Geriatria

Starzenie się to zmniejszenie zdolności do odporności na stres środowiskowy, który pojawia się w naszych organizmach z upływem czasu. To naturalne i nieodwracalne nagromadzenie się uszkodzeń wewnętrznych przerastające możliwości organizmu do regeneracji.

Czynniki determinujące (niezmienne)- geny

Czynniki modyfikujące- czynniki osobnicze (choroby, otyłość, kalectwo, zaburzenia neuro- hormonalne)

Czynniki środowiskowe- styl życia, obciążenia psychiczne (stres, depresja)

Warunki socjalno bytowe, rodzina

Osoby starsze

1)okres starości wczesnej ( wiek podeszły od 60 - 74 lat0

2)okres starości późnej (od 75-89 lat)

3)okres starości bardzo późnej, okres długowieczności ( powyżej 90 lat)

cechy starzenia się:

-utrata masy, mięśni i kości

-zmniejszenie elastyczności skóry

-pogorszenie ostrości wzroku, słuchu

-wydłużenie czasu reakcji

Gerontologia- nauka zajmująca się starzeniem i starością. Dzieli się na ;

1)społeczną:

-psychogerontologia (zmiany osobowości, zainteresowań, motywaci, charakterologiczne)

-socjogerontologia ( coś?)

-kinezyprofilaktyka gerontologiczna - zapobiega patologii starzenia się

-geriogika ( pedagogika osób starszych0

2)kliniczna

-geriatria ( zajmuje się chorobami współistniejącymi ze starzeniem się)

-kinezyterapia geriatryczna (połączona gimnastyka z farmakoterapią)

-doświadczalną

Wywiad- problemy ( otępienie, afazja, zaburzenie słuchu, problemy z koncentracją, pamięcią)

Z pacjentem i rodziną

obserwować zachowanie i strój,

Badania: funkcje poznawcze, czynności dnia codziennego, ocena nastroju, chodu, zakresy ruchu ( wystarczające do czynności dnia codziennego)

CHOROBY METABOLICZNE

W 75% występowanie choroby układu krążenia, z wiekiem naczynia krwionośne tracą elastyczność a ściana ulega pogrubieniu i jest mało elastyczna

Wiek to czynnik ryzyka miażdżycy i nadciśnienia tętniczego.

Miażdżyca- odkładanie lipidów w dużych i średnich naczyniach w błonie wewnętrznej z ogniskowym rozrostem tkanki łącznej. Powstawanie ognisk martwicy i złogi wapnia. Dochodzi do zgrubienia błony wewnętrznej i zwężenia światła tętnicy.

Powstaje na skutek zaburzeń metabolicznych : zaburzeń gospodarki tłuszczowej, otyłość, cukrzyca, oporność na insulinę, nadciśnienie, upośledzenie tolerancji glukozy, zaburzenia krzepnięcia krwi.

Skutki miażdżycy:

-choroba niedokrwienna serca (naczynia wieńcowe)

-udary i otępienie (naczynia mózgowe)

-miażdżyca zarostowa ( tętnice kończyn dolnych)

Nadciśnienie tętnicze - to choroba przewlekła, często nieodczuwalna, nie leczona uszkadza naczynia krwionośne i serce, później mózg, nerki, siatkówkę oka.

Częstość nadciśnienia zwiększa się w wieku podeszłym, do 60 roku życia wzrost ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, po 60 roku życia wzrost ciśnienia skurczowego i zmniejszenie rozkurczowego.

Ciśnienie optymalne 120/90 mmHg

Od wartości 140/90 rozpoznaje się nadciśnienie

-łagodne 1 stopnia- 140-160/ 90-100 mm Hg

-umiarkowane 2 stopnia 160-180/ 100-110 mm Hg

-ciężkie 3 stopnia >180/ >110 mmHg

Hiperlipidemia - zaburzenia metaboliczne polegające na zwiększeniu tłuszczy w surowicy krwi. To wynik nieprawidłowej diety, otyłość, zły tryb życia.

LDL- (zły) - niskiej gęstości przy jego nadmiarze odkłada się na ścianach tętnic i tworzy bloczki miażdżycowe.

HDL -(dobry)- odpowiada za transport cholesterolu do wątroby z tkanek

-czyści naczynia z LDL, zwraca go wątrobie

-wysoka zawartość HDL warunkuje niskie ryzyko chorób sercowo- naczyniowych.

Hipercholestrolemia- podwyższone stężenie cholesterolu całej frakcji TC lub LDL

TC > 200mg/ dl

LDL > 135 mg/ dl

TG <200

Hiperlipidemia mieszana - podwyższenie całkowitego cholesterolu lub LDL lub trójglicerydów

TC >200

LDL > 135

TG> 200

Cukrzuca - choroba przewlekła , brak insuliny lub jej niedostatecznym działaniu

Insulina - powoduje przekazywanie cukru z krwi do tkanek. Jej niedobór powoduje, że cukier pozostaje we krwi i usuwany jest z moczem. Tkanki mają niedobór cukru (cukromocz)- glukozy.

