Chwast- roślina niepożądana w uprawie danego gatunku, nie ma pożytecznych właściwości, dziko rosnące ale też uprawne w innej uprawianej roślinie. Mogą też być ozdobne. Obniżają plon rośliny, utrudnia stosowanie herbicydów. W większości z naszej strefy klimatyczne, przystosowane do niszczenia przez ludzi, przez co maja szereg mechanizmów obronnych. Uprawne często są z innej strefy, mają optymalne warunku i są delikatniejsze od chwastów.
Chwasty:
- lepszy system korzeniowy- orne mają do 40cm, a chwast silniej i lepiej ukorzone, nawet do 1m,mają większą masę…
- lepsze tolerancja środowiska- np. niższa temperatura kiełkowanie, kilka pokoleń w roku, szerszy zakres pH.
- lepsza tolerancja chorób i szkodników- często są II żywicielami lub miejscem bytowania chorób i szkodników uprawnych
- mogą wcześnie zacząć wegetację i duże rosnąć- ,mogą ograniczać kiełkowanie innych. Szybko wytwarzają dużą masę, kilka pokoleń do roku.
- wielokrotnie więcej nasion, np. 20 000-100 000 nasion o wyższej żywotności. Mogą kiełkować wiele lat, są bardziej żywotne- nawet kilkadziesiąt lat. Rzadko dają się skutecznie wyplewić.
- rozmnażanie wegetatywne- jednocześnie z generatywnym. Np. perz.
SZKODLIWOŚĆ
BEZPOŚREDNIA KONKURENCJA
- konkurencja o wodę- u nas częsty deficyt, każda roślina ma okresy krytyczne, przeciętne zachwaszczenie to 7t/ha co daje 1t suchej masy- pobiera 900l/ha, czyli 1/6 opadów naszych. Ich korzenie lepiej ssą i lepszy współczynnik transpiracji.
- konkurencja o składniki pokarmowe- chwasty są w stanie więcej pobrać.
- konkurencja o światło- efekt energetyczny- mniej dociera do zachwaszczonych, nawet 80% mniej
Efekt jakości światła- najlepsze widmo to bliskiej czerwieni i niebieskie.
- allelopatia- działanie roślin na siebie
POSREDNIA KONKURENCJA- sama obecność:
- zmniejszenie wydajności gleby- mniejszy plon
- pogorszenie jakości plonu- oplataja systemy korzeni uprawnych.
- zmniejszenie temperatury gleby- zależne od tego czy roślina bardzo się rozrasta, zasłania międzyrzędzia, przez to mikroorganizmy gorzej działają
- zubożenie atmosfery w dwutlenek węgla
- wzrost kosztów ochrony roślin, również na choroby i szkodniki
- w sadach podniesienie fali przymrozków na wyższe piętra
- konkurencja o owady zapylające. Np. żeby wiśnie tworzyły owoc to muszą być 30-40% zapylone
- zarastanie rowów, kanałów nawadniających.
- działanie alergiczne na człowieka
Przyczyny zachwaszczenia pól uprawnych:
- nowoczesne metody uprawy i zbioru- kiedyś chwasty wywożono z pola z uprawianymi8, więcej chwastów było jako jedzenie, pasza dla zwierząt, teraz nasiona pozostają na polu.
- wysoki poziom nawożenia, zwłaszcza azotowego co zwiększa ilośc chwastów azotolubnych.
- upraszczanie zmianowa- gromadzą się chwasty właściwe dla tej odmiany,
- odporne na herbicydy
Bank nasion- wszystie nasiona znajdujące się w glebie. Pochodzenie nasion:
- obsypywanie się nasion z chwastów rosnących
- opóźnione kiełkowanie nasion, np. komosa biała do 40lat.
- zjadane przez zwierzęta- częściowo trawione, częściowo wydalane np. w innym miejscu, gdzie mogą kiełkować. Najlepiej trzymają się w oborniku owczym. Z kompostem można też nawieźć.
- naturalne obumieranie nasion zmniejsza bank.
- zabiegi agrotechniczne i chemiczne- termin odchwaszczania dobieramy, żeby herbicydy nie uszkodziły naszych roślin.
Nasiona:
- krótkotrwałe- wykazują zdolność kiełkowania bezpośrednio po obsypaniu i w następnym sezonie. Takie rośliny tworzą kilka pokoleń na rok, np. Żółtlica drobnokwiatowa.
- długotrwałe- zdolność kiełkowania przez wiele lat.
