• uprzywilejowana

• czeki:

• imienne

• na okaziciela

Akcja uprzywilejowana - daje większą dywidendę i ma większy głos

Dywidenda - zysk z akcji.

Dochód netto z zagranicy - wpływ z zagranicy większy od naszych przekazów za granicę.

Dochód osobisty - Dochód Narodowy - nie rozdzielone zyski korporacji( np. odsetki) + transfery rządowe ( emerytury).

Produkcja finalna - występuje, gdy zakończony został proces produkcji i dobra, czy usługi nie ulegają dalszemu przetwarzaniu.

Wartość dodana - wartość nowa wytworzona w danym roku.

Metody liczenia dochodu narodowego :

1. Metoda sumowania produktów - sumowanie wartości produktu i usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku.

2. Metoda sumowania dochodów - na dochody składają się płace, renty, procenty. Suma tych dochodów musi być równa sumie wartości dodanej.

3. Metoda sumowania wydatków - są to wydatki na dobra konsumpcyjne, wydatki na krajowe dobra inwestycyjne, wydatki rządowe z wyjątkiem płatności transferowych i wydatki z zagranicy na krajowe dobra eksportowe.

Wady wskaźników PKB:

1. Nie uwzględniają nie rejestrowanej produkcji ( np. praca na czarno)

2. Nie uwzględniają tzw. ”wypoczynku”

3. Nie uwzględniają efektów zewnętrznej pracy

Obligacja- papier wartościowy wydawany przez państwo. Lub przez urząd miasta ( jakby pożyczka). Zyskiem z obligacji jest % .

Weksel - jest na nim suma dłużna. Umożliwia łatwiejsze wydobycie pieniędzy.

Spółki :

Cywilne

>cywilna

Handlowe

> osobowe( jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo - akcyjne)

> kapitałowe (z.o.o , akcyjne)

Jawne - kapitał nieokreślony, umowa na piśmie, nie powołuje się organów spółki.

Partnerskie - osoby zrzeszone, umowa na podstawie aktu notarialnego, kapitał nieokreślony

Komandytowa - umowa, akt notarialny, kapitał nieokreślony

Komandytowo - akcyjne - kapitał min 50 tyś., akt notarialny

Z.O.O - akt notarialny, kapitał min 50 tyś.

Akcyjna - status, akt notarialny, min 500 tyś.

Obliczanie wskaźnika 2.

Kraj	1970	1990
Grecja	1279	900

1279 - 100

900 - x

x = 90000/1279 = 70,4

Spadek = 100 - 70,4 = 29,6

Rola państwa w gospodarce mieszanej :

1. kształtuje porządek prawny, z którego wynikają prawa własności i funkcjonowanie rynku.

2. Państwo wytwarza lub finansuje wytwarzanie dóbr publicznych np. dobra p. poż. , oraz zapewnia dostęp do dóbr społecznie pożądanych.

3. Zastępuje lub wspomaga mechanizmy rynkowe w dziedzinie efektów zewnętrznych np. ochrona środowiska,

4. Dokonuje płatności transferowych

5. Nakłada podatki

6. Kupuje, sprzedaje produkty i usługi

7. Jest właścicielem niektórych przedsiębiorstw np. transport

8. Prowadzi politykę gospodarczą

Funkcje państwa :

• fiskalna ( decyzja rządu w sprawie wydatków i podatków)

• redystrybucyjna ( ponownego podziału) robi budżet państwa, albo poprzez rynek

• stabilizacyjna (poprzez instrumenty ekonomiczne, żeby gospodarka rozwijała się równomiernie)

Cele polityki fiskalnej:

• pełne zatrudnienie

• stabilizacja cen i walka z inflacją

• wzrost gospodarczy, oraz równowaga bilansu płatniczego

• sprawiedliwość społeczna i likwidacja ubóstwa

Instrumenty polityki fiskalnej :

• polityka kredytowa

• polityka podatkowa

• polityka pieniężna

• planowanie gospodarcze

• tworzenie silnego sektora publicznego

Dobro publiczne - dobro, które konsumowane przez jedną osobę, może być konsumowane przez inne osoby

Dobro społeczne pożądane - społeczeństwo sądzi, że powinno być konsumowane bez względu na dochody.

