GENEZA KSZTAŁTOWANIA SIĘ TEORII WYCHOWANIA

Etapy kształtowania się teorii wg Nowaka:

• Poziom wiedzy i poznania potocznego przednaukowego - jest następstwem intuicji, własnych przekonań dotyczących wychowania. Na tym etapie nie przekazujemy niczego innym, są to jedynie osobiste doświadczenia. Charakterystyczne są właściwości: prostota, mały stopień ogólności przekonań, naiwność, bezkrytyczność przekonań, nie są one spójne; są wartościowe i stanowią podstawę do kształtowania wiedzy naukowej. Powstają spontanicznie zasady i opinie. Wiedza ta ma zastosowanie do konkretnych sytuacji.

• Otwarcie się na kontekst społeczny - nasze osobiste doświadczenia konfrontujemy z innymi. Znajduje odzwierciedlenie w formie pisemnej - wyraz w poezji, przysłowiach i dziełach literackich. Utrwalenie wiedzy na zasadzie porównywania z innymi odnajduje zastosowanie w różnych poradnikach przy użyciu języka literackiego

• Etap refleksji naukowej - teoria o problemach wychowawczych człowieka, jest to etap bardziej logiczny, uporządkowany, usystematyzowany, posługujący się własnym aparatem pojęciowym. Problemy wychowawcze są weryfikowane, sprawdzane na poziomie refleksji naukowej; są badane przy zastosowaniu określonej procedury badawczej.

Perspektywy naukowego rozwoju teorii:

• Wiąże się z sięganie do rozwoju pedagogiki - czasy działalności Herbarta. Dokonał on wewnętrznego podziału pedagogiki:

• Dydaktyka (teoria nauczania)

• Pedagogika ogólna (ogólna teoria wychowania której podstawę stanowiła etyka)

• Wiąże się z kształtowaniem teorii wychowania po II WŚ; wielu uważa, że teoria wych, jako subdyscyplina pedagogiki ukształtowała się właśnie wtedy na bazie koncepcji marksistowskiej

W literaturze wyróżnia się „dociekania” o teorii wychowania:

• XIX w. lub przełom XIX/XX wieku - podejmowano próby uznania teorii wychowania jako oddzielnej subdyscypliny, ale nie zostały zrealizowane. W Polsce teorię wychowania utożsamiano z pedagogiką albo stanowiła tylko część ped. Ogólnej

• Teorię wych. ujmowano jako część socjologii czy też filozofii

Obszary zainteresowań teorii wych. w XIX/XX wieku:

• Zagadnienia związane z istotą wychowania

• Problematyka ideałów i celów wychowania

• Sposoby i środki za pomocą których można prowadzić działalność wychowawczą

Teorie wg Kanta:

• Dyscyplinowanie

• Kultywowanie

• Moralizowanie

• Cywilizowanie

Koncepcje rozwoju teorii wych po II WŚ:

1. Tchorzewski

1. I okres - dotyczy pierwszego dziesięciolecia Polski Ludowej; podstawę teorii wych. stanowi teoria marksistowska. Okres bardzo ideologiczny - hasła nowej ideologii. Teoria wych. służyła realizacji określonych celów ideologicznych

2. II okres - przełom lat 50 i 60, pojawia się nurt badań, poszukiwań empirycznych. To przyczynia się do wyodrębniania teorii wychowania moralnego, estetycznego, fizycznego. Efektem tego rozwoju było rozwijanie środków teorii wych., wych. patriotycznego

3. III okres - powyżej lat 60, następuje wewnętrzne zróżnicowanie teoretycznych myśli o wychowaniu

2. Łobocki

1. Lata 45 - 48 - zwraca uwagę na założenia marksistowskie; teoria wych. korzysta z pedagogiki międzywojennej ale również ją krytykowała. Krytyka pajdocentryzmu - dziecko w centrum, gdyż należało przygotować wszystkich ludzi i kształtować określony typ osobowości. Akcentowano dominującą rolę nauczyciela i wychowawcy

2. Lata 49 - 56 - teoria wych. jest pod presją ideologii społecznej, jest podporządkowana instytucjom państwowym i politycznym. Teoria wych. korzysta głównie z dorobku pedagogiki radzieckiej (kolektywizm). Są to lata gdzie występowała represja teorii wychowania

3. Lata 56 - 89 - dynamiczny rozwój teorii wych., uwalnianie jej od spekulatywnych rozważań na rzecz badań do problemów wychowawczych. Prowadzono badania nad efektywnością i skutecznością teorii wych., nie uwolniła się wprawdzie od presji ideologicznej i wpływów organizacji politycznych

3. Muszyński

1. I etap - empiryczno doświadczalne podejście w badaniach nad wychowaniem

2. II etap - podejście projektująco innowacyjne; zmierzano do poznania sposobów skutecznego realizowania celów wychowania

4. Śliwerski

1. Lata 1946 - 1989 - powstanie i dominacja teorii wychowania w stosunku do pedagogiki ogólnej

2. Lata 1990 - 1995 - zanik rozwoju teorii wychowania

3. Lata po 1995 - rozwój teorii wych. jako subdyscypliny pedagogicznej