Żywotność zależy od:
- czynniki wewnętrzne- genetyczne, strukturalne, fizjologiczne,
- czynniki wewnętrzne:
a) wilgotność gleby- p. proso potrzebuje do pęcznienia dużo wody, a rzodkiew świrzepa mało, gnije z nadmiaru kwasu tłuszczowego.
b) temperatura- u nas większość 2-3st. C, niżej niż uprawne
c) światło- więcej kiełkuje na świetle, przez co wymyślono orkę nocą- małe efekt.
d) mikroflora
rośliny dzielimy na:
- samosiewne- autochory- nie są transportowane
- obcosiewne- allochory- rozsiewane przez:
a) wodę- kokos, nenufary - mają pęcherz pławny
b) wiatr- klonu- skrzydełka; okrągłe nasiona toczone przez wiatr.
c) zwierzęta- zoochory- zarówno z aparatem czepnym- przytulina, łopian, jak i przez zjadanie nasion
d) człowiek- antropochory- podobnie jak u zwierząt oraz te rozsiewane maszynami rolniczymi.
Ograniczanie wzrostu chwastów- zwalczanie chwastów. Stosowanie prawidłowej agrotechniki- likwidują kiełkowanie dopiero.
Chwasty dzielimu:
- jednoroczne- cała wegetacja sezon lub dwa, rozmnażanie z nasion, pokaźna grupa, wiele garunków:
a) jare właściwe wcześnie wschodzące- wczesna wiosna, niska temperatura kiełkowania
b) późnowschodzące- 15 st.
c) zimujące- zmują jako różyczka liściowa
d) właściwe- dostosowane, tworzą wegetatywną, pęd kwiatowy w następny sezon.
- wieloletnie- trwałe- po zaowocowaniu nie kończą rozwoju. Z organów podziemnych wyrastają. Duża produkcja biomasy, tworzą olbrzymią masę kłączy, rozłogów itp, które zachwaszczają pole, służą do rozmnażania wegetatywnego. Są magazynem substancji zapasowych- dla młodych roślin. Bardzo trudne w zwalczaniu. Są w uprawach wieloletnich. Rozmnażanie wegetatywne i generatywne- duża ilość nasion, służy ekspansji na duże odległości, przeniesienie na inne terytorium, mieszanie genów. Dzielimy je w zależności od sposobu i budowy narządów wegetatywnych:
a) o rozłogach podziemnych- np. Pięciornik gęsi, jeżeli nie posiadają innego sposobu rozmnażania to są stosunku łatwe do zwalczania mechanicznego, pięciornik tworzy też odrosty korzeniowe podziemne, które są magazynem, trudniej je zwalczyć.
b) kłączowo- rozłogowe. Podział:
Równomierna budowa na całej długości- perz, pokrzywa. Gromadzą substancje na całej długości. Przemieszcza się w kierunku lepszych warunków. Perz, np. z jednego węzła zarośnie 10m kwadratowych, 135 m rozłogu. Perz jest doskonale dostosowany do naszych warunków, lubi gleby lekkie i średnie oraz bogate w azot, rozmnażanie głównie z rozłogów, ale też prz3ez nasiona- 20 30 z jednej. Silnie allelopatyczny, ogranicza wzrost innych roślin. Ostro zakończony stożek wzrostu przez co może uszkadzać bulwy, no ziemniaków, oplatać korzenie. Głębokość 10-12 cm, tworzy zwartą darń. Nie zwalczamy go na łąkach i trawnikach. Nadaje się do umacniania rowów melioracyjnych i skarp. Stosunkowo trudny do zwalczania herbicydem systematycznym lub doglebowym albo mechanicznie- często korzenie na trawnikach, sadach, w uprawach jednoocznych, orka średnia, co wydobywa kłącza, zostawiamy żeby rozwinęły się i znowu orzemy i znowu czekamy i tak na okrągło aż bardzo zmniejszymy kiełkowanie. Następnie wybronować trzeba, wysuszyć i spalić. Nie nadaje się na kompost, bo by się tam rozwinął. Inna metoda to przeoranie pola, pocięcie broną talerzową i wybronowanie z spaleniem. Jest też metoda Wiliama- orka głęboka, która zmienia położenie kłaczy, pozostawienie i przeoranie z przedpłużkiem. Kłącza są głęboko i zostaną zaduszone. Nie da się usunąć perzu w jeden sezon, trzeba walczyć systematycznie.
Zgrubienia na kłączach- substancje zapasowe w zgrubieniach- Skrzyp i podbiał. Skrzyp to wskaźnik wilgotnych i kwaśnych stanowisk. Częsty w uprawach wieloletnich, szczególnie roślin lubiących niskie pH. Jest trujący, ma dużo krzemianów i substancji hamujących syntezę Wit. Z grup B. Dobrze działa na włosy i drogi moczowe. Podbiał lubi wapienne. Najczęstszy na hałdach pobudowlanych.
