W 11. Różnice indywidualne


W. 11

Różnice indywidualne

(por. Harwas - Napierała B., Trempała J., 2000, t. 3, s. 178-203; Bryant P.E., Colman A. M., 1997, s. 54-59)

L. J. Cronbach w latach 50-tych (1957) podzielił psychologię na 2 działy:

Piaget w swojej teorii nie uwzględnia aspektu różnic indywidualnych.

Twórcy koncepcji zdolności rozwijali koncepcję różnic indywidualnych, natomiast pomijali aspekty praw rozwojowych np. rozwojowych zmian o charakterze jakościowym.

RÓŻNICE INDYWIDUALNE A ÓŻNICE ROZWOJOWE:

Różnice rozwojowe - zmiany zachodzące wraz z wiekiem.

Osoby w tym samym wieku często różnią się miedzy sobą, a różnice indywidualne i rozwojowe dotyczą tych samych aspektów (sprawność manualna, umiejętność kontrolowania emocji, samowiedza wzrasta wraz z wiekiem dziecka, a jednocześnie różnicuje jednostki na każdym z poziomów rozwojowych. To stanowiło problem w ustaleniach dotyczących periodyzacji czy norm rozwojowych, granic okresów czy stadiów.

Świadectwem współwystępowania zmian rozwojowych i różnic indywidualnych są skale rozwojowe - testy dla dzieci, znane już w latach 50-tych.

Różnice indywidualne obserwuje się w bardzo wczesnych fazach ontogenezy, nawet w okresie prenatalnym. Wzrastają one po 18 - 24 miesiącach życia. W szczególności dotyczy to różnic w zakresie inteligencji.

ASPEKTY ROZWOJU PODLEGAJĄCE RÓŻNICOWANIU INDYWIDUALNEMU:

  1. Różnice w tempie rozwoju (szybsze lub wolniejsze dochodzenie do pewnych osiągnięć rozwojowych)

  2. Różnice mogą występować w odmiennych treściowo sferach funkcjonowania (np. brak zdolności do przezwyciężania centracji - czyli uwzględniania różnych perspektyw np. w aspekcie przekształceń fizycznych może stanowić podobną nieumiejętność także w aspekcie decentracji interpersonalnej, a więc w możliwości przyjmowania punktu widzenia innych ludzi. Zauważa się także różnice w kolejności sfer, których dotyczy rozwój: np. jak się okazało osiągnięcie w rozwoju kompetencji intelektualnych poziomu myślenia formalnego nie dotyczy wszystkich młodych ludzi w okresie dorastania. Co więcej - odnoszą się one jedynie do treści zgodnych z doświadczeniem i zainteresowaniami.

  3. Trzeci aspekt różnic indywidualnych dotyczy odmienności ścieżek i kierunków rozwoju. Bidell i Fischer (1992) porównują rozwój do drabiny i pajęczyny. W teorii Piageta różne jednostki wchodząc po tej drabinie osiągają różne tempo (różnice w tempie rozwoju). Zaś jeśli chodzi o metaforę pajęczyny: różne punkty wyjścia i dojścia; możliwość dojścia z różnych punktów startowych do tego samego finału (ekwifinalność rozwoju) oraz wychodząc z tego samego punktu a dochodzi się do różnych rozwiązań (ekwipotencjalność).

ZDOLNOŚCI

Są to hipotetyczne wyznaczniki dyspozycyjne efektywności uczenia się i wykonywania działań. Np. jeśli ludzie w takich samych warunkach, przy takiej samej motywacji , mając podobne przygotowanie osiągają niejednakowe rezultaty - to dla określenia indywidualnych dyspozycji warunkujących ten stan rzeczy wprowadzono termin zdolności. Tak rozumiane zdolności wyznaczają możliwości człowieka.

Wobec tego 2 podstawowe pytania:

  1. Czy istnieje jedna ogólna zdolność, warunkująca efektywność wszelkich działań człowieka - Ch. Spearmann - twórca koncepcji hierarchicznych w rozwoju odpowiada, że tak i nazwał ją czynnikiem g czyli inteligencja ogólna.

  2. Koncepcje niehierarchiczne (morfologiczne) - przeciwnie - uznają równorzędność zdolności i brak tego czynnika, a inteligencja ogólna byłaby sumą lub wypadkową zdolności szczegółowych. Takie stanowisko prezentuje .

Niezależnie od przyjmowania bądź odrzucania czynnika g, poszczególne koncepcje zakładają różną liczbę zdolności szczegółowych , a do rozstrzygania o tym służy metoda zwana analizą czynnikową.

Klasyczne koncepcje hierarchiczne wyodrębniają 3 grupy zdolności:

  1. Zdolności do operowania materiałem abstrakcyjnym - liczby, słowa, inne symbole.

  2. Zdolności do operowania materiałem konkretno - wyobrażeniowym - zdolności percepcyjne , przestrzenne, mechaniczne.

  3. Zdolności społeczne, zapewniając dobre kontakty z innymi ludźmi.

Dane z badań wskazują na znaczną stałość zdolności do adaptacyjnego radzenia sobie z nowością(Sternberg 1981), a np. niską wartość prognostyczną (20%) testów inteligencji robionych we wczesnym dzieciństwie.

