Wykład Filozofia Średniowiecza - dr Bogusław Paź 28.02.1998

Orygenes - przedstawiciel patrystyki.

Początek średniowiecza 529 r.

1. Edykt cesarza Justyniana doprowadził do zamknięcia Akademii Platońskiej

2. Św. Benedykt zakłada klasztor na Monte Cassino

3. Biblioteka Aleksandryjska spalona przez Arabów (przewija się wątek Islamu); ogólnie rozboje i wojny w całej Europie

4. Upadek moralny, gospodarczy i społeczny całej Europy

Koniec średniowiecza również nie jest tak do końca sprecyzowany (odkrycie Ameryki, wystąpienie Lutra, wynalezienie druku - Gutenberg)

Podręcznik:

E. Gilson „Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich”

Gilson - wybitny mediewista.

Grecy nie znali pojęcia „creatio” - stwarzanie. W średniowieczu mamy „creatio ex nihilo”. To nie występowało w ogóle w Grecji - stwarzanie z niczego.

Dusza jest formą substancjalną ciała. Była czynnikiem, który kształtował bezkształtną materię - Arystoteles.

Arystoteles - przyczyny:

• Materialna - bierna

• Formalna (morfe) - czynna

• „Wzorcza” - ma się ideę w umyśle i formuje pod tę ideę

• Sprawcza - wszystko, co można sprawiać

Sprawstwo to ruch. To się ogranicza do ruchu. Kategoria miłości - to wg Greków księga Lambda „Metafizyki” - Bóg wpatrzony w samego siebie.

Pseudo - Dionizy Aeropagita „O teologii mistycznej”

Plotyn - Świat wyłonił się z jakiejś prajedni, proces konieczny, stwórca, będąc dobrym musiał z konieczności świat stworzyć, a nie, że chciał. Świat jest emanacją Boga.

Pseudo - Dionizy Aeropagita „O teologii mistycznej”

Odwrócenie się do Trójcy Św. - tak jak w scholastyce.

Teza, że świat powstał z niczego jest daną objawioną, pogańscy filozofowie nie mieli pojęcia o „stwarzaniu”, mieli „tworzenie”, ale nie „stwarzanie”.

„Poza światłem i poza zdolnością ludzkiego poznania”. Nie chcę wejść w sferę światła, ale w coś, co jest emanatem światła. Element ciszy - Pseudo - Dionizy Aeropagita (dziś - fenomenologia ciszy). Świat jako świat wyłonił się z ciszy:

1. Jako piorun - gwałtownie

2. Jako szum - postępowo

Ciemność przeniknięta najgłębszą jasnością (radykalizacja - podkreślenie znaczenia ciemności). Ciemność jest rezultatem obecności światła.

Niezmienne, trwałe, odwieczne tajemnice teologii - tak samo jak platońskie idee. Byt doskonały, który jest przyczyną tego, co bytuje - teologia a potem metafizyka Arystotelesa.

Teologia naturalna (Orygenes, Pseudo - Dionizy Aeropagita) i objawiona (Tomasz z Akwinu).

SOLA RAZIONE - Anzelm z Canterbury

SOLA FIDEM - Luter

„O teologii mistycznej” - cytat:

„…pozostaw za sobą świadectwo zmysłów, a potem władzę rozumu, cały świat rzeczy postrzegalnych i pojmowalnych”.

Wszystko to, co istnieje i co nie istnieje - a więc wszystko.

Na ile to możliwe zjednocz się ponad tym z bytem odwiecznym (z Bogiem).

W średniowieczu bardzo ważne jest słówko „ponad”.

„…od wszystkiego będziesz wyzbyty i od wszystkiego wyzwolony. Wzniesiesz się, to będzie ciągłe wznoszenie”.

Obszar docelowy, transcendentny ma charakter platońskich idei. Akt dobrowolny tego poznania oraz oczyszczenie się etc. warunkuje, że to poznanie jest prawdziwe. Wiedza, o której mówi Dionizy jest potencjalnie dla wszystkich, ale spełnienie wymogów (przygotowanie woli) pozwala na dotarcie do niej.

„Primitiwis” - prości ludzie nie różnią się niczym od bezbożnych. „Zło jest brakiem dobra” - Tomasz z Akwinu.

Hipostaza zła - urealnienie zła.

Wg Aeropagity - zło nie jest bytem realnym.

S1

S2 (skutki - positivum

S3 określoność pierwsza)

Ale jednocześnie wyższa jest ta przyczyna od skutków, to jest wymazanie tego wspólnego, podobnego. W punkcie wyjścia w relacji przyczyna - skutek następuje pewna więź rzeźba - rzeźbiarz - styl rzeźbiarza. Coś, co różnicuje. P v ~P > zasada niesprzeczności.

Afirmacja i negacja kłócą się ze sobą. Kłócą się, bo ich nie ma! Czy świat jest pewną konstrukcją czy rekonstrukcją Boga. W bycie występują określoności, które określają jego substancję. Określoność znamieniem skończoności. W przypadku bytu nieskończonego nie ma czegoś takiego jak twierdzenie i przeczenie.

Byt, który jest poza słowem i myśleniem - to wszystko są nie-pozytywne (negatywne) określoności. Rzeczy nadprzyrodzone i będące boskimi to znaki!

Znakami są również słowa i Słowo. Pośrednio możemy odczuwać byty boskie poprzez znaki - symbole - ukazujące obecność tego, który bytuje na najwyższych wierzchołkach. Poznanie Boga jest tylko poznaniem znakowym.

Q (ponad)

P → ~P i dopiero poprzez to

Najpierw musi być afirmacja, a potem jest negacja.

KATAFASIS - afirmacja, pozytyw

APOFASIS - negacja

I potem etap mistyczny.

2

Realna transcendencja Boga i świata oraz realna absolutna wolność Boga

(całe chrześcijaństwo i filozofia wieków średnich)

Byt - pierwsza przyczyna

Dobro - Bóg

---