Kłączowo- rozłogowe z specjalnymi zgrubieniami- magazyny, no groszek bulwiasty.
c) chwasty o silnie rozwiniętym korzeniu palowym- szczaw tępolistny, mniszek lekarski. Pokiełkowaniu tworzą korzenie i skróconą łodygę. Korzeń jest gruby a łodyga jest potem wciągana. Rozmnażanie wegetatywne przez korzenie, odrasta niedaleko. Jest to podstawowy sposób rozmnażania. Są to rośliny najczęściej najbardziej szkodliwe. Np. mniszek lekarski który jet azoto i potaso lubny. Tworzy dwa rodzaje rozet. Na trawniku często koszonym tworzy płaskie rozety , a np. w innych nie koszonych miejscach jest wzniosły. Szkodliwy, ponieważ konkuruje o owady zapylające. Jest leczniczy, szczególnie kwiaty. Można robić sałatkę z liści. Rozmnażanie z nasion.
d) o kłączu pionowo uciętym- siewka ma korzeń palowy, potem przybyszowe. One gromadzą substancje. Młode rośliny tworzone z katów liści. Lubi obojętne, lekko zasadowe. Jeden z trawnikowych jest problemem. W sadach. Jeden z trawnikowych jest problemem.
- chwasty korzeniowo- odrostowe- najbardziej uciążliwe- mlecz polny, ostrożeń, powój. Tworzą palowy korzeń, a potem masa korzeni gromadzą podziemią głęboko. Nie zaleca się niszczenia mechanicznego, bo z każdego może powstać nowa roślina. Po skiełkowaniu palowy zanika, a pojawia się odrosty boczne. Potem mogą się zawinąć . Zachwaszcza różne uprawy. Lubi nawożenie mineralne- azotowe. Korzenie mogą sięgać głęboko. Nie zwalczamy w fazie 2-3 lisci. Nieskuteczne, bo nie niszczymy jednej rośliny. Wymaga wysokich dawek herbicydów. Duża ekspansja poza tereny, bo tworzy dużo nasion, które mają aparat lotny. Powój polny też lubi nasz klimat. Tworzy palowy korzeń i szereg korzeni bocznych. Może przebić się n duże głębokości. Szkodliwy, bo dużo wody potrzebuje. W uprawie jagodowych okręca się wokół roślin, utrudnia zbiór mechaniczny. Mlecz też się rozmnaża bardzo łatwo.
e) wytwarzające pędy z pączków pochodzenia kalusowego- marchew, pasternak, żywokostm chrzan, który rozmnaża się tylko wegetatywnie. Lubi zasobne gleby o pH obojętnym lub zasadowym - rędziny, mady. Korzeń nawet do 3m. Zwalczanie przez oprysk herbicydem miejscowym. Glebę przygotowuje się dokładnie ją oczyszczając z organów wegetatywnych. Nie należy dopuścić do zakwitnięcia.
Chwasty roczne jare krótkotrwałe- efemerydy, krótka wegetacja, do 10 tyg. W zależności od wymagań mogą wschodzić od 0,5 st. I więcej. Wschodzą, tworzą biomasę, kwitną i mogą wydać kilka pokoleń. Nasiona tworzą bank nasion krótkotrwałych. Są uciążliwe w warzywach, pod osłonowych.
Chwasty roczne jare właściwe- dostosowane do naszych warunków. Źródło pierwotnego zachwaszczenia:
- wczesno wschodzące- rodzime, przystosowane, kiełkują wczesną wiosną, nawet przed warzywami. Pospolite: rdest kolankowy i powojowatym owiec głuchy,
- późno wschodzące- min. 15st. C do wschodu. Koniec maja początek czerwca. Intensywnie rosną. Mają tą przewagę, że są b. drobne. Tolerują wysokie temperatury, Są ciepłolubne. Przymrozki je niszczą.
Chwasty zimujące- jak przymiotno. Jeżeli wzejdzie wiosną to tworzy biomasę i kwiat, a jeżeli późnym latem to zimuje w formie różyczki liściowe. Ma dwie formy.
Chwasty ozime- typowe u roślin ozimych. Dostosowany rozwój do rośliny uprawnej. W 1 roku wegetacja a w drugim kwitną. Dojrzewa z rośliną uprawną lub krótko po niej. Skład gatunkowy zależy od szeregu czynników:
- klimatyczne- są chwasty które wolą góry, a inne niziny, np. jaskie polny na południu. Łodoba szara która zajmuje tereny do Karpat i lubi NaCl.
- historyczne- zależne od tego czy pole stare czy nowin. Tzw. Ruderalne chwasty. Kiełkują z powierzchni ziemi. N starych typowe polne krótkotrwałe.
- gospodarcze- głównie wysiew zanieczyszczonego materiału siewnego lub obornik z chwastami.
- glebowe- odczyn, zawartość wody, składniki pokarmowe i skład mechaniczny.
Zawartość wody w glebie- typowe chwasty gleb z wysokim poziomem wód gruntowych, które nie nadają się do melioracji to: rdest kolankowy, sit dwudzielny, szarota błotna, turzyca owłosiona. Drugie to z terenów podmokłych, które nadają się do melioracji- pięciornik gęsi, jaskier rozłogowym rdest ziemnowodny, skrzyp polny, podbiał pospolity. Takie chwasty świadczą o wymogu regulacji stosunków wodnych.