Budżet - zestawienie przewidywalnych dochodów i wydatków państwa na różne cele publiczne na szczeblu centralnym i na szczeblu samorządowym. Uchwalany jest co roku przez parlament w formie ustawy budżetowej. Jest on powiązany z bankiem centralnym , który prowadzi finanse państwa. Stan finansów publicznych określany jest przez 3 wielkości strategiczne :

1. stopa podatkowa mierzona udziałem podatków w dochodzie narodowym

2. wielkość wydatków budżetu państwa

3. poziom wytwarzanego dochodu narodowego.

Rynek pierwotny - rynek na który wpuszczane są papiery wartościowe. Emisja pierwotna akcji.

Rynek wtórny - inaczej giełda

Rynek podstawowy - główne spółki

Rynek równoległy - słabsze spółki

WIG - Warszawski Indeks Giełdowy . Oznacza kurs wszystkich akcji na giełdzie papierów wartościowych od 1991 r.

WIG 20 - 20 największych spółek

Hossa - wzrost cen akcji

Bessa - spadek cen akcji

Fundusze inwestycyjne - obracają naszymi pieniędzmi. Mogą obracać na rynku agresywnym, lub zrównoważonym. Zależy od lokowania akcji.

Podatek pośredni stanowi 51 % wpływów ( VAT, akcyza)

Podatek bezpośredni stanowi 39% wpływów ( CIT, PIT)

Wydatki budżetu państwa :

• najwięcej na ubezpieczenia obowiązkowe

• obsługa długu publicznego

Sposoby finansowania deficytu budżetowego :

• cięcia w wydatkach budżetowych

• sprzedaż obligacji skarbu państwa

• zaciąganie kredytów w bankach komercyjnych

Regulacja dopływów i odpływów pieniędzy z rynku przez Bank Centralny :

1. obowiązkowe rezerwy finansowe

2. Wysokość stopy dyskontowej

3. Polityka otwartego rynku

Deficyt budżetowy - występuje gdy wydatki w budżecie danej instytucji (zazwyczaj państwa) są wyższe niż jej przychody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa.

Gospodarka autarkiczna - może poradzić sobie bez handlu zagranicznego.

Dlaczego korzystamy z handlu zagranicznego:

• brak określonych surowców, towarów

• nie mamy odpowiedniej technologii

• wydłużenie serii

Bilans handlowy - jest to zestawienie wartościowe eksportu i importu towarów i usług. Ex- Im. Saldo jest dodatnie jeżeli Ex> Im .

Bilans płatniczy - obejmuje wszystkie wpływy i wydatki danego kraju wynikające z tytułu obrotu międzynarodowego wywołujące zobowiązania. Xd = Ex- Im +Ld - (p+q)*s .

Ex- export; Im - import; :d- saldo kredytów; p - średnia roczna stopa procentowa; q- średnia roczna stopa spłat kredytu; s - ogólny stan zadłużenia w danym roku.

Zadłużenie nie powinno przekraczać 25% realizowanego exportu.

Kurs walut- cena jednostki pieniężnej kraju wyrażona w jednostkach pieniężnych innych krajów. Np. relacja złotówki do dolara.

Powstaje on na podstawie bilansu płatniczego, tzn. , że kursy walutowe są wynikiem relacji podaży do popytu na waluty obce. Mogą być stałe lub płynne.

• przy stałym kursie walutowym Bank Centralny albo dokonuje dewaluacji waluty krajowej w stosunku do innych walut, albo rewaluacji w trybie administracyjnym.

• Przy kursie płynnym pieniądze są albo deprecjonowane , albo aprecjacjonowane .

Przykładowy test :

1) Oblicz przeciętny wskaźnik wzrostu kosztów utrzymania :

strukt wydatk. Wsk.wzrost.cen

Żywność 43 +20

Mieszkanie 30 +25

Inne 27 +10

0,43∙20 + 0,3∙25 + 0,27∙10 = 18,18

Odp.: Przeciętny wskaźnik wzrostu wydatku wynosi 18,18.

2) Oblicz stope inflacji dla 1998r.:

1997- 79,1

1998- 85,9

Stopa inflacji = (85,9/79,1)∙100% = 108,59%

Odp. : Inflacja wynosi 8,59%

3) Płaca nominalna wzrosła z 1000 do 1300zł.W tym samym czasie ceny wzrosły o 20%.oblicz jak zmieniła się płaca realna?

4) O ile procent zmieniła się płaca realna , wskaźnik wzrostu utrzymania 128. wskaźnik wzrostu płac 134.