Oszacowano wskaźnik odziedziczalności zdolności na 0,50 lub nieco powyżej.

Im bardziej zdolność zdeterminowana jest czynnikiem g - opiera się na dziedziczeniu, zaś rozwój zdolności specjalnych zależy od środowiska i indywidualnego doświadczenia.

TEMPERAMENT

Cechy temperamentu - to tendencje behawioralne dotyczące formalnych, stylistycznych aspektów zachowania, określając zwłaszcza jego dynamikę - intensywność, szybkość i tempo reagowania. Szczególnie wyraźnie przejawiają się w reakcjach emocjonalnych i motoryce. Mają silne uwarunkowania biologiczne, charakteryzują się dużą stałością.

H. J. Eysenck (1970) wyróżnia 2 wymiary temperamentu związan teorią aktywacji - ekstrawersję - introwersję. Introwersja oznacza chroniczne podwyższenie pobudzenia, poprzekłada się na łatwość warunkowania i na tendencję do unikania stymulacji, zaś ekstrawersja - obniżenie pobudzenia i stąd trudność warunkowania, a także poszukiwanie stymulacji, bodźców. Te różnice wynikają z aktywacji kory mózgowej, za co odpowiada układ siatkowaty. Kolejny wyróżniony przez niego wymiar to neurotyczność ze swoimi 2 biegunami - chwiejności emocjonalnej (podatność na lęk, depresję i apatię) i zrównoważenie emocjonalne - biegun przeciwny. Podstawą fizjologiczna różnic indywidualnych jest pobudzenie układu autonomicznego, głównie sympatycznego.

Aktywność ujawnia się nie tyle w sposobie reagowania na bodźce, co w zachowaniach sprawczych, podejmowanych przez człowieka z własnej inicjatywy - osoby aktywne są skłonne do zachowań wzmacniających stymulację.

Różnice w reaktywności, zwłaszcza w zakresie reagowania na nowość, badał Kagan (1994) - podzielił on dzieci na reaktywne i odprężone. Pierwsze reagują na nieznane bodźce wzmożeniem ruchliwości, rozdrażnieniem, krzykiem, zaś drugie - są spokojne i rzadko krzyczą: różnice te uznał za stałe. Podzielił też temperament na zahamowany (dzieci lękliwe, boją się obcych, reagują niepokojem i wzrostem stymulacji) i na niezahamowany.

Rozwój jest procesem energetycznie kosztownym. Temperament odgrywa dużą rolę w sytuacjach trudnych dla jednostki, wyznaczający 2 ścieżki reagowania: pokonywanie trudności lub rezygnacja i zachowania obronne.

Osoby o ograniczonych ze względu na tempera mentalne cechy możliwość przetwarzania informacji - mają mniejszą motywację do rozwoju, a jego dynamika w większym stopniu zależy od oddziaływań zewnętrznych. Szczególnie we wczesnych okresach życia dzieci o małym zapotrzebowaniu na stymulację będą się angażować jedynie odpowiednio zachęcony przez otoczenie, a dopiero w późniejszym okresie życia decydujące mogą być wewnętrzne czynniki motywacyjne - preferencje.

M. Zuckermann (1979) wyróżnił 4 źródła stymulacji:

Potrzeba stymulacji wraz z wiekiem ulega kanalizowaniu.

Wobec różnic indywidualnych na określone metody wychowawcze

są „wrażliwe” jedne dzieci, zaś „niewrażliwe” inne.:

Opracowała dr Ewa Kiliszek

Strona1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Famous people in PRI, - OBLIGATORY -, Psychologia różnic indywidualnych
PSYCH RNIC INDYW W2, Psychologia różnic indywidualnych
Test 2009, Psychologia różnic indywidualnych
10.Necka rozdzial 6, Psychologia USWPS Warszawa, Psychologia różnic indywidualnych
Szymura, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
rr RĂłznice Indywidualne Wszytskie pytania, Studia, Psychologia, SWPS, 2 rok, Semestr 04 (lato), Psy
Nęcka r. 6, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
pytania forum-2009-2010, Psychologia różnic indywidualnych(1)
Współczesne teorie temperamentu, Psychologia różnic indywidualnych, psychologia różnic indywidualnyc
S6 Psychologia róznic indywidualnych wykład 7 20130504, Notatki RI
Skrypt(2), II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
Psychologia różnic indywidualnych wykłady z neta
Psychologia osobowości Psychologia różnic indywidualnych Marszał Wiśniewska wykład Zdolnośc
Różnice indywidualne 05.20
Psychologia osobowości - Psychologia różnic indywidualnych - Skala dewiacyjnego ilorazu inteligencji

więcej podobnych podstron