Odczyn gleby- zasadowy- duża pojemność kompleksu, babka szerokolistna, miłek letni, ostróżeczka polna. Zbliżony do obojętnego- większość roślin uprawnych- gorczyca polna, mak polny, jasnota purpurowa i różowa, Intensywnie zachwaszczają. Lekko kwaśne- maruna bezwonna, miotła zbożowa, łoboda rozłożysta. Miotła zachwaszcza głównie zbożowe, ale też w warzywach. Zimuje wiosenne zachwaszczenie. Kwasolubne- Niedobór składników mineralnych. Np. czerwiec polny, sporek polny, szczaw polny. Dobrze czuje się w warzywach i na glebach murszowych.
Zawartość składników mineralnych w glebie:
Azotolubne- wzrósł w 20 wieku. Kiedyś gleba miała ujemny bilans azotu, bo są małe przychody. Nawożenie azotowe to zielona rewolucja. Znaczenie tych chwastó wzrosło. Np. perz, komosa, tasznik, żołtlica, przytulia czepna- typowy chwast zbożowy, a teraz ma większy zasięg, przyczepia się i okręca. Utrudnia zbiór.
Niska zawartość potasu- mak polny
Duża zawartość potasu- mniszek lekarski, barszcz i szczaw zwyczajny, szczaw tępolistny.
Duża zawartość Ca- babka szerokolistna. Miłek letni, ostóżeczka polna, krzywoszyj polny
Podział chwastów w zależności od miejsca występowania:
- segetalne- typowe polne, jare, rzadko wieloletnie. Doskonale sobie radzą z zmiennymi warunkami uprawy, zachwaszczają glebę i materiał sienwy.
- ruderalne- wieloletnie, rumowiska, miejsca nie uprawiane. Też roczne szybko rozwijające się. Giną przy agrotechnice. Często żywiciele chorób i szkodników. To przyczynia się do pogorszenia plantacji, np. rdze,
- łąk i pastwisk- przystosowane do uprawy, dwuletnie i wieloletnie. Preferują wilgoć i nie znoszą ugniatania.
Układ piętrowy- jedynie w zbożach, gdzie brak agrotechniki w trakcie.
Piętro górne- przerasta uprawne, nasiona przed nią, przeważają rozsiewane prez wiatr. Trzeba zniszczyć przed wydaniem nasion- herbicydy. Np. miotła zbożowa, mlecze, ostrożeń.
Piętro środkowe- walka przez przyśpieszony zbiór uprawnej i przez czyszczenie nasion. Np. chaber bławatek, powój polny, mak polny.
Piętro dolne- odo połowy uprawnej. Dojrzewanie podczas i po zbiorze. Zachwaszcza glebę i materiał siewny. Ograniczamy czyszcząc nasiona i uprawą pożniwną.
Przyziemne- do 10cm i płożące. Dojrzewa po zbiorze uprawnej. Np. Geiazdnicai sit dwudzielny. Niszczymy podobnie jak piętra dolnego. Nie należy stosować nawożenia mineralnego w nadmiarze, bo wtedy uprawna nie będzie w stanie pobrać i część przypadnie chwastom.
Allelopatia- wzajemne oddziaływanie chemiczne roślin, glonów, bakterii i grzybów na siebie. Jest to podstawa konstruowania zmianowa. Metabolity wtórne- zw. Tłuszczowe rozpuszczalne w wodzie.
Aktywność allelopatyczna- zdolność zw. Z rośliny do stymulacji lub hamowania. Np. kw. Papryferonowy i jakwinowy, heksahydroksylowy i difenowy. Pochodzą z ulatniania, rozkładu i ługowania. Ilość i skuteczność zależy od środowiska, stresu, wieku, organu. U nas są to np. chwastnica, komosa, rdest perz szczególnie. Uprawne też mogą, no.. słonecznik i zielne. Zasięg jest równy koronie i systemowi korzeniowemu. Na bazie związków tych są produkowane herbicydy biodegradalne.
Metody agrotechniczne-
- zmianowanie- ogranicza rozwój chwastów określonych grup. W monokulturach są te same chwasty i herbicydy co sprawia, że powstają chwasty odporne na to. Sadzi się rośliny odchwaszczające i znoszące chwasty. Zboża nie zacieniające rośliny są podatne na zachwaszczenie. Nie zacieniają, a mechaniczny zbiór powoduje zostawanie nasion chwastów na polu.
- czystość materiały siewnego- nie siejemy osłabionego materiału.
- ściółkowanie upraw- stara metoda- ogranicza strate wody, podnosi temperature, zapobiega występowaniu chwastów, wzbogaca glebę w składniki pokarmowe. Mogą być organiczne i mineralne. Organiczne to np.
