40 Część I. Pojęcia i problemy

zów znalazł się w sytuacji, w której musiał podjąć decyzję podobną do tej, jaką podjął Kurcjusz. Skaczący w śmiertelną czeluść rycerz — oto obraz, który stanowi symboliczne wyobrażenie obu tych dramatów.

Umiejętność kształtowania takich właśnie ekspresyjnych obrazów wyrównuje po części przynajmniej niższość sztuk wizualnych wobec lite­ratury, występującą wyraźnie tam, gdzie idzie o artykulację treści poję­ciowych. Sztuki plastyczne potrafią jednak zamienić te treści w symbo­liczny obraz pozostający w pamięci i pozwalający na emocjonalne, dyna­miczne przeżycie. Bogactwu i artykulacji treści filozoficznych, psycholo­gicznych i poetyckich, właściwych sztukom słowa, sztuki wizualne mogą przeciwstawić symboliczną, odciskającą w wyobraźni trwały ślad zwięzłość swych obrazów. Ich pełne zrozumienie nie jest jednak możliwe bez resty­tucji całego kontekstu historycznego, w którym obrazy te kształtowały się i dojrzewały w organicznym związku z myślą religijną, filozoficzną i poetycką, w określonym momencie dziejowym, w określonej sytuacji społecznej.

Trzeba niewątpliwie przyznać rację Warburgowi. Wyrwany ze śro­dowiska obraz traci swe siły żywotne, a tracąc je przestaje być całkowicie zrozumiały, jakkolwiek ekspresyjna i wzruszająca może być forma, którą nadał mu jego twórca. I jakkolwiek wiele o człowieku i jego problemach mogą nam mówić owe „ramowe obrazy", ślady wielkich osiągnięć ludzkiej wyobraźni, więcej mogą nam one powiedzieć wówczas, gdy dzięki histo­rycznej restytucji ich kontekstu poznamy konkretną sytuację, na którą były one odpowiedzią.

---