Hiperglikemia- wysokie stężenie glukozy we krwi. Uszkodzenie naczyń krwionośnych i włókien nerwowych.

Powikłania:

• uszkodzenie wzroku- retinopatia

• niewydolność nerek- nefropatia

• uszkodzenie naczyń i nerek- makromgiopatia

Cukrzyca typu II- 90-95% wszystkich przypadków. Początek niezauważalny, zwiększenie stężenia glukozy często nie jest rozpoznawane nawet przez kilka lat.

Trzustka produkuje insulinę, ale jej działanie nie jest wystarczające. Leczenie polega na utrzymywanie stężenia glukozy we krwi zbliżonego do prawidłowego.

Kryteria glikemii u osób dorosłych z cukrzycą typu II ( dobrze leczonej)

Naczczo, przedposiłkowe- 90-100 mg/ dl

Szczytowe/ poposiłkowe- < 180 mg/dl

Fizjoterapia dostosowana do wieku, ogólnego stanu zdrowia i współistniejących chorób.

Zasady:

• indywidualny dobór rodzaju i czasu ćwiczeń

• stopniowe wydłużenie czasu trwania

• małe i umiarkowane natężenie wysiłku

• ćwiczenia proste lub spacer 6x w tygodniu po 20 min

• obserwacja stanu pacjenta

Rozgrzewka- ćwiczenia adaptacyjne, ćwiczenia rozciągające , relaksacyjne , lekkie dynamiczne ( 5-15 min0

Intensywność - wzrost tętna spoczynkowego o 30-50% rezerwy tętna.

Rzerwa tętna : 220- wiek - tętno spoczynkowe

Czas trwania od 20-45 min 3-5x w tygodniu

Część końcowa- ćwiczenia relaksacyjne (5-10 min), zapobiegające bólom mięśniowym, tętno- tętno spoczynkowe + 10/15 uderzen / minute

Formy wysiłku:

-spacery

ogólnousprawniające przeplatane z oddechowymi i rozluźniającymi, zespołowe lub indywidualne.

-gry i zabawy ruchowe

-wybrane elementy sportu i turystyka, pływanie, marszobiegi, narty (bez współzawodnictwa)

-trening na rowerze stacjonarnym lub bieżni

-praca fizyczna np. działka

-nie stosujemy ćwiczeń izometrycznych, na bezdechu

Zalecenia w okresie szpitalnym

-czynne, rozluźniające, spacery do 200 m

-oddechowe, ogólnousprawniające, pionizacja

-chodzenie po schodach do 2 pięter

-1,2x dziennie 5-7 x w tygodniu

W domu zaleca się

-ćwiczenia poranne i wieczorne 10-15 min

-3-4 x w tyg masz 1-2 km

-jazda na rowerze 10 km/h

-gry rekreacyjne

w sanatorium

• trening leczniczy w oparciu o kwalifikacje lekarską. Trening o typie ciągłym bądź interwałowym.

• Ogólnousprawniające 3x w tyg po 30 min

Przeciwwskazania do fizjoterapii:

• 4 klasa niewydolność wg NYCHA

• niewydolność oddechowa

• częste niekontrolowane zaburzenia rytmu i przewodnictwa serca

• tętniak rozwarstwiający

• ostre choroby z gorączką

• wysiłkowa dusznica bolesna o niskim progu wysiłkowym

• nie wyrównane zaburzenia metaboliczne (mocznica, nadczynność i niedoczynność tarczycy)

• cukrzyca

• ciężkie nadciśnienie tętnicze

CHOROBY NEUROLOGICZNE

Najpoważniejsze to udar i otępienie

Komórki układu nerwowego nie regenerują się a gdy są uszkodzone obumierają i na ich miejsce nie powstają nowe.

Otępienie - to zburzenie funkcji poznawczych (myślenia, nabywania wiedzy i pamięci), zaburzenia osobowości. 15% soób > 65 roku życia i ponad 50% > 80 roku życia.

Diagnostyka - wykazanie deficytu pamięci świeżej i dawnej. Niezdolność do zapamiętywania nowych informacji to pamięć swierza (np. powtórzenie usłyszanych 3 przedmiotów po 5 minutach)

Pamięć dawna- upośledzenie to brak możliwości odtwarzania z przeszłości.

Alzhaimer- zaburzenia myślenia abstrakcyjnego, utrata pamięci i koncentracj. W ok. 20% uwarunkowana genetycznie, 80% - przyczyna niewiadoma. Jest wynikiem zwyrodnienia komórek kory mózgu, hipokamapa i komórek podkorowych

Etapy i objawy:

-wczesny: osłabienie pamięci świerzej i problemy językowe (brak słów na określenie co chce się powiedzieć), stopniowe nasilające się problemy z codziennymi czynnościami.