Słoma twarda- rzepakowa, żytnia lub jęczmienne. Pocięta na 10cm kawałki. Poprawia warunki. Ogranicza jednoroczne chwasty. Najczęściej stosowana na truskawkach i dyniowatych. Zwiększa plon o 40%,jakość plonu, poprawia właściwości w wodzi. Szybko się rozkłada, gleba zubożona z azotu dostępnego dla roślin przez mikroorganizmy. Bardzo dobra dla grzybni.
Torf wysoki- bardzo dobre stosunki powietrzne i wodne. Brak składników mineralnych i kwaśny. Dobry do upraw lubiących kwaśny odczyn. Przyśpiesza plonowanie, stosunkowo szybko się rozkłada. Zasoby są na wyczerpaniu.
Kora iglastych- u liściastych są związki hamujące kiełkowanie. Dobra do ozdobnych. Wymaga kompostowania lubi nawożenie azotowe.
Węgiel brunatny- pH obojętne, 2x dłużej działa niż obornik 8-9 lat. Jako ściółka 4.. Też dekoracyjny.
Nieorganiczne są w pełni kontrolowane. Najczęstsza TO czarna folia. Ogranicza rozwój chwastów, poprawia stosunku wodne, podnosi temperaturę i aktywność mikrobiologiczną. Nieodporna na niekorzystne warunki. Kurczy się na mrozie. Są problemu z utylizacją. Przeźroczysta folia jest trwalsza. Pod nią rośnie temperatura a chwasty się gotują. Agrowłóknina za to jest sztuczna i celulozowa. Jest perforowana i trwała. Może być palona. Może być jako ściółka jak i okrywa tuneli.
- przestrzeganie warunków sanitarnych- niszczenie resztek pożniwnych
- zabiegi wspomagające konkurencję uprawnych w stosunku do chwastów- wzmacnianie rośliny a chwasta nie: nawożenie punktowe, dobór odmian i gatunków, optymalna obsada roślin, dobór odpowiedniej rośliny następnej.
Metody mechaniczne:
- pielenie oraz zwalczanie przy okazji. Typowe w niszczeniu chwastów. Im później tym gorzej. Cebule całkowicie można stracić.
- orka-
Podorywka- po zbiorze roślin, późnym latem, chyba, że zastępują ją urządzenia do zbioru. Do 15cm, bezpośrednio po zbiorze co niszczy nasiona chwastów świeże i miękkie, które w glebie zostaną rozłożone. Wydobywa się też te głębokie.
Przedzimowa głęboka- niszczenie nasion i siewek poprzez przesunięcie ich głębiej. Jeżeli dostaną się głębiej długowieczne chwasty są tam zmagazynowane. Najskuteczniej ogranicza zachwaszczenie
- włókowanie- zniszczenie skorupy glebowej oraz pierwszych siewek. Ważne przy tych co długo kiełkują.
- bronowanie- w celu zniszczenia siewek i spadku parowania po dorywce.
- kultywatorowanie- różne zadania. Na lekkich może zastąpić podorywkę. Z gęsiostopką jak obredlanie okopowych w celu zniszczenia chwastów.
Metody fizyczne:
- wypalanie- z użyciem gazu ziemnego. Specjalny palnik z osłoną. Bardzo duża temperatura, spala chwasty międzyrzędzi. Wymaga dużych nakładów energetycznych. Jest to alternatywa dla herbicydów. Niestety wytwarza dużo dwutlenku węgla.
- solaryzacja- w terenach cieplejszych.
- Infrared system- nagrzanie 2cm warstwy gleby
- elektryczne- podobnie działa jak wypalanie.
- mikrofale- zakłócenia w strukturach komórkowych.
Może powodować zmutowane organizmy.
Minusy to, że temperatura niszczy organizmy, zubaża środowisko, duży nakład energii, duża cena za urządzenia, cieplne niedobre dla wieloletnich upraw.
Metody biologiczne- w fazie badań, wykorzystuje się patogeny charakterystyczne dla danych chwastów, właściwości allelopatyczne.
Herbolohgia- młoda nauka o chwastach i ich związkach z człowiekiem
Chwast- każda nieporządana roślina w danym miejscu oraz każda, której przeznaczenia jeszcze nie znamy.
1. Klasyfikacja taksonomiczna- rośliny uprawne to 35 rodzin. Większość chwastów należy do tych samych rodzin. U nas mamy 2500 rodzimych gatunków, a z tego ok. 600 to chwasty. Z tych 190 najczęściej na polach uprawnych- archeofity.
2. Środowisko- wiele chwastów żyje tam gdzie uprawa. Wiele reaguje na azot, np. komosa- 50mg z kg gleby daje, że kiełkuje. Tylko 2% kiełkuje bez tego, bo przecież musi przetrwać. Inne są na uprawach inne na nieuprawianych.
3. Podobieństwo do roślin uprawnych- zarówno wizualne jak i cykl nasion. Nasiona SA podobne do nasion uprawnych, a dojrzewanie jes zharmonizowane z uprawnymi.