(134 / 128) * 100 = 104,7

104, 7 - 100 = 4,7

5) Wyjaśnić i podać przykłady dóbr komplementarnych

Dobra komplementarne to dobra, czyli towary lub usługi wzajemnie się uzupełniające, jedno dobro potrzebuje drugiego do prawidłowego działania, np. komputer i monitor, samochód i benzyna. Jeżeli rośnie popyt na dobro A to popyt na dobro B także wzrasta.

6) Największe wpływy do budżetu są z :

1. z podatku dochodowego od osób fizycznych

2. z dochodu ze sprzedaży majątku państwowego

3. podatki pośrednie

7) Omów spółkę komandytową.

Spółka komandytowa jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika jest ograniczona (komandytariusz).Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Umowa spółki powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Firma spółki powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy. Cechuje się kapitałem nieokreślonym.

8) Podatkami bezpośrednimi są :

1. akcyza

2. podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

3. podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)

9. Produkcję finalną oblicza się, iż od produkcji globalnej odejmuje się :

1. wartość przeniesioną

2. wartość dodaną

3. przepływy międzygałęziowe

10) Załóżmy ze cena cukru wzrosła z 1zł na 1,50zł za 1kg. Spowodowało to spadek popytu z 50 na 40 . Oblicz elastyczność popytu i uzasadnij czy podwyżka ceny była opłacalna dla producenta.

C1 = 1 zł

C2 = 1, 50 zł

Δc = 1,5 - 1 = 0,5zł

p₁= 50

p₂=40

Δp= 50-40= 10

Δp/p₁= 0,2

Δc/c₁= 0,5

E_p = -(Δp/p₁) /- (Δc/c₁) = 0,2/ 0,5= 0,4

Elastyczność cenowa popytu - mierzona jest stosunkiem względnej zmiany popytu, lub względnej zmiany ceny

Ep = - ∆p/p = -∆c/c

∆p - przyrost popytu p - poprzedni popyt ∆c - przyrost ceny c - poprzednia cena

Ep>1 - popyt elastyczny ; Ep <1 popyt nieelastyczny ; Ep = 1 stały; Ep = 0 sztywny;

11) Bank centralny reguluje dopływ i odpływ pieniądza z rynku za pomocą:

1. obowiązek rezerwy finansowej

2. wysokości stopy dyskontowej

3. dotacji

4. subwencji

12 ) Sposoby finansowania deficytu budżetowego:

-ciecia w wydatkach budżetowych

-podniesienie stóp podatkowych

-emisja i sprzedaż obligacji skarbu państwa

-zaciąganie kredytów w bankach komercyjnych

13) Czym zajmuje się makro i mikroekonomia :

Makroekonomia: posługuje się wielkimi agregatami (patrzy na gospodarkę z punktu widzenia całości, np. dochód narodowy, budżet państwa). Mikroekonomia- patrzy na gosp z punktu widzenia przedsiębiorców i konsumentów, z punktu widzenia maksymalizacji i korzyści, bada rynki, podmioty gospodarcze.

14) Rosnącej cenie odpowiada rosnący popyt na dobra luksusowe:

• przypadek Giffena

15) Tworzenie spółek skarbu państwa:

-komercjalizacja

16) Podział na konsu.. i akumulacje odbywa się ...:

- wtórnym

-ostatecznym po.. d. war.

17) Finansowanie strefy nieprodukcyjnej odbywa sie:

(nie wiadomo )

18) Największa pozycja wydatków w budżecie :

• ubezpieczenia społeczne

19 ) Omów spółkę akcyjną ( kapitałową).

Należy do spółek kapitałowych i posiada osobowość prawną. Udziałowcy wnosząc kapitał otrzymują akcje notowane na giełdzie. Posiadacze akcji maja prawo do udziału w zyskach

( dywidendzie) i decydowaniu o losach spółki w zależności od ilości posiadanych akcji.

20) Podatkami pośrednimi są :

• akcyza

• VAT

21) VAT jest płacony :

• od wartości dodanej

22) Najmniejsze wpływy do budżetu są z :

• dochodu ze sprzedaży majątku państwowego

23) Różnica między produkcją globalną, a wartością dodaną z odcięcia :

• kosztów materiałów

24) Które z papierów wartościowych są wykorzystywane do finansowania deficytu budżetowego :

• obligacje państwowe

25) Popyt zależy od:

• wysokości różnych dochodów

• poziomu ceny danego towaru

• poziomu ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

• liczby konsumentów

• indywidualnych preferencji konsumentów

26) Oblicz stopę wzrostu narodowego dla 99 roku :

1998 - 103

1999 - 106

{(106-103)/ 103}*100 % = 2,9 %

---