-pośredni; osoby potrzebują opieki w czynnościach codziennych, zaburzenia w zachowaniu (pobudzenie, zagubienie, wrogie nastawienie do otoczenia a nawet agresja fizyczna), tracenie poczucia czasu miejsca

-zaawansowany: chorzy nie potrafią chodzić, brak kontroli zwieraczy, nie wykonują czynności codziennych, tracą całkowicie pamięć świeżą i dawną, zaburzenia w połykaniu (zagrożenie niedożywieniem, zchłystnięciem, zapaleniem płuc), całkowita zależność od innych osób

Niefarmakologiczne metody terapii:

-fizjoterapia : ćwiczenia relaksacyjne, oddechowe, rozluźniające- zmniejszają niepokój

-terapia zajęciowa

-muzykoterapia

-terapia grupowa w formie wspomnieniowej lub towarzyskiej

-nauka koncentracji i orientacji w czasie ( kalendarz , zegar)

trudności rehabilitacji

-zaburzenia funkcji poznawczych

-skłonność do urazów i upadków

Udary

Niejednorodna grupa chorób, oznaczających nagłe uszkodzenie mózgu spowodowane zmianami w naczyniach

Rodzaje : krwotoczny 9krwotok mózgowy), niedokrwienny (niedokrwienie mózgu)

Przyczyny: choroby serca, nadciśnienie, procesy starzenia to czynniki zwiększające występowanie udarów

Krwotoki- 10-20% wszystkich udarów, ale większy odsetek zgonów, dzielimy na:

-podpajęczynówkowy

-śródmózgowy

-krwawienie do przestrzeni płynnych i płynu mózgowo- rdzeniowego

Śródmózgowy - najpoważniejsze, krew niszczy tkanke i główne drogi mózgowe

Podpajęczynówkowy- zwiększa ciśnienie śródczaszkowe i utrudnia wchłanianie płynu mózgowo - rdzeniowego.

Objawy: silny ból głowy, drgawki, początek nagły, w około 50% utrata przytomności.

Fizjoterapia - uruchomienie bardzo ostrożne po okresie unieruchomienia (reżim łóżkowy), ok. 2-6 tygodni i zależy od tomografu komputerowego i lekarza.

Niedokrwienie mózgu- uszkodzenie tkanki mózgowej z powodu niewystarczającego zapotrzebowania w krew.

-miażdźycowe zwężenie dużych tętnic (szyjne, krękowe)

-zatkanie drobnych naczyń mózgowych

-zatory pochodzące z serca i dużych naczyń

-upośledzenie krążenia ogólnego lub spowodowane wstrząsem, niedociśnieniem albo słabym wyrzutem serca.

Objawy: ból, zawroty głowy, paretezje, osłabienie kończyn, przejściowe zaburzenia mowy.

Fizjoterapia- ćwiczenia bardzo wcześnie, od ostrej fazy udaru w 1-2 dobie , ruchy bierne.

Profilaktyka udarów:

• kontrola nadciśnienia

• kontrola stężenia lipidów we krwi i leczenie hiprlipidemii

• leczenie chorób serca ( chorby wieńcowej, wady serca, migotanie przedsionków)

• rzucenie palenia, picie alkoholu

• zachęcanie do regularnych ćwiczeń ale bez nadmiernego wysiłku

• leczenie chorób chematologicznych

okres ostry choroby- intensywna opieka lekarska

Powikłania;

-hiperglikemia ( 28% chorych)

-zaburzenia wydzielania hormonu (10-12%)

-wzrost ciśnienia tętniczego ( do 80%)

-zakrzepica żył głębokich (53%)

-zaburzenia połykania ( 51%)

-zaburzenia rytmu serca ( 6%)

Zalecenia

• ułożenie przeciwodleżynowe i zapobiegające przykurczą

• zmiana pozycji co 2-3 h

• ćwiczenia oddechowe = pozycje drenażowe

• bierna gimnastyka oddechowa

• ćwiczenia bierne, wspomagane

• pionizacja

• oklepywanie

• masaż ogólny

• terapia mowy, zaburzeń psychicznych

• terapia zajęciowa

• ćwiczenia równoważne w różnych pozycjach

• nauka chodu

Okres Stabilizacji

-kilkanaście dni lub tygodni po zdarzeniu rehabilitacja przyłóżkowa - ćwiczenia bierne , siadanie, pionizacja , nauka chodu, ćwiczenia w ugul- u, czynne, wspomagane, samowspomagane, manipulacyjne i chwytne, metody specjalistyczne Bobath, PNF, metody relaksacyjne, psychoterapia , nauka mowy, rahabilitacja socjalna , terapia zajęciowa, edukacja rodziny.

---