4. Plastyczność morfologiczna i fizjologiczna- zmienność genetyczna pozwala na lepsze przystosowanie do środowiska, n. u jednej rośliny nasiona SA o różnym okresie spoczynku, co wyeliminowano u uprawnych. Mogą mieć też różną wysokość jak 2 rodzaje mniszków wysoki i niski. Niskie nie zostaną skoszone.
4. Fotosynteza- 18 najgroźniejszych chwastów 78% to fotosynteza C4, a na 15 uprawnych tylko 20%. Sprzyjają im wysokie temperatury Wtedy są w stanie w pełni wykorzystać dwutlenek węgla.
Temat: Pozytywna rola chwastów.
- zioła- rumianek- pospolity, perz zwyczajny, babka zwyczajna, babka lancetowata, skrzyp polny, mlecz polny, pokrzywa zwyczajna, krwawnik zwyczajny.
- suche bukiety- wrotycz pospolity, trzcina pospolita, szczaw tępolistny, tasznik pospolity, tobołki polne.
- źródło żywności- komosa biała, mniszek pospolity, tasznik pospolity, skrzyp polny, szczaw zwyczajny, róża dzika, bez czarny
- różnorodność środowiska- zapewnienie bogactwa- zmienności biologicznej
- siedlisko dla owadów pożytecznych- drapieżników, zapylaczy, pożytek dla pszczół
- Barwniki roślinne- pokrzywa zwyczajna, psianka czarna
- rośliny jak afrodyzjaki- lubczyk
Konkurencja chwastów- miotła zbożowa- 20szt/m
- wyczyniec łąkowy 30
- oba razem 20-30
- dwuliścienne 40
- powój polny 2
- Wyka- 2
- przytulia czepna 0,5
Podział chwastów- krótkotrwałe, trwałe, pasożytnicze.
Pasożytnicze- flora światowa to 240 000 gat z tego 3 000 to pasożyty- ponad 1%. Np. jemioła, zaraza gałęzista, kanianka lnowa ( słabo rozwinięte chloroplast, ciężko ją zlikwidować, wypala się preparatem chemicznym, dajemy 10X więcej niż w zaleceniach, przyrost 0,5m na dobę, lubi marchew), kanianka koniczynowa, pszeniec różowy, zagorzałek wiosenny
Postęp w badaniach nad tą grupą roślin:
- wydzielanie substancji pobudzających do kiełkowania specyficznych dla danego gatunku gospodarza
- 10 krotne wyższa transpiracja zapewnia pełne zapotrzebowanie na składniki pokarmowe. Można zwalczać małymi dawkami glyphosatu lub opryskać antytranspitantem- ugotowanie pasożytów powoduje.
Rośliny jednoroczne- przyjmują strategię wyprodukowania jak najwięcej ilości nasion w czasie ich krótkiego życia. Mają dwa dylematy- rosnąc wegetatywnie, kiedy rozpocząć kwitnienie i zakończyć byt wytwarzając nasiona oraz czy przyjąć wariant pośredni godząc do pewnego momentu na wzrost wegetatywny z reprodukcja
Pierwszy model ma miejsce zazwyczaj gdy w miarę określony jest koniec sezonu wegetatywnego. W pierwszym okresie cały wysiłek skierowany jest na wzrost wegetatywny by następnie gwałtownie wszystkie materiały zainwestować w rozmnażanie, a nawet dokonać przemieszczeń z organów wegetatywnych do generatywnych, np. K i inne składniki.
Np. chwastnica jednostronna, gwiazdnica pospolita, rdest ptasi, tobołki polne, komosa biała.
Rośliny wieloletnie i trwałe- przyjmują strategię zgromadzenia określonej biomasy dla przetrwania niekorzystnych warunków zimą kosztem wyprodukowania nasion, których tworzą zwykle mniejsze ilości. Ich strategia życia również ma dwa dylematy:
moment rozpoczęcia rozmnażania generatywnego, kiedy roślina musi podzielić asymilaty pomiędzy rozmnażanie wegetatywne i generatywne.
2) moment kiedy rozpocząć gromadzenie materiałów zapasowych na okres zimowy, wykorzystywany przez ogrodników, od ok. 20 lipca- św. Anny
Np. bluszczyk kurdybanek, powój polny, mniszek lekarski, skrzyp polny, perz właściwy, nawłoć kanadyjska, ostrożeń polny ( tylko duże się niszczy, tworzy koła, ale wewnątrz generatywnie się rozmnaża.), turzyca owłosiona.
Dominacja rozmnażania wegetatywnego nad generatywnym może zależeć od miejsca danego osobnika w koloni. Na obrzeżach panuje wegetatywne a w środku generatywne, jak u ostrożenia. Rozmnażanie płciowe, czyli tworzenie nowych osobników w wyniku procesu krzyżowania często towarzyszy jemu pojawienie się nowych cech umożliwiających lepsze przystosowanie. Chwasty wieloletnie narażone są na niebezpieczeństwa nawet drobna zmiana w środowisku może zniszczyć daną populację w związku z tym prawie wszystkie rośliny u których dominuje rozmnażanie wegetatywne utrzymują w pewnym stopniu możliwość krzyżowania się, czyli rozmnażania generatywnego. Częściowo duże prawdopodobieństwo zapewnia samozapylenie roślin, ale nie jest to pełna homozygotyczność. Pełna homozygotycnzość jest zachowana przy występowaniu zjawisk apomiksji i procesu zapłodnienia. Apomiksja jest chętnie wykorzystywana przez rośliny jednoroczne, a szczególnie przez poliploidy
Trategie kiełkowania chwastów”
Biologia chwastnicy:
- kiełkowanie w warunkach beztlenowych- pod wodą. Obcozapylenie i depresja wsobna towarzysząca samozapylenie. Zawiązanie nasion w dolnych kłosach. Szybkie zrzucenie nasion zapobiega zjedzeniu przez ptaki. 6 tyg dojrzewanie wtórne zapobiegające wschodom w niezbyt korzystnych warunkach jesienią. Poliploidalność pozwala na doskonałą adaptację.
Biologia chwastów:
- selektywność- selektywny preparat jest herbicydem zwalczającym jak największą ilość chwastów z wyjątkiem roślin uprawnych.
- kompensacja- bujny wzrost i rozwój chwastów z natury tolerancyjnych na herbicydy za sprawą wyeliminowania innych gatunków chwastów konkurujących z nim.
- tolerancja- naturalne notowanie zróżnicowanie w reakcji na herbicydy.
- odporność- max zalecona dawka nie zwalcza danego gatunku mimo, że poprzednio go zwalczyła.
Typy odporności:
- enzymatyczna- detoksyfikacja- utlenienie monooksygenazy, sprzężenie.
- miejsce działania- D1- psbA, tubulina.
Główne przyczyny występowania chwatów odpornych to:
- stosowanie wielokrotnie tego samego herbicydu przez wiele lat
- selekcja nieświadoma za pomocą herbicydów
- ograniczenie rotacji
Jeśli mutacja nastąpiła w genomie chloroplastu, to nowe pokolenie od razu dziedziczy ją od organizmu matecznego. U nas przymiotno i chwastnica uodporniły się,
Optymalny termin wykonania zabiegu opryskiwania to 3-4 dni na początku jesieni, kiedy rośliny wysuszają kwiatostany.
Wrażliwość towarzysząca- duża odporność jest opłacana kosztem mniejszej odporności na inne herbicydy- działają inaczej
Ważniejsze gatunki odporne na triazyny w Polsce:
- Erigeron canadensis
- Chinochloa crusgali
- Digitaria sanguinalis
- Senecio vulgaris
- solanum nigrum
- Eqilobium adenocaulon
- THlaspi arvense
Dziedziczenie I możliwość hodowli form odpornych na herbicydy tranzytowe:
- dziedziczenie cytoplazmatyczne- mateczne
- wielokrotne krzyżowanie Brassicci campseris spowodowało powstanie odmian odpornych na herbicydy- Handle, Toer, Regent, Torach, Altem.
Inhibitory Syntazy acetylomleczanowowej:
- ponad 100 gat odpornych na herbicydy
- hamują one syntezę 3 aminokwasów
Herbicydy imidazolowe- chwasty odporne; miotła zbożowa, mietelnik żakuła, sałata kompasowa, wyczyniec łąkowy. Występuje u nich gwałtowna odporność, bo mutacja nastąpiła na poziomie pyłku.
Preparaty sulfonylomocznikowe- rajgras śródziemnomorski- odporność na prawie wszystkie herbicydy.
Gatunki odporne na Rhorndup: Ambrasia artemisifolia, erigeron canadensis, eriger
Rotacja metod zwalczania chwastów.
Rotacja Herbicydów
Stosowanie ich mieszanek
Chwasty odporne na graminicydy- do zwalczaia traw: Lolium multiflorum, Lolium rigidum, avena fatua, avena sterilis, septaria viridis, setaqria faleni,
Stosowanie glifosatu sprzyja występowaniu:
- Wierzbownicy gruczołowatej- wieloletnia, odporna na herbicydy, oprysk to dla niej stres na który reaguje zwiększonym plonem/
- mniszka lekarskiego
- pokrzywy zwyczajnej
- rdestów- gł. Ptasi
Mutacja= zmieniony 106 aminokwas, z proCCA na Thr ACA lub Ser TCA
Niechemiczna metody- rotacja zabiegów i herbicydów/ Wykorzystują możliwości ekologii. Redukują konkurencję chwatów przez zmiany w środowisku. Np. przymiotno nie znosu wzruszania gleby podczas wschodów. Mimo znaczącego wzrostu stosowania herbicydów większość chwastów jest zwalczana na bazie zabiegów agrotechnicznych.
Przyczyny zachwaszczenia- wzrasta ciągle bo wiele vcxynników w obecnej produkcji roślinnej nie przeszkadzała wzrostowi banku nasion w glebie a wręcz go powiększała.
wprowadzenie uproszczonych płodozmianów- przez specjalizację gospodarstw i ograniczenia uprawy do 3-4 gatunków roślin. Sprzyja to występowaniu gatunków towarzyszących danej uprawie.
Agregatownie- Wzrost poziomu mechanizacji pozwala na przeprowadzenie kilku zabiegów uprawowych za jednym przejazdem. Zmniejsza to jednak możliwość niszczenia chwastów w miarę pojawiania się po każdym zabiegu w odstępach kilkudniowych pozwala na wykiełkowanie nowych porcji chwastów.
Uproszczenie technologii-
- glebogryzarka
- kombajn- zwiększa zachwaszczenie pól znacznie
A) rorzucanie nasion na powierzchni pola poprzednio wywożonych w okolice zabudowy
b) opóźnienie zbioru o 2 tygodnie
c) wysokie ścierniska- małe chwasty pozostają, wyższe odrastają z pędów bocznych
d) podorywka jest opóźniona przy zbiorze kombajnem i wykonywana później pozostawia nasiona w glebie
4) Intensywne nawożenie azotowe- wydłuża okres wegetacji, nowe warun ki sprzyjają chwastom azotolubnym
5) Stosowanie herbicydów, chwasty jednoliścienne, rumianowe, rdestowe
6) Nowe odmianu zwykle znoszą konkurencję chwastów. Biomasa chwastów zależy od rozstawy i normy siewu.
Metody Agrotechniczne:
- zmianowanie- płodozmian, istotna rola w rolnictwie ekologicznym.
- czystość materiału siewnego, nasiona chwastów są podobne często do nasion rośliny.
- przestrzeganie odpowiednich warunków sanitarnych, niszczenie resztek pożniwnych, otoczenie magazynów, przechowalnie, śmietników itp.
- ściółkowanie- materiału organiczne, syntetyczne
Metody mechaniczne:
- uprawa roli w naszej strefie klimatyczne ma na celi utrzymanie gleby w wysokiej kulturze oraz niedopuszczenie do zachwaszczenia.
- orka jako uprawa póżna, orka nocą, przedzimowa- głęboka przykrywa część roślin w tym nasion
- podorywka- 5-10cm wykonujemy natychmiast po zbiorze.
- niedojrzałe nasiona umieszczamy w wilgotnej warstwie sprzyjającej ich rozkładowi przez mikroorganizmy
- sprzyja kiełkowaniu nasion, które znalazły się w wierzchniej warstwie.
Metody agrotechniczne:
- ściółka syntetyczna- niedawno wprowadzono folie kwaśne, które po roku się degradują.
- ściółka naturalna- torf, słoma, wióry.
- włókowanie- wyrównuje powierzchnie, zmniejsza parowanie
- bronowanie- brony lekkie, zębate- zboża wiosną w poprzek lub pod kątem uprawy\
- kultywator- szczególnie o łopatach sprężystych
Sposób uprawy związany z mechanicznym zwalczaniem perzu:
na glebach lekkich 10-14 cm po przesuszeniu rozłogów ich wyciąganie kultywatorem, zebranie bronami i wywiezienie.
Dwukrotne talerzowanie następnie głębokie przykrycie pługiem z przedpłużkiem.
Orka, przy czym powinna być na gł. 25-30 cm
Metody fizyczne:
- wypalanie- propan, butan
- solaryzacja itp.
- parowanie pasowe do zwalczania w rzędach
- metody elektryczne- b. wysokie napięcie 15 000V wymaga specjalnych zabezpieczeń z zakresu BHP, ale mało energii potrzebuje
- mikrofale- pożyteczne na wierzchniej warstwie, niszczą niestety pożyteczne organizmy.
Zabiegi wspierające rośliny w uprawne w konkurencji z chwastami.:
- odmiany roślin dobrze zaadaptowanych w danych warunkach
- nawozy powinny być mieszanek w z glebą tak aby roślina uprawna miała przewagę w dostępie do nich/
- nawożenie powinno być zastosowane w terminie zapewniającym max. Wzrost rośliny uprawnej a minimalnie stymulować wzrost chwastów.
- optymalna obsada roślin na jednostce powierzchni uwzględniając obok rozstawy między rzędami.
- termin nawadniania
Metody biologiczne:
- wykorzystanie owadów- opuncji- chrząszcz. Aktualnie pracuje się nad biologicznym zwalczanie 75-100 chwastów, owady te nie powinny żerować na roślinach uprawnych
Np. szpeciele- pająki żerujące zewnątrz rośliny, zjadły bodziszka powcinanego. Walka przez wypas zwierząt.